rèn luyện năng lực tư duy và lập luận toán học cho học sinh thông qua dạy học chủ đề tam giác đồng dạng hình học 8

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG THÁP
-----------------------

LÊ HỒNG THẮM

RÈN LUYỆN NĂNG LỰC TƯ DUY VÀ LẬP LUẬN
TOÁN HỌC CHO HỌC SINH THÔNG QUA DẠY HỌC
CHỦ ĐỀ TAM GIÁC ĐỒNG DẠNG HÌNH HỌC 8

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MƠN TỐN
Mã số: 8.14.01.11

Người hướng dẫn khoa học
PGS.TS. NGUYỄN DƯƠNG HOÀNG

ĐỒNG THÁP – NĂM 2019


i

LỜI CẢM ƠN
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất của mình đến
PGS.TS. Nguyễn Dương Hồng, người thầy đã tận tình hướng dẫn tơi trong
suốt q trình làm luận văn.
Tơi xin trân trọng cảm ơn q thầy cơ trong Khoa Tốn và Phịng Đào
tạo Sau Đại học Trường Đại học Đồng Tháp đã tạo những điều kiện thuận lợi
cho tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hồn thành luận văn..
Tơi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu và quý thầy cô đồng nghiệp
trường THCS Long Hưng A, huyện Lấp Vò đã tạo điều kiện thuận lợi cho tơi

trong q trình học tập.
Cuối cùng, tôi xin được gửi lời cảm ơn đến gia đình, các bạn cùng lớp
đã ln ủng hộ, hỗ trợ và giúp đỡ tơi hồn thành luận văn này.
Dù đã có nhiều cố gắng, tuy nhiên luận văn chắc chắn khơng tránh
khỏi những thiếu sót cần được góp ý, sửa chữa. Tơi rất mong nhận được
những ý kiến đóng góp từ q thầy cơ và các bạn đọc.

Đồng Tháp, ngày 8 tháng 11 năm 2019
Tác giả luận văn

Lê Hồng Thắm


ii

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, các trích dẫn đều
nêu rõ nguồn trích dẫn.
Tác giả luận văn

Lê Hồng Thắm


iii

MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU...................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài....................................................................................... 1

2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................. 3
3. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................ 3
4. Giả thuyết nghiên cứu ............................................................................... 3
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.............................................................. 4
6. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 4
7. Đóng góp của luận văn .............................................................................. 4
8. Cấu trúc luận văn....................................................................................... 5
NỘI DUNG ................................................................................................. 6
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN......................................... 6
1.1. Năng lực tốn học – Năng lực tư duy và lập luận toán học .......................6
1.1.1. Năng lực......................................................................................... 6
1.1.2. Năng lực toán học......................................................................................7
1.1.3. Tư duy.......................................................................................................11
1.1.4. Tư duy toán học .......................................................................................16
1.1.5. Năng lực tư duy và lập luận toán học ....................................................17
1.2. Năng lực tư duy và lập luận toán học trong chủ đề tam giác đồng dạng....17
1.2.1. Nội dung chủ đề ta2

(Phương sai của lớp thực nghiệm)

4.19

(Phương sai của lớp đối chứng)

4.07

T

x-y

2.595

s12 s 22
+
n m

Mức ý nghĩa

0.05
1.96

Kết quả cho thấy T  2.595 > c  1.96 nên bác bỏ Ho, chấp nhận H1
Vậy có sự khác biệt về kết quả học tập giữa lớp đối chứng và lớp
thực nghiệm.
Kết luận chương 3
Chúng tôi đã tiến hành dạy thử nghiệm trong chủ đề Tam giác đồng
dạng hình học 8, soạn giáo án theo hướng lồng ghép các biện pháp đã được đề
xuất ở chương 2, có thể rút ra một số kết luận sau:
Các tiết dạy thử nghiệm theo hướng rèn luyện năng lực tư duy và lập
luận toán học cho học sinh đã tạo được động lực học tập cho các em thơng
qua các trị chơi. Các em đã biết phân tích tìm hướng chứng minh một định lí,
giải một bài tốn cũng như tổng hợp trình bày lại lời giải bài tốn. Giúp các
em thêm tự tin, hứng thú học tập, khơi dậy sự ham hiểu biết của học sinh.
Từ kết quả thống kê điểm số bài kiểm tra của hai lớp đối chứng và thực
nghiệm cho thấy về mặc định lượng, kết quả học tập của lớp thực nghiệm cao
hơn kết quả học tập của lớp đối chứng. Như vậy, bước đầu có thể kết luận
được các biện pháp sư phạm đề xuất có tính khả thi và hiệu quả, giả thuyết
khoa học chấp nhận được khơng những có tác dụng tốt trong việc rèn luyện
năng lực tư duy và lập luận toán học cho học sinh mà cịn góp phần nâng cao
chất lượng dạy và học toán.

