(Luận văn thạc sĩ) phát triển văn hóa nhà trường ở các trường trung học phổ thông huyện mỹ tú, tỉnh sóc trăng trong bối cảnh đổi mới giáo dục

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG THÁP

LÊ VĂN MẠNH

PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THƠNG HUYỆN MỸ TÚ, TỈNH SĨC
TRĂNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI
GIÁO DỤC

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN SỸ THƯ

ĐỒNG THÁP – NĂM 2019


i
LỜI CAM ĐOAN
Luận văn “Phát triển văn hóa nhà trường ở các Trường Trung học phổ
thông huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng trong bối cảnh đổi mới giáo dục” được thực
hiện từ tháng 12 năm 2018 đến tháng 6 năm 2019. Luận văn sử dụng những thông
tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông tin đã được ghi rõ nguồn gốc, số liệu đã
được phân tích, tổng hợp, xử lý và đưa vào luận văn đúng quy định.
Tôi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của tơi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực nếu sai tơi hồn tồn
chịu trách nhiệm.
Tác giả luận văn

Lê Văn Mạnh


ii
LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tơi xin bày tỏ lòng biết ơn đến Lãnh đạo Trường Đại
học Đồng Tháp, đặc biệt là Phòng Đào tạo Sau đại học đã tạo điều kiện thuận lợi
cho chúng tôi được học tập, nghiên cứu nâng cao trình độ đáp ứng yêu cầu địi hỏi
ngày càng cao của nhiệm vụ mới.
Tơi xin được bày tỏ lời tri ân sâu sắc và xin chân thành cảm ơn PGS.TS.
Nguyễn Sỹ Thư, người đã luôn tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ, động viên và chia sẻ cho
tơi những kinh nghiệm q báu trong q trình thực hiện luận văn.
Xin gửi lời cảm ơn đến lãnh đạo cùng tồn thể q thầy cơ và các em học sinh
các Trường Trung học phổ thông trên địa bàn huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng đã tạo
mọi điều kiện thuận lợi để giúp tôi nghiên cứu và thực hiện đề tài.
Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, người thân, bạn bè và đồng
nghiệp đã động viên, giúp đỡ trong quá trình học tập, nghiên cứu và hồn thành luận
văn.
Tơi hy vọng luận văn này sẽ đóng góp tích cực vào việc phát triển văn hóa nhà
trường ở các Trường Trung học phổ thông huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng. Mặc dù rất
cố gắng, nhưng do thời gian nghiên cứu cịn hạn chế nên khơng thể tránh khỏi thiếu
sót. Rất mong sự góp ý và giúp đỡ của Hội đồng Khoa học để đề tài nghiên cứu
được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn !
Đồng Tháp, tháng 11 năm 2019
Tác giả

Lê Văn Mạnh

iii
MỤC LỤC
Trang

LỜI CAM ĐOAN......................................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN............................................................................................................................... ii
MỤC LỤC.................................................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN..................................... viii
DANH MỤC CÁC BIỂU BẢNG, HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ...................................... ix
MỞ ĐẦU......................................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài....................................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu................................................................................................................ 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu...................................................................................... 3
4. Giả thuyết khoa học.................................................................................................................. 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu............................................................................................................... 3
6. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................................................. 3
7. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................................... 4
8. Đóng góp của luận văn............................................................................................................ 4
9. Cấu trúc của luận văn............................................................................................................... 4
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN VĂN HĨA NHÀ TRƯỜNG Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG............................................................................ 6
1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ................................................................................. 6
1.1.1. Các cơng trình nghiên cứu ở nước ngồi........................................................... 6
1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu trong nước............................................................... 7
1.2. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA ĐỀ TÀI................................................................... 9
1.2.1. Quản lý nhà trường.................................................................................................. 9
1.2.2. Phát triển văn hóa nhà trường............................................................................. 11
1.3. LÝ LUẬN VỀ VĂN HĨA NHÀ TRƯỜNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG............................................................................................................................... 15

1.3.1. Trường trung học phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân................15


iv
1.3.2. Vai trị và ảnh hưởng của văn hóa nhà trường ở trường trung học phổ
thông 16
1.3.3. Cấu trúc văn hóa nhà trường ở trường trung học phổ thơng....................... 18
1.3.4. Biểu hiện của văn hóa nhà trường ở trường trung học phổ thơng.............20
1.4. LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN VĂN HĨA NHÀ TRƯỜNG Ở TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THƠNG................................................................................................... 23
1.4.1. Vai trị của hiệu trưởng trong phát triển văn hóa nhà trường ở trường
trung học phổ thông.......................................................................................................... 23
1.4.2. Sự cần thiết phát triển văn hóa nhà trường ở trường trung học phổ
thơng...………………………………………………………………………..26
1.4.3. Mục tiêu, nội dung và phương pháp phát triển văn hóa nhà trường ở
trường trung học phổ thơng............................................................................................ 29
1.5. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN VĂN HĨA
NHÀ TRƯỜNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG.......................................... 36
1.5.1. Các yếu tố chủ quan.............................................................................................. 36
1.5.2. Các yếu tố khách quan......................................................................................... 38
Tiểu kết chương 1...................................................................................................................... 40
Chương 2 THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN VĂN HĨA NHÀ TRƯỜNG
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG HUYỆN MỸ TÚ,
TỈNH SĨC TRĂNG................................................................................................................. 41
2.1. MƠ TẢ Q TRÌNH TRÌNH ĐIỀU TRA, KHẢO SÁT......................................... 41
2.1.1. Mục đích khảo sát................................................................................................. 41
2.1.2. Nội dung khảo sát.................................................................................................. 41
2.1.3. Đối tượng khảo sát................................................................................................ 41
2.1.4. Phương pháp khảo sát, công cụ khảo sát......................................................... 42
2.1.5. Xử lý kết quả khảo sát.......................................................................................... 42

