(Luận văn thạc sĩ) quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THPT phù ninh, huyện phù ninh, tỉnh phú thọ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

TRÌNH TRẦN LAN ANH

QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUN MƠN
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG PHÙ NINH,
HUYỆN PHÙ NINH, TỈNH PHÚ THỌ ĐÁP ỨNG YÊU CẦU
ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2017


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

TRÌNH TRẦN LAN ANH

QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUN MƠN
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG PHÙ NINH,
HUYỆN PHÙ NINH, TỈNH PHÚ THỌ ĐÁP ỨNG YÊU CẦU
ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 60 14 01 14

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS TRẦN THỊ TUYẾT OANH

HÀ NỘI - 2017


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành và lịng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cảm ơn
tới các thầy cô giáo trong Ban Giám hiệu trƣờng Đại học giáo dục, Lãnh đạo
Phịng đào tạo và Cơng tác sinh viên, Ban chủ nhiệm khoa Quản lý giáo dục
cùng các thầy cơ giáo, cán bộ, chun viên các phịng ban chức năng trƣờng
Đại học giáo dục- Đại học quốc gia Hà Nội đã tận tình giảng dạy, tạo điều
kiện giúp đỡ tơi hồn thành chƣơng trình học tập, nghiên cứu.
Đặc biệt, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành và sâu sắc tới
PGS.TS Trần Thị Tuyết Oanh - Cô giáo đã rất tận tâm trong việc định
hƣớng, hƣớng dẫn và giúp đỡ tơi hồn thành luận văn này.
Tơi xin chân thành cảm ơn các chuyên viên, đồng chí, đồng nghiệp cấp
Sở, cấp trƣờng nơi tôi đang công tác đã hết lòng giúp đỡ, tạo điều kiện cộng
tác và cung cấp cho tơi những thơng tin, tƣ liệu q báu trong quá trình thu
thập dữ liệu, điều tra khảo sát các nội dung liên quan đến luận văn.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng song do điều kiện về thời gian, khả năng
nghiên cứu nên luận văn không tránh khỏi một số thiếu sót. Kính mong nhận
nhận đƣợc những ý kiến đóng góp, chỉ dẫn của các thầy giáo, cơ giáo, các
bạn đồng nghiệp để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 9 năm 2017
Tác giả luận văn

Trình Trần Lan Anh

i

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CNH

Cơng nghiệp hóa

CSVC

Cơ sở vật chất

GV

Giáo viên

GVCC

Giáo viên cốt cán

GVCN

Giáo viên chủ nhiệm

HĐGD

Hoạt động giáo dục

HĐH

Hiện đại hóa

HS

Học sinh

HT

Hiệu trƣởng

KHKT

Khoa học kĩ thuật

KTĐG

Kiểm tra đánh giá

KTDH

Kĩ thuật dạy học

NCBH

Nghiên cứu bài học

NTBM

Nhóm trƣởng bộ mơn

PPDH

Phƣơng pháp dạy học

QL

Quản lí

QLGD

Quản lí giáo dục

TBDH

Thiết bị dạy học

TBGD

Thiết bị giáo dục

TCM

Tổ chuyên môn

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thơng

TNST

Trải nghiệm sáng tạo

TPCM

Tổ phó chun mơn

TTCM

Tổ trƣởng chun mơn

XHCN

Xã hội chủ nghĩa

ii


MỤC LỤC
Trang
Lời cảm ơn ...................................................................................................................... i
Danh mục các từ viết tắt ................................................................................................. ii
Danh mục các bảng ....................................................................................................... vi
Danh mục các biểu đồ, sơ đồ ...................................................................................... vii
MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC5
1.1. Tổng quan nghiên cứu ............................................................................................. 5
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ......................................................................... 7

1.2.1. Khái niệm quản lý ................................................................................................ 7
1.2.2. Khái niệm quản lý giáo dục, quản lý nhà trƣờng ................................................. 9
1.2.3. Tổ chuyên môn ở trƣờng phổ thông ................................................................... 10
1.2.4. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ..................................................................... 11
1.3. Một số vấn đề lí luận về hoạt động tổ chun mơn ở trƣờng phổ thơng .................. 12
1.3.1. Vị trí, vai trị của TCM ....................................................................................... 12
1.3.2. Hoạt động của tổ chuyên môn ............................................................................ 12
1.4. Quản lí hoạt động TCM ở trƣờng phổ thông đáp ứng yêucầu đổi mới GD.. ........ 13
1.4.1. Yêu cầu đổi mới giáo dục THPT hiện nay................................................................ 13
1.4.2. Vai trị của các chủ thể trong quản lí hoạt động TCM ở trƣờng THPT………..16
1.4.3. Nội dung quản lí hoạt động TCM ở trƣờng phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục ........................................................................................................................ 16
1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở trƣờng phổ
thơng ............................................................................................................................. 25
1.5.1. Nhóm yếu tố chủ quan ....................................................................................... 25
1.5.2. Nhóm yếu tố khách quan.................................................................................... 27
Tiểu kết Chƣơng 1 ........................................................................................................ 28
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG
THPT PHÙ NINH, HUYỆN PHÙ NINH, TỈNH PHÚ THỌ .......................................... 29
2.1. Khái quát về quá trình khảo sát thực trạng ........................................................... 29

iii


2.1.1. Mục đích, đối tƣợng, nội dung khảo sát ............................................................. 29
2.1.2. Phƣơng pháp khảo sát ........................................................................................ 30
2.2. Sơ lƣợc tình hình kinh tế xã hội và giáo dục của huyện Phù Ninh và trƣờng THPT
Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ.................................................................... 30
2.2.1. Tình hình kinh tế - xã hội và tình hình giáo dục của huyện Phù Ninh, tỉnh Phú
Thọ ............................................................................................................................... 30

2.2.2. Quá trình hình thành và phát triển của trƣờng THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh,
tỉnh Phú Thọ ................................................................................................................. 33
2.3. Thực trạng hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh,
tỉnh Phú Thọ ................................................................................................................. 39
2.3.1. Cơ cấu TCM ở trƣờng THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ......... 39
2.3.2. Hoạt động TCM ở trƣờng THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ .... 40
2.4. Thực trạng quản lí hoạt động TCM ở trƣờng THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh,
tỉnh Phú Thọ ................................................................................................................. 47
2.4.1. Thực trạng công tác quy hoạch, bổ nhiệm đội ngũ TTCM ở trƣờng THPT Phù
Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ ........................................................................... 47
2.4.2. Thực trạng công tác xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động TCM ở
trƣờng THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ ............................................. 49
2.4.3. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học của TCM ở trƣờng THPT Phù Ninh,
huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ ..................................................................................... 51
2.4.4. Thực trạng quản lý, chỉ đạo thực hiện đổi mới sinh hoạt chuyên môn ở TCM
trƣờng THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ ............................................. 54
2.4.5. Thực trạng quản lý, chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ đào tạo, bồi dƣỡng, tự bồi
dƣỡng đội ngũ GV ở TCM trƣờng THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ . 57
2.4.6. Thực trạng công tác kiểm tra đánh giá của TCM ở trƣờng THPT Phù Ninh,
huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ ..................................................................................... 61
2.5. Đánh giá thực trạng và nguyên nhân..................................................................... 65
2.5.1. Đánh giá thực trạng ............................................................................................ 65
2.5.2. Nguyên nhân của những ƣu điểm, hạn chế ........................................................ 67
Tiểu kết Chƣơng 2 ........................................................................................................ 69
CHƢƠNG 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUN MƠN

iv


Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG PHÙ NINH, HUYỆN PHÙ NINH, TỈNH