83

KẾT LUẬN
Qua q trình nghiên cứu theo mục đích đã đề ra, đối chiếu với các
nhiệm vụ của đề tài “Rèn luyện năng lực tư duy và lập luận toán học cho
học sinh thông qua dạy học chủ đề tam giác đồng dạng hình học 8”,
chúng tơi thu được những kết quả sau:
Thứ nhất luận văn đã hệ thống hóa và làm rõ các quan điểm về năng
lực, năng lực toán học, năng lực tư duy và lập luận toán học.
Thứ hai luận văn đã xác định 4 biểu hiện của năng lực tư duy và lập
luận toán học trong chủ đề tam giác đồng dạng.
Thứ ba luận văn đã xây dựng 5 định hướng để đề xuất các biện pháp
rèn luyện năng lực tư duy và lập luận toán học cho học sinh.


84

Thứ tư luận văn đã đề xuất 5 biện pháp góp phần rèn luyện năng lực tư
duy và lập luận toán học cho học sinh. Ở mỗi biện pháp đã nêu được mục
đích cũng như cách thức thực hiện của biện pháp. Kèm theo đó là hệ thống
các ví dụ minh họa được chọn lọc trong chủ đề tam giác đồng dạng phục vụ
cho mục đích của biện pháp nêu trên.
Thứ năm là luận văn đã trình bày kết quả thực nghiệm sư phạm tại
Trường THCS Long Hưng A – huyện Lấp Vò – tỉnh Đồng Tháp theo các biện
pháp sư phạm đã được đề xuất trong chương 2. Kết quả thực nghiệm phần nào
minh họa cho tính khả thi và tính hiệu quả của đề tài.
Như vậy có thể khẳng định mục đích nghiên cứu đã được thực hiện,
nhiệm vụ nghiên cứu đã được hoàn thành và giả thuyết khoa học của luận văn

là chấp nhận được.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Hoàng Ngọc Anh – Nguyễn Dương Hoàng – Nguyễn Tiến Trung (2017),
Đổi mới q trình dạy học mơn Tốn thơng qua các chuyên đề dạy học,
NXB Giáo dục Việt Nam.

2.

A – V.Da – Pa – Rô – Gét (1974), Tâm lí học, NXB Giáo dục Hà Nội.

3.

Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018), Chương trình Giáo dục phổ thơng
Chương trình tổng thể (Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TTBGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và
Đào tạo), Hà Nội.


85

4.

Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018), Chương trình Giáo dục phổ thơng mơn
Tốn (Ban hành kèm theo Thơng tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26
tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo), Hà Nội.

5.

Vũ Đình Chinh (2016), “Bồi dưỡng cho học sinh năng lực phán đoán và
lập luận có căn cứ trong dạy học hình học ở trường THPT”, Luận án
tiến sĩ, Trường ĐHSP Hà Nội.

6.

Hoàng Chúng (1997), Phương pháp dạy học Toán ở Trường phổ thông
THCS, NXB Giáo dục, Hà Nội.

7.

Đảng Cộng sản Việt Nam, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI (2013),
Nghị quyết số 29 – NQ/TW ngày 04/11/2013 về đổi mới căn bản, toàn
diện, giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa
trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội
nhập quốc tế.

8.

Nguyễn Huy Đoan, Lê Văn Hồng, Trần Hữu Nam, Trương Cơng Thành,
Nguyễn Hữu Thảo (2004), SBT Tốn 8 tập hai, NXB Giáo dục
Việt Nam.

9.

