MẤY VẤN ĐỀ LÝ LUẬN THỰC TẾ CÁC DỰ ÁN PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP KINH TẾ NÔNG THÔN

MẤY VẤN ĐỀ LÝ LUẬN THỰC TẾ CÁC DỰ ÁN PHÁT TRIỂN
SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP KINH TẾ NÔNG THÔN
I. VAI TRÒ CỦA CÁC DỰ ÁN TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ-XÃ HỘI .
I.1 Khái niệm về dự án đầu tư.
Trong phát triển kinh tế xã hội nói chung và trong phát triển nông thôn nói
riêng, các dự án có vai trò vô cùng quan trọng .
Các hoạt động đầu tư nói chung là có vai trò quan trọng với quá trình phát
triển kinh tế xã hội, do tính phức tạp của quá trình thực hiện về các mặt kinh tế –kỹ
thuật-tổ chức –xã hội.Do vậy cần có quá trình chuẩn bị kỹ càng và nghiêm túc,
phải được thực hiện theo một trình tự, một kế hoạch chi tiết chặt chẽ và hợp lý
.Những vấn đề trên chỉ được giải quyết khi hoạt động đầu tư được chuẩn bị và thực
hiện trên cơ sở soạn thảo và thực thi dự án đầu tư.
Hoạt động đầu tư phát triển hay chính là các dự án đầu tư có ý nghĩa vô
cùng to lớn trong phát triển kinh tế xã hội . Các lý thuyết phát triển kinh tế đều coi
đầu tư là yếu tố quan trọng để phát triển kinh tế và là chìa khoá của tăng trưởng
kinh tế . Vai trò này được thể hiện cả trong nền kinh tế quốc dân cũng như trong
góc độ các doanh nghiệp .
Đặc biệt hơn với phát triển nông nghiệp -nông thôn thì đây là chìa khoá đề
xoá đói giảm nghèo, làm thay đổi bộ mặt nông thôn, là con đường hữu hiệu nhất để
phát triển kinh tế xã hội, càng có ý nghĩa hơn trong quá trình công nghiệp -hiện đại
hoá đất nước đang được cả nước dưới sự dẫn dắt của đảng đã và đang thực hiện.
Khái nịêm về dự án
Có thể hiểu các dự án đầu tư nói chung, dự án đầu tư trong phát triển nông
nghiệp và kinh tế nông thôn nói riêng, là một tổng thể các hoạt động dự kiến với
các nguồn lực và chi phí cần thiết, đựơc bố trí theo một trình tự chặt chẽ với lịch
thời gian và địa điểm xác định nhằm tạo ra những kết quả cụ thể để thực hiện
những mục tiêu kinh tế xã hội .
I.2.Vai trò của các dự án đầu tư với phát triển kinh tế -xã hội
a).Vai trò của dự án đầu tư trong nông nghiệp nông thôn ở tầm vĩ mô.
Từ góc nhìn này chúng ta có thể đánh giá đúng về các vai trò của dự án đầu
tư trong nông nghiệp và phát triển nông thôn ngày nay đang trên con đường công

nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước, đối với nền kinh tế của vùng và nền kinh tế tổng
quan nói chung, các dự án có thể có những tác động chỉ riêng với vùng trong phạm
vi dự án nhưng nó cũng có thể có tác động đến nền kinh tế lớn, đến các vấn đề có
tính tổng quan hơn có tầm vĩ mô hơn .
Chính vì vậy chúng ta sẽ phân các tác động của dự án với phát triển kinh tế
xã hội trên hai hướng đó là ở tầm vĩ mô và tầm vi mô.
Trên góc độ vĩ mô, các dự án đầu tư nói chung sẽ góp phần làm tăng sản
lượng hành hoá, bởi vì ngay trong mục đích của các dự án sản xuất là sản xuất
hàng hoá,nó góp phần làm giảm các cách làm quảng canh hoặc tự cung tự cấp,
manh mún,
Vì vậy nó góp phần làm tăng cung tăng cầu các loại sản phẩm hàng hoá.
Bởi vì trong quá trình đầu tư phát trỉên nó gắn liền với việc sử dụng các
nguồn lực, trong mỗi vùng hoặc trên phạm vi cả quốc gia thì các dự án đều chiếm
một tỷ trọng lớn nhu cầu cần sử dụng các nguồn lực, đặc biệt ở những vùng nông
thôn, vùng kém phát triển thì sẽ tận dụng được các nguồn lực dư thừa. Chính vì vậy
khi tăng lên các dự án đầu tư thì sẽ làm cho nhu cầu về các yếu tố nguồn lực có liên
quan tăng lên, đồng thời các dự án của các lĩnh vực này phát triển sẽ đem lại những
lợi ích to lớn về mặt xã hội cũng như kinh tế, chẳng hạn như sẽ thu hút thêm việc
làm cho các lao động dư thừa, giảm tỷ lệ thất nghiệp, giảm tệ nạn xã hội.Như vậy
các dự án đầu tư nó như một đầu tàu kéo xã hội phát triển đi lên, trong giai đoạn
hiện nay thì các dự án đang là lời giải cho các vấn đề bức xúc của xã hội đặc biệt là
nông thôn.
Khi các dự án đi vào sử dụng tức là các công trình đã hoàn thành thì nó sẽ
tăng sản lượng và do đó sẽ tăng cung các loại sản phẩm hàng hoá mà các dự án này
sản xuất ra, từ đó làm tăng cung của nền kinh tế .Sản lượng tăng, khi đó sẽ làm cho
giá cả hạ xuống dẫn tới tiêu dùng tăng, đến lượt nó tiêu dùng tăng sẽ làm cho sản
xuất nhận được thông tin kích thích sản xuất .Cứ như thế nó thúc đẩy quá trình sản
xuất phát triển .
Q
P

Q
Q'
AD'
AD
AS
AS'
P
P'
Hình1: Đầu tư thúc đẩy tăng cung sản phẩm, đồng thời hạ giá thành.
AD'
AD
AS
AS'
P
Hình 2: Đầu tư làm tăng cầu các lọai sản phẩm có liên quan đến các dự án
đầu tư.
• Đầu tư thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế
Thực tế cho thấy rằng, trong mỗi giai đoạn phát triển cụ thể, mức tăng
trưởng GDP của một quốc gia hay một vùng phụ thuộc chủ yếu vào mức tăng của
đầu tư phát triển kinh tế, vì trong mỗi giai đoạn cụ thể chỉ tiêu ICOR của một quốc
gia thường ít biến đổi

Vốn đầu tư
ICOR =
Mức tăng trưởng GDP
Từ đó ta có:
Vốn đầu tư
Mức tăng GDP =
ICOR
Do vậy trong một thời gian nhất định, một giai đoạn nhất định nếu ICOR