2.2. KHÁI QUÁT VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ, XÃ HỘI, VĂN HÓA
VÀ GIÁO DỤC HUYỆN MỸ TÚ, TỈNH SÓC TRĂNG.................................................. 43
2.2.1. Điều kiện tự nhiên huyện Mỹ Tú....................................................................... 43


v
2.2.2. Khái quát về điều kiện kinh tế - xã hội của huyện Mỹ Tú........................... 43
2.2.3. Khái quát về văn hóa, giáo dục và đào tạo của huyện Mỹ Tú....................44
2.3. THỰC TRẠNG VỀ VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN MỸ TÚ................................................................................... 47
2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, cha mẹ học sinh và học sinh về
vai trò và ảnh hưởng của văn hóa nhà trường............................................................ 47
2.3.2. Cấu trúc văn hóa nhà trường ở Trường THPT huyện Mỹ Tú...................... 54
2.3.3. Biểu hiện văn hóa nhà trường ở các Trường Trung học phổ thơng huyện
Mỹ Tú.................................................................................................................................. 55
2.4. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN MỸ TÚ.................................................................. 57
2.4.1. Vai trò của Hiệu trưởng đối với hoạt động phát triển văn hóa nhà trường
ở các Trường Trung học phổ thông huyện Mỹ Tú.................................................... 57
2.4.2. Sự cần thiết phải phát triển văn hóa nhà trường ở các Trường Trung học
phổ thông huyện Mỹ Tú.................................................................................................. 58
2.4.3. Mục tiêu và nội dung phát triển văn hóa nhà trường ở các Trường Trung
học phổ thông huyện Mỹ Tú.......................................................................................... 61
2.5. THỰC TRẠNG CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN
VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN MỸ TÚ......................................................................................................................... 71
2.5.1.Thực trạng về các yếu tố chủ quan..................................................................... 71
2.5.2. Thực trạng về các yếu tố khách quan................................................................ 72
2.6. ĐÁNH GIÁ CHUNG......................................................................................................... 73
2.6.1. Kết quả đạt được.................................................................................................... 73

2.6.2. Hạn chế.................................................................................................................... 74
2.6.3. Nguyên nhân của hạn chế.................................................................................... 75
Tiểu kết chương 2...................................................................................................................... 77


vi
Chương 3 BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG Ở CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN MỸ TÚ, TỈNH SÓC
TRĂNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC................................................. 78
3.1. NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ
TRƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN MỸ TÚ,
TỈNH SÓC TRĂNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC................................ 78
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu của giáo dục phổ thơng........................ 78
3.1.2. Ngun tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển.............................................. 78
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn.................................................................... 79
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi....................................................................... 79
3.2. CÁC BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG Ở CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG HUYỆN MỸ TÚ, TỈNH SĨC TRĂNG
TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC....................................................................... 80
3.2.1. Bồi dưỡng nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên, cha mẹ học sinh và
học sinh về tầm quan trọng của văn hóa nhà trường ở trường trung học phổ
thơng trong bối cảnh đổi mới giáo dục........................................................................ 80
3.2.2. Nâng cao năng lực lập kế hoạch phát triển văn hóa nhà trường cho đội
ngũ cán bộ quản lý các Trường Trung học phổ thông huyện Mỹ Tú trong bối
cảnh đổi mới giáo dục...................................................................................................... 83
3.2.3. Xây dựng quy trình tổ chức thực hiện kế hoạch phát triển văn hóa nhà
trường ở các Trường Trung học phổ thông huyện Mỹ Tú trong bối cảnh đổi
mới giáo dục....................................................................................................................... 89
3.2.4. Đẩy mạnh chức năng chỉ đạo thực hiện kế hoạch phát triển văn hóa nhà
trường ở các Trường Trung học phổ thông huyện Mỹ Tú trong bối cảnh đổi

mới giáo dục....................................................................................................................... 93
3.2.5. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch phát
triển văn hóa nhà trường các Trường Trung học phổ thơng huyện Mỹ Tú trong
bối cảnh đổi mới giáo dục............................................................................................... 95


vii
3.2.6. Tăng cường huy động các nguồn lực trong phát triển VHNT trong bối
cảnh đổi mới giáo dục...................................................................................................... 98
3.3. MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC BIỆN PHÁP................................................................ 101
3.4. KHẢO NGHIỆM SỰ CẦN THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC BIỆN
PHÁP PHÁT TRIỂN VĂN HĨA NHÀ TRƯỜNG.......................................................... 103
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm...................................................................................... 103
3.4.2. Nội dung khảo nghiệm...................................................................................... 103
3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm............................................................................... 104
3.4.4. Đối tượng khảo nghiệm..................................................................................... 104
3.4.5. Kết quả khảo nghiệm......................................................................................... 104
3.4.6. Mối tương quan giữa sự cần thiết và tính khả thi của 6 biện pháp đề tài
đề xuất............................................................................................................................... 107
Tiểu kết chương 3................................................................................................................... 109
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ..................................................................................... 110
1. KẾT LUẬN............................................................................................................................ 110
1.1. Về cơ sở lý luận...................................................................................................... 110
1.2. Về cơ sở thực tiễn................................................................................................... 111
2. KHUYẾN NGHỊ.................................................................................................................. 112
2.1. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo Sóc Trăng..................................................... 112
2.2. Đối với các trường Trung học phổ thơng.......................................................... 112
2.3. Đối với chính quyền địa phương........................................................................ 113
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................................... 114
PHỤ LỤC

viii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11


ix

DANH MỤC CÁC BIỂU BẢNG, HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
STT
1

