(Luận văn thạc sĩ) phát triển đội ngũ giảng viên của học viện phòng không không quân trong giai đoạn hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN MẠNH TỒN

PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN
CỦA HỌC VIỆN PHỊNG KHÔNG - KHÔNG QUÂN
TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Hà Nội - 2013
1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN MẠNH TỒN

PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN
CỦA HỌC VIỆN PHỊNG KHÔNG - KHÔNG QUÂN
TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 60 14 05

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. Phó Đức Hịa

Hà Nội - 2013

2


LỜI CẢM ƠN
Luận văn khoa học này được hoàn thành với sự giúp đỡ tận tình của
các thầy giáo, cơ giáo cùng với sự nỗ lực học tập, nghiên cứu của bản thân
trong suốt khóa học tại Nhà trường.
Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, cho phép tác giả được
gửi lời cảm ơn trân trọng tới Ban Giám hiệu trường Đại học Giáo dục/Đại
học Quốc gia Hà Nội và tập thể các thầy giáo, cô giáo, cán bộ quản lý, các
nhà khoa học đã giảng dạy, tư vấn, giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập,
nghiên cứu luận văn.
Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo PGS. TS
Phó Đức Hòa trường Đại học Sư phạm Hà Nội, người đã tận tâm, nhiệt tình
hướng dẫn khoa học và giúp đỡ em trong suốt thời gian thực hiện các nhiệm
vụ của luận văn.
Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, Phịng Chính trị, các
đồng chí giảng viên, cán bộ quản lý giáo dục và các em học viên Học viện
Phịng khơng - Khơng qn cùng gia đình thân yêu, bạn bè và đồng nghiệp đã
luôn quan tâm giúp đỡ, cổ vũ, động viên và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tơi
trong suốt q trình học tập và cơng tác.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song luận văn khơng tránh khỏi những
hạn chế, thiếu sót. Tác giả kính mong nhận được những ý kiến góp ý, chỉ bảo
của các thầy giáo, cô giáo, các nhà khoa học và bạn bè, đồng nghiệp để luận
văn được hoàn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, tháng 11 năm 2014
Tác giả

Nguyễn Mạnh Toàn

3


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết đầy đủ

Chữ viết tắt

Ban chấp hành Trung ương

BCHTW

Bộ Quốc phịng

BQP

Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa

CNH, HĐH

Cơng tác đảng, cơng tác chính trị

CTĐ, CTCT

Chiến thuật - Chiến dịch

CT - CD

Chỉ huy Tham mưu Phịng khơng-Khơng qn

CHTM PK- KQ

Dẫn đường - Thơng tin - Khí tượng

DĐ - TT - KT

Đảng ủy Quân sự Trung ương

ĐUQSTW

Giáo dục - Đào tạo

GD - ĐT

Giáo dục Quốc phòng-An ninh/Đại học Bách GDQP-AN/ĐHBKHN
khoa Hà Nội
Khoa học xã hội và nhân văn

KHXH&NV

Kỹ thuật Hàng không

KTHK

Lý luận Mác-Lênin

LLM - LN

Nhà xuất bản

Nxb

Nghiên cứu khoa học

NCKH

Phịng khơng - Khơng qn

PK - KQ

Qn đội nhân dân Việt nam

QĐNDVN

Tổng cục Chính trị

TCCT

4


DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 2.1: Thống kế số lượng đội ngũ giảng viên của Học viện PK - KQ
Bảng 2.2: Thống kế nhóm ngành đào tạo đội ngũ giảng viên của Học
viện PK - KQ.
Bảng 2.3: Thống kế trình độ học vấn đội ngũ giảng viên của Học viện
PK - KQ.
Bảng 2.4: Thống kế độ tuổi đội ngũ giảng viên của Học viện PK - KQ.

Bảng 2.5: Thống kế trải nghiệm thực tế chức vụ ở các đơn vị chiến đấu
của đội ngũ giảng viên Học viện PK - KQ.
Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm mức độ cấp thiết của các biện pháp phát
triển đội ngũ giảng viên Học viện PK - KQ.
Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm tính khả của các biện pháp phát triển đội
ngũ giảng viên Học viện PK - KQ.

5

36
37

40
41
43

92

93


DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Trang
Sơ đồ 2.1: Cơ cấu tổ chức của Học viện PK - KQ.

33

Sơ đồ 2.2: Các đặc điểm đội ngũ giảng viên của Học viện PK - KQ.

60

Sơ đồ 2.3: Các đặc yếu tố ảnh hưởng đến phát triển ngũ giảng viên
của Học viện PK - KQ.
Sơ đồ 3.1: Các biện pháp phát triển ĐNGV của Học viện PK-KQ
trong giai đoạn hiện nay

6

66

90


DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Trang
Biểu đồ 2.1: Trình độ học vấn năm 2010 và năm 2013 của đội ngũ
giảng viên Học viện PK - KQ
Biểu đồ 2.2: Độ tuổi của đội ngũ giảng viên Học viện PK - KQ
Biểu đồ 3.1: Khảo nghiệm mức độ cấp thiết và tính khả thi của các
biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên Học viện PK - KQ

7

40
41
94


MỤC LỤC
Trang

Lời cảm ơn.............................................................................................

i

Danh mục chữ viết tắt............................................................................

ii

Danh mục các bảng...............................................................................

iii

Danh mục sơ đồ................................................................................

iv

Danh mục biểu đồ................................................................................

v

Mục lục..................................................................................................

vi

MỞ ĐẦU...............................................................................................