không thay đổi thì mức tăng GDP hầu như phụ thuộc hoàn toàn vào vốn đầu tư .
Đầu tư phát triển là nguồn của tăng trưởng và đến lượt tăng trưởng lại là
nhân tố kích thích phát triển kinh tế và đặc biệt hơn với Việt Nam trong giai đoạn
hiện nay việc đầu tư qua các dự án được xem như là nguồn đảm bảo cho đầu tư vì
nó sẽ cung cấp đầy đủ vốn cho các công trình.
Đầu tư phát triển thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế của vùng hay của cả
một quốc gia .
Đầu tư phát triển, các dự án đầu tư có tác động mạnh mẽ đến sự tăng trưởng
và phát triển của các ngành kinh tế .Chính sách đầu tư làm thay đổi tương quan
giữa các ngành, các vùng của nền kinh tế theo hướng tiến bộ, đồng thời góp phần
quan trọng vào việc khắc phục những mất cân đối và bất hợp lý trong phát triển
của các nghành và của các vùng trong một lãnh thổ quốc gia và thúc đẩy các vùng
có lợi thế, có tiền năng phát triển nhanh hơn.
Đầu tư phát triển và các dự án đầu tư góp phần vô cùng quan trọng vào việc
nâng cao trình độ và tiền năng khoa học, công nghệ của vùng của đất nước .
Thực tế cho ta thấy rằng ở các nước không chỉ riêng Việt Nam, đầu tư là
điều kiện tiên quyết để tăng trưởng và phát triển cơ sở vật chất kỹ thuật, nâng cao
trình độ và tăng cường tiềm năng khoa học, công nghệ của vùng của quốc gia .
b)Vai trò của dự án trong phát triển kinh tế xã hội ở góc độ vi mô.
Dưới góc độ doanh nghiệp, đầu tư là điều kiện cơ sở của sự ra đời và tồn
tại , hoạt động, phát triển của mỗi doanh nghiệp vì đầu tư là nguồn đảm bảo cho
các điều kiện vật chất kỹ thuật cũng như đảm bảo các điều kiện về nhân lực, về các
tài sản vô hình khác cho sự ra đời, tồn tại và cho quá trình tái sản xuất và tái sản
xuất mở rộng của doanh nghiệp.
Ngoài ra dự án đầu tư còn đem lại các hiệu quả to lớn trong các hoạt động
kinh tế của vùng cuả doanh nghiệp, các hiệu quả về mặt xã hội, môi trường.
Thứ nhất, các dự án trong phát triển kinh tế nông nghiệp nông thôn sẽ đem
lại các lợi ích to lớn về kinh tế cho vùng dự án cũng như thu nhập quốc dân của
vùng, phần lớn các vùng có các dự án này là các vùng có các nguồn tài nguyên
thiên nhiên chưa được khai thác một cách hiệu quả và là các vùng có trình độ phát

triển chưa cao thu nhập đầu người còn thấp .Chính vì vậy từ khhi có các dự án sẽ
đem lại cho người dân thu nhập cao hơn, việc khai thác có hiệu quả hơn, tiết kiệm
hơn ...
Thứ hai, như ta đã trình bày đặc điểm của các vùng có dự án ở trên, nên có
thể dễ dàng thấy rằng là các vùng này sẽ giải quyết được vấn đề việc làm cũng như
sẽ giảm các vấn đề xã hội khác như các vấn đề về an ninh trật tự xã hội, các tệ nạn
xã hội như cờ bạc, rượu chè, hút sách .Nhờ có công ăn việc làm nên các thành phần
này sẽ không còn tham gia vào các tệ nạn xã hội, chính vì vậy xã hội đi lên ngày
càng văn minh hơn, phát triển ổn định cuộc sống của người dân được cải thiện một
cách đáng kể, giúp cho trình độ dân trí được nâng cao cũng như trình độ về làm
kinh tế và trình độ sản xuất ngày càng tiến bộ .
Thứ ba, nhờ có các dự án này mà tài nguyên thiên nhiên được sử dụng một
cách hợp lý hơn, do vậy môi trường được cải thiện rất đáng kể, vì nếu như không
sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên thì dự án sẽ không đem lại các hiệu quả cao
về mặt kinh tế mà đây lại là vấn đề cốt loĩ sống còn của dự án .
Như vậy dự án trong nông nghiệp nông thôn nói chung và trong thuỷ sản
(được hiểu như là một phần của nông nghiệp hiện nay-nông nghiệp theo nghĩa
rộng ) có một vai trò hết sức quan trọng .Bởi vì dự án đầu tư là hình thức đầu tư
hiệu quả và thích hợp nhất với nông nghiệp nông thôn vì các đặc tính đặc điểm của
dự án mới phù hợp được với các đặc điểm của nông nghiệp – kinh tế nông thôn .Ví
dụ như, đầu tư trong nông nghiệp nông thôn cần có chu kỳ dài, thời gian thu hồi
vốn chậm, nó lại hoạt động trên phạm vi rộng lớn, tính rủi do và kém ổn định cao .
II.PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG VÀ YÊU CẦU PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG TRONG
CÁC DỰ ÁN.
II.1. Phát triển bền vững là gì ?
Lần đầu tiên vào năm 1980 loài người đã lần đầu tiên đề cập đến vấn đề phát
triển bền vững, đó là trong "Chiến lược bảo tồn thế giới " (The world consevation
strategy) , trong đó nhận định rằng tình hình sử dụng các tài nguyên thiên nhiên tái
tạo là không bền vững và đã đề xuất việc sử dụng lâu bền các loài và các hệ sinh
thái, tức là sử dụng ở mức thấp hơn khả năng mà các quần thể động thực vật có thể