DANH MỤC CÁC BIỂU BẢNG
Bảng 2.1. Tổng quan về 4 trường THPT ở huyện Mỹ Tú (Năm
2015 - 2018)
Bảng 2.2. Tổng quan số liệu học sinh của 4 trường THPT ở

2
3
4
5
6
7
8

9
10
11
12
13

TRANG

huyện Mỹ Tú (Năm 2018-2019)
Bảng 2.3. Tổng quan số liệu giáo viên của 4 trường THPT ở
huyện Mỹ Tú (Năm 2018-2019)
Bảng 2.4. Nhận thức của CBQL, GV, CMHS về vai trò của
VHNT ở các Trường THPT huyện Mỹ Tú
Bảng 2.5. Nhận thức của HS về vai trò VHNT ở các Trường
THPT huyện Mỹ Tú
Bảng 2.12. Mức độ cần thiết phải phát triển VHNT ở các
Trường THPT huyện Mỹ Tú
Bảng 2.14. Nhận thức về tầm quan trọng phải phát triểnVHNT
ở các Trường THPT huyện Mỹ Tú
Bảng 2.15. Thực trạng lập kế hoạch phát triển VHNT ở các
Trường THPT huyện Mỹ Tú
Bảng 2.16. Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch phát triển

VHNT ở các Trường THPT huyện Mỹ Tú
Bảng 2.17. Mức độ thực hiện chỉ đạo, lãnh đạo triển khai
kế hoạch phát triển VHNT ở các Trường THPT huyện Mỹ Tú
Bảng 2.18. Thực trạng kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch
phát triển VHNT ở các Trường THPT huyện Mỹ Tú
Bảng 2.19. Thực trạng quản lý các nguồn lực đảm bảo phát
triển VHNT ở các Trường THPT huyện Mỹ Tú
Bảng 2.20. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan đến
phát triển VHNT ở các Trường THPT huyện Mỹ Tú

46
46
47
48
50
60
62
64
66
67

68
70

71


x
Bảng 2.21. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khách quan đến
14

15

phát triển VHNT ở các Trường THPT huyện Mỹ Tú
Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm về sự cần thiết của các biện
pháp
Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của các biện

16

pháp
Bảng 3.3. Tổng hợp kết quả khảo nghiệm giữa mức độ cần

17

thiết và tính khả thi của các biện pháp phát triển VHNT

73
104

106

108

DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ

1

Hình 1.1. Các yếu tố cấu thành VHNT

Hình 1.2. Văn hóa nhà trường ở trường THPT theo mơ hình

2
3

20

22

tảng băng
Hình 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển VHNT ở trường
THPT

39

Biểu đồ 2.1. Nhận thức của CBQL, GV, CMHS về vai trò
4
5

VHNT ở các Trường THPT huyện Mỹ Tú
Biểu đồ 2.2. Nhận thức HS về vai trò VHNT ở các Trường

49

THPT huyện Mỹ Tú

51

Biểu đồ 2.3. Mức độ cần thiết phải phát triển VHNT ở các
6

Trường THPT huyện Mỹ Tú (phản ánh của CBQL, GV và

CMHS)

60

Biểu đồ 2.4. Mức độ cần thiết phát triển VHNT ở các Trường
7

THPT huyện Mỹ Tú (phản ánh của HS)
Biều đồ 2.5. Nhận thức về tầm quan trọng phải phát triển

8

VHNT ở các Trường THPT huyện Mỹ Tú

61

63


xi

9

Sơ đồ 3.1. Tổ chức bộ máy nhà trường THPT
Sơ đồ 3.2. Mối quan hệ giữa các biện pháp phát triển VHNT ở

10

11

các Trường THPT huyện Mỹ Tú
Biểu đồ 3.3. Biểu đồ mối tương quan giữa sự cần thiết và tính
khả thi

90
102
108


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nhân loại đang bước vào thế kỷ thứ XXI với xu hướng hội nhập quốc tế sâu
rộng. Sự bùng nổ của công nghệ thông tin - truyền thông đang làm thay đổi mọi thứ.
Điều đó mở ra khơng ít những triển vọng phát triển giáo dục cho các quốc gia và cho
các nhà trường, đồng thời cũng đặt ra những thách thức to lớn đối với việc giữ gìn,
phát triển văn hóa nói chung và VHNT nói riêng.
Văn kiện Đại hội Đại biểu tồn quốc lần thứ XII của Đảng đã chỉ rõ một trong
những hạn chế trong xây dựng, phát triển văn hóa, con người ở nước ta trong 5 năm
2011 – 2015 là: “Mơi trường văn hóa cịn tồn tại những biểu hiện thiếu lành mạnh,
ngoại lai, trái với thuần phong mỹ tục”, “đạo đức, lối sống có mặt xuống cấp đáng lo
ngại”. Văn kiện cũng chỉ ra nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém, trong đó có
nguyên nhân “nhiều cấp ủy, chính quyền nhận thức chưa đúng tầm quan trọng và
chưa quan tâm đầy đủ lĩnh vực này; lãnh đạo, chỉ đạo chưa thật quyết liệt”. Đồng
thời, văn kiện cũng nêu ra phương hướng, nhiệm vụ về phát triển văn hóa, xây dựng
con người Việt Nam trong những năm tới là “xây dựng mơi trường văn hóa lành
mạnh, góp phần giáo dục, rèn luyện con người về nhân cách, đạo đức, lối sống”, “chú
trọng chăm lo xây dựng văn hóa trong Đảng, trong các cơ quan nhà nước và các đoàn
thể; coi đây là nhân tố quan trọng để xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững
mạnh”. [3]

