THỰC TRẠNG TÀI NGUYÊN DU LỊCH TẠI HẠ LONG QUẢNG NINH

THỰC TRẠNG TÀI NGUYÊN DU LỊCH TẠI HẠ LONG QUẢNG
NINH
2.1 Khái quát điểm Du lịch Hạ Long .
2.1.1. Vị trí địa lý .
Vịnh Hạ Long nằm ở Đông Bắc Việt Nam, thuộc địa phận tỉnh Quảng Ninh.
Đây là vùng biển đảo được xác định trong tọa độ 106
0
56’ đến 107
0
37’ kinh độ
Đông và 20
0
43’ đến 21
0
09’ vĩ độ Bắc. Phía Tây và Tây Bắc vịnh Hạ Long kéo dài
từ huyện Yên Hưng, qua thành phố Hạ Long, thị xã Cẩm Phả, đến hết phần biển
đảo huyện Vân Đồn; phía Đông Nam và phía Nam giáp bờ Tây vịnh Bắc Bộ, phía
Tây Nam và phía Tây giáp đảo Cát Bà (Hải Phòng).
Năm 1962, Vịnh Hạ Long được Bộ Văn hoá Thông tin xếp hạng là Di tích
danh thắng cấp quốc gia với diện tích 1553 km
2
bao gồm 1969 hòn đảo, trong đó
980 hòn đảo đã được đặt tên.
Khu Di sản thế giới được UNESCO công nhận là nơi tập trung nhiều đảo đá,
hang động, bãi tắm nổi tiếng và tiêu biểu, được giới hạn bởi 3 điểm: đảo Đầu Gỗ
(phía tây), Hồ Ba Hầm (phía nam) và đảo Cống Tây (phía đông) với diện tích
434km
2
, gồm 775 hòn đảo, trong đó có 411 đảo đã được đặt tên.
Vùng đệm là dải bao quanh khu vực bảo vệ tuyệt đối, theo hướng tây - tây
bắc và bắc - đông bắc, xác định bởi phía bờ vịnh dọc theo quốc lộ 18A, kể từ kho

xăng dầu B12 (Cái Dăm) đến cây số 11 (xã Quang Hanh, thị xã Cẩm Phả). Chiều
rộng khu đệm từ 5-7km tính từ đường bảo vệ tuyệt đối ra biển, phạm vi xê dịch từ
1-2km. Vùng phụ cận là vùng biển hoặc đất liền bao quanh khu đệm, kể cả vùng
biên giáp ranh với Vườn quốc gia Cát Bà.
2.1.2. Tài nguyên thiên nhiên :
2.1.2.1. Các đảo núi nổi tiếng
* Núi bài thơ :
Cao 191m, nằm ở trung tâm thành phố Hạ Long, dưới các triều đại phong
kiến, núi Bài Thơ là trạm cảnh phòng của vùng biển Đông Bắc. Chân núi có chùa
Long Tiên, đền thờ Đức Ông Trần Quốc Nghiễn. Trên vách núi phía Đông Nam
còn có di bút của vua Lê Thánh Tông và 6 bài thơ chữ Hán khác của các danh nhân
từ thế kỉ XV – XX ca ngợi cuộc sống thái bình và cảnh đẹp của Vịnh Hạ Long. Núi
Bài Thơ còn là nơi ngọn cờ búa liềm tung bay nhân ngày 1/5/1930 trong phong
trào đấu tranh của giai cấp công nhân mỏ chống thực dân Pháp.
* Đảo Ti Tốp
Năm 1962 Bác Hồ cùng anh hùng lao động Việt Nam, nhà du hành vũ trụ
Liên Xô Giéc Man Ti Tốp tới thăm Hạ Long và nghỉ tại đảo. Để kỉ niệm chuyến đi
này, Bác Hồ đã lấy tên Ti Tốp đặt cho hòn đảo. Đảo có bãi tắm tuyệt đẹp, phong
cảnh sơn thuỷ hữu tình, cách bến tàu Du lịch 7 – 8 km.
* Hòn Gà Chọi.
Gồm 2 hòn đảo nhỏ, cao 12m giống hệt một đôi gà đứng đối diện nhau đang
tung cánh. Hình ảnh hòn Gà Chọi được chọn làm biểu tượng của Quảng Ninh và
biểu tượng Du lịch Việt Nam năm 2000. Hòn Gà Chọi ở phía Đông Nam đảo Đầu
Gỗ, cách bến tàu Du lịch 5km. Đảo còn có tên là hòn Trống Mái hay là hòn Cặp
Gà.
* Hòn Đỉnh Hương
Nằm ở phía Tây Nam đảo Đầu Gỗ, giống hệt như một lư hương bằng đá
khổng lồ mọc lên giữa biển khơi.
* Hòn Xếp
Nằm ở Vịnh Bái Tử Long, Cẩm Phả. Hòn Xếp gồm các khối đá to, vuông

