Hướng dẫn nghành quản lý môi trường trong đầu tư nuôi trồng thủy sản

Phn 1- Hng dn ngành Trang 1

Phn 1: Hng d*n ngành
1.1. Gii thiu
1.1.1 Bi cnh
Báo cáo nghiên cu v Ngành Thu sn và nuôi trng thu sn  Vit Nam do B Thu sn và
Ngân hàng Th gii thc hin nm 2004 ã kt lu&n Ngành Thu sn ã có óng góp rt ln vào
tng trng kinh t và xoá ói gim nghèo  Vit Nam. )c bit là nuôi trng thu sn ang phát
trin mnh  áp ng nhu cu ngày càng tng v các sn phm thu sn và ã tr thành ngành
sn xut c u tiên phát trin hàng u ca Chính ph trong giai on tip theo. , các t#nh ven
bin và min núi phía B"c, nuôi trng thu sn c Chính ph c bit quan tâm phát trin vì nó
có vai trò quan trng trong xoá ói gim nghèo  nhng vùng sâu, vùng xa.

Bên cnh nhng óng góp vào phát trin kinh t và xoá ói gim nghèo, phát trin nuôi trng thu
sn  Vit Nam c bit ti vùng ven bin c$ng ã gây ra nhng vn  v môi trng, trong ó
có s xung cp ca h sinh thái ven b và các tác ng tiêu cc khác i vi môi trng. M(c
tiêu ca ngành nuôi trng thu sn Vit Nam là t giá tr sn lng xut khu 2.5 t USD/nm
vào nm 2010 s- làm tng thêm mi nguy v mt môi trng nu nh không c quy hoch và
qun lý tt hn. Báo cáo ca B Thu sn/Ngân hàng th gii ã xác nh tính cp thit ca vic
nâng cao qun lý môi trng trong nuôi trng thu sn  t c s phát trin bn vng trong
giai on tip theo.

Tài liu này nh%m cung cp hng dn v qun lý môi trng tt hn trong nuôi trng thu sn
cho B Thu sn và Ngân hàng Th gii. Nó da trên các nghiên cu chi tit v tác ng và qun
lý môi trng trong nuôi trng thu sn  Vit Nam, bao gm các nghiên cu thí im các mô
hình nuôi trng thu sn c la chn và ánh giá nhng kt qu ã t c. Tài liu c$ng
cung cp nhng hng dn s b v u t nuôi trng thu sn thân thin vi môi trng. Nhng
vn  môi trng mà nuôi trng thu sn ca các nc khác ang phi i mt c$ng c mô t
và t vào hoàn cnh ca Vit Nam. Nghiên cu này c$ng xem xét k* nhng thu&n li và khó
khn khi áp d(ng các nguyên t"c quc t v thc hành qun lý tt trong nuôi trng thu sn ca

Chng trình liên kt v Nuôi tôm và môi trng do Ngân hàng Th gii/NACA/WWF/FAO xây
dng vào hoàn cnh thc t ca Vit Nam.
1.1.2 Mc ích và phng pháp
M(c ích chính ca nghiên cu này là xây dng các hng dn  gim thiu tác ng môi
trng trong quy hoch và qun lý u t nuôi trng thu sn  Vit Nam, t ó có th ti u hóa
s óng góp ca nuôi trng thu sn vào công cuc xoá ói gim nghèo mà vn bo m an toàn
v môi trng.

Báo cáo này  c&p nhng i tng nuôi trng thu sn chính  Vit Nam, nhng c bit quan
tâm n các mô hình nuôi phù hp vi các t#nh ven bin và ng b%ng nghèo  min B"c, min
Trung và min Nam ca Vit Nam.

) bo m có th s' d(ng có hiu qu các hng dn, các c ch hin có và tim nng  thc
hin và trin khai các khuyn ngh a ra trong hng dn ã c nghiên cu và xem xét. Trách
nhim ca các c quan chc nng và các bên có liên quan tham gia vào vic ánh giá tác ng
môi trng ã c phân tích và  xut  các hng dn có th phát huy tác d(ng ti a trong
c ch hin nay.

Bên cnh ó, mt xem xét ánh giá thông qua các nghiên cu thí im v 8 i tng nuôi trng
thu sn ã c thc hin (Bng 1). Nhiu nhóm nghiên cu thuc nhiu c quan và t! chc ã
c giao  thc hin các nghiên cu thí im di s h tr ca mt nhóm chuyên gia t vn
quc t. Trong quá trình nghiên cu thí im m i nhóm ã thc hin các hot ng sau:

Phn 1- Hng dn ngành Trang 2


• Thu th&p các s liu th cp (công tác chun b cho vic xem xét các tài liu/thông tin
môi trng có liên quan n nuôi trng thy sn  Vit Nam nói chung và n m i
loài nuôi/mô hình nuôi nói riêng)
• La chn a im i thc a cho các nghiên cu thí im ca các mô hình nuôi/loài

nuôi ã c la chn
• Thc hin các nghiên cu thí im ca các mô hình nuôi/loài nuôi ã c la chn
• Tin hành phân tích h thng qun lý môi trng trong nuôi trng thu sn và qun lý
ngun tài nguyên có liên quan  Vit Nam
• Phân tích, x' lý các s liu ã thu th&p c và vit báo cáo
• T! chc hi tho  xem xét và thng nht các kt qu và các khuyn ngh
• Hoàn ch#nh báo cáo cui cùng  trình lên B Thu sn/Ngân hàng Th gii
• Nghiên cu nuôi cá nc ngt bao gm phân tích k* v nuôi trng thu sn  min
núi và các li ích môi trng ca loi hình nuôi trng thu sn này

Công tác la chn a im ã c thc hin vi s t vn ca B Thu sn và các nhóm nghiên
cu trong giai on khi ng d án (tháng 2/2006). Các loài c la chn bao gm các loài
thuc u tiên phát trin ca B Thu sn và rong bin vì kh nng hp thu dinh d.ng và không
òi òi h+i cao v các yu t u vào c$ng nh k* thu&t nuôi. )c im khin nó tr thành i
tng nuôi rt phù hp cho các cng ng dân c nghèo (Bng 1).

Bng 1 T!ng quan v các loài nuôi và vùng nuôi c la chn  nghiên cu thí im
Mô hình nuôi/ loài nuôi T2nh nghiên cu thí i(m
Qung Ninh, Ngh An Nuôi tôm ven bin
Cà Mau/)ng b%ng sông C'u Long
Nuôi cá lng trên bin (Cá mú/cá giò) Qung Ninh (H Long) và Hi Phòng
Nuôi tôm hùm lng trên bin Khánh Hòa/Phú Yên
Nuôi cá tra, cá ba sa trong bè và ao nc ngt An Giang/)ng b%ng sông C'u Long
Nuôi cá chép/cá tr"m c+ trong bè nc ngt Tuyên Quang
Ngh An (Có nghiên cu thêm  tt c các
t#nh min núi)
Nuôi nc ngt cá chép/rô phi/VAC/ rung lúa
)ng b%ng sông C'u Long
Nam )nh Nuôi nhuyn th ven bin
Bn Tre

Trng rong ven bin (rong câu và rong s(n) Hi Phòng
Ninh Thu&n

Nghiên cu c tin hành t tháng 4-6/2006 và kt thúc vi mt hi tho do B Thu sn t!
chc vào ngày 23/6/2006 ti Vin nghiên cu nuôi trng thu sn 1. Các i biu tham d ã xem
xét kt qu ca nghiên cu, d tho hng dn và  xut k hoch hành ng tip theo. Danh
sách các thành viên ca nhóm nghiên cu và i biu tham d hi tho c trình bày trong Ph(
l(c 1.
1.1.3 Cu trúc ca Báo cáo
Báo cáo này c chia thành 3 phn chính:

Phn 1- Hng dn ngành Trang 3


Phn 1: Hng d*n Ngành
Phn này trình bày t!ng hp các kt qu nghiên cu gm mt phn v bi cnh ca nuôi
trng thu sn Vit Nam, ánh giá môi trng, khuyn ngh các thc hành qun lý và các
 xut thc hin. M(c ích ca phn này là cung cp b hng dn phù hp  h tr
phát trin nuôi trng thu sn trong tng lai.

Phn 2: Báo cáo nghiên cu các loài nuôi
Phn này bao gm nhiu chng, m i chng  c&p mt trong các mô hình nuôi/loài
nuôi sau:
Nuôi tôm ven bin
Nuôi cá mú/cá giò lng trên bin
Nuôi tôm hùm lng trên bin
Nuôi cá tra/ basa trong bè và trong ao nc ngt
Nuôi cá chép/cá tr"m c+ trong bè nc ngt
Nuôi cá chép/cá rô phi trong ao nc ngt và mô hình kt hp VAC
Nuôi nhuyn th ven bin (nghêu/ngao)

Trng rong ven bin (rong câu ch# vàng Gracilaria và rong s(n Kapaphycus)

Ph) l)c:
Các ph( l(c cung cp các thông tin c s chi tit hn v nghiên cu gm danh sách
nhng ngi tham gia, danh m(c các tài liu tham kho, các bng t!ng hp mô t các 
xut qun lý môi trng cho m i loài nuôi chính.