1

1. Lý do chọn đề tài...............................................................................

1

2. Mục đích nghiên cứu.........................................................................

2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu...................................................

2

4. Giả thuyết khoa học... ......................................................................

2

5. Nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................

3

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu............................................................

3

7. Phương pháp nghiên cứu...................................................................

3

8. Đóng góp của luận văn......................................................................

5

9. Cấu trúc của luận văn........................................................................

5

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ
GIẢNG VIÊN Ở CÁC HỌC VIỆN, NHÀ TRƢỜNG QUÂN ĐỘI
1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề phát triển đội ngũ giảng viên
ở các học viện, nhà trường quân đội......................................................
1.1.1. Quan điểm của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh về phát triển
đội ngũ giảng viên.................................................................................

6

6

6

1.1.2. Quan điểm của các nhà khoa học về phát triển đội ngũ giảng viên

10

1.2. Các khái niệm cơ bản.....................................................................

13

1.2.1. Đội ngũ........................................................................................

13

1.2.2. Giảng viên ..................................................................................

13

8


1.2.3. Đội ngũ giảng viên của Học viện PK - KQ.................................

16

1.2.4. Phát triển đội ngũ giảng viên......................................................

18

1.3. Phát triển đội ngũ giảng viên theo quan điểm phát triển nguồn
nhân lực.................................................................................................
1.4. Những nội dung và yêu cầu của việc phát triển đội ngũ giảng

21
23

viên ở Học viện PK-KQ trong giai đoạn hiện nay................................
1.4.1. Quy hoạch, phát triển đội ngũ giảng viên..................................

23

1.4.2. Tuyển chọn, sử dụng giảng viên.................................................
1.4.3. Đào tạo và bồi dưỡng .................................................................

24

1.4.4. Xây dựng yêu cầu về tiêu chuẩn bổ nhiệm và đánh giá giảng viên...

26

1.4.5. Tăng cường thanh tra, kiểm tra cơng tác quản lí........................

27

1.4.6. Xây dựng mơi trường, cơ chế chính sách thuận lợi tạo điều
kiện cho đội ngũ giảng viên...................................................................
Kết luận chương 1.................................................................................
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG
VIÊN CỦA HỌC VIỆN PHỊNG KHƠNG-KHƠNG QN.........

25

27
28
30

2.1. Khái quát về Học viện PK - KQ.....................................................

30

2.1.1. Sơ lược lịch sử phát triển của Học viện PK - KQ.......................

30

2.1.2. Cơ cấu tổ chức của Học viện......................................................

32

2.1.3. Chức năng, nhiệm vụ của Học viện PK - KQ......................................

33

2.1.4. Công tác bảo đảm cơ sở vật chất phục vụ giáo dục - đào tạo...

34

2.2. Thực trạng công tác phát triển đội ngũ giảng viên của Học viện
PK - KQ hiện nay..................................................................................
2.2.1. Thực trạng đội ngũ giảng viên của Học viện PK - KQ hiện nay
2.2.2. Thực trạng công tác phát triển đội ngũ giảng viên của Học
viện PK - KQ hiện nay..........................................................................
2.3. Đặc điểm và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ giảng
viên của Học viện PK - KQ...................................................................
2.3.1. Đặc điểm đội ngũ giảng viên.......................................................
9

35
36
47

55
55


2.3.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ giảng viên...........

2.2.3. Nguyên nhân ưu điểm và hạn chế của công tác phát triển đội
ngũ giảng viên của Học viện PK - KQ hiện nay....................................
Kết luận chương 2.................................................................................

61
67
71

Chƣơng 3: BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN
CỦA HỌC VIỆN PHỊNG KHƠNG - KHƠNG QN TRONG

73

GIAI ĐOẠN HIỆN NAY....................................................................
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp..................................................

74

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và kế thừa............................

74

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn..............................................

74

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi................................................

75

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả.............................................

75

3.2. Đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên của Học
viện PK - KQ trong giai đoạn hiện nay.................................................
3.2.1. Giáo dục nâng cao nhận thức trong tồn Học viện đối với
cơng tác phát triển đội ngũ giảng viên.................................................
3.2.2. Xây dựng quy hoạch tổng thể và thực hiện quy hoạch phù hợp
với thực tiễn và chủ trương phát triển đội ngũ giảng viên của Học viện
3.2.3. Đổi mới công tác tuyển chọn để thu hút cán bộ có trình độ cao
về làm công tác giảng dạy và nghiên cứu khoa học tại Học viện.........
3.2.4. Kết hợp công tác đào tạo, bồi dưỡng với tự đào tạo, bồi dưỡng
và rèn luyện của đội ngũ giảng viên......................................................

75

75

78

81

83

3.2.5. Tăng cường công tác quản lý; nâng cao hiệu quả công tác
nhận xét, đánh giá, bổ nhiệm, bố trí sử dụng và chính sách đãi ngộ

86

nhằm phát huy tối đa tiềm năng của đội ngũ giảng viên......................
3.3. Sự tương tác giữa các biện pháp....................................................

91

3.4. Khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất

91

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm................................................................

91

10


3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm...............................................................

91

3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm..........................................................

91

Kết luận chương 3.................................................................................

95

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.....................................................

96

1. Kết luận.............................................................................................

96

2. Khuyến nghị......................................................................................

97

2.1. Đối với Bộ Quốc phòng và Quân chủng PK - KQ.........................

97

2.2. Đối với Học viện PK - KQ.............................................................

