Lịch sử đô thị- Ai Cập cổ đại

*Lịch sử nền Văn minh Ai Cập cổ đại:
Ai cập là một trong những cái nôi xuất hiện nền Văn minh sớm nhất của xã hội loài
người.

Các mốc lịch sử của Ai Cập cổ đại

Thế giới Cổ đại ra đời lúc chế độ công xã thị tộc tan rã và chế độ chiếm hữu nơ lệ
hình thành. Sản xuất nơng nghiệp và chăn nuôi phát triển đã thúc đẩy sự ra đời và
phát triển của các hoạt động sản xuất mới: thủ công nghiệp và thương nghiệp.Sức
sản xuất tăng lên cùng với sự cải tiến công cụ lao động, hoạt động trao đổi bn
bán, sự phân hố sản xuất chăn nuôi nôn nghiệp ra thành thủ công nghiệp và nông
nghiệp, tài sản xã hội gia tăng nhanh chóng. Đơ thị xuất hiện, những thành phố Ai
Cập cổ đại (khoảng 3000 năm TCN) ban đầu gánh vác hai chức năng:
1. Là nơi trao đổi, mua bán sản phẩm (thị)
2. Là thành luỹ để chủ nô lệ cũng cố địa vị của mình (đơ).
Hầu hết, các quốc gia cổ đại đều hình thành và phát triển tại những vùng đồng
bằng lưu vực các dịng sơng lớn, nơi có điều kiện tự nhiên thuận lợi cho phát triển


nông-ngư nghiệp, chăn nuôi, thủ công nghiệp và thương nghiệp. Do điều kiện tự
nhiên thuận lợi (lưu vực sông Nil dài khoản 700km và rộng khoảng 50 km)
nên nông nghiệp có tầm quan trọng đối với sự sinh tồn của đô thị. Thần
quyền và Vương quyền cũng tác động khá mạnh đến sự hình thành bộ mặt của
thành phố nên những thành phố thường cũng là những trung tâm tôn giáo với
những đền thờ lớn hay bên cạnh các thành phố thường có những Kim tự tháp,
Mastaba, hoặc Hypoge.
Ngồi những quần thể kim tự tháp và đền đài với quy mơ lớn được xây dựng bằng
đá cịn tồn tại được đến nay, các kết quả của hoạt động xây dựng đô thị phần lớn đã
bị sa mạc và thời gian làm mất đi. Những hình thức của đơ thị lúc bấy giờ chỉ có
thể hình dung được một phần qua dấu vết cịn lại của một số đơ thị được xây dựng
để tập trung nô lệ phục vụ cho việc xây dựng kim tự tháp.

Về tôn giáo: Gồm nhiều hệ thần linh, trong đó quan trọng nhất là hệ mặt trời,
thần Mùa màng nông nghiệp, thần Chiến tranh, thần phồn thực,... các thần được
biểu hiện bằng những hình vẽ, điêu khắc mình người, đầu động vật. Nhìn chung,
cách tổ chức và xây dựng đô thị cổ Ai Cập tương đối thống nhất, đã tạo nên hình
thái đơ thị đặc trưng riêng, dễ nhận biết so với các đô thị cùng thời ở nhiều khu vực
khác nhau trên thế giới.
Quan niệm xây dựng đô thị của Ai Cập cổ đại thể hiện ở sự phân chia các khu chức
năng đô thị một cách tách biệt:
 Thành phố cho người chết (Thế giới vĩnh hằng của linh hồn sau khi
chết):Bao gồm những cơng trình lăng mộ của các vương triều Ai Cập cổ đại.
Người Ai Cập cổ đại đã sử dụng phổ biến một loại vật liệu bền vững là đá
với kích thước lớn để xây dựng các cơng trình có quy mơ khổng lồ. Theo
tính tốn, với kỹ thuật xây dựng của thời kỳ này thì để xây dựng kim tự
tháp, vua Pharaon Khufu phải dùng đến 100 000 nhân công làm việc trong


suốt 20 năm liên tục (có đến 2 triệu 300 ngàn phiến đá lớn được sử dụng,
mỗi phiến cân nặng trung bình 2 tấn).

Nhóm kim tự tháp Giza, Ai Cập

 Khu đền thờ thần Ai Cập cổ đại (Thế giới thiêng liêng của thần linh): Đa
thần giáo có ý nghĩa quan trọng trong đời sống xã hội Ai Cập cổ đại. Kiến
trúc tôn giáo Ai Cập là một quần thể các đền thờ thần, trong đó quan trọng
nhất là ngơi đền chính thờ thần Mặt trời hay vị thần bảo hộ của địa phương,
ngồi ra cịn có các đền thờ những vị thần thứ cấp khác. Quần thể đền thờ
được bao bọc bởi tường thành kiên cố, có cổng chính mở về hướng sông Nil
tạo thành một tổng thể độc lập khép kín trong thành phố. Bên trong có các
cơng trình phụ trợ khác như kho chứa, xưởng thủ cơng, nhà của giới tăng lữ

và nhà ở của một bộ phận nông nô.

L'archéologie égyptienne, Gaston Maspero, 1907. Anciennement appelé "pyramide de Righa"


 Khu vực cư trú của dân cư đô thị (Thế giới tạm thời của người sống): Thành
phố cho người sống là nơi cư trú của tầng lớp chủ nô và nô lệ. Khu vực này
không được chú trọng xây dựng như khu vực các cơng trình tín ngưỡng và
tơn giáo. Vật liệu được dùng để xây nhà ở chủ yếu là đất nung, quy mơ cơng
trình nhỏ, kiến trúc đơn giản, cách bố cục tự do với mật độ xây dựng cao.
Riêng khu ở cho các tầng lớp thống trị, được xây dựng với quy mô lớn hơn,
sử dụng vật liệu đá, tuy nhiên vẫn ở mức độ vừa phải.

Đặc điểm chính về tổ chức khơng gian đơ thị thời kỳ Ai Cập cổ đại:
 Cách tổ chức không gian có sự phân chia giai cấp rõ rệt, vai trị thống trị
tuyệt đối của các Pharaon.
 Tơn giáo đa thần, và tin tưởng vào sự sống vĩnh hằng của linh hồn con
người, nên chú trọng xây dựng các khu lăng mộ và khu đền thờ.
 Đặc điểm nổi bật của không gian kiến trúc đô thị là việc sử dụng nguyên tắc
bố cục hình học dựa trên các hệ trục đối xứng dành cho các cơng trình xây
dựng thuộc khu lăng mộ và đền thờ. Ngược lại, trong khu ở được xây dựng
với bố cục tự do.
 Sử dụng vật liệu đá, hình khối kỷ hà, sử dụng điêu khắc với quy mơ đồ sộ
vượt ra ngồi khả năng cảm nhậnthông thường của con người. Với mong
muốn các công trình trường tồn. Và điều đó đã được chứng minh bởi sự tồn


tại của các Kim tự tháp.
Khu vực cư trú được thiết kế bằng các loại vật liệu kém bền hơn như là đất
hoặc đất nung. Bố cục đơn giản, tự do và có quy mơ nhỏ.