Phn 1- Hng dn ngành Trang 4

1.2 Nuôi trng thu sn  Vit Nam

1.2.1 Bi cnh
Nuôi trng thu sn  Vit Nam ã phát trin rt nhanh trong hai th&p k qua a nc ta vào
nhóm 10 nc xut khu thu sn hàng u ca th gii, trong ó sn lng Nuôi trng thu sn
chim hn 40%. Nm 2005 nuôi trng thu sn ã t c hn 1 triu tn sn phm vi sn
lng nuôi nc ngt và nuôi nc mn, l có t l tng ng (Bng 2). Ngành thu sn ã
mang li vic làm cho trên 2 triu ngi và t giá tr xut khu là 2,65 t USD, riêng nuôi trng
thu sn chim trên 1,6 t USD (B Thu sn, 2006a). Din tích nuôi trên b vào khong 1 triu
ha cha k n din tích ln mt nc bin và sông/h c t&n d(ng  nuôi cá và nuôi tôm hùm
trong các lng bè.

Hoàn thành vt mc k hoch nhà nc giao trong quy hoch t!ng th nuôi trng thu sn giai
on 1999-2010 c v sn lng và giá tr, Chính ph và B Thu sn c tính nuôi trng thu
sn s- tng trng mnh trong giai on 2006-2010. Tháng 1/2006 B Thu sn ã tin hành ánh
giá li quy hoch t!ng th giai on 2001-2010 và bàn bin pháp thc hin k hoch phát trin
nuôi trng thu sn giai on 2006-2010. Tháng 3/2006 B Thu sn c$ng ã công b k hoch
phát trin chi tit hn cho n nm 2010, trong ó ã ch# rõ r%ng Chính ph vn tin tng vào
vic t c m(c tiêu phát trin ngành. Sn lng c tính s- tng hn 25%, cùng vi ó là vic
to thêm v vic làm và din tích nuôi. S gia tng v kim ngch xut khu t thu sn là ng

lc chính  xác nh chin lc phát trin ng thi bo m s óng góp ca ngành vào công
cuc xoá ói, gim nghèo thông qua vic !n nh và to thêm vic làm cho nhng ngi ang
tham gia vào l/nh vc này. Ch# tiêu phát trin nuôi trng thu sn n nm 2010 c trình bày
trong Bng 2.

Bng 2
Sn lng nuôi trng thu sn nm 2005 và m(c tiêu phát trin n nm 2010 theo c
tính ca Chính ph và B Thu sn

Kt qu thc hin
n'm 2005
Ch2 tiêu ! ra cho n n'm 2010

(MOFI, 2006) (GoV, 1999) (GoV, 2006) (MOFI, 2006)
Sn lng (tn) 1.437.350 2.000.000 2.000.000 2.100.000
Nuôi nc ngt 958.870 938.000 980.000 998.000
Tôm 324.680 360.000 - 400.000
Nuôi cá bin 3.510 200.000 200.000 200.000
Nhuyn th 114.570 380.000 - 380.000
Rong bin 20.260 50.000 - 50.000
Khác 85.270 - - 72.000
Giá tr xut khu (triu USD) 1.627 2.500 - 2.500
Lao ng (ngi) 2.550.000 2.000.000 - 2.800.000
Din tích (ha) 959.945 992.000 1.1-1.400.000 1.100.000
Nc ngt 318.900 652.000 500-600.000 -
Bin và nc mn 641.045 340.000 600-800.000 -

Chính vì phát trin nhanh, nuôi trng thu sn  Vit Nam trong nhng nm gn ây c$ng ang
phi i mt vi nhng thách thc ln nh bnh dch bùng phát, vn  an toàn thc phm cho
sn phm xut khu và tiêu th( trong nc, môi trng sinh thái b suy thoái và cht lng nc

xu i, ti mt s vùng ã xut hin nhng mâu thun v mt xã hi (MOFI, 2005a). Các vn 
này ny sinh t nh hng tiêu cc ca vic tng nhanh các c s nuôi quy mô nh+  vùng t c%n
c i hoc chuyn !i mt cách  t nhng vùng t sn xut nông nghip kém hiu qu và rng
ng&p mn sang nuôi trng thu sn. Trong khi các mô hình nuôi trng thu sn qung canh ci
tin c xây dng ri rác ít tác ng xu n môi trng và xã hi thì các mô hình nuôi trng
thu sn quy mô nh+ t&p trung ã to nên nhng tác ng tiêu cc n môi trng và xã hi
(MOFI, 2005b). Vn  môi trng c bit nghiêm trng ti nhng khu vc m phá kín, c'a

Phn 1- Hng dn ngành Trang 5

sông và các h sinh thái rng ng&p mn ni mà môi trng sng nhy cm và vic trao !i nc
b hn ch. Hn th na s phát trin t phát ã dn n vic nh hng ln nhau và t gây ô
nhim, kt qu là bnh dch bùng phát liên miên dn n thit hi ln v mt kinh t cho ngi
nuôi. Vic du nh&p và dch chuyn các loài thu sn ngoi lai làm tng thêm nguy c do vic du
nh&p các tác nhân gây bnh mi, các nguy c làm nh hng n s a dng sinh thái bn a vn
ã b t!n thng nghiêm trng.

Trc d oán v phát trin nuôi trng thu sn trong tng lai, vic xây dng chin lc kh thi
cho phát trin và u t  bo m phát trin nuôi trng thu sn bn vng và t c các ch#
tiêu k hoch ã  ra mà vn không gây tác ng tiêu cc n môi trng là vô cùng quan trng.
Nuôi trng thu sn không th gi c tc  phát trin nh hin nay nu không có s ci tin
ln trong qun lý. Nghiên cu này và các hng dn kèm theo a ra c s  xác nh các vn
 then cht và các u t cn thit.
1.2.2 Chính sách ca Chính ph
Các chính sách ca Chính ph Vit Nam ã và ang tip t(c h tr ti a cho phát trin nuôi trng
thu sn, cùng vi s nng ng và sáng to ca nông dân Vit Nam là nhân t chính làm cho
nuôi trng thu sn có s tng trng nhanh. Các chính sách ca Chính ph Vit Nam v phát
trin nuôi trng thu sn c th hin  các lu&t và các vn bn di lu&t nh các ngh nh, quy
nh, quyt nh, thông t và quy ch
1

(Ph( l(c 2).

Lu&t Thu sn mi ã c Quc hi thông qua nm 2004. Lu&t Thu sn không quy nh chi tit
các hot ng trong nuôi trng thu sn mà giao cho B Thu sn chu trách nhim
2
xây dng các
hng dn, các vn bn di lu&t và các tiêu chun cho m(c tiêu phát trin nuôi trng thu sn
bn vng.

Lu&t Thu sn trao quyn cho các nhà qun lý, c bit  cp t#nh, qun lý các ngun tài nguyên
thông qua vic xây dng và thc hin các vn bn pháp quy và các k hoch. Lu&t Thu sn c
th hin rõ  Chng trình Quc gia v phát trin nuôi trng thu sn – Quy hoch t!ng th giai
on 1999-2010, trong ó có m(c tiêu phát trin Ngành. Nh ã  c&p  trên, B ang rà soát li
quá trình thc hin Quy hoch t!ng th và xây dng ch# tiêu k hoch cho n nm 2010 trong ó
có mt s ch# tiêu cho n nm 2020.

Nhiu sáng kin nh%m khuyn khích phát trin nuôi trng thu sn bn vng phù hp vi Lu&t
Thu sn và các chính sách ca nhà nc ang c B Thu sn và các bên có liên quan trin
khai trên phm vi c nc. Mt lot các chng trình nâng cao nng lc  tip thu công ngh
mi. Các chng trình và d án bao gm nhiu hot ng  cp quc gia nh%m h tr các d án
ng tài tr, các d án u t ca các nhà u t trong nc và ngoài nc. Quy hoch t!ng th
ca Chính ph và các chng trình phát trin nuôi trng thu sn do B Thu sn  ra gm:

• Chng trình Phát trin nuôi trng thu sn thi k0 1999-2010 (Quyt nh s
224/1999/Q)-BTS) V( Nuôi trng Thy sn-B Thu sn
• Quy hoch t!ng th phát trin ngành thu sn n nm 2010 và nh hng n nm 2020
(Quyt nh s 246/2005/Q)-TTg ngày 6/10/2005) ca Th tng Chính ph
• Chng trình khuyn ng quc gia giai on 1999-2010 (sn xut ging, nuôi tôm sú,
ánh b"t xa b, nuôi cá nc ngt, nuôi bin và nc l, bo qun sau thu hoch và ch
bin) ca Trung tâm Khuyn ng Quc gia

• Chng trình phát trin ging thu sn n nm 2010 (Quyt nh s 112/2004/Q)-TTg)

1
Các thí d( v vn bn pháp lý có liên quan: Quyt nh s 06/2006 v vic ban hành quy ch qun lý vùng
và c s nuôi tôm an toàn. Ch# th s 32/1998 Quy hoch t!ng th phát trin kinh t-xã hi. Quyt nh ca
B Thu sn quy nh chc nng, trách nhim, quyn hàn và c cu t! chc ca các c quan thuc B. Tiêu
chun Ngành 28/2004 v vùng nuôi tôm - iu kin m bo v sinh an toàn thc phm.
2
Ngh nh 43/2003 quy nh trách nhim ca B Thu sn là c quan qun lý nhà nc v nuôi trng thu
sn

Phn 1- Hng dn ngành Trang 6

• Chng trình hành ng ca B Thu sn v y nhanh công nghip hoá, hin i hoá
ngành Thu sn giai on 2001 - 2010

