Kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên chủ nhiệm cho học sinh lớp 12 tại thành phố hồ chí minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Phạm Thị Lê Chi

KỸ NĂNG TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP CỦA
GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM CHO HỌC SINH LỚP 12

TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2020


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Phạm Thị Lê Chi

KỸ NĂNG TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP CỦA
GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM CHO HỌC SINH LỚP 12

TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Chuyên ngành : Tâm lí học
Mã số

: 8310401
LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. NGUYỄN HỮU LONG

Thành phố Hồ Chí Minh - 2020


LỜI CAM ĐOAN

Tơi xin cam kết đây chính là cơng trình nghiên cứu do tơi thực hiện
dưới sự hỗ trợ của giáo viên hướng dẫn là TS. Nguyễn Hữu Long. Tất cả các
nội dung được đề cập đến trong trong đề tài này đều trung thực và xác tín, cụ
thể: Phần nội dung lý luận được trích dẫn đầy đủ và có nguồn gốc rõ ràng;
Phần kết quả nghiên cứu và số liệu hoàn toàn trung thực và chưa từng được
cơng bố trong bất kì cơng trình nghiên cứu nào trước đây.
Tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm trước Pháp luật và Hội đồng về kết
quả luận văn nếu phát hiện bất kì sự gian lận nào.
Tác giả

Phạm Thị Lê Chi


LỜI CẢM ƠN

Tôi vô cùng biết ơn tất cả Quý Thầy Cơ, Phịng Sau đại học, tất cả các
cá nhân và tập thể đã hỗ trợ tôi trong từng giai đoạn thực hiện đề tài, vì nếu
khơng có sự giúp đỡ q giá đó, cá nhân tơi khơng thể nào hoàn thành được
đề tài nghiên cứu này. Xin chân thành tri ân Tất cả!
Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn tập thể thầy cơ và ban quản lí
trường Đại học Sư phạm, q thầy cơ khoa Tâm lí học cùng các thầy cơ phịng
Sau Đại học.
Tơi xin gửi lời tri ân sâu sắc đến tất cả quý thầy cô trong hội đồng chấm

đề cương vì đã hướng dẫn, tạo điều kiện để tơi hồn thiện đề tài của mình
trong bước đầu đầy bỡ ngỡ. Xin chân thành tri ân Quý thầy cô!
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Hội Cha mẹ học sinh, thầy
cô giáo viên chủ nhiệm và đặc biệt là các em học sinh lớp 12 tại trường THPT
Nguyễn Hữu Cảnh, Quận Bình Tân, Thành phố Hồ Chí Minh đã dành thời
gian quý báu tham gia khảo sát và đặc biệt là quý thầy, cô đã rất tận tình giúp
đỡ để tơi có thể tiến hành khảo sát với các bạn học sinh.
Sau cùng, Tôi xin chân thành gởi lời tri ân sâu sắc nhất dành cho giáo
viên hướng dẫn: TS. Nguyễn Hữu Long. Thầy luôn nhắc nhở, chỉ dạy tôi
bằng sự nhiệt tâm của nhà giáo dục với mong muốn tôi phát triển về tri thức.
Và trên hết, tôi vô cùng biết ơn tất cả sự dẫn dắt và hỗ trợ quý báu của Thầy
trong q trình hồn thành luận văn này.


MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
MỞ ĐẦU

............................................................................................................... 1

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN KỸ NĂNG TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP
CỦA GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM CHO HỌC SINH ....................... 7
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ............................................................................... 7
1.1.1. Các cơng trình nghiên cứu ở trong nước ................................................... 7
1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu ở nước ngoài ................................................ 11

1.2. Một số vấn đề lý luận về kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên
chủ nhiệm cho học sinh ................................................................................. 16
1.2.1. Lý luận về kỹ năng .................................................................................. 16
1.2.2. Lý luận về tư vấn hướng nghiệp.............................................................. 21
1.2.3. Lý luận về kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên chủ nhiệm........ 23
1.3. Các yếu tố ảnh hưởng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên chủ
nhiệm ........................................................................................................... 31
1.3.1. Yếu tố chủ quan ....................................................................................... 32
1.3.2. Yếu tố khách quan ................................................................................... 35
1.4. Tiểu kết chương 1 .......................................................................................... 40
Chương 2. THỰC TRẠNG VỀ KỸ NĂNG TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP
CỦA GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM CHO HỌC SINH
HIỆN NAY ......................................................................................... 42
2.1. Tổng quan về địa bàn và khách thể nghiên cứu............................................. 42
2.1.1. Địa bàn nghiên cứu.................................................................................. 42
2.1.2. Khách thể nghiên cứu .............................................................................. 44
2.2. Tổ chức nghiên cứu ....................................................................................... 45


2.2.1. Nghiên cứu lý luận .................................................................................. 45
2.2.2. Nghiên cứu khảo sát ................................................................................ 46
2.2.3. Nghiên cứu phỏng vấn ............................................................................ 50
2.2.4. Nghiên cứu quan sát ................................................................................ 51
2.2.5. Nghiên cứu qua chuyên gia ..................................................................... 52
2.3. Thực trạng về kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên chủ nhiệm
cho học sinh ................................................................................................. 53
2.3.1. Đánh giá tổng quan kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên
chủ nhiệm cho học sinh ......................................................................... 53
2.3.2. Đánh giá thực trạng kỹ năng thành phần của kỹ năng tư vấn
hướng nghiệp của giáo viên chủ nhiệm cho học sinh ........................... 59