PHÚ THỌ ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY ..................... 71
3.1. Nguyên tắc lựa chọn các biện pháp....................................................................... 71
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu giáo dục THPT .................................................. 71
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ..................................................................... 71
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ....................................................................... 71
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính phù hợp với nhà trƣờng............................................. 72
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động TCM ở trƣờng THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh,
tỉnh Phú Thọ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay ............................................ 72
3.2.1. Đổi mới công tác lập kế hoạch hoạt động của TCM.......................................... 72
3.2.2. Đa dạng các hình thức hoạt động cho TCM đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục
hiện nay ........................................................................................................................ 75
3.2.3. Tổ chức bồi dƣỡng năng lực nghề nghiệp cho TTCM, TPCM và GV để đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay............................................................................... 84
3.2.4. Kiểm tra đánh giá hoạt động TCM theo các nội dung đổi mới giáo dục ................. 89
3.2.5. Tổ chức thi đua khen thƣởng tạo động lực cho GV, nhân viên ......................... 91
3.3. Khảo nghiệm nhận thức về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất
...................................................................................................................................... 96
3.3.1. Mục đích khảo nghiệm ....................................................................................... 96
3.3.2. Đối tƣợng và phƣơng pháp khảo nghiệm........................................................... 96
3.3.3. Nội dung và kết quả khảo nghiệm ..................................................................... 97
Tiểu kết Chƣơng 3 ...................................................................................................... 100
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................................ 101
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................... 103
PHỤ LỤC ................................................................................................................... 106

v


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Thống kê về số lƣợng đội ngũ giáo viên (các năm học từ 2014-2015 đến

2016-2017) ................................................................................................................... 35
Bảng 2.2. Thống kê về trình độ, năng lực đội ngũ giáo viên (các năm học từ 20142015 đến 2016-2017) ................................................................................................... 35
Bảng 2.3. Thống kê xếp loại Hạnh kiểm HS (3 năm học từ 2014-2015 đến 2016-2017)
...................................................................................................................................... 38
Bảng 2.4. Thống kê xếp loại Học lực HS (3 năm học từ 2014-2015 đến 2016-2017)
...................................................................................................................................... 38
Bảng 2.5. Thống kê về cơ cấu tổ chuyên môn trƣờng THPT Phù Ninh năm học 20162017 .............................................................................................................................. 39
Bảng 2,6. Tổng hợp kết quả khảo sát, đánh giá chất lƣợng hoạt động của các TCM
trƣờng THPT Phù Ninh………………………………………………………………43
Bảng 2.7. Kết quả khảo sát công tác quy hoạch, bổ nhiệm đội ngũ TTCM ở trƣờng
THPT Phù Ninh ............................................................................................................ 47
Bảng 2.8. Kết quả khảo sát công tác xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt
động TCM ở trƣờng THPT Phù Ninh .......................................................................... 49
Bảng 2.9. Kết quả khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học của TCM ở trƣờng
THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ......................................................... 51
Bảng 2.10. Kết quả khảo sát quản lý, chỉ đạo thực hiện đổi mới sinh hoạt TCM ở TCM
trƣờng THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ ................................................ 54
Bảng 2.11. Kết quả khảo sát thực trạng quản lý, chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ đào tạo,
bồi dƣỡng, tự bồi dƣỡng đội ngũ GV ở TCM trƣờng THPT Phù Ninh, huyện Phù
Ninh, tỉnh Phú Thọ ....................................................................................................... 57
Bảng 2.12. Kết quả khảo sát thực trạng công tác kiểm tra đánh giá ở TCM trƣờng
THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ......................................................... 61
Bảng 3.1. Tổng hợp ý kiến các đối tƣợng đánh giá về tính cần thiết và chủ thể thực
hiện

của

các

biện

pháp

đã

đề

xuất…………………………………………….….Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.2. Tổng hợp ý kiến các đối tƣợng đánh giá về tính khả thi và chủ thể thƣc hiện
của

các

biện

pháp

vi

đã

đề


xuất……………………………………………………..Error!

Bookmark

not

defined.

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Độ tuổi của đội ngũ GV trƣờng THPT Phù Ninh Năm học 2016-2017
...................................................................................................................................... 36
Biểu đồ 2.2. Trình độ chun mơn của đội ngũ GV trƣờng THPT Phù Ninh (3 năm học
từ 2014-2015 đến 2016-2017) ...................................................................................... 37
Biểu đồ 2.3. Năng lực chuyên môn của đội ngũ GV trƣờng THPT Phù Ninh (3 năm
học từ 2014-2015 đến 2016-2017) ............................................................................... 37
Sơ đồ 1.1.

Quy trình xây dựng kế hoạch TCM nhà trƣờng……………………….18

vii


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong nhà trƣờng thuộc các cấp học bậc học nói chung, nhà trƣờng THPT
nói riêng, việc đảm bảo mục tiêu và nâng cao chất lƣợng hoạt động dạy- học và
các hoạt động giáo dục là một nhiệm vụ trọng tâm, có tính cấp thiết của các nhà
trƣờng. Để góp phần hồn thành nhiệm vụ này, nhà trƣờng phổ thông bên cạnh
thực hiện việc đổi mới phƣơng pháp dạy học, đổi mới kiểm tra, đánh giá, tăng
cƣờng cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học và tổ chức các hoạt động giáo dục...
thì vấn đề nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên, chất lƣợng giáo dục học sinh
thông qua hoạt động tổ chuyên môn là một hƣớng giải quyết khả thi và hiệu quả.
Tổ chuyên môn là nơi trực tiếp triển khai những yêu cầu về mục tiêu, nội dung,
phƣơng pháp dạy học, đổi mới chƣơng trình giáo dục phổ thơng… Với nhiệm vụ
tổ chức bồi dƣỡng chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên, tổ chun mơn là một
mơi trƣờng để hình thành năng lực nghề nghiệp của giáo viên nhằm đáp ứng đƣợc

những yêu cầu về đổi mới giáo dục hiện nay.
Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày 4/11/2013 của Ban chấp hành Trung ƣơng đã
nêu rõ định hƣớng đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo là “đổi mới những
vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ quan điểm, tƣ tƣởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung,
phƣơng pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện bảo đảm thực hiện; đổi mới từ sự lãnh
đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nƣớc đến hoạt động quản trị của các cơ sở giáo
dục - đào tạo và việc tham gia của gia đình, cộng đồng, xã hội và bản thân ngƣời
học; đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành học” [1].
Nhiều năm trƣớc đây, hoạt động tổ chuyên môn của nhà trƣờng chƣa đi vào
thực chất để nâng cao chất lƣợng dạy học, sinh hoạt tổ chun mơn cịn chủ yếu mang
tính chất giải quyết các sự việc, ghi chép các biên bản hành chính... . Lịch họp tổ
chun mơn tùy thuộc vào sự bố trí của Hiệu trƣởng từng nhà trƣờng, sinh hoạt chun
mơn cịn mang tính hình thức, nội dung họp chƣa sát thực tế, chƣa phù hợp với yêu cầu
đặt ra đối với giáo dục nhà trƣờng. Tổ trƣởng tổ chun mơn cịn lúng túng trong điều
hành, chỉ đạo; vai trị của tổ phó chun mơn, nhóm trƣởng bộ mơn cịn mờ nhạt. Vì
vậy, chƣa phát huy vai trị tích cực của các thành viên trong tổ chuyên môn.