98

TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................

99

PHỤ LỤC.............................................................................................

102

Phụ lục 1................................................................................................

102

Phụ lục 2................................................................................................

105

Phụ lục 3................................................................................................

109

Phụ lục 4................................................................................................

113

Phụ lục 5................................................................................................

118

11


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI (năm 2011) của Đảng khẳng
định: “Thực hiện đồng bộ các giải pháp phát triển và nâng cao chất lượng
giáo dục, đào tạo. Đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học,
phương pháp thi, kiểm tra theo hướng hiện đại; nâng cao chất lượng giáo dục
toàn diện, đặc biệt coi trọng giáo dục lý tưởng, giáo dục truyền thống lịch sử
cách mạng, đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, tác
phong công nghiệp, ý thức trách nhiệm xã hội. Xây dựng đội ngũ giáo viên đủ
về số lượng, đáp ứng yêu cầu về chất lượng” [12, tr.216].
Học viện Phòng không - Không quân nằm trong hệ thống giáo dục đào tạo của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, là trung tâm đào tạo,

bồi dưỡng và nghiên cứu khoa học kỹ thuật, khoa học quân sự chuyên ngành
Phịng khơng - Khơng qn cho Qn đội, Qn chủng Phịng khơng - Khơng
qn và hai nước bạn Lào, Campuchia. Ngày nay, nhiệm vụ GD - ĐT của
Học viện có bước phát triển mới, với yêu cầu ngày càng cao nhằm xây dựng
Học viện theo hướng “Cách mạng, chính quy, chuẩn hóa, hiện đại”; để thực
hiện phương hướng đó, việc phát triển đội ngũ giảng viên đủ về số lượng, có
cơ cấu hợp lý, chất lượng ngày càng cao là khâu then chốt, quyết định chất
lượng GD - ĐT, đảm bảo hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước
và Quân đội giao cho.
1.2. Nhận thức sâu sắc vị trí, vai trị hết sức quan trọng của đội ngũ
giảng viên, những năm qua, Đảng ủy, Ban Giám đốc Học viện PK - KQ đã
thường xuyên quan tâm, chú trọng đầu tư phát triển đội ngũ giảng viên có
nhiều chuyển biến tích cực; chất lượng đội ngũ giảng viên từng bước được
nâng cao, đáp ứng ngày càng tốt hơn mục tiêu, yêu cầu GD - ĐT và nghiên
cứu khoa học của Học viện. Tuy nhiên, do hạn chế về công tác tuyển chọn và
nhiều yếu tố tác động, nên công tác phát triển đội ngũ giảng viên của Học
viện vẫn cịn bộc lộ những hạn chế, thiếu sót nhất định như: Số lượng giảng
12


viên ở một số khoa, bộ mơn cịn thiếu; chất lượng đội ngũ giảng viên có mặt
chưa đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ, chưa tương xứng với tiềm năng hiện có.
Điều đó đã ảnh hưởng đến chất lượng GD - ĐT, NCKH và sự phát triển của
Học viện. Do vậy, phát triển đội ngũ giảng viên của Học viện PK - KQ đảm
bảo đủ số lượng, cơ cấu hợp lý, có chất lượng ngày càng cao, đáp ứng yêu cầu
nhiệm vụ trong tình hình mới là vấn đề có ý nghĩa quan trọng và hết sức cần
thiết trong giai đoạn hiện nay.
1.3. Vấn đề về phát triển đội ngũ giảng viên đã có nhiều cơng trình
nghiên cứu ở những góc độ, phương diện khác nhau và đã có những đóng góp
giá trị cả về lý luận và thực tiễn. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có cơng trình

nào trực tiếp nghiên cứu một cách cơ bản, chuyên sâu phát triển đội ngũ giảng
viên của Học viện PK - KQ. Chính vì vậy, tác giả lựa chọn và thực hiện đề tài
“Phát triển đội ngũ giảng viên của Học viện Phịng khơng - Khơng qn
trong giai đoạn hiện nay”.
2. Mục đích nghiên cứu
Từ những nghiên cứu về lý luận và thực tiễn, đề tài đề xuất các biện
pháp phát triển đội ngũ giảng viên của Học viện PK - KQ nhằm đáp ứng yêu
cầu nhiệm vụ GD - ĐT của Học viện trong giai đoạn mới.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Đội ngũ giảng viên của Học viện PK - KQ.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Phát triển đội ngũ giảng viên của Học viện PK - KQ trong giai đoạn hiện nay.
4. Giả thuyết khoa học
Đội ngũ giảng viên của Học viện PK - KQ có vai trò hết sức to lớn, là
một trong những yếu tố quan trọng góp phần nâng cao chất lượng GD - ĐT
của Học viện. Nếu đề xuất các biện pháp một cách khoa học, hợp lý có tính
khả thi sẽ phát triển được đội ngũ giảng viên của Học viện đáp ứng với yêu
cầu nhiệm vụ GD - ĐT trong giai đoạn mới.
13


5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giảng viên của các học
viện, nhà trường quân đội
5.2. Khảo sát thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên của Học viện PK-KQ
hiện nay
5.3. Đề xuất các biện pháp cơ bản phát triển đội ngũ giảng viên của Học
viện PK - KQ trong giai đoạn hiện nay
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