2.3.3. So sánh kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên chủ nhiệm
cho học sinh giữa các nhóm khách thể ................................................. 69
2.3.4. Mối quan hệ giữa các kỹ năng thành phần............................................ 73
2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên
chủ nhiệm cho học sinh ............................................................................... 77
2.4.1. Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng ............................................................... 77
2.4.2. Tác động của các yếu tố ảnh hưởng ........................................................ 79
2.5. Đề xuất một số biện pháp tác động nhằm nâng cao kỹ năng tư vấn
hướng nghiệp của giáo viên chủ nhiệm cho học sinh.................................. 83
2.5.1. Cơ sở đề ra biện pháp .............................................................................. 83
2.5.2. Một số biện pháp cụ thể .......................................................................... 83
2.6.1. Tổ chức thực nghiệm .................................................................................. 84
2.6.2. Điều kiện thực nghiệm ............................................................................ 85
2.6.3. Quy trình thực nghiệm ............................................................................ 87
2.6.4. Phân tích kết quả thực nghiệm ................................................................ 89
2.7. Tiểu kết chương 2 .......................................................................................... 92
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................ 94
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 98
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Bộ GD&ĐT

Bộ Giáo dục & Đào tạo

ĐLC

Độ lệch chuẩn

ĐTB

Điểm trung bình

GV

Giáo viên

GVCN

Giáo viên chủ nhiệm

HS

Học sinh

THPT

Trung học phổ thơng

Tp. HCM

Thành phố Hồ Chí Minh


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Khách thể giáo viên chủ nhiệm ............................................................. 44

Bảng 2.2.

Khách thể học sinh ................................................................................ 45

Bảng 2.3.

Độ tin cậy thang đánh giá kỹ năng hướng nghiệp của GV ................... 49

Bảng 2.4.

Độ tin cậy thang đánh giá kỹ năng hướng nghiệp của GV từ HS......... 49

Bảng 2.5.

Hình thức tổ chức hoạt động hướng nghiệp của GVCN ....................... 53

Bảng 2.6.

Hình thức tổ chức hoạt động hướng nghiệp của GVCN giữa
các trường .............................................................................................. 54

Bảng 2.7.

Mức độ yêu thích của học sinh về các hoạt động hướng nghiệp .......... 56

Bảng 2.8.

Đánh giá tổng quan của GVCN về kỹ năng tư vấn hướng nghiệp ....... 58

Bảng 2.9.

GVCN tự đánh giá về kỹ năng tiếp cận và đánh giá học sinh trong
việc lựa chọn nghề nghiệp..................................................................... 60

Bảng 2.10. HS đánh giá kỹ năng tiếp cận và đánh giá học sinh trong lựa chọn
nghề nghiệp của GVCN ........................................................................ 61
Bảng 2.11. GVCN tự đánh giá về kỹ năng tìm kiếm thơng tin liên quan đến
lĩnh vực chọn nghề của học sinh ........................................................... 62
Bảng 2.12. HS đánh giá kỹ tìm kiếm thơng tin liên quan đến lĩnh vực chọn
nghề của GVCN .................................................................................... 63
Bảng 2.13. GVCN tự đánh giá về kỹ năng tổ chức các hoạt động hướng
nghiệp cho học sinh............................................................................... 65
Bảng 2.14. HS đánh giá kỹ năng tổ chức các hoạt động hướng nghiệp của
GVCN ................................................................................................... 66
Bảng 2.15. GVCN tự đánh giá về kỹ năng kiểm tra và theo dõi hoạt động
hướng nghiệp......................................................................................... 68
Bảng 2.16. So sánh về kỹ năng tư vấn hướng nghiệp giữa GVCN các khu vực .... 69
Bảng 2.17. So sánh về kỹ năng tư vấn hướng nghiệp giữa GVCN có thâm
niên khác nhau....................................................................................... 70
Bảng 2.18. So sánh về kỹ năng tư vấn hướng nghiệp giữa GVCN nam
và nữ ...................................................................................................... 71


Bảng 2.19. So sánh về tư vấn hướng nghiệp giữa GVCN đã tập huấn và chưa
tập huấn ................................................................................................. 72
Bảng 2.20. Mối liên hệ giữa các kỹ năng thành phần của kỹ năng tiếp cận và
đánh giá học sinh trong việc lựa chọn nghề nghiệp .............................. 73
Bảng 2.21. Mối liên hệ giữa các kỹ năng thành phần của kỹ năng tìm kiếm
thông tin liên quan đến lĩnh vực chọn nghề của học sinh ..................... 74
Bảng 2.22. Mối liên hệ giữa các kỹ năng thành phần của kỹ năng tổ chức các

hoạt động hướng nghiệp cho học sinh .................................................. 75
Bảng 2.23. Mối liên hệ giữa các kỹ năng tự kiểm tra và đánh giá kết quả công
tác tư vấn hướng nghiệp cho học sinh................................................... 76
Bảng 2.24. Các yếu tố ảnh hưởng đến KNHN của GV ở trường phổ thông ........... 77
Bảng 2.25. Tác động của các yếu tố ảnh hưởng giữa GVCN các khu vực ............. 79
Bảng 2.26. Tác động của các yếu tố ảnh hưởng giữa GVCN có thâm niên
khác nhau .............................................................................................. 80
Bảng 2.27. Tác động của các yếu tố ảnh hưởng giữa GVCN nam và nữ ............... 82
Bảng 2.28. Phân bố thời gian và nội dung của tập huấn nâng cao kỹ năng
hướng nghiệp ở GV ............................................................................... 88