(Ban hành kèm theo quyt nh s 21/2004/Q)-
BTS ngày 15/9/2004)
• )ánh giá và tng cng nng lc cho th ch qun lý khu vc ven bin và ci thin iu
kin sng  khu vc min Trung do B Thu sn thc hin t nm 2006-2010
• Chng trình tng cng công tác ph! bin, giáo d(c pháp lu&t trong ngành Thu sn
(Quyt nh s 11 /2004/Q)-BTS)
• Chng trình phát trin c khí ngành thy sn n nm 2010 - nh hng n nm 2020
(Quyt nh s 33/2005/Q)-BTS)

B Thu sn c$ng ã  ra mt s hot ng chính  h tr phát trin các loài nuôi mi nh ã
 c&p  Bng 2, trong ó có mt s loài c xác nh là cn phi tng cng các bin pháp qun
lý môi trng. Các hot ng ã c  ra  thc hin “ci tin công ngh” t 2006-2010 gm:

• )y mnh quy hoch phát trin nuôi trng thu sn bn vng

• Xây dng bn  sinh thái s' d(ng k* thu&t nh v v tinh toàn cu GIS  xác nh vùng
nuôi ti u cho các loài thu sn
• M rng mô hình nuôi theo GAP/BMP ra tt c các vùng nuôi tôm và dn dn áp d(ng
cho các loài nuôi khác nh cá ba sa, cá rô phi, tôm càng xanh và nuôi cá bin
• T&p trung vào vic xây dng vùng tri ging “t&p trung”, vùng nuôi tôm “t&p trung” và
vùng nuôi cá bin “t&p trung”
• Hoàn thin các quy trình sn xut ging, thc hin các nghiên cu và xây dng công ngh
sn xut ging cho các loài nuôi bin, t&p trung vào các loài có giá tr cao nh tôm hùm,
nhuyn th và rong bin
• Xây dng các trung tâm ging quy mô ln sn xut ra con ging cht lng cao, giá thành
h và không gây tác ng xu n môi trng

Nhiu vn  v t! chc và hot ng c$ng ã c B Thu sn d c&p trong iu ch#nh k
hoch t!ng th giai on 2006-2010

• Các nguyên t"c quy hoch phát trin nuôi trng thu sn bn vng phi c th ch hoá
cùng vi các quy nh rõ ràng v trách nhim bao gm c vic nâng cao nng lc l&p k
hoch và qun lý cho các c quan qun lý nhà nc
• Xác nh các tiêu chun, gii hn, các th t(c hành chính c$ng nh chc nng và trách
nhim cho các cng ng có liên quan trong vic qun lý tài nguyên thiên nhiên
• Thit l&p h thng giám sát và ánh giá
• )iu tra, quy hoch và xây dng các khu bo tn sinh thái  bo v các bãi ging t
nhiên và các khu vc sng t nhiên cho các loài, trong ó có c vic bo v các vùng san
hô

Trên thc t chin lc thc hin chi tit các vn  trên vn cha c xây dng và làm th nào
 thc hin mt cách có hiu qu vn cha rõ ràng. Hn na các  xut trên vn cha  c&p ht
các vn  chính cn gii quyt.

Mt nm sau khi phê duyt Quy hoch T!ng th phát trin nuôi trng thu sn thi k0 1999-2010,

Chính ph ã t! chc mt hi tho quc t  xây dng chin lc “Phát trin nuôi trng thu sn
bn vng  xoá ói gim nghèo” – Chin lc SAPA. Chin lc SAPA tuân theo Quy hoch
t!ng th 1999-2010 nhng t&p trung vào vic xoá ói gim nghèo thông qua nâng cao nng lc
cho th ch qun lý và nh&n thc tt hn ca các cng ng dân c a phng.

Bin pháp nh%m thc hin m(c tiêu bn vng v mt kinh t xã hi và môi trng là xây dng
Hng dn ánh giá tác ng liên ngành và Hng dn l&p quy hoch nuôi trng thu sn ven b
bn vng. Hng dn ánh giá tác ng môi trng (EIA) ã c B Thu sn xây dng vi s
h tr ca DANIDA và ang trong giai on phê duyt ln cui. Hng dn này s- c áp d(ng

Phn 1- Hng dn ngành Trang 7

trc  hoàn thin các d án phát trin nuôi trng thu sn và là n lc chung ca B Thu sn
và B Tài nguyên & Môi trng. Hng dn l&p quy hoch nuôi trng thu sn ven b bn vng
c$ng cha c phê duyt, mc dù quan trng, nhng vic phê duyt các Hng dn này c$ng s-
không bù "p c s thiu h(t các chin lc qun lý môi trng chi tit cho các loài nuôi và
các vùng nuôi. Cn lu ý r%ng trong vài nm ti ây nu Vit Nam mun duy trì s tng trng v
nuôi trng thu sn thì nhu cu phi u t vào qun lý môi trng s- là rt ln.

Mc dù nuôi trng thu sn ang phi chu tác ng xu v mt môi trng do nhiu ngành sn
xut khác gây ra, hin ch# có rt ít các hot ng qun lý môi trng trong nuôi trng thu sn
c gi là “)a ngành”. )ây thc s là mt khim khuyt rt ln cho s phát trin bn vng ca
ngành.
1.2.3 Th ch và các bên có liên quan
H thng hành chính công  Vit Nam ã có thay !i rt ln t khi áp d(ng chính sách )!i mi
vào nm 1986, nh%m  chun b cho t nc chuyn t nn kinh t t&p trung xã hi ch ngh/a
sang nn kinh t th trng. Vic Chính ph phê duyt ) án t!ng th v Ci cách hành chính
công (PAR) vào tháng 9/2001 là mt bc tip theo ca chính sách này.

Nhng thay !i trong hành chính công kéo dài cho n nm 1990 ã c th hin qua vic phân

quyn t cp Trung ng cho các a phng. T nm 1997 n 2002 nhng v( vic c gii
quyt  Trung ng gim t 41% xung 22%, trong khi ó các v( vic c gii quyt  cp 
a phng tng t 59% lên 78% (Ngun B Thu sn và Ngân hàng Th gii, 2005).

Vic s"p xp li h thng qun lý công là mt quá trình lâu dài bao gm các chin lc nâng cao ý
thc ph(c v( dân s, s tham gia ca h thng hành chính và ca công chúng nói chung trong quá
trình !i mi. Mc  nhanh chóng ca s thay !i có khác nhau gia các ngành và các a
phng. Mc dù ã có ý thc và hiu bit y  v li ích ca vic phân quyn và chia s1 trong
vic ra quyt nh, nhng sáng kin này vn còn tng i mi  Vit Nam và vn ang là nhng
thách thc cho cán b, nhân dân trong quá trình thc hin, trong ó có c nhng ngi thuc l/nh
vc nuôi trng thu sn.

Di ây là nhng mô t tóm t"t v trách nhim và nng lc ca các th ch có liên quan trong
qun lý phát trin nuôi trng thu sn.
B Thu sn (MOFI)

B Thu sn (MOFI) là c quan qun lý hành chính cp quc gia i vi nuôi trng thu sn 
Vit Nam. Trách nhim ca B Thu sn gm qun lý ngun tài nguyên, thc hin các nghiên
cu khoa hc, phát trin nuôi trng thu sn, xây dng và thc hin các vn bn pháp quy theo k
hoch và ch# o t Chính ph. B chu trách nhim t! chc và hng dn các hot ng khuyn
ng, cung cp các tr giúp k* thu&t, ph! bin thông tin và chuyn giao các tin b k* thu&t v
nuôi trng thu sn. Ngoài ra B Thu sn c$ng tham gia vào nghiên cu th trng và các hot
ng phát trin th trng khác.

B Thu sn phi hp hot ng vi các B khác theo ch# o ca Chính ph. B có 11 n v
hành chính  gii quyt các nhim v( c giao (nh V( Nuôi trng thu sn, V( K hoch và
Tài chính, V( Khoa hc và Công ngh) và 9 n v ph(c v( (gm c ba Vin nghiên cu nuôi
trng thu sn 1-3). T!ng s cán b công nhân viên ca B hin nay là 222 ngi (không k lái xe,
tp v( và hi viên các hip hi). Ngân sách cho hot ng hàng nm ca B hin khong 9 t
ng (B Thu sn và Ngân hàng Th gii, 2005).

B Thu sn c$ng là c quan qun lý nhà nc cao nht trong vic xây dng các khu bo tn bin
 quy hoch cp quc gia.


Phn 1- Hng dn ngành Trang 8

Mc dù tt c các c quan thuc B Thu sn u ít nhiu có trách nhim trong vic qun lý môi
trng trong l/nh vc ngh cá, nhng các C(c/V( di ây óng vai trò chính:

V) Khoa hc và Công ngh (DoST) Giúp B trng qun lý các hot ng có liên quan n
khoa hc, công ngh và môi trng. V( Khoa hc và Công ngh có trách nhim xây dng các vn
bn pháp quy v khoa hc, công ngh và môi trng thuc l/nh vc ngh cá. Tt c các tiêu chun
ngành có liên quan n thu sn u do V( này son tho, Tuy nhiên trong mt s trng hp V(
c$ng phi hp vi các c quan khác trong B Thu sn (nh NAFIQAVED).