Nguyễn Huy Đoan, Lê Văn Hồng, Trương Cơng Thành, Nguyễn Hữu
Thảo (2004), SGK Tốn 8 tập hai, NXB Giáo dục Việt Nam.

10. Nguyễn Huy Đoan, Lê Văn Hồng, Trương Cơng Thành, Nguyễn Hữu
Thảo (2004), SGV Tốn 8 tập hai, NXB Giáo dục Việt Nam.

11. G. Polya (2010), Tốn học và những suy luận có lí, NXB GDVN.
12. Lê Thị Mỹ Hà (Chủ biên) – Nguyễn hải Châu – Nguyễn Ngọc Tú (2014),
tài liệu tập huấn PISA 2015 và các dạng câu hỏi do OECD phát hành
trong lĩnh vực Toán học, Bộ GDĐT.
13. Phạm Minh Hạc (1992), Một số vấn đề tâm lí học, NXB GD, Hà Nội.
14. Phạm Văn Hồn, Nguyễn Gia Cốc, Trần Thúc Trình (1981), Giáo dục
học mơn Tốn, NXB Giáo dục Hà Nội.


86

15. Lê Văn Hồng, Phạm Đức Quang, Nguyễn Thế Thạch, Nguyễn Duy Thuận
(2007), Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên THCS chu kì III
(2004 – 2007) mơn Tốn Quyển 2, NXB Giáo dục Việt Nam.
16. Bùi Văn Huệ (2000), Tâm lí học, NXB ĐHQG HN, Hà Nội.
17. Đặng Thành Hưng (2014), Chương trình và sách theo tiếp cận năng lực.
18. Nguyễn Công Khanh (2013), Đổi mới kiểm tra đánh giá học sinh theo
cách tiếp cận năng lực, Hà Nội.
19. Nguyễn Bá Kim (2002), Phương pháp dạy học Toán, NXB ĐHSP.
20. Nguyễn Bá Kim, Tôn Thân, Vương Dương Minh (1999), Khuyến khích
một số hoạt động trí tuệ của học sinh qua mơn tốn, NXB GDHN.
21. Nguyễn Thanh Lan (2016), “Phát triển năng lực lập luận logic cho học
sinh lớp 4 trong dạy học giải tốn về tìm số trung bình cộng”, Luận văn
thạc sĩ, Trường ĐHSP Hà Nội.
22. Trần Luận (2011), Về cấu trúc năng lực toán học của học sinh. Kỉ yếu
Hội thảo Quốc gia về Giáo dục tốn học ở trường phổ thơng, NXB
Giáo dục.
23. M.N Sacđacov (1970), Tư duy của học sinh, NXB Giáo dục, Hà Nội.
24. Hoàng Phê (chủ biên) (2001), Từ điển Tiếng Việt, NXB Đà Nẵng và
Trung Tâm từ điển ngôn ngữ, Hà Nội – Đà Nẵng.

25. Đỗ Đức Thái (chủ biên), Dạy học phát triển năng lực mơn Tốn Trung
học cơ sở, NXB ĐHSP.
26. Phan Thị Thanh Thiên (2008), Rèn luyện tư duy logic và ngơn ngữ chính
xác cho học sinh thơng qua dạy chương “Tam giác đồng dạng” (Hình
học 8), Khóa luận tốt nghiệp, Trường Đại học Đồng Tháp.
27. Nguyễn Đình Trãi (2001), Năng lực tư duy lí luận cho cán bộ giảng dạy
lí luận Mác – Lê Nin ở các trường chính trị, Luận án tiến sĩ triết học.
28. Nguyễn Quang Uẩn, Giáo trình tâm lí học đại cương, NXB ĐHQG HN.


87

29. Nguyễn Quang Uẩn, Nguyễn văn Lũy, Đinh Văn Vang (2007), Giáo
trình tâm lý học đại cương, NXB ĐHSP Hà Nội.

CƠNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN VĂN
Bài báo khoa học: Rèn luyện năng lực tư duy và lập luận tốn học cho học
sinh thơng qua dạy học chủ đề tam giác đồng dạng hình học lớp 8 (Tác giả: Lê
Hồng Thắm), đăng trên Tạp chí Thiết bị Giáo dục Số đặc biệt - Tháng 8 – 2019.


88