sản sinh để tự duy trì.
Nếu nhìn vào lịch sử, thì ý tưởng này đã được nêu lên từ năm 1972 bởi
Meadows D.H trong cuốn "Những giới hạn của sự tăng trưởng " (the limited to
growth). nói rằng"Có thể làm thay đổi xu thế tăng trưởng và thiết lập các điều kiện
của sự ổn định về sinh thái và kinh tế lâu bền trong tương lai" .
Những ý tưởngvà khái niệm đó đã dẫn tới định nghĩa về phát triển bền vững
của Uỷ ban liên hiệp môi trường và phát triển về "Phát triển lâu bền "(Sustainable
Developtment) .
Hiện nay phần lớn các dự án trong nông nghiệp nông thôn hay thuỷ sản dù là
trong nước hay nước ngoài đầu tư, tư nhân hay chính phủ, cũng đều ít quan tâm và
chú trọng đến phát triển bền vững trong các dự án.Một mặt là do lĩnh vực này còn
tương đối mới mẻ đối với các nhà khoa học Việt Nam, cũng như với các nhà quản
lý dự án .
Các dự án chỉ chú trọng nhiều đến vấn đề kinh tế hơn là đến môi trường và
xã hội, chính vì vậy mà nó dẫn tới một vòng luẩn quẩn :
Khi các nhà quản lý dự án chỉ quan tâm đến lợi nhuận và bỏ qua vấn đề kinh
tế và xã hội thì sẽ dẫn tới môi trường bị giảm sút, bị ô nhiễm, xã hội nảy sinh nhiều
vấn đề chẳng hạn như công bằng xã hội .Tất cả những điều đó lại tác động ngược
trở lại làm giảm sút hiệu quả kinh tế, mặt khác nếu hiệu quả kinh tế kém sẽ đẩy hiệu
quả về mặt xã hội xuống thấp, môi trường không được quan tâm đến hoặc không có
khả năng xử lý các vấn đề về môi trường .
Chính vì vậy hơn bao giờ hết vấn đề phát triển bền vững trong nông nghiệp
nông thôn nói chung và trong nuôi trồng thuỷ sản lại đặt ra bức thiết như hiện nay,
đó như là một bài toán đặt ra cho ngành nông nghiệp và thuỷ sản đặc biệt là ngành
thuỷ sản có mối quan hệ hết sức mật thiết với lại môi trường, ý thức của người dân
tham gia nuôi trồng thuỷ sản, cách thức quản lý dự án trở thành một điều kiện tiên
quyết .
Ba vấn đề kinh tế, xã hội, môi trường trong kinh tế nông nghiệp và phát trỉen
nông thôn cần được giải quyết ra sao ? Đó là cách nhìn nhận mối quan hệ giữa
chúng để xử lý các tình huống được đặt ra trong công tác lập dự án cũng như trong