C)c Qun lý Ch3t lng, An toàn v sinh và Thú y Thu sn (NAFIQAVED) là c quan qun
lý nhà nc v mt cht lng an toàn v sinh các sn phm thu sn. C(c có Vn phòng chính 
B và có sáu chi nhánh  các vùng trng im v thu sn. T tháng 8/2003, C(c c giao thêm
trách nhim bo v sc kho1 ng v&t di nc và l.ng c, hin C(c ang thc hin Quy phm
thc hành nuôi tt (GAP) vi m(c ích bo m cht lng sn phm thông qua bo v môi
trng.

V) Nuôi trng Thu sn (DoA) có trách nhim xây dng các chin lc, quy hoch t!ng th, k
hoch dài hn và ng"n hn, các chng trình, d án v nuôi trng thu sn. V( Nuôi trng thu
sn c$ng có trách nhim xây dng các vn bn pháp quy liên quan n nuôi trng thu sn trình
B Thu sn ban hành nh “Quy ch qun lý vùng và c s nuôi tôm an toàn” (tháng 4/2006).

C quan qun lý c3p t2nh và huyn: , cp t#nh và huyn, B Thu sn v&n hành thông qua các
S Thu sn (DOFI) -  28 t#nh thành ven bin và phòng thu sn  mt s huyn. Huyn là cp

hành chính thp hn có mt s cán b chuyên ngành ph( trách mng nuôi trng thu sn. Cp xã
không có i din chính thc ca B Thu sn, tuy nhiên các hot ng có liên quan n nuôi
trng thu sn  ây c thc hin thông qua các cán b khuyn ng c s. Ti các t#nh ng
b%ng, các hot ng nuôi trng thu sn do các phòng thu sn thuc các s Nông nghip và phát
trin nông thôn (DARD) m trách.
B Tài nguyên và Môi trng (MONRE)

B Tài nguyên và Môi trng (MONRE) có chc nng qun lý nhà nc v s' d(ng t, mt
nc, khoáng sn, môi trng, khí tng hc, thu nh.ng hc. Trách nhim chính ca B Tài
nguyên và Môi trng là xây dng các tài liu pháp lý, các chin lc phát trin và các k hoch
hàng nm v vic s' d(ng tài nguyên thiên nhiên. B c$ng t! chc và ch# o vic thc hin các
vn bn pháp quy, các k hoch, chin lc ã c duyt và qun lý
3
vic cp, cho thuê, ph(c
hi vic s' d(ng t và chuyn quyn s' d(ng t.

Trách nhim ca B Tài nguyên và Môi trng trong l/nh vc phát trin nuôi trng thy sn là
iu ch#nh và ch# o thc hin các bin pháp bo v tài nguyên nc, C(c Qun lý tài nguyên
nc giúp B thc hin nhim v( này.

Mt s C(c, V( khác trong B Tài nguyên và môi trng c$ng h tr vic thc hin các bin
pháp bo v môi trng có liên quan n nuôi trng thu sn nh V( Môi trng, C quan Bo v
môi trng Vit Nam, V( Khoa hc và Công ngh.

S Tài nguyên và Môi trng (DONRE) là c quan qun lý nhà nc cp t#nh v tài nguyên và
môi trng.
B Tài nguyên và Môi trng và các s Tài nguyên và Môi trng hin ang c giao nhim v(
ánh giá li vic tình hình d(ng t ti m i t#nh. Mc dù vic ánh giá s- thc hin c vi t s'

3

Bao gm thanh tra UBND các t#nh và thành ph trc thuc trung ng v nh giá t theo khung giá t
và các nguyên t"c, phng pháp do Chính ph quy nh v giá t ca các loi t khác nhau (Ngh nh s
91/2002/N)-CP)


Phn 1- Hng dn ngành Trang 9

d(ng cho nuôi trng thy sn nhng li có s t vn rt hn ch vi B Thy sn và các s Thy
sn.

Các B khác

Quy hoch nuôi trng thy sn có s tham gia ca nhiu B và C quan qun lý khác. B Nông
nghip và phát trin nông thôn (MARD) óng vai trò chính trong vic qun lý h thng thy li,
s' d(ng t, và phân b! li t ca nhng ngi có liên quan n vn  chuyn !i m(c ích s'
d(ng t. B K hoch và )u t (MPI), B Tài chính (MOF) tham gia vào quá trình ánh giá,
phê duyt ngân sách cho các k hoch và chin lc qun lý nuôi trng thy sn  các cp 
Trung ng c$ng nh a phng.


4y ban Nhân dân các c3p
2y ban nhân (PC) t#nh và các cp di có quyn hn và ngh/a v( ban hành các k hoch qun lý
nuôi trng thy sn trong phm vi qun lý ca mình trên c s nhng k hoch ã c duyt ca
cp hành chính cao hn. 2y ban nhân dân các cp phi phê chun ngân sách chung và các k
hoch ca a phng v s' d(ng tài nguyên và bo m vic thc hin các chính sách kinh t xã
hi. 2y ban nhân dân các cp có vai trò rt khác nhau trong qun lý phát trin nuôi trng thu sn
tùy theo chính sách tng a phng. , mt s vùng 2y ban nhân dân các cp ang to iu kin
thu&n li cho s ci cách trong khi ó 2y ban nhân dân các cp  vài ni vn còn bo th hoc
phó mc hot ng này cho các c quan khác (s thy sn).

Các c quan nghiên cu, tri sn xu3t gi ng và các trung tâm khuyn ng
Các Vin nghiên cu nuôi trng thy sn (RIAs) gm 3 Vin (RIA 1,2 và 3) vi nhiu c s
nghiên cu trc thuc trên kh"p t nc. Các Vin nghiên cu chia thành 5 phòng: phòng Di
truyn và Chn ging, phòng K* thu&t nuôi cá nc ngt, phòng Nuôi nc l, phòng Môi trng
và phòng Kinh t xã hi. Vin 1 có hn 250 cán b công nhân viên vi rt nhiu kinh nghim và
chuyên ngành khác nhau.

Các nhà khoa hc a ra li khuyên cho các nhà hoch nh chính sách và cung cp các c s
khoa hc cho vic xây dng các vn bn pháp quy, các k hoch, chin lc, ng thi nâng cao
nng lc cho các trung tâm khuyn ng  các cp t#nh, huyn. Các Vin nghiên cu thy sn ã
c B Thy sn giao trách nhim thit l&p và v&n hành h thng cnh báo sm dch bnh và
môi trng trong nuôi trng thy sn. Các h thng này hin ã i vào hot ng.

Các trng i hc c$ng góp phn quan trng vào nghiên cu và h tr vic ra các quyt nh.
Trong ó Trng )i hc Thu sn (Nha Trang), Trng )i hc Cn Th, Trng )i hc
Nông Lâm (hay còn gi là Trng )i hc Nông Lâm thành ph H Chí Minh) có vai trò chính
trong xây dng nng lc và hình thành các kin thc v phát trin ngành nuôi trng thu sn.

Gn ây ã hình thành h thng các vin nghiên cu thu sn và nuôi trng thu sn Vit Nam
(VIFINET) ó là mt h thng ca các c quan nghiên cu nh%m khuyn khích s hp tác có hiu
qu gia các c quan nghiên cu và ào to cho phát trin nuôi trng thu sn bn vng  Vit
Nam. Ban )iu hành VIFINET gm có i din ca các c quan nghiên cu chính nh 3 vin
nghiên cu nuôi trng thu sn và 3 trng i hc nêu trên.

S Thy sn qun lý các trung tâm khuyn ng  các t#nh ven bin, trong khi ó các hot ng
khuyn ng cho nuôi trng thy sn ti các t#nh sâu trong t lin li trc thuc hoc ch# là mt b
ph&n trong trung tâm khuyn nông thuc s Nông nghip và Phát trin nông thôn. Mc dù ã
c h tr nhiu t Nhà nc và các nhà tài tr (nh DANIDA) các trung tâm khuyn ng vn
cha hot ng hiu qu. S thiu h(t v con ngi và nng lc k* thu&t  các mc  khác nhau

th áp ng s phát trin rt nhanh s lng ngi tham gia vào nuôi trng thy sn và các vn 
môi trng là nhng tr ngi chính.

Phn 1- Hng dn ngành Trang 10


Các cán b khuyn ng óng vai trò quan trng là cu ni gia các th ch nhà nc  cp trung
ng/t#nh vi ngi nuôi. Do s yu kém  khâu t! chc nông dân trong c nc các cán b
khuyn ng thng phi liên h và thông tin n nhng nhóm nh+ nông dân. )iu này tn thi
gian nhng c$ng to nên mi quan h g"n bó thân thit vi ngi nuôi. S kính trng ca nông
dân i vi các cán b khuyn ng là ng lc chính  dn n s thay !i trong hành vi, thái 
ca nông dân và thúc y s thành l&p các nhóm/ hi.

Kh nng tip c&n ca ngi nuôi vi ngun ging và ngun ging cht lng cao rt cn thit
cho vic thit l&p h thng nuôi trng thy sn an toàn v dch bnh, thân thin vi môi trng và
có hiu qu v kinh t. Ba Vin nghiên cu nuôi trng thy sn qun lý ba trung tâm ging b m3
Quc gia vi 14 trung tâm sn xut ging phân b dc theo t nc. Mc dù sn lng con ging
cht lng cao ca các trung tâm này có tng lên nhng vn cha áp ng c nhu cu ngày
càng tng, chính vì th các tri sn xut ging t nhân vn ang c xây dng rt nhiu  các
t#nh min Trung và min Nam làm gim i sn lng ca các tri sn xut ging do nhà nc
qun lý.