6.1. Giới hạn đối tượng khảo sát
Đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục của Học viện PK - KQ.
6.2. Giới hạn địa bàn nghiên cứu
Học viện PK - KQ, xã Kim Sơn, thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu cơ sở lý luận
Đề tài nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận và phương pháp luận biện
chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của
Đảng Cộng sản Việt Nam về phát triển đội ngũ cán bộ quân đội; các phương
pháp phân tích, tổng hợp có liên quan đến đề tài.
Q trình nghiên cứu đề tài này, tác giả đã tiến hành nghiên cứu Luật
Giáo dục; các văn kiện của Đảng, Nhà nước, các tư liệu luật pháp trong lĩnh
vực giáo dục và đào tạo, tài liệu lý luận về giảng viên và phát triển đội ngũ
giảng viên, các loại sách chuyên khảo, giáo trình, tạp chí, luận án, luận văn,
các cơng trình khoa học, các báo cáo sơ kết, tổng kết hằng năm của Học viện
PK - KQ có liên quan đến đề tài. Trên cơ sở đó phát triển khung lý thuyết,
cách thức tiếp cận và nghiên cứu đề tài.
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực trạng
7.2.1. Phương pháp trưng cầu ý kiến bằng bảng hỏi
Đây là phương pháp chủ yếu khi nghiên cứu đề tài này.

14


- Mục đích: Tìm hiểu thực trạng vấn đề phát triển đội ngũ giảng viên
của Học viên PK - KQ hiện nay.
- Khách thể thực hiện:
+ Khách thể chính: Gồm 300 giảng viên thuộc 14 khoa giáo viên của
Học viện PK - KQ.
+ Khách thể phụ: Gồm 60 cán bộ quản lý giáo dục trong Học viện PK - KQ.

- Cách thức tiến hành:
+ Bước 1: Xây dựng bảng hỏi dựa trên cơ sở những nội dung cần điều
tra làm rõ thực trạng.
+ Bước 2: Phát phiếu điều tra và hướng dẫn khách thể cách thức đánh
dấu vào phiếu điều tra.
+ Bước 3: Thu phiếu điều tra và phân tích, tổng hợp kết quả điều tra.
7.2.2. Phương pháp quan sát
Tiến hành quan sát, dự giảng và các hoạt động chuyên môn của đội ngũ
giảng viên của các khoa, bộ môn trên cơ sở đó hỗ trợ cho các phương pháp
nghiên cứu khác.
7.2.3. Phương pháp phỏng vấn
- Mục đích: Thu thập tài liệu, bổ sung thông tin để làm rõ thêm những
vấn đề mà quá trình điều tra trên diện rộng bằng bảng hỏi chưa làm rõ. Từ đó,
có cơ sở khoa học để đánh giá chính xác thực trạng đội ngũ giảng viên.
- Phương pháp: Tiến hành trò chuyện với một số giảng viên u mến
nghề nghiệp và có trình độ chuyên môn tốt để nghe họ nhận định về chất
lượng đội ngũ giảng viên của Học viện PK - KQ.
7.2.4. Phương pháp thống kê toán học
Để đánh giá khách quan, chính xác về phát triển đội ngũ giảng viên
của Học viện PK - KQ, tác giả sử dụng phương pháp thống kê tốn học,
dùng một số cơng thức tốn học để phân tích định lượng từ kết quả của
các phiếu điều tra. Trên cơ sở đó đưa ra những nhận định mang tính khách
quan và khoa học.
15


8. Đóng góp của luận văn
- Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần cung cấp những cơ sở
khoa học cho lãnh đạo, chỉ huy và cơ quan chức năng của Học viện PK - KQ
trong thực hiện công tác phát triển đội ngũ giảng viên đạt kết quả tốt.

- Đề tài có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các học viện, nhà
trường quân đội trong việc phát triển đội ngũ cán bộ giảng viên và nghiên cứu
giảng dạy tại Học viện PK - KQ.
9. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ
lục, luận văn được trình bày trong 3 chương:
- Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giảng viên ở các học
viện, nhà trường quân đội.
- Chương 2: Thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên của Học viện PK
- KQ hiện nay.
- Chương 3: Biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên của Học viện PK KQ trong giai đoạn hiện nay.

16


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN
CỦA CÁC HỌC VIỆN, NHÀ TRƢỜNG QUÂN ĐỘI
1.1. Sơ lƣợc lịch sử nghiên cứu vấn đề phát triển đội ngũ giảng viên ở các
học viện, nhà trƣờng quân đội
1.1.1. Quan điểm của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh về phát triển đội
ngũ giảng viên
Nước Việt Nam ta có một nền văn hiến lâu đời, một truyền thống giáo
dục tốt đẹp đã ăn sâu bám rễ trong các cộng đồng làng, xã và trong mỗi người
dân. Lịch sử hơn bốn nghìn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc ta cũng
ghi nhận những đóng góp to lớn của các thế hệ nhà giáo đã cùng toàn thể
nhân dân giáo dục, đào tạo ra lớp lớp các thế hệ người Việt Nam u nước,
thương nịi, biết giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc.
Với truyền thống hiếu học từ ngàn xưa, nhân dân ta luôn dành cho
người thầy giáo những tình cảm q mến, kính trọng: “Nhất tự vi sư, bán tự