đều đặn được xếp chồng nên nhau giống như một Kim tự tháp Ai Cập được dựng
lên giữa biển khơi.
* Hòn Thiên Nga
Một hòn đảo nhỏ đứng bồng bềnh trên Vịnh biển, có hình thù giống như một
đôi Thiên Nga đang tình tự. Hòn Thiên Nga là một địa chỉ tham quan, chụp ảnh lý
tưởng trên Vịnh Bái Tử Long.
* Hòn Con Cóc
Là một trong những tác phẩm tuyệt mỹ của tạo hoá ban tặng cho Hạ Long,
hòn Con Cóc cao 8m, giống hệt một chú Cóc đang ngồi chờ mưa rơi giữa mênh
mông sóng nước. Hòn Con Cóc là một trong những địa chỉ Du lịch nổi tiếng, nằm
ở phía Đông Nam Vịnh Hạ Long, cách bến tàu Du lịch 17km .
* Hòn Đầu Người
Cao 25m, từ xa nhìn giống như đầu người Ai Cập với chiếc mũ to, gồ ghề,
nhô ra xa, cằm tỳ trên mặt nước. Một số người còn liên tưởng tới hình ảnh tượng
Nhân sư Ai Cập nhưng hòn Đầu Người đẹp và thơ mộng hơn nhiều vì có thêm
nhiều yếu tố biển. Hòn Đầu Người nằm ở gần Hang Luồn, cách bến tàu Du lịch
13km .
* Hòn Đũa
Nằm trong khu vực Vịnh Bái Tử Long, cách núi Bài Thơ về phía Đông 7km,
Hòn Đũa giống như một chiếc đũa thần khổng lồ trong chuyện cổ tích của An -
Đéc - Xen được cắm xuống biển khơi. Đây cũng là bằng chứng sinh động về giá trị
địa chất địa mạo đặc sắc của Vịnh Hạ Long. Hòn Đũa là một trong những điểm
tham quan lý tưởng cho du khách và cũng là mốc giới định hướng quan trọng cho
các tàu thuyền khi ra khơi .
* Ba Trái Đào
Gồm 3 hòn núi nhỏ, cao 23m trông giống hệt 3 trái đào. Hòn Ba Trái Đào
gắn liền với câu chuyện truyền thuyết tình yêu lãng mạn giữa nàng tiên út với
chàng ngư dân đánh cá nghèo khổ. Vì muốn chàng trai được sống bên mình mãi
mãi, nàng tiên út đã lấy chộm ba trái đào tiên cho chàng ăn. Ngọc Hoàng biết
chuyện liền hoá phép thành ba trái núi. Ngày nay, Ba Trái Đào là một địa danh nổi

tiếng với bãi tắm tiên tuyệt đẹp, phong cảnh sơn thuỷ hữu tình, cách bến tàu Du
lịch 22km về phía Đông Nam .
* Đảo Tuần Châu
Cách bến tàu Du lịch 4km về phía Tây Nam, đảo Tuần Châu rộng khoảng
2,8km
2
, trên đảo có di chỉ khảo cổ thuộc nền văn hoá Du lịch. Đảo còn là một trung
tâm Du lịch với bãi biển đẹp, nhiều nhà hàng, khách sạn, khu vui chơi giải trí ,…
giữa một cộng đồng dân cư với những truyền thống, phong tục tập quán lâu đời .