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Công tác tư vấn hướng nghiệp cho học sinh THPT ngày càng trở nên
quan trọng và được các lực lượng xã hội, các cơ quan ban ngành rất quan tâm
trong những năm gần đây ở Việt Nam. Trong xu hướng tồn cầu hóa, có sự
chuyển biến đa dạng trong cơ cấu ngành nghề cùng những thay đổi trong
những cơ hội phát triển mà nghề đem lại cho các cá nhân thường xảy ra và có
ảnh hưởng khơng nhỏ đến sự lựa chọn nghề nghiệp của bộ phận người trẻ
tuổi, đặc biệt là học sinh trung học phổ thông. Lựa chọn nghề nghiệp không
chỉ đơn thuần là mang lại lợi ích cho bản thân học sinh phát triển với nghề đó
mà cịn giúp xã hội có những người thực hiện đúng giá trị nghề nghiệp. Học
sinh THPT, đặc biệt là học sinh lớp 12, thường có sự chọn lựa các nghề
nghiệp, chuẩn bị cho hành trang của cuộc sống, chuẩn bị gia nhập lực lượng
lao động xã hội và bổ sung vào đội ngũ nhân lực ngành nghề chuyên môn cho
đất nước.
Luật Giáo dục năm 2005 chỉ rõ mục tiêu giáo dục là : “Đào tạo con

người Việt Nam phát triển tồn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ
và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội;
hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân,
đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc là mục tiêu giáo
dục hiện nay”. Nội dung của mục tiêu trên cho thấy yếu tố nghề nghiệp cũng
rất quan trọng. Nếu học sinh chọn nghề không phù hợp hoặc lệch lạc trong
việc định hướng giá trị nghề sẽ làm cho bản thân chạy theo giá trị ảo và thậm
chí là chọn nghề sai lầm. Bên cạnh đó thì cơng tác tư vấn nghề nghiệp tại các
trường phổ thông như thế nào cũng là một vấn đề đáng lưu tâm hiện nay. Vì
vậy, thiết nghĩ rằng, khi có sự đánh giá thực tế công tác tư vấn hướng nghiệp,
đối chiếu thực tế sự lựa chọn nghề nghiệp của học sinh thì sẽ đề ra được
những biện pháp giải quyết các vấn đề liên quan đến khó khăn, hiệu quả việc


2
thực hiện tư vấn hướng nghiệp cho học sinh và sự lựa chọn nghề nghiệp của
các em.
Gần đây nhất là Quyết định 522/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Giáo dục
hướng nghiệp và dự án phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai
đoạn 2018 - 2025”. Mục tiêu của Đề án là tạo ra bước đột phá về chất lượng
giáo dục hướng nghiệp trong giáo dục phổ thơng, góp phần chuyển biến mạnh
mẽ công tác phân luồng học sinh sau trung học cơ sở và trung học phổ thông
vào học các trình độ giáo dục nghề nghiệp phù hợp với yêu cầu phát triển
kinh tế - xã hội của đất nước và địa phương, đáp ứng nhu cầu nâng cao chất
lượng đào tạo nguồn lực quốc gia, hội nhập khu vực và quốc tế.
Thực tế, các trường trung học phổ thơng hiện chưa có phịng tư vấn
hướng nghiệp mà chủ yếu sử dụng phòng tư vấn tâm lý giáo dục học đường
và chuyên viên của phòng này để hướng nghiệp cho học sinh. Và một số
trường còn tổ chức hướng nghiệp rời rạc, khơng có sự đồng bộ, kế hoạch chưa
rõ ràng, tập trung chủ yếu vào ngày hội hướng nghiệp khi phối hợp với các

trường đại học cao đẳng vào gần ngày học sinh chuẩn bị hồ sơ thi tuyển sinh
đại học, cao đẳng. Tất cả những thực trạng này đặt ra câu hỏi là cần làm gì để
cơng tác tư vấn hướng nghiệp cho học sinh đáp ứng được nhu cầu nâng cao
chất lượng đào tạo nguồn nhân lực quốc gia, hội nhập khu vực và quốc tế ?
Từ những cơ sở trên, đề tài “Kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo
viên chủ nhiệm cho học sinh lớp 12 tại Thành phố Hồ Chí Minh” được
xác lập.
2. Mục tiêu của đề tài
Nghiên cứu làm rõ thực trạng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo
viên chủ nhiệm cho học sinh tại Thành phố Hồ Chí Minh, qua đó đề xuất
những biện pháp tác động tâm lý phù hợp nhằm hình thành và phát triển kỹ
năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên.


3
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu của đề tài
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên chủ nhiệm cho học sinh.
3.2. Khách thể nghiên cứu
Giáo viên chủ nhiệm ở trường trung học phổ thơng tại Thành phố Hồ
Chí Minh.
Ban giám hiệu Trường Trung học phổ thông.
Học sinh lớp 12.
Khách thể bổ trợ: Giáo viên quản nhiệm.
4. Giả thuyết khoa học
Kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên chủ nhiệm cho học sinh đã
được hình thành nhưng chỉ ở mức trung bình.
Cịn nhiều khó khăn, hạn chế trong cơng tác hướng dẫn học sinh lựa
chọn nghề, chọn trường để thi của giáo viên chủ nhiệm. Cần có các biện pháp
hỗ trợ cho đội ngũ giáo viên chủ nhiệm để nâng cao kỹ năng tư vấn hướng

nghiệp cho học sinh.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Hệ thống hóa cơ sở lí luận về kỹ năng tư vấn hướng nghiệp.
5.2. Khảo sát thực trạng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên chủ
nhiệm tại thành phố Hồ Chí Minh.
5.3. Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao kỹ năng tư vấn hướng
nghiệp của giáo viên chủ nhiệm cho học sinh tại thành phố Hồ Chí Minh.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
6.1 Đối tượng khảo sát
Kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên chủ nhiệm.
6.2. Địa bàn khảo sát và thực nghiệm
Đề tài tập trung nghiên cứu kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên
chủ nhiệm tại các trường THPT trên địa bàn Tp. HCM bao gồm: THPT