Tình trng thiu con ging cho sn xut  nhng vùng sâu vùng xa và các khu vc kém phát trin
nuôi trng thu sn  Vit Nam (Khu vc phía Nam và min núi) vn là vn  ln cn gii quyt.

Nông dân nuôi trng thy sn
)c im n!i b&t ca ngh nuôi trng thy sn  Vit Nam là có rt ông ngi tham gia vi con
s lên hàng trm ngàn ngi. Gii nông dân nuôi trng thy sn không ng nht, bao gm các h
sn xut quy mô nh+ mang tính t cung t cp hoc cung cp cho th trng a phng và các
trang tri sn xut mang tính thng mi cao. S a dng v thành phn ca nhng ngi sn xut

ng ngh/a vi vic có rt nhiu mi quan tâm khác nhau cn phi c cân nh"c k* l.ng khi
l&p k hoch cho phát trin nuôi trng thy sn.

Nhìn chung nông dân Vit Nam không c t! chc tt thành các t!/nhóm và hip hi, iu này
gây tr ngi trong vic tham gia vào các quá trình ra quyt nh (ng qun lý), chia s1 hiu bit,
thích nghi vi các c hi thay !i… Thc hin qun lý môi trng òi h+i ngi nông dân phi
thay !i cách sn xut và tuân th các quy ch mi. Vic nhng ngi làm lu&t có th chia s1
hoc trao !i vi các bên có liên quan trong ó có nông dân là yu t quyt nh s thành công
ca mi chng trình môi trng.

Các hip hi và nhóm nông dân hin có mt trên kh"p t nc. Các t! chc qun chúng là mt
b ph&n chính thc không th thiu trong h thng chính quyn ca Vit Nam, hình thành nên mt
mng riêng trong c cu ca các b  Trung ng và s  các t#nh. H là thành viên ca Mt tr&n
T! quc và có ting nói quan trng trong Quc hi. H có qu*, nhân viên và các chng trình
hành ng riêng.

VINAFIS là t! chc qun chúng u tiên hot ng trong nuôi trng thy sn, khai thác, ch bin và
dch v( h&u cn ngh cá. VINAFIS có chi nhánh ti 13 t#nh thành. Hi có c cu t! chc tng i
m+ng và cha c t! chc t cp c s. Trong khi ó, sc mnh ca các hi dng nh s- tng thêm
khi nhng ngi nông dân t&p hp nhau li trong các nhóm hoc câu lc b ca mình. Nhng sáng
kin nh%m h tr vic thành l&p t! chc ca nhng ngi nuôi trng thy sn c$ng nh&n c s ng
h ca các nhà xut khu thy sn và t! chc ca h (VASEP). Các thành viên ca VASEP cn c
thông tin có hiu qu và ng thi vi các hip hi nông dân  gii quyt nhng òi h+i ngày càng
cao v an toàn thc phm cho các sn phm tôm, cá xut khu.

Hi Nông dân (khong 10 triu hi viên) c$ng là mt i din quan trng khác ca nông dân.

Phn 1- Hng dn ngành Trang 11


Các chu5n và quy /nh pháp lu6t

Các thc hành ca nông dân chu s chi phi ln ca các chun, truyn thng và quy nh pháp
lu&t trong qun lý nuôi trng thy sn và da vào nhu cu ca th trng. Nu các quyt nh qun
lý không hi  c các th ch không chính thng thì các quy nh và các k hoch phát trin
c$ng s- không c nhng ngi s' d(ng tài nguyên chp nh&n và thc hin y . Qua quá
trình l&p quy hoch theo phng pháp có s tham gia ca ngi dân các nhà qun lý có c s
hiu bit chun ang thnh hành gia nhng ngi nông dân
.


Nh.ng ngi thu mua và nh.ng nhà ch bin thy sn

Hip hi nhng nhà ch bin và xut khu thy sn (VASEP) c thành l&p nm 1998. Hôi viên
ca Hi ch yu là nhng nhà sn xut thy sn ln. Hi có vai trò quan trng trong vic t vn
cho B Thy sn v chính sách thng mi và là thành viên chính  hng s phát trin nuôi
trng thu sn theo nhu cu th trng xut khu (B Thy sn, Ngân hàng Th Gii, 2005). )
to iu kin thu&n li cho hip hi nhng nhà ch bin thy sn và nh ó tng cng nng lc
cho các nhà ch bin quy mô nh+, nên có mc hi phí khác nhau gia các thành viên VASEP
b%ng cách gi nguyên mc hi phí hin nay vi các công ty xut khu áp d(ng ch  hi phí thp
hn cho các công ty sn xut các mt hàng ph(c v( cho th trng ni a. Trên thc t, s tham
gia ca các nhà ch bin và sn xut quy mô nh+ hin vn còn hn ch.

VASEP c$ng có vai trò chính trong chin lc qung bá các sn phm c “dán nhãn sinh thái”
trên th trng, nh MSC cho sn phm khai thác ngoài t nhiên và xây dng các k hoch ghi
nhãn sinh thái cho các sn phm nuôi trng thy sn. Khi Vit Nam càng thâm nh&p vào các th

trng m, thì yêu cu v vic chng nh&n các sn phm thân thin vi môi trng, nh òi h+i
ca ngi tiêu dùng  Châu Âu và B"c M*, có xu hng ngày càng tng. VASEP, vi t cách là
i din chính ca các nhà ch bin thu sn s- có vai trò rt quan trng.

Các t0 chc tín d)ng và t thng

Mt tr ngi cho nhng ngi nghèo tham gia vào nuôi trng thy sn là thiu vn và khó có kh
nng tip c&n tín d(ng vì v&y các t! chc tín d(ng có vai trò quan trng trong vic to iu kin
thu&n li cho s phát trin thy sn trong khu vc này. Nhng ngi nông dân nghèo thng gp
khó khn khi tip c&n các ngun vay phi có th chp.

Có nhiu t! chc cung cp tín d(ng cho ngành nuôi trng thy sn (và ánh b"t)  Vit Nam.
Trong s ó có các ngân hàng nhà nc nh Ngân hàng Nông nghip và Phát trin nông thôn Vit
Nam (VBARD), Ngân hàng Công thng (CIB), Ngân hàng Chính sách xã hi (BSP) và Ngân
hàng )u t và phát trin. Hi ph( n, Hôi nông dân và )oàn Thanh niên c$ng ang cung cp tín
d(ng cho các hi viên ca mình t các chng trình phát trin ca Quc gia và t ngun h tr
ca các nhà tài tr nc ngoài.

Trong nuôi trng thu sn, nhng ngi buôn bán và cung cp các yu t u vào (nh các công
ty thc n) c$ng là mt ngun tín d(ng quan trng cho ngi nuôi và gia ình h ti các a
phng. Vit Nam có mt h thng rt phc tp cung cp tín d(ng cho u vào nh ging và thc
n.

Tuy nhiên t thng là ngun tín d(ng quan trng nht cho nhng ngi nuôi trng thy sn và
gia ình h ti các a phng. Vit Nam có h thng t thng rt phc tp cung cp tín d(ng
cho u t trong nuôi trng thy sn.

Phn 1- Hng dn ngành Trang 12


Các t0 chc qun chúng và t0 chc xã hi
Hi ph( n, mt hip hi mang tính quc gia  Vit Nam rt nng ng trong vic khuyn khích
ph( n tham gia vào nuôi trng thy sn và các chng trình tín d(ng nh+ cho nuôi trng thu sn
thông qua hi ph( n ã hot ng có hiu qu. )oàn Thanh Niên c$ng là t! chc qun chúng
quan trng có óng góp nhiu vào cung cp thông tin và giúp nông dân tip c&n c vi các
ngun tín d(ng nh+. )oàn Thanh niên ôi khi c$ng tham gia vào nhng d án u t nuôi trng
thu sn ln (lên n nhiu t ng).

Hin nay có nhiu t! chc phi chính ph quc t hot ng  Vit Nam vi m(c ích khuyn
khích nuôi tôm bn vng. Nm 1999, Qu* Quc t v Bo v Thiên nhiên (WWF) phi hp vi
Ngân hàng th gii (WB), T! chc Nông Lng Th Gii (FAO) và Mng li các trung tâm
nuôi trng thy sn Châu Á- Thái Bình Dng (NACA) thành l&p Chng trình Nuôi tôm và môi
trng, Chng trình này hin ang làm vic vi nhiu d án ti Vit Nam và các nc
khác.CARE là mt t! chc phi chính ph khác ang phi hp vi Chính ph Vit Nam trong các
d án qun lý tài nguyên thiên nhiên, t&p trung chính vào các cng ng nghèo và nuôi trng thy
sn.

IUCN- T! chc bo tn th gii c$ng ang thc hin các hot ng có liên quan n nuôi trng
thy sn  Vit Nam. Nhng nghiên cu v nuôi tôm trên cát và s' d(ng nuôi trng thy sn nh
mt ngun thu nh&p thay th trong các khu bo tn bin (MPA) là hai thí d(.