* Đảo Ngọc Vừng
Là đảo đất, rộng 12km
2
, có người ở, cách bến tàu Du lịch 34km. Xung quanh
đảo có nhiều bãi biển đẹp. Đảo có núi Vạn Xuân co 182m, có di chỉ khảo cổ thuộc
văn hoá Hạ Long rộng 4.500m
2
, có bến cảng cổ Cống Yên thuộc hệ thống thương
cảng cổ Vân Đồn từ thế kỷ XI, có di tích thành cổ nhà Mạc và nhà Nguyễn .


* Đảo Quan Lạn
Cách thị xã Cẩm Phả 35km về phía Đông Nam, thế kỷ XI, đảo là trung tâm
thương mại quốc tế sầm uất và quan trọng nhất của Việt Nam. Trên đảo hiện còn
rất nhiều di tích lịch sử và kiến trúc giá trị như : Đình , miếu , chùa , nghè , bến
cảng cổ , …Đặc biệt, hội làng Quan Lạn diễn ra từ ngày 11 – 26/6 âm lịch hàng
năm với các tục đua thuyền rất vui .
* Đảo Khỉ
Đảo ở cách thị xã Cẩm Phả 4km về phía Đông Nam, còn có tên gọi là đảo
Rũu. Từ năm 1962, đảo đã trở thành trại chăn nuôi khỉ. Khỉ ở đây là loài khỉ mũi

đỏ. Đây là điểm tham quan của Hạ Long, đến đây du khách như được hoà mình với
thiên nhiên, được sống với thế giới của “ hoa quả sơn ”
2.1.2.2. Các hang động nổi tiếng
* Động Thiên Cung
Nằm ở phía Bắc đảo Đầu Gỗ, cách cảng tàu Du lịch 4km, mới phát hiện năm
1993. Động rộng và đẹp vào loại nhất của Hạ Long, động chia làm nhiều ngăn, với
vô vàn nhũ đá tạo thành các hình thù kỳ dị và hấp dẫn. Động còn gắn liền với câu
chuyện truyền thuyết về vua Rồng của Hạ Long .
* Hang Đầu Gỗ
Đầu Gỗ là hang động rộng, đẹp mang nét cổ kính rêu phong, người Pháp gọi
là “ Động của các kì quan ”. Hang nằm trên dãy đảo Đầu Gỗ, cách động Thiên
Cung 300m. Tháng 10/1957, Bác Hồ tới thăm hang Đầu Gỗ, câu nói nổi tiếng của
Bác về vẻ đẹp của hang động này : Ai cũng phải vào thăm hang động mới thầy hết
cảnh đẹp. Cảnh đẹp một người không thể nói hết cho nhiều người. Trong chuyến
du hành năm 1919, vua Khải Định đã đến thăm động và lưu lại một bia minh văn,
ca ngợi cảnh đẹp của Hạ Long. Trong động còn có giếng tiên, cùng vô số cảnh sắc
do nhũ đá tạo nên .
* Hang Sửng Sốt
Là một trong những hang động đẹp và hoành tráng nhất trên Vịnh Hạ Long.
Động gồm 3 khu với tổng diện tích trên 10.000m
2
. Mỗi cảnh trí trong động mang
lại cho du khách một cảm giác mới lạ, ngạc nhiên. Sửng Sốt là một trong những
hang động điển hình của Di sản Vịnh Hạ Long .
* Hang Trinh Nữ
Cách bến tàu Du lịch khoảng 9km về phía Đông Nam, động rộng và đẹp,
bao đời nay được người dân địa phương coi là biểu tượng cho tình yêu chung thuỷ.
Động gắn liền với huyền thoại về tình yêu của một đôi trai gái dân vạn chài, vì giữ
lòng chung thuỷ với người yêu, người con gái đã bị tên địa chủ đày ra đảo xa và
hoá đá tại nơi này .