vi sư”. Truyền thống hiếu học, tơn sư trọng đạo cịn được văn học dân gian
phản ánh qua tục ngữ, ca dao, truyện kể như “Khơng thầy đố mày làm nên”,
“Muốn sang thì bắc cầu kiều, muốn con hay chữ phải yêu lấy thầy”; khi công
thành danh đạt, người ta cũng nhắc nhau “Mười năm rèn luyện sách đèn, công
danh gặp bước chớ quên ơn thầy”. Đã có những thế hệ người thầy đức độ và
tài năng nổi danh trong lịch sử giáo dục nước nhà như: Chu Văn An, Nguyễn
Trãi, Lê Quý Đôn… luôn được các thế hệ người Việt Nam tôn trọng. Người
thầy giáo luôn là tấm gương sáng về phẩm chất nhân cách để mọi người noi
theo và được xã hội tôn vinh. Truyền thống “Tôn sư trọng đạo” của dân tộc
đang được các nhà giáo dục Việt Nam ngày nay kế thừa và coi đó là một nội
dung, một tư tưởng của triết lí giáo dục Việt Nam.
Thấm nhuần tư tưởng truyền thống tôn sư trọng đạo của dân tộc, Chủ
tịch Hồ Chí Minh ln coi trọng giáo dục và vai trò to lớn của người thầy.
Người coi giáo dục là một bộ phận của cơng cuộc giải phóng dân tộc. Chính
17


Chủ tịch Hồ Chí Minh là người thầy giáo cách mạng đầu tiên, trực tiếp mở
trường đào tạo, huấn luyện đội ngũ cán bộ cách mạng. Cách mạng tháng Tám
thành cơng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặt nhiệm vụ phát triển nền giáo dục
cách mạng ở hàng thứ hai trong ba nhiệm vụ lớn về kiến quốc “Diệt giặc đói,
diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm”. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh “Nếu khơng
có thầy giáo thì khơng có giáo dục, khơng có giáo dục, khơng có cán bộ thì
cũng khơng nói gì đến kinh tế, văn hố” [28, tr.184]. Người cho rằng, người
thầy giáo có vai trị quyết định đến sự vận hành của hệ thống giáo dục và chất
lượng giáo dục. Người khẳng định “Học trò tốt hay xấu là do thầy giáo, cô
giáo tốt hay xấu” [28, tr.492]. Trong buổi nói chuyện với lớp tập huấn giáo
viên và Hội nghị sư phạm (7 - 1956), Người căn dặn “Các thầy giáo cũng như
các trí thức khác là lao động trí óc. Lao động trí óc phải biết sinh hoạt của
nhân dân, nếu chỉ giở sách đọc thì khơng đủ. Phải u dân, u học trị, gần

gũi nhau. Các chú, các cô phải thi đua trao đổi kinh nghiệm” [27, tr.225].
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Dù là tên tuổi không đăng trên báo, không
được thưởng huân chương, song những người thầy giáo tốt là những anh hùng
vơ danh” [26, tr.331]. Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng thường động viên đội ngũ
nhà giáo: “Các thầy giáo có nhiệm vụ nặng nề và vẻ vang là đào tạo cán bộ
cho dân tộc... Thầy thi đua dạy, trò thi đua học” [28, tr.467]. Nhà giáo phải
phát huy tinh thần học tập khơng ngừng. Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn thường
dẫn lại câu nói của Khổng Tử “Học khơng biết chán, dạy không biết mỏi” và
lời dạy của Lênin “Học, học nữa, học mãi” để nhắc nhở các thầy giáo, cơ giáo
“dù khó khăn đến đâu cũng phải tiếp tục thi đua dạy tốt và học tốt... phải nâng
cao chất lượng văn hóa và chun mơn” [26, tr.403]. Người khun cán bộ và
giáo viên “Chớ tự túc, tự mãn, cho là giỏi rồi thì dừng lại, mà dừng lại là lùi
bước, là lạc hậu, mình tự đào thải trước. Cho nên phải cố gắng học tập để cải
tạo mình, cải tạo tư tưởng của mình, cải tạo con em và giúp vào việc cải tạo
xã hội” [27, tr.489]. Đặc biệt, Chủ tịch Hồ Chí Minh ln nhắc nhở Chính
phủ, các địa phương, các cấp, các ngành phải chăm lo, đào tạo, bồi dưỡng đội
18


ngũ giáo viên để đáp ứng yêu cầu phát triển xã hội mới. Theo Người, đối với
người cán bộ giảng viên cần phải có đức và tài: chính trị là đức, chun mơn
là tài, có tài mà khơng có đức là hỏng, hay “chính trị là linh hồn, chun mơn
là xác. Có chun mơn mà khơng có chính trị thì chỉ là cái xác không hồn”
[28, tr.492]. Người khẳng định giữa đức và tài hay phẩm chất và năng lực của
người thầy giáo có mối quan hệ hữu cơ và tác động qua lại lẫn nhau tạo nên
cốt cách của người thầy giáo. Do vậy, cần phát triển đội ngũ giảng viên khơng
chỉ đủ tiêu chuẩn về phẩm chất chính trị, đạo đức, năng lực sư phạm mà còn
phải tinh thơng nghiệp vụ dạy học. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: Đảng, Nhà
nước phải đặc biệt quan tâm đến công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo
viên, phải tìm cách huấn luyện họ coi huấn luyện là cơng việc gốc của Đảng.