Các nhà giáo dục trên thế giới cho rằng, để một trường học phát triển bền
vững thì nhà trường đó cần có một mơi trường văn hóa khuyến khích tất cả mọi
người làm việc và học tập, cống hiến sức lực và trí tuệ của bản thân cho nhà trường.
Khi có được một nền văn hóa như vậy thì nhà trường sẽ rất dễ dàng đạt được viễn
cảnh, sứ mạng và các mục tiêu đã đặt ra.
Ở Việt Nam, trong những năm qua, VHNT đã chịu những tác động rất lớn từ

môi trường văn hoá - xã hội theo xu thế phát triển của kinh tế thị trường và tồn cầu
hố. Trong bối cảnh phát triển nhà trường nước ta hiện nay, văn hóa tổ chức của nhà
trường cần được định hướng để thực sự phát huy ảnh hưởng tích cực của nó đến mọi


2
thành viên trong tổ chức nhà trường - đặc biệt là thế hệ trẻ đang trưởng thành. Bởi lẽ,
nhà trường là một tổ chức nên VHNT trước hết là văn hóa của một tổ chức hành
chính - sư phạm. Và hơn bất cứ tổ chức nào hết trong xã hội, nhà trường phải là tổ
chức có “hàm lượng” văn hố cao nhất; là nơi hội tụ, kết tinh văn hoá để đào tạo ra
những chuẩn mực văn hoá cho xã hội.
Trong mỗi nhà trường, văn hóa tồn tại một cách tự nhiên, khách quan. Do vậy,
nhà trường nào cũng có văn hóa của riêng mình. Để tạo lập và phát triển bản sắc văn
hóa riêng ấy, mỗi nhà trường cần nhận thức rõ bản chất văn hóa của trường mình.
Đồng thời, q trình xây dựng và phát triển văn hóa ở một nhà trường phải là việc
làm lâu dài, có chủ đích rõ ràng và tiếp nối của các chủ thể quản lý nhà trường cùng
với sự thống nhất, đồng thuận của tập thể sư phạm.
Thực tế, các trường THPT huyện Mỹ Tú tỉnh Sóc Trăng, trong nhiều năm qua
nhà trường luôn ý thức và phấn đấu không ngừng cho mục tiêu nâng cao chất lượng
giáo dục, từng bước hướng tới sự phát triển bền vững. VHNT luôn song hành và có
tác động mạnh mẽ đến sứ mạng và mục tiêu giáo dục mà nhà trường đã đặt ra. Bên
cạnh những tác động tích cực thì những yếu tố tiêu cực từ mơi trường văn hố nhà
trường tự phát đang hàng ngày, hàng giờ tác động rất sâu sắc đến q trình giáo dục

trong nhà trường, đến các thầy cơ giáo và các em HS - thế hệ tương lai của đất nước.
Thế nhưng, vấn đề nhận diện VHNT và tìm kiếm các biện pháp quản lý sự hình thành
và phát triển VHNT hiện nay vẫn còn chưa được quan tâm đúng mức, công tác quản
lý VHNT chưa được xem xét một cách hệ thống, bài bản.
Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề quản lý VHNT trong bối cảnh đổi
mới giáo dục mạnh mẽ và sự cần thiết phải xây dựng và phát triển một môi trường
VHNT lành mạnh, tích cực, nâng cao chất lượng, uy tín, thương hiệu của nhà trường,
tạo động lực cho sự phát triển bền vững. Xuất phát từ những lý do trên, nhóm nghiên
cứu chọn đề tài: “Phát triển văn hóa nhà trường ở các trường trung học phổ thông
huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng trong bối cảnh đổi mới giáo dục”.


3
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về phát triển VHNT ở các Trường
THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng đề tài đề xuất các biện pháp phát triển VHNT
nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho HS THPT tại địa phương.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động xây dựng và phát triển VHNT ở trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp phát triển VHNT ở các Trường THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất được các biện pháp đảm bảo tính khoa học và phù hợp điều kiện
thực tiễn thì sẽ khắc phục được hạn chế, bất cập đã và đang tồn tại về phương diện
phát triển VHNT ở các Trường THPT huyện Mỹ Tú, góp phần xây dựng môi trường
giáo dục lành mạnh, nâng cao chất lượng hoạt động mọi mặt, tạo dựng thương hiệu
cho nhà trường.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển VHNT.
Nghiên cứu thực trạng phát triển VHNT ở các Trường THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh
Sóc Trăng.
Đề xuất biện pháp phát triển VHNT ở các Trường THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc
Trăng.
Khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp.
6. Phạm vi nghiên cứu
- Giới hạn về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu biện pháp phát triển

- Giới hạn đối tượng khảo sát: Cán bộ quản lý (CBQL), GV, nhân viên (NV),

cha mẹ học sinh (CMHS), HS các Trường THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng.