* Hồ Ba Bầm
Cách bến tàu khoảng 25km về phía Tây Nam, trên dãy đảo Đầu Bê, Hồ Ba
Bầm nổi tiếng với cảnh đẹp sơn thuỷ hữu tình. Có 3 hồ nước lớn thông với nhau
bằng 3 cửa hang. Khách Du lịch muốn vào thăm phải đi bằng thuyền nan. Ngoài
cảnh đẹp, nơi đây còn có quần thể động thực vật vô cùng phong phú như : khỉ ,
chồn , các loài san hô , tôm cá , lan , cọ , …
* Hang Hanh
Đây là hang dài nhất trong khu vực Vịnh Hạ Long ( khoảng hơn 2km ) bắt
nguồn từ chân núi Quang Hanh ăn thông ra biển. Trong hang có nhiều nhũ đá đẹp
và là một môi trường đặc biệt cho một số loài cá và hải sản sinh sống. Hang thuộc
địa phận Vịnh Bái Tử Long, thị xã Cẩm Phả .
* Động Mê Cung
Cách bến tàu Du lịch 12km về phía Đông Nam, là một trong những di chỉ
khảo cổ thuộc giai đoạn sớm của văn hoá Soi Nhụ, có liên đại khoảng 2 vạn năm
cách ngày nay. Động Mê Cung còn là một hang động đẹp, có vườn thực vật tự
nhiên phong phú .
* Động Kim Quy
Cách bến tàu Du lịch khoảng 7km về phía Tây Nam, động Kim Quy là một
trong những địa chỉ hấp dẫn với du khách không chỉ bởi vẻ đẹp kì ảo của hang
động mà còn bởi nó làm cho người ta liên tưởng tới truyền thuyết về thần Kim Quy
và câu chuyện tình Mỵ Châu – Trọng Thuỷ .
* Động Lâu Đài
Thuộc địa phận Vịnh Bái Tử Long, động đẹp tựa như lâu đài nơi trần thế.
Ngoài ra, đây còn có làng chài nổi trên Vịnh còn lưu giữ nhiều nét văn hoá truyền
thống đặc sắc của vùng biển Đông Bắc. Động cách bến tàu Du lịch khoảng 10km .
2.1.2.3. Bãi tắm :
Dọc theo bờ Vịnh Hạ Long là khu nghỉ mát thường quen gọi là Bãi Cháy.
Đây là khu nghỉ mát quanh năm lộng gió biển, nhiệt độ trung bình năm khoảng
trên 20
0

C .
Bãi Cháy là một dải đồi thấp chạy thoai thoải về phía biển kéo dài hơn 2km
ôm lấy hàng thông cổ thụ nằm xen kẽ với khách sạn cao tầng, những biệt thự nhỏ
kiến trúc riêng biệt. Qua con đường rải nhựa, sát bờ Vịnh là dải cát trắng và hàng
phi lao xanh mát. Những hàng quán nhỏ xinh ẩn mình dưới những rặng phi lao.
Tắm biển xong du khách có thể lên bờ ngồi thưởng thức những cốc nước mát lạnh
để đón luồng gió biển .
Bãi Cháy – Vịnh Hạ Long là một điểm Du lịch hẫp dẫn khách trong và ngoài
nước .
2.1.3. Những giá trị nổi bật của Vịnh Hạ Long :
2.1.3.1. Giá trị thẩm mỹ :
Vịnh Hạ Long là một tác phẩm điêu khắc hùng vĩ và kỳ lạ của thiên nhiên.
Từ xưa đến nay, Hạ Long đã trở thành nguồn cảm hứng sáng tạo cho các nghệ sỹ.
Một vùng biển nước trong xanh, phẳng lặng được điểm xuyết bởi vô vàn những
hòn đảo lớn nhỏ khi quần tụ, lúc rải rác với muôn hình, muôn vẻ. Ngắm nhìn Hạ
Long người ta có cảm giác như ngắm một tác phẩm tạo hình kỳ vĩ nhưng chỉ với
hai chất liệu đơn giản : Đá và Nước.
Cảnh đẹp Hạ Long luôn thay đổi theo góc nhìn, thời gian và tâm trạng của
người ngoạn cảnh. Từ bờ trông ra, đảo đá như bức tường thành vững chãi ngăn đất
liền với biển khơi, nhưng khi đến gần, bức tường ấy mở ra nhường lối, và đảo đá
lại hiện ra, gần, xa thấp thoáng. Cứ thế, Hạ Long luôn cuốn hút người ta mê mải
tìm kiếm, khám phá. Đi giữa Hạ Long với muôn nghìn đảo đá, người ta dễ dàng
tìm thấy những nét phác thảo vạn vật của tạo hoá. Hai chú gà hướng mỏ vào nhau
như đang âu yếm, tình tự ( hòn Trống Mái ); chú Đại Bàng đậu trên mỏm đá rình
mồi ( hòn Đại Bàng ) hay ông già đang ngồi câu cá ( hòn Lã Vọng ),… Nhưng khi
thuyền qua, ngoảnh đầu lại, những hình ảnh ấy thoắt biến mất, làm bất ngờ và bối
rối khách thăm quan .
Cảnh đẹp Hạ Long không chỉ phô bày ở dáng núi, sắc trời, những hòn đảo
đá cũng chứa đựng trong lòng những tác phẩm điêu khắc tinh xảo, độc đáo, đó là
hệ thống hang động vô cùng phong phú. Mỗi hang động có một vẻ đẹp khác nhau