1


Trƣớc các đòi hỏi thực tiễn và để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay,
nhà trƣờng cần phải chủ động thay đổi theo xu hƣớng của giáo dục và đào tạo nhằm
nâng cao hơn nữa chất lƣợng giáo dục, đáp ứng đƣợc những yêu cầu trong quá trình
đổi mới giáo dục. Đồng thời thực hiện tốt yêu cầu "3 công khai, 4 kiểm tra", thực
hiện tốt các cuộc vận động lớn, các phong trào thi đua của tồn ngành giáo dục
"Mỗi thầy cơ giáo là một tấm gƣơng đạo đức tự học và sáng tạo"; phong trào xây
dựng "Trƣờng học thân thiện, học sinh tích cực"…. Học viên là một nhà giáo đồng
thời là cán bộ quản lý hoạt động chuyên môn trƣờng THPT Phù Ninh, huyện Phù
Ninh, tỉnh Phú Thọ, tôi đã cùng tập thể cán bộ, giáo viên của trƣờng khơng ngừng
tìm tịi, lựa chọn các giải pháp, cải tiến các hình thức tổ chức để nâng cao chất

lƣợng hoạt động của tổ chuyên môn góp phần vào việc nâng cao chất lƣợng đội
ngũ, chất lƣợng giáo dục toàn diện học sinh nhà trƣờng.
Xuất phát từ những yêu cầu về mặt lý luận và thực tiễn nhƣ đã nêu ở trên,
học viên chọn đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ với tiêu đề: “Quản lý hoạt động tổ
chuyên môn ở trường THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay ” với hi vọng tìm chọn những biện pháp chỉ đạo
hoạt động tổ chuyên môn, điều đó sẽ giúp giải quyết tốt những yêu cầu đặt ra đối
với nhà trƣờng trong thời gian tới.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và việc khảo sát thực trạng về hoạt động tổ
chuyên môn, công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng THPT Phù Ninh,
huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ, để từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động
tổ chun mơn nhằm mục đích nâng cao chất lƣợng dạy học của trƣờng THPT Phù
Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng trung học
phổ thơng.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quản lí hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng
trung học phổ thông.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu giải quyết các nhiệm

2


vụ sau:
4.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lí hoạt động TCM ở trường THPT
4.2. Phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động TCM trường THPT Phù
Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ
4.3. Đề xuất một số biện pháp quản lí hoạt động TCM ở trường THPT Phù
Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay

5. Giới hạn của đề tài
Luận văn tập trung nghiên cứu đánh giá thực trạng cơng tác quản lí hoạt
động TCM ở trƣờng THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ giai đoạn từ
năm 2015 đến năm 2020.
6. Câu hỏi nghiên cứu
Câu hỏi đặt ra cho nghiên cứu đó là:
6.1. Cơ sở lý luận của vấn đề quản lí hoạt động TCM ở trường THPT gồm
những nội dung gì?
6.2. Thực trạng cơng tác quản lí hoạt động TCM ở trường THPT Phù Ninh,
huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ hiện nay như thế nào?
6.3. Cần có những biện pháp nào để quản lý có hiệu quả hoạt động TCM ở
trường THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục hiện nay?
7. Giả thuyết nghiên cứu
Hiện nay, hoạt động TCM trƣờng THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh
Phú Thọ đã và đang đƣợc thực hiện, đã đạt đƣợc một số kết quả nhất định. Tuy
nhiên, hoạt động quản lý TCM cịn nặng về quản lí hành chính hơn là quản lí
chun mơn, sinh hoạt chun mơn của TCM cịn mang tính hình thức, đối phó,
chƣa thực hiện thƣờng xuyên, thƣờng chỉ mới tập trung vào các đợt hội giảng, kiểm
tra, thực tập các chủ đề dạy học hay các đợt thi giáo viên giỏi cấp trƣờng, chuẩn bị
cho kì thi giáo viên giỏi cấp tỉnh... Để khắc phục những tồn tại nêu trên và để cơng
tác quản lí hoạt động TCM ở trƣờng THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú
Thọ giai đoạn hiện nay một cách hiệu quả, đúng hƣớng thì cần triển khai các biện
pháp chỉ đạo hoạt động các TCM phù hợp và thực hiện chúng một cách đồng bộ để
chất lƣợng dạy học ở trƣờng THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ đƣợc

3


nâng cao, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục và đào tạo của Huyện và của Tỉnh

trong giai đoạn hiện nay.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Một số phƣơng pháp nghiên cứu lý luận bao gồm: Phân tích tổng hợp và hệ
thống hóa, khái quát hóa đƣợc sử dụng để nghiên cứu các tài liệu về quan điểm chỉ
đạo, chủ trƣơng, đƣờng lối, chính sách chỉ đạo của Đảng và nhà nƣớc về giáo dục
và đào tạo; Các tài liệu khoa học về QL, QLGD và quản lý trƣờng THPT, quản lý
TCM ở trƣờng THPT, các cơng trình nghiên cứu, tạp chí khoa học của các tác giả
đã đƣợc cơng bố có liên quan đến đề tài…để đƣa ra các luận cứ cho cơ sở lý luận
của đề tài nghiên cứu.
8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Quan sát, khảo sát, phỏng vấn lấy ý kiến của CBQL, GV để tìm hiểu thực
trạng công tác chỉ đạo hoạt động TCM ở trƣờng THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh,
tỉnh Phú Thọ.
- Phân tích, tổng kết kinh nghiệm chỉ đạo hoạt động TCM ở trƣờng THPT Phù
Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
8.3. Nhóm phương pháp thống kê tốn học
Sử dụng các cơng thức tốn học để xử lý kết quả nghiên cứu về định lƣợng.
9. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo,
luận văn đƣợc trình bày trong 3 chƣơng:
- Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động TCM ở trƣờng phổ thông
- Chương 2: Thực trạng hoạt động TCM, quản lí hoạt động TCM ở trƣờng
THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ.
- Chương 3: Các biện pháp quản lí hoạt động TCM ở trƣờng THPT Phù
Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