4
- Giới hạn về thời gian: Số liệu khảo sát được thu thập từ năm học 2015 -2016

đến năm học 2017-2018.
7. Phương pháp nghiên cứu

7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Nhóm phương pháp phân tích, tổng hợp, đánh giá, hệ thống hóa, khái quát hóa
các tài liệu, lý luận liên quan đến VHNT và phát triển VHNT ở trường THPT.
7.2. Nhóm phương pháp thực tiễn
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Xây dựng các phiếu trưng cầu ý kiến

nhằm khảo sát ý kiến của các đối tượng khảo sát: CBQL, GV, CMHS và HS về nhận
thức, thực trạng, sự cần thiết phải phát triển VHNT;
- Phương pháp quan sát: Trực tiếp quan sát các hoạt động của CBQL, GV, HS

về phát triển VHNT ở các Trường THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng;
- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Trong quá trình nghiên cứu, tác giả xin
ý kiến các chun viên, trưởng, phó các Phịng, Ban, lãnh đạo Sở GD&ĐT về tình

hình phát triển VHNT tại các Trường THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng.
7.3. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng phương pháp thống kê toán học và xử lý số liệu thu thập qua khảo sát.
8. Đóng góp của luận văn
- Về lý luận: Đề tài góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về phát triển VHNT
ở trường THPT.
- Về thực tiễn: Phác họa thực trạng hoạt động xây dựng, phát triển VHNT và đề

xuất biện pháp phát triển VHNT ở các Trường THPT huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng.

9. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn gồm có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển văn hóa nhà trường ở trường trung học
phổ thông.


5
Chương 2: Thực trạng phát triển văn hóa nhà trường ở các Trường Trung học
phổ thông huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng.
Chương 3: Biện pháp phát triển văn hóa nhà trường ở các Trường Trung học
phổ thông huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng trong bối cảnh đổi mới giáo dục.


6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN VĂN HĨA NHÀ TRƯỜNG

Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG
1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ
1.1.1. Các cơng trình nghiên cứu ở nước ngồi
Một số cơng trình nghiên cứu ở Hoa Kỳ của Cross, Bazon, Dennis và Isaac
(1989) tìm hiểu về năng lực văn hóa để nhằm khuyến khích sự hiểu biết về văn hố,
sự trao đổi về ngơn ngữ, sự phối hợp giữa các gia đình, các nhà chun mơn, HS và
cộng đồng. Sự phối hợp phải nâng cao kết quả học tập một cách bình đẳng cho tất cả
HS và đem lại sự gắn bó chặt chẽ, sự cung cấp các dịch vụ để thích ứng với các vấn
đề về chủng tộc, văn hoá, giới, địa vị, kinh tế và xã hội. Năng lực văn hố được coi là
tồn bộ các hành vi, quan điểm và hành động đồng dạng trong cùng một hệ thống, tổ
chức, hay giữa các nhà chuyên môn và giúp cho hệ thống, tổ chức hay nhóm nghề
nghiệp đó hoạt động một cách có hiệu quả trong một mơi trường đa văn hố. (Cross
và các đồng sự, 1989; Issaac và Benjamin, 1991).
Dựa trên các cơng trình nghiên cứu tại một số trường phổ thông của quận Dacle
(bang Florida), Chicago và San Diego của Hoa Kỳ. Các tác giả như: Rosenholtz
(1989), Fullan và Hargreaves (1991), Lortie (1975), Aston và Web (1986), Fullan và
Hargreaves (1991), Stein (1998), Lambert (1998), Fullan (2001), Dufour & Eaker
(1998), Susan Jonson (1990), Hord (1998) và Levine (1990)… Đã đưa ra một loạt các
biện pháp nhằm phát huy sự nỗ lực của GV và các nhà quản lý để phát triển VHNT có
tính hợp tác hơn. Họ mong muốn phát triển VHNT chuyên nghiệp, có khả năng hỗ trợ
việc đổi mới liên tục về chương trình, phương pháp giảng dạy, bầu khơng khí nhà
trường chuyên nghiệp, sự tin tưởng, sứ mệnh được sẻ chia và đáp ứng được cho tất cả
các HS của nhà trường.
Trong vòng 25 năm qua, khái niệm về VHTC đã được đông đảo mọi người chấp
nhận và được xem như một cách để hiểu về các hệ thống của con người. Từ góc độ
“một hệ thống mở”, mỗi khía cạnh của VHTC có thể được coi là điều kiện mơi
trường quan trọng tác động đến hệ thống và các tiểu hệ thống. Việc xem xét VHTC
cũng là một công cụ phân tích rất giá trị. Có thể nói, mỗi tổ chức đều phải

7
giải quyết hai vấn đề lớn: đoàn kết các cá nhân với nhau để đạt hiệu quả cao trong
công việc và làm cho tổ chức thích ứng được với mơi trường bên ngoài. Để giải quyết
những vấn đề này, tổ chức phải có những giải pháp chung, mang tính tập thể và cùng
nhau chia sẻ niềm tin, sự học tập . . . và đó chính là “văn hóa”.
Nhiều học giả uy tín hàng đầu về phát triển nhà trường nhắc đến như Edgar Schein,
Deal (1993), Deal và Peterson (1994), Hargreaves (1994), Harris (2002), Hopkins (2001)
và Sarason (1996), Berman và Mc Laughlin (1978), Hopkins (2001), Rosenholtz (1989),
Stoll và Fink (1996) nhận định tương tự như vậy về việc cần phải coi VHNT như một bộ
phận của quá trình thay đổi tổ chức, xây dựng và phát triển VHTC.