Các t0 chc qu c t có liên quan

Là thành viên ca FAO, Vit Nam là mt trong nhng chính ph thành viên thc hin Quy t"c
ng x' ngh cá có trách nhim ca FAO (1995) quy t"c có liên quan n qun lý môi trng
trong nuôi trng thy sn. Vit Nam c$ng gia nh&p vào các t! chc liên quan n qun lý nuôi
trng thu sn trong khu vc nh ASEAN, SEAFDEC, NACA, APEC và APFIC. ASEAN ang

n lc  hài hoà các tiêu chun v thng mi khu vc trong khuôn kh! Hip nh Thng mi
t do ASEAN, và áp d(ng các tiêu chun này cho qun lý nuôi trng thu sn

Mt s kin c bit quan trng là Vit Nam s"p tr thành thành viên ca T! chc Thng mi
Th gii (WTO) và s- phi tuân th các Hip nh v các bin pháp an toàn v sinh và an toàn
dch bnh, các rào cn k* thu&t trong thng mi, thng nht các tiêu chun và tng ng trong
h thng qun lý thc phm và s' d(ng các tiêu chun trên c s khoa hc. Vi vic thc hin các
tiêu chun ca WTO các nhà nuôi trng thu sn phi áp ng các yêu cu cao hn v cht lng,
iu này s- có nh hng n chi phí và các thc hành trong nuôi trng thy sn. Nhiu ngi
nuôi quy mô nh+ có th s- chu bt li và cn phi có các bin pháp c( th  giúp cho h có th
tip t(c tham gia vào nuôi trng thu sn trong môi trng kinh doanh quc t ngày càng nghiêm
ngt i vi các sn phm nuôi.

Hin ang có ngày càng nhiu các k hoch chng nh&n và ghi nhãn vi m(c ích chính là bo
m cho các sn phm nuôi trng thu sn có th tip c&n vi mt s th trng c a vào
Vit Nam thông qua nhiu t! chc t nhân. Trong s nhng k hoch ln phi k n Naturland
(nuôi tôm hu c), ACC (Hi ng chng nh&n nuôi trng thy sn) và Euregap. Tuy nhiên vic
thc hin các k hoch ó trên thc t hin vn còn rt hn ch.

Các nhà tài tr óng góp rt ln vào s phát trin ca ngành. Nhng nhà tài tr quc t chính cho
ngành thy sn là DANIDA và NORAD cùng vi nhiu t! chc quc t nh UNDP, FAO, NACA,
IUCN và các t! chc phi chính ph nh WWF.

Ngành nuôi trng thy sn Vit Nam c$ng ngày càng thu hút s quan tâm ca các nhà u t
nc ngoài, c bit trong l/nh vc dch v(, sn xut thc n cho tôm, cá và nuôi các loài có giá
tr cao nh tôm và cá bin.

Phn 1- Hng dn ngành Trang 13

1.2.3 Các mô hình nuôi và sn phm nuôi trng thu sn

Nuôi trng thy sn  Vit Nam rt phong phú vi nhiu loài nuôi nc ngt và nc
mn l.

Nuôi thy sn nc ngt

Ngh nuôi cá nc ngt ã có lch s' lâu i  Vit Nam. Nó b"t ngun t vic ánh b"t
t nhiên và dn dn chuyn sang nuôi qun canh và thâm canh. Các loài nuôi bn a
chính là các loài trong nhóm cá chép ( trôi, mè, chép…), và cá ba sa, mt s loài du nh&p
t nc ngoài nh cá rô phi, chép 4n ), mè tr"ng và tr"m c+. Mt s loài ngoi lai mi
c a vào nuôi nh cá hi vân và cá tm  a dng sn phm và tng thêm giá tr.

Nm 2004, t!ng din tích nuôi nc ngt ca Vit Nam vào khong 335.760 ha, tng 2,7% so vi
nm 2003 (B Thy sn, 2005c). T!ng sn lng nuôi trng thy sn nc ngt vào khong
693.700 tn/nm, trong ó cá ba sa chim 300.000 tn, rô phi chim 20.000 tn. Sn lng nuôi cá
nc ngt ca c nc c trình bày trong Bng 3.

Trin vng phát trin thêm ca ngành là rt ln, n nm 2010 d tính sn lng t 600.000 tn
hàng nm hin nay s- tng lên n 900.000 – 1.150.000 tn. Trong khi các loài cá trong nhóm cá
chép có giá tr thp và ch yu cung cp cho tiêu th( ni a, chúng là các loài cá quen thuc vi
ngi tiêu dùng và là ngun cung cp m quan trng cho ngi dân, ng thi to thêm vic làm
cho nhng ngi tham gia vào trong chu i th trng. Các loài cá này thng c nuôi vi quy
mô nh+ trong h thng kt hp Vn - Ao - Chung, tái s' d(ng ngun phân hu c t các hot
ng sn xut nông nghip ca ngi nông dân. Chính ph Vit Nam ã xác nh các loài các
trong nhóm cá chép và cá rô phi rt thích hp  phát trin nuôi  vùng núi và các vùng xa xôi
h1o lánh, hin ã có mt s kt qu tt áng c khuyn khích phát trin các loài này  nhng
khu vc nói trên.

Nuôi cá tra, cá ba sa là ngh rt phát trin trong nuôi cá nc ngt vi sn lng xut
khu ln. )ng b%ng Sông C'u Long là vùng nuôi chính có din tích nuôi b%ng 37% din

tích nuôi cá nc ngt ca c nc, chim 62,9% sn lng cá nc ngt ca c nc. An
Giang là t#nh có sn lng cá ln nht vi 151.391 tn nm 2004. Cn Th, )ng Tháp
xp th hai vi sn lng tng ng là 80.000 và 72.500 tn. Bên ó, ng b%ng sông
Hng c$ng có sn lng cá nc ngt áng k vi t!ng sn lng lên n 141.076 tn.

Bng 3 Sn lng cá nm 2004 so vi nm 2003 (B Thy sn, 2005c)
Khu vc/t2nh n v/ 2004 T'ng so vi n'm 2003
Min núi phía B"c Tn 37,557 18.1
)ng b%ng sông Hng Tn 141,076 13.5
B"c trung b Tn 34.634 26.6
Nam trung b Tn 9,500 28.5
Tây nguyên Tn 8,991 32.2
)ông nam b Tn 41,789 17.2
)ng b%ng Sông C'u
Long
Tn 464,148
-

Cá nc ngt c nuôi c  ao và bè, nhng phn ln sn lng t các ao nuôi quy mô
nh+ rt a dng v hình thc.



Phn 1- Hng dn ngành Trang 14

Nuôi trng thu sn bi(n và nc l

Nuôi tôm

Ngh nuôi tôm sú  Vit Nam b"t u t nhng nm 1980, nhng không phát trin và, k*

thu&t nuôi thp, ngun ging ph( thuc hoàn toàn vào t nhiên và ch# b! sung thêm thc
n t ch.

)iu ó không còn úng i vi ngh nuôi tôm  Vit Nam hin nay. S tng mnh v din tích
và sn lng ã kéo theo nhu cu cao v con ging và ngh sn xut ging ã ra i to ra ngun
cung cp ging !n nh, kéo theo s phát trin ca công nghip sn xut thc n (da vào bt cá
là chính). Thc hành qun lý c ci tin và công ngh nuôi mi ã a nuôi tôm tr thành ngh
sn xut to ra hàng hóa xut khu quan trng nht trong ngành thy sn Vit Nam. Mc dù phát
trin nhng phn ln sn phm vn n t các c s nuôi quy mô nh+ vi các hình thc nuôi qun
canh ci tin và bán thâm canh (chim khong 60% sn lng), mt khác s gia tng v sn lng
li ch yu là do gia tng v din tích nuôi vi công ngh ít c ci tin ca rt nhiu ngi nuôi.
Nng sut nuôi tôm qun canh ci tin, bán thâm canh và thâm canh ln lt vào khong 0,25-0,3
tn/ha, 2,5-3 tn/ha và 5-7 tn/ha/v( (B Thu sn, 2005c).

Tôm sú là loài nuôi quan trng nht  ven bin c v sn lng, din tích và giá tr. )ó ã là ngh
sn xut chính ca ngành trong sut hai th&p niên qua và c d tính là có s tng trng cao.
Din tích nuôi nm 2005 khong 600.000 ha, vi sn lng khong 325.000 tn.

)ng b%ng Sông C'u Long c coi là vùng quan trng nht cho phát trin nuôi trng thy sn 
Vit Nam c v din tích vn rt phù hp  hình thành các trang tri nuôi và sn lng. Nh&n
nh này c$ng chính xác vi ngh nuôi tôm. )ó là do iu kin thu&n li nh khí h&u nhit i,
môi trng sinh thái và mt din tích tim nng ln vi ngun nc l và cht t phù hp (Niên,
2004).

Mc dù là mt loài nuôi rt quan trng nhng vn có nhiu hn ch v nguy c nng sut thp và
suy thoái môi trng. Bnh luôn luôn tn ti  mt s vùng do ging cht lng xu cùng vi s
t gây ô nhim. H thng cp và thoát nc ít c chú ý xây dng. Các bin pháp bo v môi
trng c$ng ít c quan tâm do thiu kinh phí  u t cho c s h tng. Mt s hn ch na
là ngun lc con ngi, trình  k* thu&t ca cán b và ngi nuôi, nhng hn ch v nng lc
qun lý  phát trin nuôi trng thy sn bn vng và trình  vn hóa thp ca ngi nuôi trng

thy sn.

Thêm vào ó, s phát trin ca ngành cho n nay vn nng vào t c m(c tiêu v sn
lng hn là m(c tiêu sn xut có hiu qu. Hiu qu ca sn xut s- c ci thin nu
ngh nuôi tôm có th cnh tranh trên th trng quc t và nhng u t cho môi trng
s- là mt gii pháp  gim thiu các ri ro cho sn xut và to uy tín cho sn phm.