4
Nguyễn Hữu Cảnh, THPT Tân Túc, THPT Bình Hưng Hịa.
Nghiên cứu cũng tiến hành khảo sát học sinh và ban giám hiệu tại 3
trường THPT nói trên.
Đề tài cũng thực hiện thực nghiệm tại trường THPT Nguyễn Hữu
Cảnh.
6.3. Nội dung nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp
của giáo viên chủ nhiệm cho học sinh lớp 12 ở một số trường trung học phổ
thơng tại thành phố Hồ Chí Minh bao gồm:
a/ Kỹ năng tiếp cận và đánh giá học sinh trong việc lựa chọn nghề
nghiệp
b/ Kỹ năng tìm kiếm thơng tin liên quan đến lĩnh vực chọn nghề của
học sinh
c/ Kỹ năng tổ chức các hoạt động hướng nghiệp cho học sinh

d/ Kỹ năng tự kiểm tra và đánh giá kết quả công tác tư vấn hướng
nghiệp cho học sinh
Và các giải pháp nâng cao kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên
chủ nhiệm cho học sinh tại khu vực này.
7. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài thực hiện phối hợp một số phương pháp nghiên cứu lí luận và
thực tiễn như sau:
7.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
Thu thập, phân tích, tổng hợp các tài líệu có liên quan như các cơng
trình đề tài nghiên cứu khoa học trong nước và ngồi nước, các bài báo, tạp
chí chun ngành, những văn kiện của Nhà nước, các văn bản hướng dẫn của
ngành, Bộ Giáo dục và đào tạo nhằm làm rõ các vấn đề lý luận của đề tài
nghiên cứu.


5
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
Phương pháp này nhằm mục đích khảo sát các nhóm đối tượng là cán bộ
quản lý, giáo viên phụ trách hướng nghiệp của các trường trung học phổ
thơng tại thành phố Hồ Chí Minh.
* Bảng hỏi được thể hiện thành phiếu thăm dò ý kiến dành cho các nhóm
đối tượng có liên quan đến đề tài nghiên cứu: cán bộ quản lý ở trường THPT;
giáo viên chủ nhiệm, giáo viên dạy hướng nghiệp ở trường, học sinh
7.2.2. Phương pháp điều tra bằng phỏng vấn
Phỏng vấn các đối tượng có liên quan đến đề tài nghiên cứu: cán bộ quản
lý ở trường THPT; giáo viên chủ nhiệm; giáo viên dạy hướng nghiệp ở
trường; học sinh lớp 12; đánh giá tính khả thi và cần thiết của các giải pháp đề
xuất.
7.2.3. Phương pháp quan sát sư phạm

Phương pháp quan sát sư phạm được thực hiện qua quan sát các hoạt
động hướng nghiệp cho học sinh lớp 12 ở một số trường trung học phổ thơng
tại Thành phố Hồ Chí Minh.
7.2.4. Phương pháp chuyên gia
Phương pháp chuyên gia được thực hiện qua việc tham khảo ý kiến của
một số chuyên gia có kinh nghiệm về cơng tác hướng nghiệp, chọn nghề cho
học sinh lớp 12 hiện nay để đề xuất một số giải pháp hợp lí.
7.2.5. Phương pháp thống kê và xử lý số liệu
Sau khi thu thập các phiếu thăm dò ý kiến, dựa vào kết quả điều tra,
người nghiên cứu sử dụng phần mềm SPSS for Windows Version 11.5 để xử
lí số liệu thống kê.
8. Đóng góp mới của đề tài
Kết quả nghiên cứu sẽ góp phần:
- Phát triển những vấn đề lí luận có liên quan đề tài nghiên cứu.


6
- Phân tích thực trạng về kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên
hiện nay
- Đề xuất được những giải pháp khả thi nhằm nâng cao kỹ năng tư vấn
hướng nghiệp của giáo viên hiện nay.
9. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận văn gồm có 2 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên
chủ nhiệm cho học sinh.
Chương 2. Thực trạng về kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên chủ
nhiệm cho học sinh hiện nay.

7

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN KỸ NĂNG TƯ VẤN
HƯỚNG NGHIỆP CỦA GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM
CHO HỌC SINH
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Các cơng trình nghiên cứu ở trong nước
Từ thập niên 60 của thế kỉ XX, ở Việt Nam, lí luận và thực tiễn hướng
nghiệp được bắt đầu phát triển từ những nhà tâm lý học tiên phong trong thời
kì này chủ yếu dựa trên cơ sở lí luận và kinh nghiệm thực tiễn hướng nghiệp
của Liên Xô (cũ). Trong tác phẩm “Một số vấn đề giáo dục lao động” xuất
bản năm 1965 của GS.TS. Phạm Tất Dong đã thể hiện rõ quan điểm hướng
nghiệp đi đôi với giáo dục lao động, để định hướng nghề nghiệp cho học sinh
(HS) trước hết cần giáo dục cho HS thái độ sẵn sàng bước vào các hoạt động
nghề nghiệp (Phạm Tất Dong, 1965).
Đến thập niên 80, để phục vụ công tác chuẩn bị kỹ năng cho HS đi vào
cuộc sống thì hướng nghiệp mới thực sự được nhà nước chú trọng đến, qua đó
thúc đẩy giáo dục, đặc biệt là giáo dục nghề. Tinh thần này đã được thể hiện
rõ thông qua tác phẩm “Hoạt động hướng nghiệp trong trường phổ thông” do
Bộ giáo dục và đào tạo ban hành năm 1984 (Bộ Giáo dục và Đào tạo.1984).
Thập niên 80 cũng đánh dấu sự phát triển của giáo dục định hướng nghề
nghiệp cho đối tượng học sinh, đặc biệt là ở khối cấp Trung học phổ thông
(THPT). Tiêu biểu có thể kể đến các bài viết của Đồn Chi, Đặng Danh Ánh
đã đề cập đến trách nhiệm của nhà trường trong việc định hướng nghề cho
HS, biện pháp hướng nghiệp cho HS và xây dựng một số cơ sở lý luận nền
tảng về hướng nghiệp (Đặng Danh Ánh, 1982). (Đoàn Chi, 1982).
Ngoài ra, tác giả Phạm Tất Dong đã có những bài viết tiên phong về vai
trị của tâm lý học trong lĩnh vực tư vấn hướng nghiệp cho HS THPT với bài
viết “Nhân cách và hướng nghiệp” đăng trên tạp chí Nghiên cứu giáo dục xuất
bản năm 1982 (Phạm Tất Dong.1982).