Trên cơ sở phương pháp điều tra mang tính mơ tả để tìm ra các khía cạnh quan
trọng trong mối quan hệ giữa các thành viên trong nhà trường, Adrew W. Halpin và
Don B.Croft (1962) đưa ra nhận định về quản lý nhà trường hiệu quả dựa trên cơ sở
xây dựng bầu không khí lành mạnh, phát triển văn hóa trở nên rất cần thiết.
Từ các cơng trình nghiên cứu trên, có thể thấy rằng phạm trù VHTC nói chung,
VHNT nói riêng rất phong phú, đa dạng và biểu hiện với nhiều cấp độ khác nhau,
phản ánh đầy đủ bức tranh về văn hóa nhà trường đặc biệt là VHTC. Tuy nhiên, phần
lớn các quan niệm đều đi đến thống nhất về tính cần thiết và vai trị quan trọng của
VHNT là góp phần nâng cao kết quả, hiệu quả mọi hoạt động; nâng cao chất lượng
giáo dục của nhà trường; xây dựng thương hiệu nhà trường và góp phần kiến tạo mơi
trường văn hóa tại mỗi cộng đồng dân cư mà nhà trường tọa lạc.
1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu trong nước
Văn hóa nhà trường là một khái niệm mới xuất hiện trong vài chục năm gần
đây, nhưng nội hàm của nó thì đã được đề cập đến từ lâu. Văn hóa nhà trường là nền
tảng và định hướng cho sự phát triển tiến bộ của nhà trường, là một động lực quan
trọng để thực hiện đổi mới quản lý giáo dục. Cũng giống như văn hóa, VHNT cũng
được nhiều tác giả nghiên cứu và tiếp cận dưới nhiều góc độ khác nhau.
Ở trong nước hiện nay, một số nhà khoa học, nhà nghiên cứu cũng đã đề cập

đến các khía cạnh khác nhau của VHNT qua một số sách chuyên khảo, tài liệu và bài
báo khoa học:


8
Tại hội thảo khoa học "Văn hóa học đường - Lý luận và thực tiễn" do Trung
ương Hội khoa học Tâm lý và Giáo dục Việt Nam tổ chức tại tỉnh Tiền Giang tháng
3/2009; Trong sản phẩm Kỉ yếu Hội thảo Văn hóa học đường của Trường Đại học Sư
phạm Hà Nội (2007); Tài liệu bồi dưỡng CBQL trường THPT, Quyển 2 của Học viện
Quản lý giáo dục (2012; Tài liệu bồi dưỡng CBQL trường THPT ;Tài liệu Quản lý
giáo dục, tác giả Bùi Minh Hiền, Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc Bảo (2011; Trong quyển
sách Bối cảnh mới, ngôi trường mới, nhà quản lý giáo dục mới do tác giả Tô Xuân
Dân (chủ biên); Quyển sách Tiếp cận hiện đại trong quản lý giáo dục (2013) của Trần
Kiểm; Theo Phạm Thành Nghị trong bài viết Văn hóa trường học: đặc điểm, chức
năng và sự phát triển trên Tạp chí Quản lý giáo dục (số 5, 2009; Trong cuốn sách
chuyên khảo Xây dựng văn hóa nhà trường phổ thơng - Lý thuyết và Thực hành
(2014) của tác giả Lê Thị Ngọc Thúy.
Bên cạnh đó cũng có một số cơng trình nghiên cứu khoa học khác như:
- Lê Thị Ngoãn (2009), Xây dựng văn hóa nhà trường Cao đẳng Cơng nghiệp

Nam Định, Luận văn Thạc sĩ khoa học Quản lý giáo dục, Đại học Thái Nguyên;
- Nhân Thị Nga (2010), Xây dựng văn hóa học tập ở Trường Trung học phổ

thơng Ngọc Hà – Hà Giang, Luận văn Thạc sĩ khoa học Quản lý giáo dục, Đại học
Thái Nguyên; phản ánh đầy đủ việc xây dựng văn háo nhà trường lành mạnh.
- Lưu Văn Mùi (2012), Xây dựng văn hóa nhà trường ở các Trưởng THPT

huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh, Luận văn Thạc sĩ khoa học Quản lý giáo dục, Đại
học Thái Nguyên;
- Lê Thị Yến Tâm (2013), Công tác xây dựng văn hóa nhà trường Trường Đại

học Sài Gịn, Luận văn Thạc sĩ khoa học Quản lý giáo dục, Đại học Vinh;
- Vũ Thị Quỳnh (2014), Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường ở Trường Cao

đẳng Sư phạm Hà Nội, Luận văn Thạc sĩ khoa học Quản lý giáo dục, Đại học sư
phạm Hà Nội; Đưa ra các biện pháp xây dựng VHNT hiệu quả.
- Nguyễn Đăng Hiếu (2015), Biện pháp xây dựng văn hóa nhà trường ở

Trường Trung học cơ sở Phú Thịnh, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc, Luận văn
Thạc sĩ khoa học Quản lý giáo dục, Học viện Khoa học xã hội;


9
- Nguyễn Thanh Sơn (2015), Biện pháp quản lý xây dựng văn hóa nhà trường
ở các Trường Tiểu học địa trên bàn thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang, Luận văn

Thạc sĩ khoa học Quản lý giáo dục, Trường Đại học Đồng Tháp;
- Nguyễn Văn Vinh (2016), Biện pháp xây dựng văn hóa học đường của Hiệu

trưởng Trường Tiểu học huyện Thới Bình, tỉnh Cà Mau, Luận văn thạc sĩ khoa học
Quản lý giáo dục, Trường Đại học Đồng Tháp.
Nhìn chung cho tới thời điểm hiện tại, ở huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng chưa có
cơng trình nghiên cứu về phát triển VHNT ở các trường THPT, cho nên đề tài
“Phát triển văn hoá nhà trường ở các Trường Trung học phổ thơng huyện Mỹ Tú,
tỉnh Sóc Trăng” của tác giả là mới mẻ. Kết quả nghiên cứu thành công sẽ mang lại
ý nghĩa khoa học và giá trị thực tiễn, góp phần kiến tạo mơi trường giáo dục lành

mạnh, tích cực, tạo bầu khơng khí dân chủ, tạo dựng thương hiệu nhà trường góp
phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho HS tại địa phương.
1.2. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA ĐỀ TÀI

