Nội dung và nghệ thuật thơ Trần Đăng Khoa viết cho trẻ thơ

1. Nội dung và nghệ thuật thơ Trần Đăng Khoa viết cho trẻ thơ
1.1 Nội dung
- Thiên nhiên nông thôn

-

+ thiên nhiên trong thơ Trần Đăng Khoa là thiên nhiên trong trẻo tình nguyện,
kì diệu và đầy chất thơ. Thơ anh luôn gợi cho bạn đọc cảm nhận về một thiên
nhiên nơng thơn thuần nhất, tình nguyện và hết sức thơ mộng. Đó là ánh trăng
vằng vặc chan hịa khắp mọi nơi. Trời càng khuya trăng càng sáng, vạn vật
đều lặng đi dưới sự huyền diệu của thiên nhiên như các bài trăng sáng sân nhà
em, Sông trăng, Trăng ơi…từ đâu đến. Tiếng đàn bầu và đêm trăng. Cũng có
khi trăng được ví như một người bạn thân, dễ thương:
Em chạy nhảy tung tăng
Múa hát quanh ông trăng
Em nhảy trăng củng nhảy
Mái nhà ướt ánh trăng vàng
(trích Trơng Trăng)
+ Thiên nhiên trong thơ anh tràn đầy sức sống luôn vận động và phát triển:
khung cảnh những buổi sáng ở nông thơn được anh miêu tả ồn ào, náo nhiệt.
Đó là những buổi bình minh của nhà nơng. Cảnh vật mn thưở mà vẫn thấy
mới lạ, hấp dẫn biết bao trong bài ị ó o. Khắp bốn bề râm ran tiếng gà làm
chúng ta cảm nhận được mọi cảnh vật đều bừng tỉnh, xốn xang bắt đầu công
việc cho ngày mới.
Những trận mưa cũng được anh miêu tả sinh động điển hình trong bài mưa.
Miêu tả sức sống tiềm tàng ẩn chứa trong nó.
Qua cái cách nhìn của anh thiên nhiên được nhân cách hóa như con người, ở
bài cây dừa, thả diều…
Dưới cái nhìn của Khoa hình ảnh của thế giới tự nhiên là biểu trưng cho con
người lao động và cuộc sống của họ: bài Thơn xóm vào mùa, đám ma bác
giun:

Bác giun đào đất suốt ngày
Trưa nay chết dưới bóng cây sau nhà
Họ hàng nhà kiến kéo ra
Kiến con đi trước, kiến già theo sau
Cầm hương kiến đất bạc đầu
Khóc than kiến cánh khốc màu áo tang
…
Tóm lại, thiên nhiên nông thôn qua sự cảm nhận của tuổi thơ anh thật rất
phong phú, sinh động và trong sáng vô cùng. Tác giả đả thể hiện được năng
lực trong sáng hết sức nhạy bén, tinh tế, đặc biệt là khả năng cảm nhận thiên
nhiên bằng mọi giác quan, bằng sự mở rộng tâm hồn và trí tưởng tượng phong
phú độc đáo.
Hình ảnh người nơng thơn
+ viết về con người, thơ ông chủ yếu viết về thiên nhiên làng quê. Người nông
dân ấy trước hết là Bố, Mẹ, Anh, Chị, Em của Trần Đăng Khoa. Ơng ln
nhắc tới họ bằng tất cả sự yêu thương, kính trọng và sự cảm thông sâu sắc như
bài: Khi mẹ vắng nhà, Hạt gạo làng ta.


Âm vang của thời đại qua một tâm hồn trẻ thơ: chiến tranh đã qua mấy chục
năm, nhưng dấu ấn của những năm chống Mỹ vẫn cịn nóng hổi trên mỗi trang
thơ của Trần Đăng Khoa như bài: Tam Cúc, Gửi bạn chi lê, Dặn Em…
1.2 Nghệ thuật thơ Trần Đăng Khoa
- Tâm hồn trẻ thơ qua cách nhìn cách miêu tả cảnh vật
+ Trong cái nhìn của Ơng tất cả thế giới xung quanh đều như có tâm linh, đều
là bầu bạn. Anh thường dùng biện pháp nhân hóa để miêu tả cảnh vật. Với cái
nhìn: “vật ngã đồng nhất” Ơng có thể kết bạn với một con chó: sao khơng về
vàng ơi, hay chuyện trị thân thiết với người bạn nhà nơng…
+ cùng với lối nhân hóa anh viết về cây dừa khi thì như một người bạn hào
phóng “giang tay đón gió, gật đầu gọi trăng”, khi thì như một người lính:

Đứng canh trời đất bao la
Mà dừa đủng đỉnh như là đứng chơi
+ ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên giao cảm với tạo vật trong sắc thái rung động
tinh vi nhất có sự hịa diệu về tâm hồn. Đánh thức trầu là một ví dụ. Lời thơ về
tiếng chuyện trò, thủ thỉ. Dịu dàng nâng niu lá trầu bé bỏng, hái một lá cũng
thấy trầu đau, anh phải hát để đánh thức trầu dậy. Dường như anh cũng hiểu
rằng trầu có cảm giác, nghe được tiếng tâm tình của mình:
Lá nào muốn cho tao
Thì mày chìa ra nhé
Tay tao hái rất nhẹ
Khơng làm mày đau đâu
Giao cảm với thiên nhiên, tạo vật, thậm chí Ơng cịn có thể nghe được: “chiếc
ngõ – Thở sương đêm – Ông trăng lên – cười trong lá…” (chiếc ngõ nhỏ).
Chiếc ngõ trong mắt anh có cuộc sống riêng đầy sôi động, một thế giới tâm
hồn phong phú. Chiếc ngõ nhỏ gắn với con người và cuộc sống của họ. Khi
các chú bộ đội hành quân đi xa, chiếc ngõ nhỏ, ở lại nhà”, nó cũng xao xuyến
nhớ thương…
Tất cả quay quần thành một thế giới trẻ thơ tươi vui và thật sống động.
- Trí tưởng tượng phong phú bay bổng và sự liên tưởng so sánh kì diệu
Anh khơng bao giờ nhìn sự vật trong sự đơn nhất, trần trụi mà luôn phát hiện
ra mối liên hệ của chúng hoặc liên tưởng với những hình ảnh tương đồng khác
động từ đó khái qt lên một cái gì đó cao hơn như bài thả diều, hương
nhãn…
Vd: thả diều
Khi thi anh tưởng tượng ra:
Sao trời trơi qua
Diều thành trăng vàng
Nhưng kì diệu nhất vẫn là tiếng sáo diều, anh thấy cánh đồng lúa xanh hơn,
bầu trời như cao hơn, cái nắng như vàng rực rỡ hơn. Cánh diều ấy mảnh mai
như có sức mạnh vơ biên vượt lên trên bom đạn kẻ thù:

Tiếng diều vàng nắng
Trời xanh cao hơn
Dây diều em cắm
Bên bờ hố bom…
- Ngơn ngữ chính xác biểu cảm, giàu âm thanh, nhịp điệu
-


Mỗi từ mỗi câu trong thơ trần đăng khoa đều thể hiện sự gia công, nhịp
điệu của tác giả.
+ tả cảnh mẹ ốm
Cánh màn khép lịng cả ngày
Khơng phải là cánh màn khép chặt, hay cánh màn khép hờ, mà phải đúng là
cánh màn khép lịng. Nếu khép chặt thì ra người đã chết; khép khờ giống như
khép lòng, nhưng sắc thái biểu cảm của nó mờ hơn, nó như sợ hờ hững. cánh
mèn khép lịng vì thường xun có “có bác xóm làng đến thăm”, và vì cịn
đằng sau cánh màn ấy ln có cậu bé con ngồi chăm bà mẹ ốm.
Ngôn ngữ của anh giàu âm thanh nhạc điệu, đó là âm thanh rộn rã, náo
nức và nhịp điệu khẩn trương của cuộc sống những năm tháng chống đế quốc
Mĩ, bài ị ó o đã thể hiện điều đó.
Ị ó o..
Ị ó o...
Tiếng gà
Tiếng gà
Giục quả na
Mờ mắt
Trịn xoe
…
- Những hình ảnh đẹp sáng tạo, độc đáo
Ngồi phong cách đồng giao như kể cho bé nghe, ị ó o…mưa, tiếng võng

kêu…thơ anh cũng có những bài mang sắc thái êm dịu, ngọt ngào, tha thiết
như những bài dân ca: Mẹ ốm, đánh thức trầu…
+ Ông đặc biệt tập trung, học tập những tinh hoa văn hóa truyền thống và
đương đại sáng tạo ra những hình ảnh đẹp, độc đáo trong thơ mình.
Trong thơ anh có nhiều hình ảnh được gợi ra những câu ca, điệu hát
quen thuộc hoặc những câu chuyện cổ hấp dẫn trong vốn văn hóa dân gian.
Tóm lại, đọc thơ anh bạn đọc cảm nhận được tâm hồn thơ trẻ trong sáng, giản
dị, chan chứa một tình yêu đằm thắm, tha thiết với con người, thiên nhiên cuộc
sống. Thơ anh đến với tuổi thơ trước tiên bằng những rung động, những cảm
xúc chân thành nhân ái, thơ anh còn khơi dậy những rung động trong tâm hồn
người lớn, làm cho họ được hưởng cảm giác trở về với tuổi thơ, tìm lại mình ở
cái trong trẻo tình nguyện của cảm xúc đối với thiên nhiên, đối với nghệ thuật.
2. Nội dung và nghệ thuật thơ Võ Quảng viết cho thiếu nhi
2.1 nội dung
Thơ Võ Quảng có nội dung phong phú mang ý nghĩa giáo dục cao. Ơng kể về q
hương những gì gần gũi với cuộc sống trẻ thơ. Ơng có lối viết dí dỏm, hóm hỉnh,
khơng lẫn với bất cứ ai. Trong thơ Võ Quảng khung cảnh thiên nhiên hiện lên thật
đẹp, bình yên.
2.1.1 biến đổi theo mùa
- vườn thơ của Ơng có những bức tranh lộng lẫy của cảnh đẹp thiên nhiên. Dường
như 4 mùa đều được Ơng thâu tóm những nét điển hình nhất để đưa vào thơ.
+ mùa xuân: Võ Quảng đã sử dụng bút pháp miêu tả kết hợp nhiều biện pháp tu
từ: nhân hóa, so sánh…để vẽ lên nhiều hình ảnh thơ tuyệt đẹp.
Mầm non mắt lim dim
Cố nhìn qua kẽ lá