8
Công cuộc đổi mới đất nước sau năm 1986 của cố Thủ tướng Võ Văn
Kiệt cũng làm thay đổi diện mạo giáo dục tại Việt Nam. Từ thời điểm này,
giáo dục kỹ thuật tổng hợp – hướng nghiệp nhằm tạo ra đội ngũ lao động tiên
tiến, làm chủ công cụ lao động bắt đầu được chú trọng và được xây dựng trên
nền tảng khoa học tâm lý – giáo dục. Điểm nổi bật này được thể hiện qua các
tác phẩm của những tác giả tiêu biểu như Nguyễn Trọng Bảo, Đoàn Chi.
Những tác giả nêu trên đi sâu nghiên cứu việc tiến hành công tác định hướng
nghề trong các trường phổ thơng và đề cập đến các hình thức hướng nghiệp,
dạy nghề trong trường phổ thông, tổ chức lao động sản xuất cho HS; tư vấn
nghề nghiệp cho HS (Nguyễn Trọng Bảo, 1985), (Nguyễn Trọng Bảo, Đoàn
Chi, Cù Nguyên Hanh, Hà Thế Ngữ, Tô Bá Trọng, Trần Đức Xước, Nguyễn
Thế Quảng, 1989).
Thập niên 90 đến 2000 với việc cải cách giáo dục cũng phần nào thay
đổi đến công tác hướng nghiệp tại các trường phổ thông. Tác giả Nguyễn Viết
Sự, Hà Thế Truyền đã đề cập các giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục kỹ
thuật và hướng nghiệp ở trường phổ thơng qua các cơng trình nghiên cứu của
mình (Nguyễn Viết Sự,1999), (Nguyễn Viết Sự,2001), (Lê Văn Hồng, Lê
Ngọc Lan, Nguyễn Văn Thàng, 2001). Trong nghiên cứu thực hiện năm 2005,
tác giả Hà Thế Truyền đã lý luận về phân luồng thành các loại hình đạo tạo
trong đó có đào tạo nghề đối với học sinh sau bậc THCS (Hà Thế Truyện,
2005).
Từ năm 2005- 2010, khái quát các kinh nghiệm hướng nghiệp của một
số nước trên trên giới, có những đánh giá về công tác hướng nghiệp cho HS ở
trường phổ thông và đã đưa ra những giải pháp về công tác tư vấn hướng
nghiệp ở Việt Nam. Những tác giả tiêu biểu trong giai đoạn này bao gồm giai
đoạn 2005-2010 có các tác giả Phạm Tất Dong, Vũ Văn Tảo, Nguyễn Như
Ất, Lưu Đình Mạc, Phạm Huy Thụ, và sau này có Nguyễn Văn Lê, Trần

Khánh Đức, Hà Thế Truyền, Bùi Văn Quân (Phạm Tất Dong, Vũ Văn Tảo,


9
Nguyễn Như Ất, Lưu Đình mạc, Phạm Huy Thụ, 2003), (Nguyễn Văn Lê,
2004), (Nguyễn Văn Lê, Hà Thế Truyền, 2004). Trong đó các tác phẩm này
nhấn mạnh việc tạo ra nhân lực tốt – mà cơ cở là tư vấn hướng nghiệp phù
hợp là tiền đề để phát triển nguồn nhân lực đi vào cơng nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước.
Luận án của các tác giả Nguyễn Thị Nhung (2009): “Biện pháp tổ chức
hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông miền núi
Tây Bắc” (Nguyễn Thị Nhung, 2009) và Phạm Văn Khanh (2012): “GDHN
trong dạy học các môn học khoa học tự nhiên ở trường trung học phổ thông
KV Nam Trung Bộ” (Phạm Văn Khanh, 2012) đã tập trung nghiên cứu
những giải pháp để nâng cao chất lượng tư vấn hướng nghiệp trong nhà
trường phổ thông tại các địa phương khác nhau theo đặc thù kinh tế, văn hóa,
xã hội. Ngồi ra tác giả Bùi Việt Phú (2009) đã thực hiện luận án “Tổ chức
GDHN cho HS trung học phổ thông theo tinh thần xã hội hóa” (Bùi Việt Phú,
2009) nhấn mạnh phương pháp và quy trình tư vấn hướng nghiệp cho học
sinh.
Bên cạnh các cơng trình về mơ hình và lý luận của cơng tác hướng
nghiệp, từ thập niên 2010 đến nay, các công trình nghiên cứu về kỹ năng của
chuyên viên hướng nghiệp bao gồm chuyên viên tham vấn học đường và giáo
viên bộ môn và đặc biệt là giáo viên chủ nhiệm cũng được thực hiện.
Theo Đặng Danh Ánh (2010) thì cán bộ thực hiện cơng tác tư vấn hướng
nghiệp phải có các kỹ năng sau kỹ năng tổ chức cho học sinh làm quen với
các ngành nghề của nền kinh tế, đặc biệt với các nghề phổ biến và kỹ năng
tìm hiểu nhân cách của HS để giúp các em chọn nghề phù hợp (Đặng Danh
Ánh, 2010). Như vậy tác phẩm trên nhấn mạnh đến kỹ năng đánh giá học sinh
trong việc lựa chọn nghề nghiệp và tổ chức các hoạt động hướng nghiệp cho

học sinh.