1.2.1. Quản lý nhà trường
1.2.1.1. Khái niệm quản lý
Quản lý là một trong những loại hình lao động quan trọng nhất trong các hoạt
động của con người. Hoạt động quản lý xuất hiện từ khi xã hội có lồi người và nhờ
có hoạt động này mà xã hội không ngừng phát triển. Khái niệm quản lý đã tồn tại từ
khá lâu trước công nguyên, tuy nhiên lúc đó quản lý mang tính chất là một thứ triết
học, thể hiện qua các tư tưởng của Socrate (469-399 TCN), Platon (427-347 TCN),
Aristoteles (384-322 TCN), Ngày nay do cách tiếp cận dưới nhiều góc độ khác nhau,
các nhà nghiên cứu cũng đưa ra nhiều khái niệm khác nhau về quản lý.
Theo F.W.Taylor cho rằng: “Quản lý là biết chính xác điều muốn người khác làm
và sau đó thấy rằng họ đã hồn thành cơng việc một cách tốt nhất và rẻ nhất”. C.Mác đã
viết: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên quy
mơ tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động
cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ


10
thể sản xuất khác với sự vận động của những khí quan độc lập của nó. Một người độc
tấu vĩ cầm tự mình điều khiển lấy mình, cịn một dàn nhạc thì cần có nhạc trưởng”.
Tác giả Đặng Quốc Bảo cho rằng: “Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự phân
cơng, hợp tác lao động. Chính sự phân cơng, hợp tác lao động nhằm đến hiệu quả
nhiều hơn, năng suất cao hơn trong việc địi hỏi phải có sự chỉ huy phối hợp, điều
hành, kiểm tra, chỉnh lý, phải có người đứng đầu. Đây là hoạt động để người thủ
trưởng phối hợp nỗ lực với các thành viên trong nhóm, trong cộng đồng, trong tổ
chức đạt được mục tiêu đề ra” [1].
Tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc cho rằng: “Quản lý là sự tác
động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) trong tổ chức
nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức” [6].
Theo Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là hoạt động có định hướng, có kế hoạch
của chủ thể quản lý đến đối tượng bị quản lý trong tổ chức để vận hành tổ chức,

nhằm đạt được mục đích nhất định” [28].
Từ những quan điểm trên cho thấy, chưa có một khái niệm thống nhất về quản
lý. Tuy nhiên theo nghĩa rộng, quản lý là hoạt động có mục đích của con người, quản
lý là các hoạt động do một hoặc nhiều người điều phối hành động của những người
khác nhằm thu được kết quả mong muốn. Theo đó, khi xem xét quản lý với tư cách là
một hành động thì khái niệm quản lý được tác giả hiểu như sau: Quản lý là sự tác
động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt
được mục tiêu đề ra.
1.2.1.2. Khái niệm quản lý nhà trường
Một cách phổ biến, nhà trường được hiểu là một thiết chế chuyên biệt và đặc thù
của xã hội. Nó được hình thành do nhu cầu tất yếu khách quan của xã hội nhằm thực
hiện chức năng truyền thụ các tri thức và thực hiện các nhu cầu xã hội cần thiết cho
mỗi cá nhân, cho từng nhóm dân cư nhất định trong cộng đồng và xã hội. Cho nên
quản lý nhà trường là một loại hình đặc thù của quản lý giáo dục và là cấp độ quản lý
giáo dục vi mô.


11
Bản chất của quản lý trường học là quản lý những tổ chức có chức năng tổ chức
và thực hiện các hoạt động giáo dục nhằm đạt tới mục đích giáo dục và được hiểu
trên hai phương diện:
- Quản lý của các cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục đối với các nhà trường

(nhà trường là một trong những hệ con của hệ thống giáo dục quốc dân);
- Quản lý của chủ thể quản lý nhà trường (hiệu trưởng) đối với các hoạt động

giáo dục trong nhà trường (bao hàm quản lý giáo dục ở cấp vi mô - quản lý các cơ sở
giáo dục: nhà trường).
Như vậy, có thể hiểu quản lý nhà trường là những tác động hợp quy luật của
chủ thể quản lý nhà trường (hiệu trưởng) đến khách thể quản lý nhà trường (GV, NV,

HS và các lực lượng tham gia giáo dục khác,...) nhằm đưa các hoạt động giáo dục và
dạy học của nhà trường đạt tới mục tiêu giáo dục của nhà trường.
1.2.2. Phát triển văn hóa nhà trường
1.2.2.1. Khái niệm văn hóa
“Văn hóa” là một khái niệm đa nghĩa, đến nay người ta đã đưa ra hàng trăm
định nghĩa khác nhau về văn hóa. Điều đó cho thấy sự phong phú, đa dạng của văn
hóa và sự bao trùm, chi phối mạnh mẽ của nó lên tồn bộ mọi hoạt động, mọi lĩnh
vực của xã hội, mỗi tổ chức, mỗi gia đình và mỗi cá nhân.
Về thuật ngữ gốc, trong tiếng Hán cổ, Văn có nghĩa là đẹp; Hóa là thay đổi,
biến hóa. Văn hóa có nghĩa là biến đổi một cái gì đó cho đẹp và đẹp hơn.
Trong ngơn ngữ phương Tây, từ “văn hóa” (culture, cultura, kultur) bắt nguồn
từ tiếng Latinh “cultus”. Theo nguyên ngữ “cultus” mang ý nghĩa chăm sóc, dưỡng
dục con người về thể chất cũng như tinh thần.
Theo nghĩa rộng, văn hóa được dùng để chỉ học thức, lối sống. Bởi vậy, có rất
nhiều định nghĩa khác nhau được các học giả đưa ra.
Năm 1871, Eward B.Taylor định nghĩa: “Văn hóa là một phức hợp bao gồm
các kiến thức, tín ngưỡng, nghệ thuật, đạo đức, luật pháp, phong tục, cũng như mọi
khả năng và thói quen mà con người chiếm lĩnh với tư cách là một thành viên của