Nuôi cá bi(n

Trong th&p niên qua nuôi cá bin ch yu là nuôi lng quy mô nh+  nhng vùng vnh kín
gió và hin b"t u có s tng tc nhanh. )c thù ca ngh nuôi này là c v&n hành bi
các h kinh doanh cá th, m i h có t 5 n 50 lng tùy thuc vào tình hình tài chính và
kh nng tip c&n tín d(ng ca tng h. Hin nay ã có mt s c s nuôi do nc ngoài
u t, nhng các h nuôi quy mô nh+ vn chim a s. Các loài cá nuôi chính là cá giò
(bp), cá mú, cá ch-m, cá hng M* (loài ngoi lai c du nh&p t M*).

B Thy sn t nhiu hy vng vào s phát trin mnh ca ngh nuôi cá bin vì giá tr
cao ca các sn phm này trên th trng. Sn lng nm 2001 khong 5.000 tn, c

Phn 1- Hng dn ngành Trang 15

tính n nm 2010 s- t t 200.000 n 300.000 tn. ) t c ch# tiêu phát trin này
cn có s u t ln v tri ging cùng các c s nuôi thng phm và ch"c ch"n s- có
tác ng rt ln n môi trng tr khi các thc hành qun lý môi trng nghiêm ngt
hn c áp d(ng. Do c tính “t do tip c&n” ca môi trng và c im ca ngh
nuôi bin cn ht sc th&n trng khi la chn a im nuôi và tng cng các bin pháp
qun lý  gim thiu cht thi. Các a phng nuôi cá bin nhiu là min B"c và min
Trung (Bng 4).

Bng 4 Sn lng mt s t#nh nuôi cá bin trng im

T2nh Sn lng (t3n) S lng
C nc 3 510 16 319
Qung Ninh 1 300 5 700
Hi Phòng 1 200 6 000

Nuôi nhuy-n th(

Nhiu loài nhuyn th ang c nuôi  Vit Nam và s phát trin ca ngh này nh&n c s u
tiên phát trin cao trong ngành thy sn. T!ng sn lng nm 2005 theo báo cáo là 185.000 tn và
m(c tiêu phn u n nm 2010 vào khong t 380.000 n 500.000 tn.

Trên quan im v môi trng có rt nhiu ích li khi nuôi nhuyn th  nhng vùng giàu dinh
d.ng, c bit là  nhng vùng ang b phì nh.ng do nuôi trng thy sn thâm canh. Các loài
nhuyn th óng vai trò là ngun hp thu cht dinh d.ng gim bt tác ng tiêu cc i vi môi
trng ca các hot ng gây ô nhim cao. )ây là mt thí d( in hình v tác ng tích cc n
môi trng ca nuôi trng thy sn.

Mt trong nhng ging hin ang c nuôi chính  Vit Nam là nghêu (ngao), trong ó có 3 loài
bn a (
Bng 5
). Các loài này có giá bán u b cao và nhu cu ln cho th trng trong nc
c$ng nh có th trng xut khu tt. Chúng có sn lng cao do nng sut nuôi rt cao, thng
vào khong 10-40 tn/ha/nm. Nghêu c nuôi  nhng vùng bãi bi ven bin có cht áy là cát
bùn và bùn cát, nhng c$ng có th nuôi trong các ao, tùy thuc vào nn áy.

Bng 5
Các loài nghêu và các t#nh có din tích nuôi ln

Tên ting Vit Tên ting Anh Tên khoa hc Vùng nuôi chính (t2nh)
Nghêu Bn Tre Hard Clam

Meretrix lyrata
(Sowerby,
1851)
Bn Tre, Trà Vinh, Tin
Giang, Sóc Trng
Ngao du hoc
ngao vng
Asiatic Hard
Clam
Meretrix meretrix
Linnd, 1758
Ngh An, Thanh Hóa, Thái
Bình, Nam )nh, Bn Tre,
Tin Giang.
Ngao Vân Poker Chip
Venus
Meretrix lusoria
(Roding, 1798)
Ngh An

T nm 1998 min B"c ã chuyn t nuôi ngao du sang nuôi nghêu Bn Tre (có ngun gc 
phía Nam, Vit Nam) và hin loài này chim khong 90% sn lng nghêu ti Nam )nh - mt
trong nhng t#nh nuôi nghêu ln  min B"c.


Phn 1- Hng dn ngành Trang 16

Nuôi tôm hùm

Tôm hùm là loài bn a ca Vit Nam. Ngh nuôi tôm hùm b"t u t nhng nm 1988-

1990 khi nhng ngi khai thác thy sn b"t c nhng con tôm hùm ging nh+ không
 c. thng phm. T nm 1992 n nay ngh nuôi tôm hùm phát trin rt nhanh, thí d(
nm 1992 huyn Sông Cu, t#nh Phú Yên ch# có rt ít lng nuôi, nhng n nm 2000 s
lng ã lên n 7.500. Min Trung là vùng nuôi ch yu, chim hn 99% sn lng ca
c nc. Các s liu v sn lng nuôi ti các t#nh c trình bày 
Bng 6
.

Bng 6 Sn lng tôm hùm (tn)  Vit Nam nm 2005 và k hoch n nm 2010
Mi!n/T2nh 2005 K hoch S lng
Mn B"c (t!ng s) 0,3
Qung Ninh 0,3 30
Min Trung (t!ng s) 1.795
Khánh Hoà 1.000 15.000
Phú Yên 750 15.000
Ninh Thu&n 45 450
Bình )nh 0
Qung Ngãi 0
C nc (t!ng s) 1.795,3 2.000,0 43.516
Ghi chú: Bình )nh và Qung Ngãi là nhng t#nh ng tôm hùm ging không nuôi thng phm

Tôm hùm có giá tr rt cao và thng c coi là ít bnh hn tôm sú. Tuy nhiên, bnh ã phát
sinh khi ngh nuôi m rng, trong vài nm gn ây ã có ghi nh&n v nhng t tôm hùm cht
không xác nh c tác nhân gây bnh  Vnh Nha Trang và T#nh Phú yên. Do tình trng lng
thc n cho vào lng tôm thì ln, nhng lng thc n c s' d(ng li thp nên ngh nuôi tôm
hùm ã có va chm vi ngành du lch  Vnh Nha Trang khi ngi nuôi tôm hùm b buc phi di
di lng nuôi ra kh+i vnh  tránh làm môi trng b suy thoái thêm

Bình )nh là t#nh cung cp tôm hùm ging khai thác ngoài t nhiên ln vi sn lng
hàng nm vào khong 600.000 - 800.000 con cho ngh nuôi. S ph( thuc vào ngun

ging t nhiên là khó khn ln nht cho s phát trin hn na ca i tng nuôi này

Trong Quy hoch t!ng th 2005-2010 không ch# rõ vùng nuôi tôm hùm c( th nhng
min Trung c coi là ni có iu kin sinh thái phù hp nht vì th các k hoch phát
trin nuôi tôm hùm c xây dng cho khu vc này.

Trng rong

Rong bin c trng  Vit Nam t u nhng nm 1990 ch yu là  các t#nh min B"c
Hi Phòng, Thái Bình và  các t#nh min Trung Ninh Thu&n, Phú Yên, Khánh Hòa. Hai
loài nuôi chim u th tuyt i là rong câu (Gracilaria)  min B"c và rong s(n
Kapaphycus alvarezii  min Trung. Rong s(n là loài ngoi lai, mi c a vào trng 
Vit Nam nm 1993. Bng 7 trình bày s liu v sn lng nm 2005.

Mc dù ngh trng rong phát trin nhanh  các t#nh min Trung và có nng sut cao  các
t#nh min B"c, s phát trin trong giai on tip theo ca rong bin không c  c&p
trong Quy hoch t!ng th 2005-2010. Nguyên nhân có th liên quan n vn  giá bán
u b và giá tr xut khu không cao. Tuy nhiên, rong bin là loài nuôi trng thy sn
c ánh giá cao do rt phù hp cho ngi nghèo vì òi h+i u t thp và ít ri ro,
chính vì th ngh trng rong cn c khuyn khích phát trin phù hp vi chin lc

Phn 1- Hng dn ngành Trang 17

SAPA. Hn th na vic trng rong s(n là gii pháp tt nht  gim thiu các cht dinh
d.ng nên có tác d(ng tích cc n môi trng.

Bng 7 Sn lng rong bin  Vit Nam nm 2005
T2nh Sn lng 2005 (t3n khô) Vùng nc chính c s7 d)ng
( trng rong
Hi Phòng 12,700 Nc l vùng c'a sông

Ninh Thu&n 1,285 Vnh và bin m
Khánh Hòa 1,310 Bin m

1.2.4 Tóm li

Ngành nuôi trng thy sn  Vit Nam ang phát trin, nhng c$ng ang  vào thi im phi
tng cng qun lý môi trng nu mun t c m(c tiêu sn lng. Ti các vùng ang nuôi
ni mà ô nhim ã gây ra suy thoái môi trng và t gây ô nhim cn phi u t các công ngh
làm sch, ph(c hi h sinh thái và s' d(ng các yu t u vào hiu qu hn. , mt vài vùng nuôi
vn còn gi c “t nhiên”, vn  thit yu là xây dng quy hoch phát trin nuôi trng thy
sn thân thin vi môi trng phi c u tiên hàng u.