10
Nghiên cứu của tác giả Nguyễn Kim Hồng và Huỳnh Văn Sơn năm 2020
trên 352 GV được lựa chọn ngẫu nhiên ở 5 trường THPT tại TPHCM, gồm:
Quang Trung (Củ Chi), An Nhơn Tây (Củ Chi), Nguyễn Hiền (Quận 11),
Trần Quang Khải (Quận 11), Nguyễn Thị Minh Khai (Quận 3) đã liệt kê năng
lực hướng nghiệp của GV là khả năng thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo
các nhiệm vụ: giới thiệu cho HS những ngành nghề có liên hệ trực tiếp với
mơn học; tìm hiểu hứng thú về nghề của HS; phối hợp với giáo viên chủ
nhiệm tư vấn cho HS lựa chọn nghề; tổ chức nhóm ngoại khóa, xây dựng
phịng bộ mơn, tổ chức tham quan hướng nghiệp kết hợp với tham quan môn
học (Nguyễn Kim Hồng, Huỳnh Văn Sơn, 2015).
Trong tác phẩm “Kỹ năng tư vấn cá nhân về lựa chọn và phát triển nghề
nghiệp” của tác giả Hồ Phượng Hoàng và Trần Thị Thu nhấn mạnh đến 6 kỹ
năng giao tiếp cơ bản khi tư vấn nghề nghiệp bao gồm: hành vi quan tâm, kỹ
năng đặt câu hỏi, kỹ năng phản hồi cảm xúc, kỹ năng đối mặt, kỹ năng tập
trung, kỹ năng phản hồi ý tưởng (Hồ Phụng Hoàng Phoenix, Trần Thị Thu,
2016).
Nghiên cứu của Trần Chí Vĩnh Long và Nguyễn Thị Diễm My (2015)
khảo sát trên đối tượng là giáo viên THPT cho thấy cơng tác hướng nghiệp thì
GVCN có trách nhiệm cao nhất (84.9%). Tiếp theo đó là phụ huynh. GV bộ
mơn đứng ở vị trí thứ ba. Các vị trí cịn lại lần lượt là Ban giám hiệu, chuyên
viên tâm lý - hướng nghiệp, bản thân HS, Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT, xã hội và
bạn bè (Trần Chí Vĩnh Long, Nguyễn Thị Diễm My, 2015). Nghiên cứu đã
chỉ ra vai trò và tầm quan trọng của GVCN trong công tác hướng nghiệp.
Những công trình trên đều khái quát được kỹ năng tư vấn hướng nghiệp
của giáo viên. Như vậy: Các nhà khoa học đã đi sâu nghiên cứu những vấn đề
lý luận chung về công tác hướng nghiệp bao gồm khái quát mục tiêu, nội

dung, kỹ năng cần thiết trong nhà trường phổ thơng. Khẳng định vị trí và vai
trị của GVCN trong cơng tác hướng nghiệp tại nhà trường THPT. Chính các


11
nghiên cứu của các tác giả trên là cơ sở lý luận, thực tiễn cho việc thực hiện
tư vấn hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông hiện nay.
1.1.2. Các công trình nghiên cứu ở nước ngồi
Tại các nước trên thế giới đặc biệt là ở các vùng phát triển như Châu
Âu, Liên bang Xô Viết và Hoa Kỳ, lịch sử nghiên cứu về chủ đề định hướng
nghề nghiệp và tư vấn hướng nghiệp xuất hiện khá sớm do sự phát triển của
hệ thống giáo dục bao gồm giáo dục nghề và giáo dục bậc đại học.
Năm 1848, ở Pháp xuất bản cuốn “Hướng dẫn chọn nghề” đầu tiên. Nội
dung cuốn sách đề cập tới vấn đề phát triển đa dạng của nghề nghiệp do sự
phát triển công nghiệp và việc nhất thiết phải giúp đỡ thanh niên trong sự lựa
chọn nghề nghiệp (Phạm Huy Thụ, 1996). Đến năm 1909 tại Hoa Kỳ, Frank
Parsons bàn đến hướng nghiệp cho HS cần phải dựa trên năng lực, năng
khiếu, hứng thú, sở thích của cá nhân (Parsons, F., 1909). Tại Liên Xô, nhà
giáo dục học N. K. Krupskaia có nhiều bài viết trong khoảng thời gian từ năm
1918 đến 1939 khẳng định hiệu quả lao động phần lớn phụ thuộc vào sự phù
hợp của con người đối với nghề nghiệp (de Witt, N, 1961).
Các cơng trình nghiên cứu đề cập đến các hình thức, phương thức
hướng nghiệp trong nhà trường bao gồm:
Năm 1986, các tác giả Frankiewiez, Rothe, Viets, Germer và
Marschneider đã đưa ra các phương thức: “Phối hợp, cộng tác chặt chẽ giữa
trung tâm giáo dục kĩ thuật tổng hợp và các trường phổ thông trong việc lập
kế hoạch thực tập cho HS THPT” (Bùi Viêt Phú, 2009). Tác phẩm đánh dấy
sự tham gia từ phía nhà trường.
Các tác giả Oberliesen, Keim, Schumann, Duismann đã có những cơng
trình nghiên cứu về phương thức tổ chức cho HS phổ thông thực tập ở các nhà

máy, xí nghiệp, các cơ sở kinh doanh, dịch vụ, họ đã khẳng định: “Hoạt động
dạy học, lao động – kĩ thuật – kinh tế khơng chỉ mang tính quan trọng đối với
các mơn khoa học khác, mà cịn là bộ phận cấu thành cơ bản của giáo dục