12
xã hội” [8]. Khái niệm vào thời điểm đó có ý nghĩa cách mạng trong việc khẳng định
sự tồn tại của văn hóa đối với lồi người.
Cựu Tổng giám đốc UNESCO, ơng Federico Mayor đưa ra định nghĩa: “Văn
hóa phản ánh và thể hiện một cách tổng quát và sống động mọi mặt của cuộc sống
(của mỗi cá nhân và cả cộng đồng) đã diễn ra trong quá khứ cũng như đang diễn ra
trong hiện tại, qua hàng bao thế kỷ, nó đã cấu thành một hệ thống các giá trị truyền
thống, thẩm mỹ và lối sống mà dựa trên đó từng dân tộc tự khẳng định bản sắc riêng
của mình”[8].
Theo Từ điển tiếng Việt thì văn hóa được hiểu theo hai nghĩa.Ở nét nghĩa thứ

nhất văn hóa là kiến thức, tri thức khoa học.Ở nét nghĩa thứ hai văn hóa là những giá
trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra, là trình độ cao trong sinh hoạt xã
hội, biểu hiện của văn minh nhân loại. Theo cách hiểu này, văn hóa là tồn bộ các
giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong hoạt động thực tiễn
lịch sử - xã hội, các giá trị ấy nói lên mức độ phát triển của lịch sử lồi người.
Bàn về văn hóa, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích
cuộc sống, lồi người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức,
pháp luật, kho học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ sinh hoạt hàng
ngày về ăn, mặc, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát
minh đó tức là văn hóa. Văn hóa là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng
với biểu hiện của nó mà lồi người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời
sống và địi hỏi của sự sinh tồn”[25].
Cũng đi từ lý lẽ đó, tác giả Trần Ngọc Thêm đã đưa ra khái niệm: “Văn hoá là
một hệ thống hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo và tích
luỹ qua q trình hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người, môi trường
tự nhiên và xã hội của mình”[30].
UNESCO định nghĩa: “Văn hóa là tổng thể những nét đặc trưng tiêu biểu nhất
của xã hội thể hiện trên các mặt vật chất, tinh thần, tri thức và tình cảm”.


13
Từ những quan niệm có thể thấy có rất nhiều định nghĩa về văn hóa, văn hóa là
sản phẩm lao động con người tạo ra, nó vơ cùng phong phú, đa dạng.
1.2.2.2. Khái niệm văn hóa tổ chức
Có nhiều các định nghĩa khác nhau về VHTC, có thể kể đến một vài quan niệm
cơ bản như sau:
Trên phương diện toàn cầu của văn hóa, quyển sách Từ điển trực tuyến Merriam
- Webster (2005) đưa ra định nghĩa VHTC như sau: “Đó là cấu trúc hịa nhập của tri
thức con người, niềm tin và hành vi phụ thuộc vào năng lực học hỏi và truyền đạt
kiến thức của con người cho các thế hệ sau; đó là niềm tin, các hình thái xã hội và

các nét tiêu biểu về vật chất, chủng tộc, tơn giáo hay nhóm xã hội; đó là tập hợp các
quan điểm được chia sẻ, các giá trị, mục tiêu và các thói quen . . . là những đặc trưng
cho một tổ chức”.
Học giả nổi tiếng Edgar Schein định nghĩa: “Văn hóa tổ chức bao gồm những
nhu cầu văn hóa, ngơn ngữ chung, khái niệm được chia sẻ, những ranh giới tổ chức
được xác định, các phương pháp để lựa chọn thành viên tổ chức, phương pháp phân
bổ quyền lực, sức mạnh, vị trí và các nguồn lực, các chuẩn mực để giải quyết những
mối quan hệ tình cảm giữa các cá nhân với nhau, các tiêu chí để thưởng phạt, các
cách thức để đối mặt với những sự việc khơng dự báo trước được và có tính căng
thẳng” [32].
Theo Greert Hofstede, một nhà nghiên cứu văn hóa nổi tiếng trong giai đoạn gần
đây đưa ra một cái nhìn về khái niệm VHTC như sau: “Văn hóa tổ chức là một tập hợp
các chuẩn mực, các giá trị, niềm tin và hành vi ứng xử của một tổ chức tạo nên sự khác
biệt của các thành viên của tổ chức này với các thành viên của tổ chức khác” [17].
Theo tác giả Trần Kiểm: “Văn hóa tổ chức là quan niệm giá trị cơ bản của tổ chức
được toàn thể các thành viên trong tổ chức tự giác chấp nhận. Nó quy định cung cách tư
duy, cung cách hành động của mọi thành viên trong tổ chức, đến mức trở thành những
thói quen, nếp nghĩ của mỗi người. Đây cũng là tài sản chung, là truyền thống của tổ
chức. Một tổ chức mạnh là tổ chức tạo được một nền văn hóa của nó gồm những quan
niệm giá trị cơ bản, ý thức trách nhiệm của tất cả các thành viên trong tổ chức, một