quản lý và xây dựng dự án .
Và chúng ta cũng phải đưa ra các giải pháp khả thi cho việc thiết lập mối
quan hệ chặt chẽ giữa ba giác độ này .
Trước hết chúng ta phải tìm hiểu một số điều cơ bản về phát triển bền vững
và tác động của dự án đến xã hội môi trường như thế nào cùng với hiệu quả kinh tế.
a). Phát triển bền vững là gì?
Phát triển bền vững là sự phát triển nhằm đáp ứng những nhu cầu và khát
vọng của ngày nay mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu và khát
vọng của tương lai .
Như vậy ta có thể hiểu là, phát triển bền vững là một loại hình phát triển hoàn
toàn mới, nó lồng ghép một quá trình sản xuất với bảo toàn tài nguyên và nâng cao
chất lượng của môi trường .Phát triển bền vững cần phải đáp ứng các nhu cầu hiện
tại mà không làm tổn hại đến tương lai mà còn có thể làm cho khả năng đáp ứng
nhu cầu này lớn hơn .
Tức là bản thân phát triển bền vững không chỉ bao hàm ý tăng trưởng kinh tế
mà còn phải giải quyết vấn đề công bằng xã hội, phân phối lại thu nhập để đảm bảo
công bằng xã hội cũng như về lợi ích và hiệu quả kinh tế, môi sinh .
mục tiêu kinh tế
mục tiêu xã hội
mục tiêu môi trường
Hình1: Quan hệ giữa kinh tế, môi trường, xã hội trong phát triển bền vững.
b).Đặc điểm của phát triển bền vững .
Phát triển bền vững nó thể hiện trên ba mặt :
• Bền vững về mặt kinh tế .
Thể hiện ở sự tăng trưởng kinh tế và hiệu quả kinh tế đạt được trong quá
trình sử dụng nguồn lợi tự nhiên, đảm bảo nền kinh tế phát triển lành mạnh đáp
ứng được nhu cầu của nhân dân, tránh được suy thoái kinh tế, nhất là tránh được
tình trạng nợ nần trồng chất .Tức là đảm bảo được nhu cầu và tránh được nguy cơ
cho thế hệ mai sau phải gánh chịu các khoản nợ của người đi trước mà không có
khả năng trả nợ .

• Tính bền vững về mặt xã hội .
Thể hiện ở mức độ đảm bảo dinh dưỡng, việc chăm sóc sức khoẻ, dân số
được học hành, giảm tình trạng đói nghèo và hạn chế hố ngăn cách giàu nghèo
trong xã hội ….vv .hay nói cách khác là nó đảm bảo cho mọi người có việc làm,
giải quyết được mọi vấn đề về phúc lợi xã hội, công bằng, thu nhập.
• Tính bền vững về mặt môi trường
Tính bền vững về mặt môi trường thể hiện ở việc sử dụng hợp lý các nguồn
tài nguyên thiên nhiên, bảo tồn được sự đa dạng về sinh học, hạn chế ô nhiễm và
cải thiện môi trường ….vv.
Và để xây dựng được một quá trình phát triển bền vững thì phải có sự góp
sức của mọi người có liên quan.
II.2. Bền vững trong thuỷ sản và các chính sách về phát triển bền vững.
• Ngành thuỷ sản với phát trỉên bền vững .
Việt Nam có diện tích đất liền rộng khoảng 330,369 nghìn km và một vùng
đặc quyền kinh tế khoảng 1 triệu km vuông và một bờ biển kéo dài trên 3260 km
không kể các đảo .Việt Nam cũng là một quốc gia giầu tiềm năng về đất ngập
nước, có nhiều sông suối và hồ chứa nước, giầu hệ sinh thái biển ven- biển và hệ
sinh thái thuỷ vực .Việt Nam là một quốc gia lớn ven biển Đông, được xem như là
một quốc gia có tiềm năng lớn nhất về khả năng phát triển thuỷ sản trong khu vực
cũng như trên thế giới.
Vì thế thuỷ sản được xem như là một ngành có vị trí quan trọng trong các
nghành kinh tế quốc dân cũng như trong chiến lược phát triển kinh tế của Việt
Nam đặc biệt chính phủ trong những năm tới đã xác định thuỷ sản là một trong
những ngành mũi nhọn và được ưu tiên phát triển mạnh.
Mặt khác tôm đang là sản phẩm được ưa chuộng trên thế giới của Việt
Nam, giá tôm các loại của Việt Nam đều đắt hơn tôm của các nước khác trong khu
vực và trên thế giới tham gia vào thị trường xuất khẩu.
Trong bối cảnh trên con người và người dân đã và đang khai thác tiềm năng
mặt nước một cách bất hợp lý cũng như chưa có quy trình công nghệ đáp ứng nhu
cầu của sản xuất, của các dự án trong việc xử lý các loại chất thải rắn, lỏng, khí