Nuôi trng thy sn có mt tim nng phát trin ln trong thi gian ti  ci thin i sng ca
các cng ng dân c trong ni a và ven bin thông qua tng thêm thu nh&p cho các h gia ình
và tng thêm c hi vic làm. Hn na trin vng  m rng nuôi trng thu sn ven b là rt
ln và nhà nc ang dành u tiên cao cho s phát trin tip theo ca nuôi bin. Nuôi cá nc
ngt c$ng có kh nng tr thành ngun to thu nh&p thay th và cung cp dinh d.ng cho các
vùng núi xa.

Phn tip theo ca Hng dn này cung cp mt bc tranh chi tit hn v s a dng ca h thng
nuôi trng thy sn  Vit Nam, ánh giá nhng tác ng hin ti và tim n i vi môi trng
và các thc hành qun lý tt  h tr s phát trin trong tng lai.

Phn 1- Hng dn ngành Trang 18

1.3 ánh giá môi trng nuôi trng thy sn

Nhng thông tin có c qua nghiên cu thí im loài nuôi và t vn các bên có liên quan giúp
a ra s ánh giá v các vn  môi trng quan trng cn phi c quan tâm và các thách thc
mà ngành nuôi trng thy sn Vit Nam ang phi i mt. Các vn  chính n!i lên t các

nghiên cu thí im loài nuôi ã c tóm t"t di ây, vi gii thiu các nghiên cu thí im
tng loài nuôi c( th cùng các thí d( khi cn thit.
1.3.1 Tng quan

Các vn  môi trng trong nuôi trng thy sn phát sinh do nuôi trng thy sn ph( thuc rt
ln vào “hàng hóa” môi trng (nh nc, thành phn thc n, ging…” và “dch v(” (nh vùng
sinh thái ven b  thi nc t các ao nuôi). Tác ng qua li gia nuôi trng thy sn và môi
trng b nh hng bi nhiu yu t có mi quan h tng h nh tính s5n có, s lng và cht
lng ca các ngun c s' d(ng, loài nuôi, quy mô tri nuôi, thit k và qun lý mô hình nuôi
và c im môi trng ca vùng nuôi. Các vn  chính là:

• Nuôi trng thy sn thng rt nhy cm vi các thay !i bt li ca môi trng (nh
cht lng ngun nc, ging và cht lng thc n), và có th b nh hng nghiêm
trng bi s ô nhim ngun nc.
• Nuôi trng thy sn không th tránh kh+i s tác ng qua li vi các ngành ngh không
liên quan trc tip n nuôi trng thy sn nhng các ngh này li ph( thuc vào các
ngun tài nguyên s' d(ng “chung” nh ngun nc và t, các mâu thun có th phát
sinh  nhng ni mà cu trúc th ch/lu&t pháp/xã hi chính thc và không chính thc
không   gii quyt các mâu thun và s phân chia ngun li gia các nhóm có s
cnh trnh.
• Li ích lâu dài ca ngi tham gia vào nuôi trng thy sn là phi hot ng theo hng
bo v và nâng cao cht lng môi trng. )iu này làm ny sinh kh nng áng chú ý là
ngi nuôi phi hot ng trong mi quan h cng tác vi nhau và vi các nhóm khác
trong cùng mi quan tâm bo v môi trng thy sinh thông qua qun lý trên c s cng
ng hoc ng qun lý.

S tng tác gia nuôi trng thy sn và môi trng toàn cu là iu ã c bit n t lâu, ó
là tác ng ca s thay !i môi trng i vi nuôi trng thy sn; tác ng ca nuôi trng thy
sn n môi trng và s tác ng ca các loi hình nuôi trng thy sn vi nhau. Các vn  môi
trng quan trng gm:

• Tác ng ca s thay !i môi trng n hot ng nuôi trng thy sn
• H qu sinh thái do s chuyn !i và thay !i các sinh cnh t nhiên liên quan n các
vn  nh phá rng ng&p mn, xây dng các c s nuôi và xây dng c s h tng các
vùng nuôi trng thy sn
• Nhng vn  v a dng sinh hc ny sinh trc ht do s khai thác ging b m3, ging
ngoài t nhiên và vic các loài nuôi thoát ra ngoài môi trng ngoài
• Khai thác quá mc các loài cá ngoài t nhiên  làm ging cho các tri nuôi cá và vic
tht thoát các ngun m t cá (sinh khi)  cp quc gia, khu vc và th gii
• Dch chuyn các ng v&t sng gia các quc gia liên quan n các mi nguy v bin !i
gien, các loài ngoi lai và các tác nhân gây bnh mi.
• Cht thi ca nuôi trng thy sn gây ô nhim trong c s nuôi và vùng ven b.
• S rò r# và thi nc mn t các ao nuôi có th dn n mn hóa ngun nc ngm và
vùng t nông nghip lân c&n.
• S' d(ng cá tp hoc bt cá và du cá làm thc n nuôi trng thy sn.

Phn 1- Hng dn ngành Trang 19

• Vic s' d(ng không hp lý các loi hóa cht và thuc làm gia tng các mi lo ngi v sc
kh+e và môi trng.
• S lây lan bnh ca ng v&t di nc.
• Các vn  v an toàn thc phm và sc kh+e ngi tiêu dùng.

Mt vn  quan trng khác c$ng cn phi cân nh"c là hiu qu ca vic s' d(ng các ngun tài
nguyên trong nuôi trng thy sn so vi các ngành ngh hoc vi nhng ngi s' d(ng ngun li
mang tính cnh tranh khác .

Nh ã c trình bày trong nghiên cu thí im các loài nuôi, và t!ng hp di ây, phm vi và
mc  ca tác ng qua li vi môi trng là rt khác nhau tùy thuc vào mô hình nuôi, a im,
các yu t kinh t xã hi và các khuyn khích hoc tr ngi khác. Mc dù iu này khó có th khái

quát hóa, các nghiên cu thí im cung cp các thí d( v qun lý tt, các mô hình nuôi gim thiu tác
ng môi trng và có hiu qu. Mt trong nhng c im ca h thng nuôi a loài là kh nng ci
thin áng k thc hành nuôi  hn ch các tác ng môi trng theo hng có hiu qu kinh t.
Các vn  chính c t!ng kt di ây:
1.3.2 Tác ng ca thay i môi trng n nuôi trng thu sn

Nn kinh t Vit Nam ã phát trin rt nhanh trong nhng nm gn ây. Cùng vi s phát
trin, các vn  môi trng ã ny sinh và nh&n thc v môi trng ã tng lên. Trong khi
tính d b t!n thng ca nuôi trng thy sn rt khác nhau gia các vùng và mô hình
nuôi, các nghiên cu thí im ã t&p trung vào nhiu mi nguy chính cho s phát trin
bn vng ca nuôi trng thy sn Vit Nam. Nhng ánh giá gn ây v ô nhim t 
Vit Nam (MONRE, 2005) ã xác nh nhng ngun ô nhim, các im nóng cùng vi
tính nhy cm và các vùng có nguy c cao có nh hng ln n nuôi trng thy sn Vit
Nam.

Dân c và ô th/ hóa

Các t#nh ven bin Vit Nam chim 41% din tích và 51,7% dân s ca c nc. Dân c c coi
là ngun ô nhim ln, có tác ng c bit n cht lng nc ven b. Các thành ph bin ln
nht là: H Long, Hi Phòng, )à N5ng, Quy Nhn, Nha Trang và V$ng Tàu. Các thành ph này
có a nuôi trng thy sn vào trong k hoch phát trin, mc dù chu áp lc cao v t ai cho
thành ph. 6nh hng tiêu cc ca các thành ph ln n nuôi trng thy sn không ch# là các
cht thi, mà còn là các tranh chp trong s' d(ng t nh m rng thành th và s ln dn ca các
hot ng trên t lin ra bin. Thí d(  Hi Phòng, ngh trng rong dng nh không th tn ti
trong tng lai. Tuy nuôi trng thy sn  vùng ven ô nh huyn Thanh Trì, Hà Ni có góp phn
cung cp m và rau xanh cho thành ph, nhng các h thng nuôi này có th dn dn bin mt
bi mi quan ngi v an toàn thc phm ngày càng gia tng. Theo xu hng hin nay, nuôi trng
thy sn dng nh khó duy trì trong tng lai do áp lc kinh t v s' d(ng t và cht lng
nc kém.
Phát tri(n công nghip  các vùng ven bi(n

Vùng ven bin c$ng là nhng trng im phát trin công nghip ca Chính ph. Các khu công
nghip, khu ch bin c xây dng ngày mt nhiu ti các t#nh ven bin t Vnh H Long n
Thành ph H Chí Minh. Các vùng này có thu&n li vì k bên các c'a sông và các sông. C$ng
chính vì v&y mà các v trí này ch"c ch"c s- gây ra ô nhim ln trên các sông và chy ra bin. Các
nghiên cu thí im loài nuôi xác nh nhiu trng hp ô nhim ngun nc gây ra bi các hot
ng công nghip và cht thi ô th nh hng n nuôi trng thy sn. Nhim bn ngun nc
có liên quan n nhiu ngành công nghip nh óng tàu, ch bin thc phm, khai khoáng, sn
xut hóa cht và phân bón, ch to thép, lc du… Ô nhim càng trm trng hn vì s x thi trc