4

CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN
Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU
ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
1.1. Tổng quan nghiên cứu
Tổ chuyên môn trong nhà trƣờng thuộc các cấp học, bậc học đóng một vai
trị hết sức quan trọng trong việc chuẩn bị điều kiện thực hiện hoạt động dạy- học và
các hoạt đơng giáo dục. Ngƣời TTCM đƣợc ví nhƣ “cánh tay nối dài của Lãnh đạo
nhà trƣờng”, trực tiếp điều hành các công việc cụ thể trong hoạt động dạy- học.
Công tác lãnh đạo, quản lý của TTCM là một trong yếu tố quyết định đến hiệu quả
hoạt động của TCM, góp phần quan trọng đến chất lƣợng giáo dục của các nhà
trƣờng. Vì vậy, đổi mới giáo dục trong mỗi nhà trƣờng đều phải bắt đầu từ đổi mới
hoạt động TCM, nâng cao chất lƣợng sinh hoạt chuyên môn của TCM để góp phần
nâng cao chất lƣợng giáo dục của nhà trƣờng.
Những năm gần đây, các cơng trình nghiên cứu về QLGD nói chung và quản
lý hoạt động của TCM nói riêng của các nhà nghiên cứu về khoa học QLGD trong
nƣớc đã đề cập đến vấn đề này. Cụ thể là các tác giả nhƣ Đặng Quốc Bảo, Trần
Kiểm, Hà Sĩ Hồ, Nguyễn Ngọc Quang, Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Nguyễn Quốc Chí,
Phạm Minh Hạc… . Trong các cơng trình nghiên cứu, các tác giả đề cập đến các
vấn đề về QLGD, quản lý nhà trƣờng nói chung, bên cạnh đó là các nội dung đề cập
đến hoạt động quản lý chuyên môn, đặc biệt là hoạt động TCM trong nhà trƣờng.
Có thể nói, đây là cơ sở lý luận và thực tiễn quan trọng để CBQL, GV trong các nhà
trƣờng tập trung nghiên cứu và vận dụng sáng tạo, phù hợp với điều kiện thực tế cơ
sở GD của mình nhằm đảm bảo chất lƣợng và từng bƣớc nâng cao chất lƣợng giáo
dục của cơ sở.
Đối với bậc trung học, cấp THPT, trong thời gian gần đây, có một số tác giả
đã đề cấp đến vấn đề quản lý hoạt động của TCM nói chung và quản lý hoạt động
TCM theo những vấn đề cụ thể trong nội dung đổi mới (theo tinh thần Nghị quyết
số 29/NQ-TW ngày 4/11/2013 của Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng, về đổi mới
căn bản tồn diện GD&ĐT) nói riêng. Các nội dung nghiên cứu đó đƣợc thể hiện

5


trong sáng kiến kinh nghiệm, trong luận văn thạc sĩ chuyên ngành QLGD… Trƣớc
yêu cầu đổi mới, nhiều học viên cao học chuyên ngành Quản lý giáo dục tại các
trƣờng Đại học Giáo dục - Đại học quốc gia Hà Nội, Đại học Sƣ phạm Hà Nội, Học
viện Quản lý giáo dục… đã quan tâm nghiên cứu về lĩnh vực quản lý hoạt động
TCM. Một số luận văn nhƣ: “Biện pháp quản lý tổ chuyên môn của Hiệu trƣởng
trƣờng THPT huyện Tam Dƣơng, tỉnh Vĩnh Phúc” của Nguyễn Minh Đăng, năm
2012; “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng THPT Đồng Bành, tỉnh Lạng
Sơn”của tác giả Hoàng Mạnh Hùng, năm 2013; “Quản lý hoạt động của tổ chuyên
môn đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ở trƣờng THPT
Nam Khoái Châu, tỉnh Hƣng Yên” của tác giả Nguyễn Thị Khuyên, năm 2014 [21];
“Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng THPT Trung Giã- Sóc Sơn- Hà Nội
theo hƣớng nghiên cứu bài học” của tác giả Lƣu Thị Thanh Hảo, năm 2016 [16].
Trong những luận văn này, các tác giả đã hệ thống hóa đƣợc một số vấn đề lý luận
có liên quan đến quản lý TCM và khảo sát thực tiễn quản lý hoạt động TCM ở các
nhà trƣờng, từ đó đề xuất đƣợc một số biện pháp quản lý hoạt động TCM dựa trên
cơ sở các chức năng cơ bản của quản lý, nhằm nâng cao chất lƣợng hoạt động của
TCM, góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục của nhà trƣờng, đáp ứng yêu cầu đổi
mới căn bản toàn diện nền giáo dục theo tinh thần nghị quyết 29/ NQTW của ban
chấp hành Trung ƣơng Đảng.
Từ năm học 2014-2015 (năm học đầu tiên triển khai nghị quyết trung ƣơng
về đổi mới GD&ĐT) đến nay(năm học 2016-2017), cùng với các trƣờng THPT trên
phạm vi toàn quốc, Trƣờng THPT Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ đã xây
dựng và triển khai kế hoạch hoạt động để thực hiện chƣơng trình hành động, tích
cực chuẩn bị cho đổi mới GD&ĐT. Hiện tại, nhà trƣờng đang trong q trình tìm
tịi, lựa chọn các giải pháp quản lý hiệu quả nhất, nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới,
nâng cao chất lƣợng giáo dục. Trong số các giải pháp đƣợc lựa chọn, vấn đề quản lý

hoạt động TCM sao cho có chất lƣợng, hiệu quả là nội dung đƣợc quan tâm sát
sao.Tuy nhiên trong công tác QL, CBQL nhà trƣờng chƣa có điều kiện thực hiện tất
cả các nội dung liên quan đến vấn đề quản lý hoạt động TCM. Với chức trách,
nhiệm vụ của phó HT phụ trách chuyên môn nhà trƣờng, tác giả luận văn sẽ đi sâu
nghiên cứu cơ sở sở lý luận, khảo sát thực tiễn về hoạt động TCM của nhà trƣờng

6


để từ đó đề xuất một số biện pháp QL hoạt động TCM ở trƣờng THPT Phù Ninh,
huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ góp phần nâng cao chất lƣợng, hiệu quả giáo dục của
nhà trƣờng trong thời gian tới.
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Khái niệm quản lý
Qua tài liệu nghiên cứu, có thể thấy, có rất nhiều khái niệm về quản lý đã
đƣợc nêu. Mỗi tác giả, khi đƣa ra khái niệm quản lý đều dựa trên những cách tiếp
cận khác nhau, vì vậy có sự đa dạng và phong phú trong các quan niệm về quản lý.
Theo quan niệm của tác giả F.W. Taylor: “Quản lý là biết chính xác điều bạn
muốn ngƣời khác làm và sau đó thấy rằng họ đã hồn thành công việc một cách tốt
nhất và rẻ nhất” [14].
Theo quan niệm của tác giả Đặng Quốc Bảo: “Quản lý là quá trình tác động
gây ảnh hƣởng của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý nhằm đạt đƣợc mục tiêu
chung” [2] và công tác quản lý lãnh đạo một tổ chức xét cho cùng là thực hiện hai
quá trình liên hệ chặt chẽ với nhau: Quản và lý. “Quản’’ gồm sự coi sóc, giữ gìn,
duy trì hệ thống ở trạng thái ổn định; “ Lý’’ gồm việc sửa sang, sắp xếp, đổi mới
đƣa vào thế “ phát triển’’.
Theo quan niệm của các tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc và Nguyễn Quốc Chí:
“Quản lý là q trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt
động. Hoạt động gồm bốn chức năng cơ bản: Kế hoạch hoá (planning); tổ chức
(organizing); lãnh đạo/chỉ đạo (Leading) và kiểm tra (controlling) [23].