Bên cạnh việc chỉ rõ trách nhiệm của Đảng đối với việc phát triển đội ngũ
giảng viên, Hồ Chí Minh cịn nhắc nhở giáo viên phải là người tiêu biểu cho
tinh thần tự học, tự giáo dục, tự rèn luyện. Đây là con đường tốt và rất quan
trọng để mỗi giáo viên tự hoàn thiện phẩm chất, năng lực trong thực tiễn hoạt
động nghề nghiệp.
Phát huy truyền thống văn hoá của dân tộc, kế tục tư tưởng Hồ Chí
Minh về vị trí, vai trị của người giáo viên đối với sự nghiệp GD - ĐT và với
sự phát triển đất nước, Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm đến sự nghiệp giáo
dục, đến việc đào tạo, bồi dưỡng, phát triển đội ngũ nhà giáo. Văn kiện Đại
hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng xác định: “Thường xuyên bồi
dưỡng phẩm chất và năng lực cho cán bộ giáo dục và giáo viên. Nâng cao vị
trí xã hội, chăm lo đời sống vật chất và tinh thần của những người dạy học”
[10, tr.89]. Đảng ta thường xuyên quan tâm chăm lo phát triển đội ngũ cán bộ,
giáo viên của Đảng theo những chuẩn mực phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ của
từng giai đoạn cách mạng. Tại Hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành Trung
ương Đảng (khoá VIII) về “Định hướng chiến lược phát triển giáo dục - đào
tạo trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá”, Đảng ta tiếp tục khẳng định:
“Thực sự coi giáo dục - đào tạo là quốc sách hàng đầu. Nhận thức sâu sắc
19


giáo dục - đào tạo cùng với khoa học công nghệ là nhân tố quyết định tăng
trưởng kinh tế và phát triển xã hội, đầu tư cho giáo dục - đào tạo là đầu tư
phát triển” [13, tr.3]. Trong đó chất lượng giáo dục có ý nghĩa quan trọng
trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, giáo viên là nhân tố quyết định
chất lượng giáo dục và được xã hội tơn vinh. Chất lượng tồn diện của đội
ngũ nhà giáo phụ thuộc quan trọng vào việc họ được đào tạo như thế nào. Vì
vậy, Đảng và Nhà nước ta đã và đang thực hiện chủ trương đổi mới và nâng
cao chất lượng đào tạo của các trường sư phạm, trước hết là cải tiến mạnh mẽ,
triệt để nội dung, chương trình và phương pháp đào tạo. Ngày 15/6/2004 Ban

Bí thư Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị số 40 - CT/TƯ về việc nâng cao
chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, khẳng định: “Phát
triển giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực
quan trọng thúc đẩy sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất nước, là điều
kiện phát huy nguồn lực con người. Đây là trách nhiệm của tồn Đảng, tồn
dân, trong đó nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là lực lượng nịng cốt có
vai trị quan trọng” [15, tr.1].
Để thực hiện thắng lợi sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, tại Đại hội đại
biểu toàn quốc lần thứ IX, Đảng ta tiếp tục khẳng định: “Phát triển đội ngũ
giáo viên, coi trọng chất lượng và đạo đức sư phạm, cải thiện chế độ đãi ngộ.
Bảo đảm về cơ bản đội ngũ giáo viên đạt chuẩn quốc gia và tỷ lệ giáo viên so
với học sinh theo yêu cầu của từng cấp học. Có cơ chế, chính sách bảo đảm
đủ giáo viên cho các vùng, miền và biên giới, hải đảo” [11, tr.159]. Thực hiện
Nghị quyết của Đảng, ngày 11/01/2005 Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết
định số 09/2005/TTg về việc phê duyệt Đề án “Phát triển đội ngũ nhà giáo và
cán bộ quản lý giáo dục theo hướng chuẩn hoá, nâng cao chất lượng, bảo đảm
đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính
trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, lương tâm nghề nghiệp và trình độ chun
mơn của nhà giáo thơng qua việc quản lý, phát triển đúng định hướng và có
hiệu quả của sự nghiệp giáo dục để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp
20


ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục trong cơng cuộc đẩy
mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại hoá đất nước và hội nhập quốc tế” [34, tr.1].
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI tiếp tục nhấn mạnh: Cần giáo dục,
đào tạo ra những thế hệ người Việt Nam có bản lĩnh chính trị vững vàng, có
lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, có phẩm chất đạo đức tốt, có khả năng sáng tạo,
làm chủ tri thức hiện đại, quyết tâm đưa đất nước phát triển sánh kịp các nước
tiên tiến trong khu vực và trên thế giới, gắn liền với sự đầu tư phát triển một

nền giáo dục vững mạnh. Trong đó, việc quan tâm chăm lo phát triển đội ngũ
nhà giáo một cách toàn diện là hết sức quan trọng. Luật Giáo dục đã khẳng
định: nhà giáo giữ vai trò quyết định trong việc bảo đảm chất lượng giáo dục.
Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng ta qua các thời
kỳ có thể nhận thấy: Mặc dù ở mỗi giai đoạn lịch sử khác nhau sự phát triển của
nền giáo dục nói chung và phát triển đội ngũ nhà giáo nói riêng có sự khác nhau,
nhưng từ khi có Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo cách mạng, ở bất kỳ giai
đoạn lịch sử nào việc phát triển nền GD - ĐT và phát triển đội ngũ nhà giáo cũng
ln được Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm. Trong
đó, phát triển đội ngũ nhà giáo được coi là khâu then chốt để thực hiện chiến lược
phát triển GD - ĐT và thực hiện thắng lợi sự nghiệp CNH, HĐH đất nước.
1.1.2. Quan điểm của các nhà khoa học về phát triển đội ngũ giảng viên
- Trên cơ sở chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan
điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về vấn đề phát triển đội ngũ giảng viên,
trong thời gian qua đã có nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu vấn đề này
ở những cấp độ và phương diện khác nhau. Tiêu biểu có các cơng trình
nghiên cứu sau:
Trần Danh Bích (1996), “Xây dựng cơ cấu hợp lý đội ngũ cán bộ Quân
đội nhân dân Việt Nam trong giai đoạn cách mạng mới”, Luận án PTS khoa
học quân sự. Trong đề tài này, tác giả đã đề cập đến thực trạng bất hợp lý của
cơ cấu cán bộ quân đội trong những năm cuối của thế kỷ XX và đề xuất các