.trong quá trình nuôi trồng sinh ra.Chính vì vậy mà trong những năm gần đây
nước ở các cửa sông các hồ chứa đã bị ô nhiễm nặng nề, ảnh hưởng ngiêm trọng
đến sản xuất cũng như chất lượng sản phẩm, môi trường.Từ đó tác động lớn đến
kinh tế xã hội của vùng trong hiện tại cũng như trong mai sau.
Để giải quyết vấn đề đó ta phải làm tốt công tác xây dựng các dự án phát
triển bền vững, toàn dân phải tham gia .Chính vì vậy chúng ta phải hiểu rõ về phát
triển bền vững, để từ đó chúng ta có được các giải pháp một cách tương đối toàn
diện.
Và có thể nói rằng phát triển bền vững là con đường tất yếu của Việt
Nam nói chung và ngành thuỷ sản nói riêng cũng như trong nuôi trồng thuỷ sản .
Ta có thể nhìn thấy trong những năm gần đây người dân đã không ở ít nơi,
phá rừng ngập mặn để nuôi tôm và cũng từ đó có một người mới đây được thủ
tướng chính phủ khen tặng cũng chỉ vì người này đã không phá rừng để nuôi tôm,
bởi vì chính những hành động của người dân này trong cùng thời gian đó ông đã
không phá rừng để nuôi tôm mà ngược lại ông đã trồng thêm rừng để nuôi tôm Đó
cũng bởi vì con người đã khai thác tài nguyên và đã sử dụng không hợp lý, theo
tình tóan của các chuyên gia WB chỉ riêng lợi ích kinh tế về việc phá rừng ngập
mặn ở Việt Nam để nuôi tôm đã gây thiệt hại khoảng 140 triệu USD mà chưa kể
tới những thiệt hại về môi trường và sinh thái .
Ngoài việc mâu thuẫn trong việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên thì thực
chất của vấn đề lại nằm trong sự quản lý kém cỏi của các cấp quản lý cũng như
các nhà quản lý dự án và sự phối hợp trong các cấp chính quyền của các địa
phương.
Định hướng trong hoạt động để đưa Việt Nam phát triển bền vững
trong thời gian tới đó chính là phải phát triển và xây dựng các vùng phát triển bền
vững mà hạt nhân của các vùng đó chính là các dự án .Trong đó ở các vùng có
diện tích mặt nước thì các dự án nuôi tôm là một phần trong đó, hơn nữa nguồn
nước là một phần thiết yếu của cuộc sống con người cả trong sinh hoạt cũng như
trong hoạt động sản xuất và kinh doanh
Điều quan trọng hơn cả là các vùng có các dự án nuôi tôm thì đa phần là

ở ven biển các vùng cửa sông nơi mà vấn đề xã hội còn nhiều bức xúc cả về trình
độ dân trí cũng như về đời sống xã hội còn nhiều khó khăn, thu nhập thấp, đông
dân cư.Chính vì vậy vấn đề xây dựng các dự án nuôi tôm bền vững trở thành một
vấn đề ngày càng cấp thiết hơn bao giờ hết và đây là một điều vô cùng khó khăn
cho công tác này.
Như vậy ngành thuỷ sản đang ở bước ngoặt quan trọng.Vai trò và những
đóng góp của ngành đối với sự nghiệp phát triển kinh tế đất nước, đối với công