Từ các khái niệm về quản lý của các tác giả đã nêu ở trên, trong khuôn khổ
luận văn này, tác giả luận văn thấy “Quản lý” có thể hiểu nhƣ sau: “Quản lý là quá
trình tác động có kế hoạch, có chủ đích, hợp qui luật của chủ thể quản lý đến đối
tƣợng quản lý, nhằm sử dụng có hiệu quả các tiềm năng, các cơ hội của tổ chức, đƣa
tổ chức đạt đến mục tiêu xác định”
Nói cách khác, “ Quản lý là q trình thực hiện các chức năng kế hoạch, tổ
chức, chỉ đạo và kiểm tra để đƣa tổ chức đạt đến mục tiêu đã đề ra”
Xét theo q trình quản lý, có bốn chức năng quản lý cơ bản mà ngƣời quản lý
dù ở cấp quản lý nào cũng phải thực hiện đó là: Lập kế hoạch; tổ chức thực hiện kế
hoạch; lãnh đạo / chỉ đạo việc thực hiện kế hoạch; kiểm tra việc thực hiện kế hoạch.

7


- Chức năng kế hoạch là quá trình xác định các mục tiêu và lựa chọn các
biện pháp tốt nhất để đạt các mục tiêu đó.
Nội dung thực hiện chức năng kế hoạch bao gồm: Phân tích bối cảnh, xác
định mục tiêu phát triển tổ chức; Lập các kế hoạch thực hiện mục tiêu; Triển khai
thực hiện kế hoạch; Đánh giá điều chỉnh kế hoạch (nếu cần).
- Chức năng tổ chức là quá trình tiếp nhận, phân phối, sắp xếp các nguồn lực
tạo ra một cơ cấu tổ chức thích hợp đảm bảo thực hiện tốt mục tiêu đề ra để tổ chức
phát triển.
Nội dung chức năng tổ chức bao gồm: Xây dựng cơ cấu tổ chức hợp lý và
năng động, phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ thực thi nhiệm vụ; Xây dựng, phát triển
đội ngũ đảm bảo yêu cầu của tổ chức; Xác lập mối quan hệ và cơ chế hoạt động; Tổ
chức công việc khoa học.
- Chức năng chỉ đạo là quá trình tác động, ảnh hƣởng tới hành vi, thái độ của
cấp dƣới thông qua các hoạt động hƣớng dẫn, giúp đỡ, đôn đốc, động
viên và thúc đẩy những ngƣời dƣới quyền làm việc với hiệu quả cao nhằm
đạt đƣợc mục tiêu đề ra.

Nội dung chức năng chỉ đạo bao gồm: Thực hiện quyền chỉ huy, giao việc và
hƣớng dẫn triển khai nhiệm vụ; Đôn đốc, động viên, kích thích tạo động lực làm
việc cho nhân viên; Giám sát, sửa chữa đảm bảo các hoạt động đúng hƣớng, bám
sát yêu cầu thực thi kế hoạch của tổ chức; Xây dựng môi trƣờng thúc đẩy các hoạt
động phát triển.
- Chức năng kiểm tra là quá trình xem xét thực tiễn, đánh giá thực trạng,
khuyến khích những cái tốt, phát hiện những sai phạm, điều chỉnh nhằm đạt tới
những mục tiêu đặt ra và góp phần đƣa tồn bộ hệ thống quản lý lên một trình
độ cao hơn.
Nội dung thực hiện chức năng kiểm tra bao gồm: Xác định các tiêu chuẩn để
đánh giá; Đánh giá kết quả thực tế: thu thập thông tin về đối tƣợng đƣợc kiểm tra;
So sánh kết quả đo đạc thực tế với chuẩn để phát hiện mức độ hiện tốt, vừa, xấu của
các đối tƣợng quản lý; Điều chỉnh. Bao gồm: tƣ vấn (uốn nắn, sửa chữa), thúc đẩy
(phát huy thành tích tốt), hoặc xử lý.
Trong một chu trình quản lý, bốn chức năng trên có mối quan hệ mật thiết

8


với nhau, cùng phối hợp, bổ sung cho nhau để kết nối chu trình quản lý theo hƣớng
vận động phát triển. Trong đó, một yếu tố xun suốt khơng thể thiếu trong việc
thực hiện các chức năng quản lý đó là nguồn thơng tin. Thơng tin trong quản lý cịn
là cơ sở để nhà quản lý ra quyết định kịp thời, hiệu quả trong quản lý.
1.2.2. Khái niệm quản lý giáo dục, quản lý nhà trường
* Quản lý giáo dục là những tác động có hệ thống, có mục đích, có kế hoạch,
hợp quy luật của chủ thể quản lý giáo dục đến hệ thống giáo dục nhằm làm cho hệ
thống giáo dục vận hành theo đƣờng lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện
đƣợc các tính chất của nhà trƣờng xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm tụ hội
là quá trình dạy học- giáo dục, đƣa hệ thống giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên
trạng thái mới về chất.

Từ khái niệm về “Quản lý giáo dục” có thể thấy bản chất của QLGD là q trình
tác động có định hƣớng của chủ thể quản lý lên các thành tố tham gia vào quá trình hoạt
động giáo dục nhằm thực hiện có hiệu quả mục tiêu giáo dục đề ra. Trong đó:
- Chủ thể quản lý: là bộ máy QLGD các cấp (từ trung ƣơng đến địa phƣơng).
- Khách thể quản lý: là hệ thống giáo dục quốc dân với yếu tố cơ bản là hệ
thống các trƣờng học.
- Các thành tố: Mục tiêu giáo dục, nội dung giáo dục, phƣơng pháp giáo dục,
lực lƣợng giáo dục (ngƣời dạy), đối tƣợng giáo dục (ngƣời học), phƣơng tiện giáo
dục (cơ sở vật chất kỹ thuật và điều kiện để tổ chức các hoạt động giáo dục).
Bản chất của quá trình giáo dục là quá trình truyền đạt và lĩnh hội kinh
nghiệm lịch sử - xã hội của các thế hệ loài ngƣời. Ngày nay, với quan điểm học tập
thƣờng xuyên, học tập suốt đời, giáo dục không chỉ dành cho hệ thế hệ trẻ mà giáo
dục cịn dành cho tất cả mọi ngƣời. Vì vậy, QLGD đƣợc hiểu là sự điều hành hệ
thống giáo dục quốc dân, trong đó chủ yếu là các cơ sở giáo dục trong hệ thống giáo
dục quốc dân (các nhà trƣờng), nhằm thực hiện mục tiêu: nâng cao dân trí, đào tạo
nhân lực và bồi dƣỡng nhân tài.
* Quản lý nhà trường
Trƣờng học là một bộ phận của xã hội, là tổ chức giáo dục cơ sở mang tính
chất nhà nƣớc- xã hội, trực tiếp làm công tác giáo dục thế hệ trẻ, trực tiếp tham gia
vào quá trình thực hiện mục tiêu: nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dƣỡng
nhân tài cho đất nƣớc.