12
THPT… bởi vì nó đã tạo điều kiện cho HS phát triển thành những con người
trưởng thành trong cuộc sống lao động – xã hội” (Oberloesen, R., Keim, H.,
Schumann, M.,Duismann, G., 2005). Cơng trình này nhấn mạnh đến kỹ năng
tổ chức hướng nghiệp cho HS trong chính mơi trường làm việc thực tế của
các bộ liên quan.
Năm 1996, tác giả John Schmidt và năm 1998, Roger Herring khuyến
khích các GV phối hợp định hướng nghề cho HS thông qua những bài giảng
hàng ngày trên lớp; Tổ chức hoạt động tập thể hoặc các sự kiện đặc biệt như
đi dã ngoại, lựa chọn sách, phim, clip, và các phương tiện đại chúng khác.
Với HS trung học, có nhiều chương trình sự kiện đặc biệt về nghề sẽ giúp HS
hiểu được mối tương tác giữa những trải nghiệm của bản thân với những ước
mơ, khát vọng thành công trong tương lai. Các tác giả này đã khái quát mục
tiêu hướng nghiệp cho từng cấp học và những cách thức để tiến hành những
mục tiêu đó, đồng thời chỉ ra mối quan hệ giữa định hướng nghề và tư vấn
nghề, các thành phần tạo nên mơ hình hướng nghiệp hiệu quả (Herring, R. D,
1998), (Schmidt, J. J., 1996).
Migel Jayasinghe (2001) nhấn mạnh vai trò của tư vấn hướng nghiệp
trong nhà trường và khẳng tư vấn hướng nghiệp trong nhà trường cần phải
khuyến khích HS suy nghĩ về bản thân mình và về thế giới cơng việc; u cầu
HS cần có kiến thức, hiểu biết và kĩ năng trong quá trình chọn nghề trước khi
đưa ra quyết định nghề nghiệp thông minh (Jayasinghe, M., 2006).
Như vậy, hướng nghiệp đã xuất hiện từ rất lâu trên thế giới, các cơng
trình nghiên cứu về hướng nghiệp đều khẳng định vai trò của hướng nghiệp
đối với thanh niên, HS Là giúp các em chọn được nghề phù hợp với năng lực,

sở thích, hứng thú, khuyến khích kết hợp hướng nghiệp trong nhà trường với
lao động sản xuất, tham quan, thực tập ở các nhà máy, xí nghiệp nhằm nâng
cao nhận thức của HS về nghề. Đồng thời các cơng trình cũng chỉ ra rõ ai là
người có trách nhiệm với các hoạt động này về cấp vĩ mơ là hệ thống đào tạo
cịn vi mơ là những cán bộ chủ chốt trong đó có GV.


13
Từ năm 1987 đến năm 2011, các tác giả Elizabeth B. Yost; M. Anne
Corbishley (1987) (Yost, E. B., Corbishley, M., 1987), Lynda Ali và Barbara
Graham (1996) (Lynda Ali và Barbara Graham, 1996); Gysbers N.C.,
Heppner. M.J. và Johnston J.A (1998) (Gysbers N.C., Heppner. M.J. và
Johnston J.A, 1998); Isaacson, L.E, & Brown, D, (Isaacson, L.E, & Brown, D,
2000); Migel Jayasinghe (2001), Migel Jayasinghe, 2001); UNESCO (2002),
UNESCO, 2002); James P. Sampson, JR. Robert C. Readon, Gary W.
Peterson, Janet G. Lenz (2004), (James P. Sampson, JR. Robert C. Readon,
Gary W. Peterson, Janet G. Lenz, 2004); Mary McMahon và Wendy Patton
(2006), (Mary McMahon và Wendy Patton, 2006); Nathan, R và Hill, L.
(2006), (Nathan, R và Hill, L, 2006); Ramesh Chatuverdi (2007), (Ramesh
Chatuverdi, 2007); Norman C. Gysbers, Mary J. Heppner, Joseph A. Johnston
(2009), (Norman C. Gysbers, Mary J. Heppner, Joseph A. Johnston, 2009);
David Capuzzi, Mark D. Stauffer (2011), (David Capuzzi, Mark D. Stauffer,
2011), đã chỉ ra:
- Mục tiêu của tư vấn tư vấn hướng nghiệp là nhằm trợ giúp cho học
sinh tìm được một cơng việc phù hợp với bản thân. Các nội dung bao gồm:
+ Nghiên cứu những đặc điểm của HS như: năng lực, sở thích, giá trị,
hứng thú, năng khiếu và những yếu tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn nghề của
HS: giáo dục, gia đình, xã hội, thái độ, cảm xúc, sự hài lịng. Bên cạnh đó GV
cần có những kỹ năng hướng dẫn HS tự khám phá và hiểu được chính bản
thân mình.

+ Cung cấp thơng tin về nghề, bức tranh việc làm của xã hội cho HS và
hướng dẫn các em tìm kiếm thơng tin, phân tích thơng tin và lựa chọn thông
tin về nghề, về các công việc trong xã hội
+ Hướng dẫn HS ra quyết định và hình thành những kĩ năng ra quyết
định cho HS, giúp cho các em đưa ra được quyết định phù hợp nhất


14
+ Hướng dẫn HS xác định mục tiêu và lập kế hoạch nghề nghiệp
tương lai
- Các giai đoạn và các bước thực hiện tư vấn hướng nghiệp.
Các nghiên cứu trên đã chỉ ra được những yêu cầu về mặt kiến thức, kỹ
năng, thái độ và nhiệm vụ của các bộ phụ trách hoạt động tư vấn hướng
nghiệp. Các cơng trình nghiên cứu trên cũng đã chỉ ra mục tiêu, nội dung, quy
trình tư vấn hướng nghiệp cũng như những yêu cầu về phẩm chất, kỹ năng
của cán bộ đảm nhận công tác này.
Nghiên cứu tham vấn nghề cho HS trong nhà trường phổ thông Các tác
giả Schmidt, J.J, (1996), (Schmidt, J.J, 1996), Roger D. Herring (1998),
(Roger D. Herring, 1998); Vernon G.Zunker (2002), (Vernon G.Zunker,
2002) đã nghiên cứu về tư vấn hướng nghiệp cho HS ở trường phổ thông. Các
nghiên cứu này tập trung ở các vấn đề sau đây:
- Xác định vai trò của GV trong việc định hướng nghề và tư vấn hướng
nghiệp. Họ khẳng định: GV giống như một nhà nghiên cứu hành vi ứng xử; là
tác nhân thay đổi và được coi như một kỹ thuật viên.
- Xác định mục tiêu, hình thức, phương pháp tư vấn hướng nghiệp cho
HS từ cấp tiểu học đến THPT
- Cung cấp những dịch vụ nghề nghiệp cho HS
- Xác định các tiêu chí đánh giá, phương pháp đánh giá, nội dung đánh
giá kiến thức, kỹ năng, khả năng, và các mục đích khác của chương trình
hướng nghiệp trong trường phổ thông.