Thấy mây bay hối hả
Thấy lất phất mưa phùn
(mầm non)

+ mùa hạ: thiên nhiên có khi là một buổi bình minh rực rỡ, tưng bừng cả mùa hạ:
Ngày tưng bừng vừa đến
Trâu ngẩng cổ lên trơng
Thấy rực rỡ vừng hồng
Nó liền reo : “ngá ọ”
Với mùa hạ một mùa nóng bức khơng ai thích thú nhưng ngược lại nó cũng là một
mùa khá đẹp trong mỗi người, đẹp trong mỗi câu thơ mà ông viết:
Nắng tung lưới lửa
Đốt cháy cánh đồng
Ao hồ suối sông
Thảy đều cạn sạch
Nhưng trong lúc đốt cháy cả cánh đồng, thì Võ Quảng lại viết:
Chợt có làn mây
Theo gió hây hây
Trơi đi trắng xóa
Vơ tư nhàn nhã
Ngay giữa đỉnh trời
+ mùa thu: là một mùa khá đẹp được nói đến trong bài “mời xuống đây chơi”. Nó
khơng chỉ đẹp trong mắt tác giả mà cịn đẹp trong mắt những người không phải là
thi sĩ.
Trăng trung thu tươi cười
Nhô lên sau đồi cỏ
Các ao hồ lớn nhỏ
Đàn trâu ngập ánh trăng
+mùa đơng: tác giả rất thích những con vật đáng yêu vào các bài thơ, mỗi bài thơ
là một sự khám phá mới mẻ. Với bài “kêu rét” ông đã gắn những tiếng kêu của
con vật thành những tiếng nói của con người. từ những tiếng kêu đó báo hiệu cho
mùa đơng đã đến.
Rét q, rét q
Ai kêu đó hả

Tơi là mèo đây
Đi bắt chuột đây
Mày sẽ hết rét
Mùa nào cũng đến rồi đi, mùa nào cũng đẹp giản dị, cái đẹp thanh cao, cái đẹp mà
để lại trong mỗi người khó có thể qn. Cịn với tác giả ông cho rằng không nùa
nào xấu, bốn mùa đều đẹp.
Cuối xuân ánh nắng ấm
Đuổi hết rét về rừng
Bọn rét phút cuối cùng
Chạy vào hang vào hốc
Với nghệ thuật miêu tả tinh tế, võ quảng đã thổi cái hồn của mình vào lồi vật và
cây cỏ, đem đến cho các em tình yêu dạt dào với thiên nhiên tươi đẹp. từ đó vun
đắp cho các em ý thức chăm sóc, bảo vệ thiên nhiên.
2.1.1 miêu tả sinh động, hấp dẫn
Ông thường phát hiện ra những vẻ đẹp thiên nhiên gần gũi và kì diệu.


Một mảnh vườn gần gũi với những bông hoa. Nhưng khơng phải hoa cúc, là thược
dược. mà là những lồi hoa đơn sơ mộc mạc:
Hoa cải li ti
Đốm vàng óng ánh
…
Đó là hoa của đất trời.
Võ quảng đã sáng tác những bài thơ không chỉ giúp các em phát hiện ra cái vẻ đẹp
xung quanh, cái vẻ dẹp của thiên nhiên mà cịn giúp các em vì sao có cái đẹp ấy
chính là những bàn tay lao động, nhờ cơng sức của con người.
Võ quảng có ưu điểm quan sát tinh tế. nhìn nghe điều gì ơng cũng chăm chú, cặn
kẽ, rồi ông cũng lại giúp các em đào sâu suy nghĩ thêm một chút, để mở rộng tầm
nhìn, nâng cao nhận thức.
2.2 Khu vườn bách thú

2.2.2 đa dạng
Thơ võ quảng là một xã hội chim, thú rất đông, rất vui, đầy những tiếng hót, tiếng
kêu, tiếng vỗ cánh…đó chính là một xã hội nhộn nhịp, ríu rít, inh ỏi những tiếng
nói, tiếng cười, tiếng hát của trẻ con, một xã hội trẻ con luôn luôn náo đổng rất
đáng yêu của các lồi vật
• Lồi vật trên mặt đất