9


Theo Từ điển giáo dục học thì: “Quản lý trƣờng học là thực hiện hoạt động
quản lý giáo dục trong tổ chức nhà trƣờng. Hoạt động quản lý trƣờng học do Chủ
thể quản lý nhà trƣờng thực hiện, bao gồm các hoạt động quản lý bên trong nhà
trƣờng nhƣ: quản lý giáo viên; quản lý học sinh; quản lý quá trình dạy học, giáo
dục; quản lý cơ sở vật chất, thiết bị trƣờng học; quản lý tài chính trƣờng học; quản

lý quan hệ nhà trƣờng và cộng đồng xã hội… [18].
Nhƣ vậy, quản lý nhà trƣờng là sự tác động lên tập thể GV, HS và các lực
lƣợng giáo dục trong và ngoài nhà trƣờng, nhằm huy động họ cùng phối hợp, cùng
tác động, cùng tham gia các hoạt động giáo dục của nhà trƣờng để đạt mục tiêu
quản lý. Nói cách khác: QL nhà trƣờng là những tác động của chủ thể quản lý đến
các thành tố của quá trình sƣ phạm nhằm đảm bảo kết quả giáo dục phù hợp với
mục tiêu đã đề ra.
1.2.3. Tổ chuyên môn ở trường phổ thông
Theo thông tƣ số 12/2011/QĐ-BGD&ĐT ngày 28 tháng 3 năm 2011 của Bộ
trƣởng Bộ Giáo dục và đào tạo về việc ban hành Điều lệ trƣờng trung học cơ sở,
trƣờng trung học phổ thông và trƣờng phổ thông nhiều cấp học (gọi tắt là Điều lệ
trƣờng trung học), quy định ở Điều 16: “ Hiệu trƣởng, các Phó Hiệu trƣởng, giáo
viên, viên chức làm cơng tác thƣ viện, thiết bị giáo dục, cán bộ làm công tác tƣ vấn
cho học sinh của trƣờng trung học đƣợc tổ chức thành tổ chun mơn theo mơn học,
nhóm mơn học hoặc nhóm các hoạt động ở từng cấp học THCS, THPT. Mỗi tổ
chun mơn có tổ trƣởng, từ 1 đến 2 tổ phó chịu sự quản lý chỉ đạo của Hiệu
trƣởng, do Hiệu trƣởng bổ nhiệm trên cơ sở giới thiệu của tổ chuyên môn và giao
nhiệm vụ vào đầu năm học” [5].
Nhƣ vậy theo quy định của điều lệ có thể hiểu:
- TCM là một bộ phận của nhà trƣờng, gồm một nhóm giáo viên (từ 3 ngƣời
trở lên) cùng giảng về một mơn học hay một nhóm mơn học hay một nhóm viên
chức làm cơng tác thƣ viện, thiết bị giáo dục, tƣ vấn học đƣờng... đƣợc tổ chức lại
để cùng nhau thực hiện các nhiệm vụ theo qui định tại khoản 2 điều 16 của Điều lệ
nhà trƣờng.
- Mỗi TCM có tổ trƣởng và từ 1- 2 tổ phó do Hiệu trƣởng bổ nhiệm vào đầu
năm học.

10

- Trong trƣờng trung học có 2 loại TCM phổ biến: Tổ đơn môn và tổ liên
môn. Đối với những trƣờng THPT có quy mơ lớn thì có tổ đơn mơn (Tổ Tốn, tổ
Lý, tổ Văn…), những trƣờng qui mơ nhỏ và ở cấp THCS thƣờng có tổ liên mơn (tổ
khoa học tự nhiên, tổ khoa học học xã hội, hay tổ Tốn- Lý, tổ Hóa - Sinh, tổ Văn Sử…). Nhiều khi trong một trƣờng cũng có cả hai loại TCM môn này. Đối với tổ
liên môn, trong sinh hoạt chuyên môn đôi khi lại đƣợc tách thành các nhóm chun
mơn để sinh hoạt theo điều kiện thực tế và yêu cầu triển khai nhiệm vụ.
1.2.4. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn
Quản lý hoạt động TCM là quá trình tác động có định hƣớng, có kế hoạch
của chủ thể quản lý đối với tổ chức nghề nghiệp là tập hợp các GV cùng giảng dạy
một môn học hoặc một nhóm mơn học hay một nhóm viên chức làm công tác thƣ
viện, thiết bị giáo dục, tƣ vấn học đƣờng… hành động theo mục tiêu thống nhất.
Cụ thể quản lý các hoạt động: Quản lý xây dựng và thực hiện kế hoạch
TCM; Quản lý sinh hoạt chuyên môn của TCM bao gồm các hoạt động chuyên môn
giảng dạy bộ môn, hội giảng, dự giờ, thăm lớp, làm và sử dụng đồ dùng dạy học. Tổ
chức sinh hoạt chuyên đề, bồi dƣỡng GV để nâng cao trình độ chun mơn nghiệp
vụ, KTĐG đối với GV trong TCM; Giải quyết những tình huống nảy sinh, những
vấn đề cần tháo gỡ trong TCM. Thực hiện công tác quản lý hoạt động TCM thì sẽ
nâng cao chất lƣợng dạy và học trong nhà trƣờng.
Quản lý hoạt động TCM cần đảm bảo các nguyên tắc cơ bản. Trong đó, cần
bảo đảm việc thực hiện đƣờng lối, chủ trƣơng, chính sách của Đảng về cơng tác
giáo dục; Đảm bảo tập trung dân chủ: Tập trung dân chủ là nguyên tắc bắt buộc bắt
nguồn từ bản chất của chế độ XHCN, là nguyên tắc chỉ đạo toàn bộ hoạt động quản
lý. (Điều 6- Hiến pháp nƣớc CHXHCN Việt Nam đã nêu rõ: Quốc hội, Hội đồng
Nhân dân và các cơ quan khác của Nhà nƣớc đều tổ chức và hoạt động theo nguyên
tắc tập trung dân chủ). Tinh thần của nguyên tắc này trong QLGD là ở chỗ phải
thƣờng xuyên kết hợp sự lãnh đạo tập trung với sự tham gia của quảng đại quần
chúng lao động vào cơng việc tổ chức QLGD; Đảm bảo tính khoa học, cụ thể và
thiết thực: Để đảm bảo nguyên tắc này, ngƣời TTCM trong các hoạt động của mình
phải có căn cứ khoa học, biết sử dụng các kiến thức khoa học (khoa học quản lý,
tâm lý học, kinh tế học, triết học…) trong điều hành TCM. Tính cụ thể đƣợc thể

hiện trong xây dựng kế hoạch, phân công, giao việc, đánh giá…; Tính thiết thực thể