Như vậy: Nghiên cứu về tư vấn hướng nghiệp không phải là vấn đề
mới mà đã được các nhà khoa học đề cập từ rất sớm. Các kết quả nghiên cứu
trên đây cho thấy tư vấn hướng nghiệp đã có một hệ thống lý luận làm cơ sở
cho việc phát triển lý luận về hoạt động này trong môi trường THPT.
Đánh giá chung: Phân tích, tổng hợp các cơng trình nghiên cứu trong
và ngoài nước về vấn đề tư vấn hướng nghiệp, chúng tôi nhận thấy:


15
Thứ nhất: Các cơng trình nghiên cứu trên đều khẳng định vai trò quan
trọng của nhà trường và các cán bộ liên quan trong việc tư vấn hướng nghiệp
cho HS. Xây dựng được hệ thống các khái niệm, mục tiêu, nội dung, hình
thức tổ chức hướng nghiệp. Bên cạnh đó các cơng trình nghiên cứu đã đưa ra
được những thực trạng hướng nghiệp. Đây chính là những thành tựu về cơ sở
lý luận và thực tiễn giúp cho công tác hướng nghiệp trong nhà trường phổ
thông được thực hiện một cách khoa học và hiệu quả.
Thứ hai: Các cơng trình nghiên cứu đã chỉ rõ hướng nghiệp được thực
hiện bằng nhiều hình thức, một trong những hình thức mà các tác giả nhấn
mạnh đó là hướng nghiệp cho HS thơng qua các hoạt động lao động nghề
nghiệp giúp các em làm quen với lao động, có hứng thú với nghề nghiệp.
Thứ ba: Các nhà nghiên cứu đều coi tư vấn hướng nghiệp là một hoạt
động chuyên nghiệp và thể hiện vai trò quan trọng nhằm giúp cho HS - những
người đang gặp khó khăn trong việc định hướng sau khi tốt nghiêp tìm được
một nghề phù hợp và giúp cho HS lựa chọn được nghề phù hợp.
Thứ tư: các tác giả đều tương đồng nhau về các kỹ năng cơ bản trong
hoạt động tư vấn hướng nghiệp bao gồm:
- Tìm hiểu đặc điểm của HS đồng thời giúp cho HS tự nhận thức và
đánh giá các đặc điểm của bản thân từ đó trợ giúp HS liên hệ đặc điểm của
bản thân với những nghề tương ứng;
- Cung cấp cho HS những thông tin về nghề, về thị trường lao động

đồng thời hướng dẫn HS các cách để tìm kiếm thơng tin, phân tích và lựa
chọn thơng tin;
- Tổ chức các chương trình hướng nghiệp dưới hình thức các hoạt động
thực tế hoặc lồng ghép với nội dung học tập tại trường THPT.
Tuy nhiên các nội dung về việc kiểm tra và đánh gía kết quả của cơng
tác tư vấn hướng nghiệp cho HS lại không được nhắc đến.


16
Thứ năm: khơng thấy sự phân chia vai trị và nhiệm vụ rõ ràng giữa các
cán bộ trong trường học trong cơng tác hướng nghiệp. Khơng có nhiều nghiên
cứu nhấn mạnh về nhiệm vụ và các kỹ năng cần thiết của một khách thể quan
trọng là Giáo viên chủ nhiệm. Đó cũng là lí do chúng tơi thực hiện nghiên cứu
này nhằm xây dựng hệ thống lý luận về kỹ năng tư vấn hướng nghiệp ở nhóm
khách thể là giáo viên chủ nhiệm tại trường THPT.
1.2. Một số vấn đề lý luận về kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên
chủ nhiệm cho học sinh
1.2.1. Lý luận về kỹ năng
1.2.1.1. Khái niệm kỹ năng
Có nhiều cách định nghĩa khác nhau về kỹ năng, tùy vào cách tiếp cận.
Theo từ điển Oxfort “kỹ năng” là khả năng để làm tốt một cơng việc
nào đó thường có được qua đào tạo hoặc kinh nghiệm. Theo đó, kỹ năng được
hiểu là sự thành thạo, tinh thông về các thao tác, động tác trong q trình hồn
thành một cơng việc cụ thể nào đó (Oxford Dictionary, 2016).
Theo Từ điển Giáo dục học, kỹ năng được phân chia thành 2 bậc: Kỹ
năng bậc thấp (bậc I) và kỹ năng bậc cao (bậc II). Kỹ năng bậc thấp là khả
năng thực hiện đúng hành động, phù hợp với những mục tiêu và điều kiện cụ
thể. Ở bậc này có những kỹ năng hình thành khơng cần qua luyện tập,nếu biết
tận dụng hiểu biết và kỹ năng tương tự đã có để chuyển sang các hành động
mới. Kỹ năng bậc cao là khả năng thực hiện hành động, hoạt động một cách

thành thạo linh hoạt, sáng tạo phù hợp với những mục tiêu trong những điều
kiện khác nhau. Để đạt tới kỹ năng này cần trải qua giai đoạn luyện tập các kỹ
năng đơn giản, sao cho mỗi khi hành động, người ta khơng cịn bận tâm nhiều
đến thao tác nữa vì nhiều thao tác đã tự động hóa (Bùi Hiền, Nguyễn Văn
Giao, Nguyễn Hữu Quỳnh, Vũ Văn Tảo, 2001).
Theo tác giả Phạm Thị Diệu Vân dịch từ sách của Lêvitôv (nhà tâm lý
học Liên Xô) đã định nghĩa: “Kỹ năng là sự thực hiện có kết quả một động tác