21


biện pháp xây dựng cơ cấu cán bộ quân đội một cách hợp lý trong giai đoạn
cách mạng mới.
Cơng trình nghiên cứu “Nâng cao chất lượng giảng viên khoa học xã
hội nhân văn ở Học viện Chính trị quân sự trong giai đoạn hiện nay” (2008),
do Nguyễn Hồng Tuy làm chủ nhiệm. Trong cơng trình này, tác giả đã khẳng

định vị trí, vai trị hết sức quan trọng của đội ngũ giảng viên khoa học xã hội
và nhân văn quân sự trong nhiệm vụ GD - ĐT và NCKH của Nhà trường.
Cơng trình đã xây dựng hệ thống chuẩn tiêu chí cho từng chức danh như
giảng viên, giảng viên chính, giảng viên cao cấp, những tiêu chí này có ý
nghĩa to lớn cả về lý luận và thực tiễn, là cơ sở khoa học giúp cho lãnh đạo,
chỉ huy Nhà trường hoạch định được chiến lược phát triển toàn diện đội ngũ
giảng viên; đồng thời còn là mục tiêu để đội ngũ giảng viên phấn đấu và
khơng ngừng hồn thiện, góp phần nâng cao chất lượng tồn đội ngũ.
Luận văn thạc sỹ của tác giả Đoàn Văn Quy “Các giải pháp tăng
cường quản lý công tác bồi dưỡng giảng viên của Học viện PK - KQ” (2004);
Đề tài cấp Quân chủng của Thạc sĩ Hoàng Ngọc Khải “Nghiên cứu các giải
pháp nâng cao năng lực sư phạm cho đội ngũ giáo viên Trường Trung cấp kỹ
thuật Hải quân” (2005); Võ Bá Dương “Phát triển đội ngũ giáo viên ở
Trường Sĩ quan Chỉ huy kỹ thuật Thông tin” (2006); Luận văn thạc sĩ quản lý
giáo dục của tác giả Khuất Duy Hùng, Học viện Chính trị “Biện pháp nâng
cao chất lượng đội ngũ giảng viên Trường Sĩ quan Lục quân 1 hiện
nay”(2008) và luận văn thạc sĩ của Dương Văn Sỹ “Biện pháp phát triển đội
ngũ giảng viên ở Học viện Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam” (2012).
Các đề tài này, đều khẳng định vị trí, vai trị và sự cần thiết phải phát triển đội
ngũ giảng viên của các học viện, nhà trường trong giai đoạn hiện nay; đồng
thời đề xuất các biện pháp nhằm quy hoạch đảm bảo đủ số lượng, cơ cấu hợp
lý; nâng cao chất lượng công tác tuyển chọn, đào tạo bồi dưỡng, đánh giá, đề
bạt, bố trí, sử dụng và tạo mơi trường thuận lợi để đội ngũ giảng viên được
phát triển toàn diện.
22


- Ngồi các đề tài, luận án, luận văn cịn có rất nhiều tác giả với nhiều
bài viết đăng trên các tạp chí đề cập đến vấn đề phát triển đội ngũ giảng viên
trong các học viện, nhà trường quân đội như:

Phạm Thanh Liêm, “Một số giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên,
cán bộ quản lý giáo dục của Học viện PK-KQ theo hướng chuẩn hóa”, Tạp
chí Nghiên cứu lý luận khoa học quân sự PK-KQ” (Số 45/2011).
Lê Chí Thanh, “Một số ý kiến về phát triển đội ngũ giảng viên, cán bộ
quản lý giáo dục theo hướng chuẩn hóa ở Học viện PK-KQ”, Tạp chí Khoa
học giáo dục PK-KQ” (Số 48/2011).
Vũ Đức Hinh, “Phát triển đội ngũ giảng viên Trường Đại học Nguyễn
Huệ (Trường Sĩ quan Lục quân 2) đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình
mới”, Tạp chí Nhà trường quân đội, (Số 4/2011).
Nguyễn Văn Chung, “Phát triển đội ngũ giảng viên Trường Sĩ quan
Chính trị đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ GD - ĐT trong tình hình mới”, Tạp chí
Nhà trường qn đội, (Số 6/2012).
Nhận xét chung:
Các đề tài, cơng trình nghiên cứu, bài viết của các nhà khoa học và các
tác giả nêu trên đã đi sâu nghiên cứu nhiều nội dung, nhiều khía cạnh khác
nhau về phát triển đội ngũ cán bộ giảng viên của các học viện, nhà trường
quân đội; hầu hết đều tập trung nhấn mạnh sự cần thiết phải phát triển đội ngũ
giảng viên đủ về số lượng, có cơ cấu hợp lý, chất lượng ngày càng cao tương
ứng với yêu cầu của bậc học mà các trường đào tạo. Tuy nhiên, các tác giả
này chưa đề cập sâu đến cơ cấu và chất lượng đội ngũ cán bộ giảng viên ở
phạm vi hẹp của từng khoa, từng chuyên ngành đào tạo. Ở mỗi cơng trình nêu
trên đều đã chọn cho mình một góc độ nghiên cứu riêng phù hợp với địa
phương, nhà trường, đơn vị cụ thể với mong muốn cơng trình nghiên cứu có
những đóng góp nhất định trong việc phát triển đội ngũ giảng viên đáp ứng
yêu cầu nhiệm vụ GD - ĐT, NCKH ở các cơ sở đào tạo đó. Tuy nhiên, chưa