11


hiện trong lựa chọn mục tiêu, xây dựng kế hoạch triển khai, luôn bám sát các điều
kiện cụ thể của tổ, của trƣờng và gắn với yêu cầu phát triển giáo dục của địa
phƣơng, đất nƣớc; Đảm bảo tính kế hoạch: Phải đƣa mọi hoạt động của tổ và kế
hoạch để tăng tính chủ động và khả năng phối hợp giữa các cá nhân và bộ phận thực
thi nhiệm vụ. Kế hoạch phải đƣợc xây dựng dựa trên các căn cứ lý luận, pháp lý và
thực tiễn xác đáng; chỉ rõ việc cần làm, thời gian, nguồn lực và biện pháp thực hiện
phù hợp và coi trọng công tác giáo dục thuyết phục kết hợp với việc động viên
khuyến khích về mặt tinh thần. Chăm lo đến đời sống vật chất và tinh thần của mỗi
thành viên trong tổ. Khi thực hiện nguyên tắc này cần coi trọng khen thƣởng kết
hợp với đánh giá công việc một cách công khai cơng bằng.
1.3. Một số vấn đề lí luận về hoạt động tổ chun mơn ở trƣờng phổ thơng
1.3.1. Vị trí, vai trò của TCM
- TCM là một bộ phận cấu thành của trƣờng THCS, THPT. Các tổ, nhóm
chun mơn có mối quan hệ hợp tác với nhau, phối hợp các bộ phận nghiệp vụ
khác và các tổ chức đoàn thể trong thực hiện các nhiệm vụ của tổ và các nhiệm vụ
khác của chiến lƣợc phát triển nhà trƣờng, để đƣa nhà trƣờng đạt đƣợc các mục
tiêu đã đề ra.
- TCM là nơi trực tiếp triển khai các mặt hoạt động của nhà trƣờng, trong đó
trọng tâm là hoạt động giáo dục và dạy học.
- TCM là đầu mối quản lý mà Hiệu trƣởng nhà trƣởng nhất thiết phải tập
trung dựa vào đó để quản lý nhà trƣờng trên nhiều phƣơng diện, nhƣng cơ bản nhất
là hoạt động dạy - học, giáo dục và hoạt động sƣ phạm của GV.
- Đặc biệt, TCM là nơi tập hợp, đồn kết, tìm hiểu nắm vững tâm tƣ, tình
cảm và những khó khăn trong đời sống của các GV trong tổ, kịp thời động viên,
giúp đỡ GV trong tổ hoàn thành tốt nhiệm vụ của ngƣời GV trong trƣờng trung học.

1.3.2. Hoạt động của tổ chuyên môn
TCM là đơn vị cơ sở, là nơi cụ thể hóa nhiệm vụ dạy học và các nhiệm vụ
khác trong nhà trƣờng. Theo quy định tại khoản 2- điều 16- Điều lệ trƣờng trung
học, TCM có các vụ các nhiệm vụ chính sau đây:
- Xây dựng và triển kế khai kế hoạch hoạt động chung của TCM.
- Hƣớng dẫn xây dựng và quản lý kế hoạch cá nhân của tổ viên theo kế
hoạch dạy học, PPCT và các HĐGD khác của nhà trƣờng

12


- Tổ chức bồi dƣỡng chuyên môn nghiệp vụ cho GV thuộc tổ quản lý.
- Tham gia đánh giá xếp loại các thành viên của tổ theo quy định của chuẩn
nghề nghiệp GV trung học và các quy định khác hiện hành.
- Giới thiệu TTCM, TPCM.
- Đề xuất khen thƣởng và xử lí kỷ luật đối với GV.
- TCM sinh hoạt hai tuần một lần và có họp đột xuất theo yêu cầu công việc
hay khi HT yêu cầu.
Căn cứ theo quy định này, mỗi nhà trƣờng có thể quy định cụ thể hơn các
nhiệm vụ của TCM để phù hợp với điều kiện và yêu cầu thực hiện nhiệm vụ từng
năm học.
1.4. Quản lí hoạt động TCM ở trƣờng phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục
1.4.1. Yêu cầu đổi mới giáo dục THPT hiện nay
Để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay (theo tinh thần Nghị quyết số
29-NQ/TW), việc thực hiện có chất lƣợng, hiệu quả hoạt động TCM trong các
trƣờng THPT là một hoạt động cần đƣợc quan tâm hàng đầu. Đây là cơng việc địi
hỏi phải có sự tham gia của cả đội ngũ CBQL, GV, nhân viên nhà trƣờng. Trong đó,
TTCM và GV giữ vai trò nòng cốt trong đổi mới quản lý hoạt động TCM. Để đảm
bảo đổi mới hoạt động TCM cần phải đổi mới những nội dung cụ thể sau:

- Tạo sự thay đổi trong nhận thức của GV về vấn đề đổi mới giáo dục trong
giai đoạn hiện nay là một thực tế khách quan, phù hợp với những đòi hỏi của đất
nƣớc trong giai đoạn mới. Từ đó, có những thay đổi trong hành động thực tế để cùng
nhau nắm bắt các nội dung thay đổi nhƣ: Vạch chiến lƣợc phát triển nhà trƣờng; Tổ
chức bộ máy và quản lí đội ngũ GV và HS; Tổ chức chƣơng trình GD và các HĐGD
(sinh hoạt chun mơn); Phát triển mối quan hệ nhà trƣờng, gia đình, xã hội và phối
hợp các lực lƣợng GD để thực hiện sứ mạng của nhà trƣờng; Quản lí các nguồn lực
(cơ sở vật chất, tài chính) để duy trì hoạt động và phát triển nhà trƣờng.
- Xây dựng TCM theo tinh thần của “Tổ chức biết học hỏi” để nâng cao tinh
thần hợp tác, chia sẻ những vấn đề về đổi mới nhƣ: Đổi mới PPDH theo định hƣớng
phát triển năng lực, phẩm chất HS đã và đang tiếp tục đƣợc đặt ra đối với tất cả các
cấp học, bậc học trong các nhà trƣờng. Đặc biệt là giai đoạn tiến hành thực hiện đổi

13


mới chƣơng trình và SGK thì vấn đề đổi mới PPDH đã trở thành một yêu cầu cấp
thiết. TCM trở thành “Tổ chức học hỏi” sẽ là ra môi trƣờng thuận lợi để GV- những
ngƣời trực tiếp thực hiện nhiệm vụ dạy học trong nhà trƣờng đƣợc tăng cƣờng trao
đổi ý kiến, hỗ trợ và giúp đỡ lẫn nhau, từng bƣớc hồn thiện về kỹ năng vận dụng
các PPDH tích cực, các kỹ thuật dạy học hiện đại để giải quyết những vấn đề còn
vƣớng mắc trong việc thiết kế giáo án, chuẩn bị TBDH và tổ chức hoạt động dạyhọc ở trên lớp. Cùng với đổi mới phƣơng pháp, kĩ thuật, phƣơng tiện dạy học... GV
làm nhiệm vụ giảng dạy và GVCN biết đa dạng hóa các hình thức tổ chức dạy học,
chú ý các hoạt động TNST, hoạt động nghiên cứu KHKT cho HS, tổ chức dạy học
thực địa, gắn với di tích lịch sử, di sản văn hóa, sản xuất kinh doanh...và tạo mơi
trƣờng giáo dục thân thiện để cùng nhau phát triển. Nhƣ vậy chất lƣợng sản phẩm
giáo dục sẽ đƣợc nâng lên.
- Phát triển đội ngũ GV, nhân viên trong TCM và các hoạt động bồi dƣỡng
chuyên môn, nghiệp vụ cho GV thông qua kế hoạch bồi dƣỡng và tự bồi dƣỡng. Nội
dung này cần đƣợc làm tốt vì đội ngũ GV là một trong những lực lƣợng cơ bản