23


có tác giả nào đề cập sâu đến cơ cấu và chất lượng đội ngũ giảng viên ở phạm

vi hẹp của từng khoa, từng chuyên ngành đào tạo của Học viện PK - KQ.
1.2. Các khái niệm cơ bản
1.2.1. Đội ngũ
Theo Từ điển tiếng Việt (2008): “Đội ngũ là tập hợp một số đơng người
có cùng chức năng hoặc nghề nghiệp” [36, tr.430].
Khái niệm này được sử dụng khá rộng rãi và dùng để chỉ các tổ chức
trong xã hội như: đội ngũ cán bộ, đội ngũ trí thức, đội ngũ giáo viên, đội ngũ
thanh niên, đội ngũ tình nguyện viên…, do đó, đội ngũ là một nhóm người
trong xã hội, nhưng khơng phải là một nhóm người hỗn độn mà là một nhóm
người cùng chung mục đích hoạt động, chung lợi ích, đó là sự gắn kết những
cá thể với nhau, hoạt động trên cơ sở sự phân công, hợp tác lao động và ràng
buộc với nhau bằng những quy định của nhóm hoặc trách nhiệm pháp lý.
Từ khái niệm trên đây, đội ngũ được hiểu là số đông người, nhưng
không giới hạn cụ thể về số người trong đội ngũ đó. Trong đội ngũ, mỗi
người có những mục tiêu của riêng mình, nhưng tồn bộ thành viên trong đội
ngũ dứt khốt phải có mục tiêu chung thống nhất, những người có mục tiêu
trái với mục tiêu chung của đội ngũ phải tự mình điều chỉnh lại mục tiêu cá
nhân cho phù hợp với mục tiêu chung nếu không sẽ bị loại ra khỏi đội ngũ.
1.2.2. Giảng viên
Điều 70, Luật Giáo dục năm 2005, sửa đổi, bổ sung ngày 25/11/2009
của Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam quy định: “Nhà giáo
là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong nhà trường, cơ sở giáo dục
khác. Nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thơng,
giáo dục nghề nghiệp trình độ sơ cấp nghề, trung cấp nghề, trung cấp chuyên
nghiệp gọi là giáo viên. Nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục đại học, trường
cao đẳng nghề gọi là giảng viên” [25, tr.8].
Theo Từ điển tiếng Việt (2008), “Giảng viên là người làm công tác giảng dạy
ở các trường trên bậc phổ thông hoặc ở các lớp đào tạo, huấn luyện” [36, tr.489].
24

Từ Điều 70 của Luật Giáo dục và theo Từ điển Tiếng Việt có thể hiểu:
Khơng phải tất cả những người làm công tác giảng dạy, giáo dục trong các cơ
sở đào tạo đều được coi là giảng viên. Giảng viên chỉ bao gồm những người
trực tiếp làm công tác giảng dạy, nghiên cứu khoa học, quản lý giáo dục trong
các nhà trường đào tạo từ bậc học cao đẳng trở lên hoặc trong các lớp huấn
luyện chuyên môn, nghiệp vụ.
Điều 70 Luật Giáo dục (năm 2005, sửa đổi, bổ sung 2009) nước Cộng hòa
xã hội chủ nghĩa Việt Nam nêu rõ, giảng viên phải có những tiêu chuẩn sau đây:
- Phẩm chất, đạo đức, tư tưởng tốt.
- Đạt trình độ chuẩn được đào tạo về chuyên môn, nghiệp vụ.
- Đủ sức khỏe theo yêu cầu nghề nghiệp.
- Lý lịch bản thân rõ ràng.
Ngoài các tiêu chuẩn trên, người giảng viên cịn có các nhiệm vụ sau:
- Giáo dục, giảng dạy theo mục tiêu, nguyên lý giáo dục, thực hiện đầy
đủ và có chất lượng chương trình giáo dục.
- Gương mẫu thực hiện nghĩa vụ công dân, các quy định của pháp luật
và điều lệ nhà trường;
- Giữ gìn phẩm chất, uy tín, danh dự của nhà giáo; tơn trọng nhân cách
của người học, đối xử công bằng với người học, bảo vệ các quyền, lợi ích
chính đáng của người học.
- Không ngừng học tập, rèn luyện để nâng cao phẩm chất đạo đức, trình
độ chính trị, chun mơn, nghiệp vụ, đổi mới phương pháp giảng dạy, nêu
gương tốt cho người học.
- Các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật.
Trong trường đại học, cao đẳng, giảng viên là nhân tố quyết định góp
phần nâng cao chất lượng GD - ĐT của nhà trường. Để tổ chức quá trình dạy
học đạt hiệu quả cao, giảng viên không chỉ là người truyền thụ đơn thuần mà
trước hết là người thiết kế. Căn cứ vào mơ hình, mục tiêu, đối tượng đào tạo,
người giảng viên nghiên cứu, chọn lọc, sắp xếp, soạn thảo nội dung giảng dạy

25