tham gia xây dựng và phát triển nhà trƣờng, họ có vai trị quyết định chất lƣợng
giáo dục. Trong quá trình lãnh đạo và quản lý trƣờng học, HT, TTCM khơng thể tự
mình đổi mới hoạt động của nhà trƣờng, của TCM. Bởi một trong những khía cạnh
của QL là thực hiện các cơng việc qua nỗ lực của ngƣời khác. Muốn mọi ngƣời
tham gia thì các chủ trƣơng đổi mới phải đƣợc đội ngũ GV, nhân viên hiểu rõ và
chấp nhận. Họ chính là lực lƣợng ủng hộ và tham gia vào mọi hoạt động của nhà
trƣờng, của TCM (từ hoạch định chiến lƣợc và xây dựng các kế hoạch hoạt động
của TCM, của trƣờng; Việc tạo mơi trƣờng văn hóa nhà trƣờng cũng do họ tham gia
xây dựng và vun trồng; họ tham gia vào các hoạt động của cộng đồng, huy động và
sử dụng các nguồn lực để phát triển nhà trƣờng..). Bên cạnh đó, TTCM phải là tấm
gƣơng về sự tự học, tự bồi dƣỡng, đồng thời cần chú ý tới việc phát huy vai trò GV
cốt cán để tƣ vấn chuyên môn cho GV trong TCM và trao đổi, hƣớng dẫn chuyên
môn với đồng nghiệp ở các TCM khác của nhà trƣờng để cùng đảm bảo thực hiện
tốt nhiệm vụ chuyên môn.
- Quản lý nền nếp hoạt động của TCM, phát triển các mối quan hệ theo chiều
ngang để đảm bảo sự cộng tác, hợp tác giữa các GV trong TCM, giữa TCM này với

14


TCM khác trong thực hiện nhiệm vụ dạy- học, giáo dục theo hƣớng đổi mới đồng
bộ PPDH, KTĐG nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của ngƣời học.
1.4.2. Vai trị của các chủ thể trong quản lí hoạt động TCM ở trường THPT
Ngƣời quản lý là ngƣời làm việc trong tổ chức, điều khiển công việc của
ngƣời khác và chịu trách nhiệm trƣớc cấp trên về kết quả hoạt động của họ, chịu
trách nhiệm trong việc lập kế hoạch, tổ chức chỉ đạo và kiểm tra con ngƣời, tài
chính, vật chất và thơng tin của bộ phận hay tổ chức một cách có hiệu quả để đƣa tổ
chức đạt đƣợc mục tiêu đã đề ra.
Theo phân cấp quản lý vi mô trong nhà trƣờng, HT là ngƣời chịu trách nhiệm
quản lý tổng thể các hoạt động chung, cịn ngƣời trực tiếp quản lí hoạt động TCM là

TTCM. Để điều hành hoạt động của TCM hiệu quả, ngƣời quản lý TCM cần cả “
lãnh đạo và quản lý ”. Lãnh đạo thể hiện qua các hoạt động xác định tầm nhìn, sứ
mạng, hệ giá trị, định hƣớng hoạt động của tổ để tập hợp tổ viên cùng hƣớng về
mục tiêu chung, tạo ra sự thay đổi cần thiết trong tổ để thích ứng và phát triển.
Quản lý thể hiện qua các hoạt động thực hiện các chức năng để đảm bảo sự ổn định,
nhất quán trong các hoạt động của TCM theo chƣơng trình, kế hoạch nhằm đạt đƣợc
mục tiêu đã định.
Vì vậy, trong vai trị chung của đội ngũ CBQL nhà trƣờng thì vai trị của
TTCM trong việc tổ chức hoạt động dạy học và các HĐGD khác nhằm đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục hiện nay là rất quan trọng. TTCM cần đảm bảo các yêu cầu về
phẩm chất năng lực nhƣ sau:
- Về phẩm chất: Tận tâm với nghề nghiệp và công việc đƣợc giao; Sống có
đạo đức, có văn hóa, tuân thủ pháp luật và các chuẩn mực đạo đức xã hội; Có bản
lĩnh, tự chủ, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm.
- Về năng lực: Năng lực chuyên môn kỹ thuật (hiểu biết về nội dung chuyên
môn và phƣơng pháp tác nghiệp có liên quan, có khả năng hƣớng dẫn kiểm tra
ngƣời khác thực hiện, có khả năng sử dụng ngoại ngữ, tin học và ứng dụng các công
nghệ hiện đại trong công tác); Năng lực quan hệ con ngƣời (tập hợp, định hƣớng
dẫn dắt ngƣời khác thông qua giao tiếp, ứng xử, thiết lập và phát triển các mối quan
hệ ngƣời - ngƣời, giải quyết xung đột, động viên khích lệ, tạo động lực cho GV,

15


nhân viên…); Năng lực tƣ duy chiến lƣợc (dự báo, xác định tầm nhìn, hoạch định
chiến lƣợc, sáng tạo và đổi mới…). Các yêu cầu này đƣợc cụ thể hóa gắn với các
yêu cầu để TTCM thực hiện đƣợc các nhiệm vụ theo quy định.
1.4.3. Nội dung quản lí hoạt động TCM ở trường phổ thông đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục
Căn cứ vào các nội dung cơ bản quản lý TCM (quy định trong Điều lệ trƣờng

trung học), TCM là nơi có quyền quyết định trực tiếp tới quá trình dạy và học từ
chƣơng trình chi tiết, nội dung dạy học môn học, phƣơng pháp bộ môn đến nhiều
yếu tố khác. Các TCM tăng cƣờng trao đổi chuyên mơn định kỳ và đột xuất khi có
vấn đề phát sinh để kịp thời điều chỉnh, bổ sung. Với quan điểm trên, HT phải chỉ
đạo đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo tinh thần đổi mới GD hiện nay; giảm bớt
tính hành chính trong sinh hoạt TCM, tăng cƣờng tính học thuật và chuyên sâu về
công tác đổi mới hoạt động dạy học môn học, bài học hƣớng vào mục tiêu phát triển
năng lực của HS thông qua việc NCBH, tranh luận, phản biện các giờ, các bài lên
lớp hiệu quả, hƣớng vào mục tiêu đổi mới. Có thể xác định các nội dung cơ bản
quản lý TCM bao gồm:
- Xây dựng và tổ chức thực hiện các kế hoạch hoạt động của TCM (kế
hoạch năm học, kế hoạch tháng, kế hoạch tuần, kế hoạch dạy học, kế hoạch thao
giảng, kế hoạch kiểm tra, kế hoạch ôn thi, bồi dƣỡng học sinh giỏi, phụ đạo học
sinh yếu kém; kế hoạch bồi dƣỡng đội ngũ, sinh hoạt chuyên đề, kế hoạch thực
tế, giao lƣu học hỏi…); hƣớng dẫn GV xây dựng các kế hoạch chủ nhiệm tƣơng
ứng với nhiệm vụ của họ.
- Quản lý hoạt động dạy học, giáo dục: Quản lý thực hiện chƣơng trình dạy
học, giáo dục theo quy định; quản lý công việc soạn bài của GV; quản lý việc dạy
học trên lớp; quản lý việc KTĐG kết quả học tập của HS; quản lý dạy thêm học
thêm, cơng tác ngoại khóa, phối hợp quản lý các HĐGD (NGLL, HN), quản lý hồ
sơ chuyên môn…
- Xây dựng và phát triển đội ngũ: Phân công giảng dạy, chủ nhiệm lớp, tổ
chức bồi dƣỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho GV: bồi dƣỡng thƣờng xuyên theo chu
kỳ, bồi dƣỡng theo chuyên đề, bồi dƣỡng qua thăm lớp, dự giờ, qua hội giảng, qua

16