tạo nên sức hấp dẫn, lôi cuốn lạ lùng. Động Thiên Cung chau chuốt, lộng lẫy như
được chạm khắc từ pha lê ; hang Đầu Gỗ được mệnh danh là “ Động của các kỳ
quan ” với kiến trúc khoẻ khoắn và hoành tráng ; hang Sửng Sốt như mở ra một thế
giới cổ tích, thần thoại ….
2.1.3.2. Giá trị địa chất :
Nếu giá trị cảnh quan tự nhiên tuyệt vời dễ thấy đã tôn vinh khu Di sản,
phản ánh hình thể và màu sắc của một viên ngọc quý, thì giá trị địa chất cần được
xem như là cấu trúc và chất liệu tạo nên viên ngọc ấy .
Dải ven bờ và trong lòng Vịnh Hạ Long chứa đựng nhiều hệ tầng trầm tích
thành phần Cacbonat và lục nguyên với nhiều di tích cổ sinh vật dưới dạng hoá
thạch, trong đó có các ngành, động thực vật đã bị biến mất trên trái đất. Đó là
những trang sử đá ghi lại những biến cố vĩ đại của quá trình địa chất và tiến hoá
của sự sống. Lịch sử địa chất lâu dài của Vịnh Hạ Long được biết ít nhất trên 500
triệu năm với những hoàn cảnh cổ địa lý rất khác nhau, với nhiều lần tạo sơn – biển
thoái, sụt chìm – biển tiến. Khu vực Vịnh Hạ Long đã từng là biển sâu vào các kỷ
Odovic – Silua ( khoảng 500 – 410 triệu năm trước ), là biển nông vào các kỷ
Cacbon – Pecmi ( khoảng 340 –250 triệu năm trước ), biển ven bờ vào cuối kỷ
Paleogen - đầu kỷ Neogen ( khoảng 26 – 20 triệu năm trước ) và trải qua một số
lần biển lấn trong kỷ Nhân sinh ( khoảng 2 triệu năm qua ).
Xen kẽ với các thời kỳ biển tồn tại là các thời kỳ lục địa. Vịnh Hạ Long đã
trải qua những thời kỳ cổ địa lý rất đặc biệt. Kỷ Cacbon ( 340 – 285 triệu năm
trước ) là thời gian nóng ẩm của trái đất, phát triển môi trường đầm lầy thực vật
thuận lợi cho hình thành các bể than đá khổng lồ ở châu Âu thì ở Vịnh Hạ Long lại
là vùng biển nông, khí hậu khô nóng để hình thành nên tầng đá vôi dày. Trái lại,
vào kỷ Trias ( 240 – 195 triệu năm trước ) khi trái đất nói chung, châu Âu nói riêng
có khí hậu khô nòng thì khu vực Vịnh Hạ Long là những đầm lầy ẩm ướt với
những cánh rừng tuế, dương xỉ khổng lồ tích tụ nhiều thế hệ …. Vịnh Hạ Long
ngày nay mới được hình thành trong 7 – 8 nghìn năm qua
Do vậy, Vịnh Hạ Long mang nhiều giá trị quý giá cho khoa học địa chất kỷ
Nhân sinh và địa chất biển. Các bậc thềm biển nâng cao, các bề mặt đồng bằng

phân bậc nằm chìm dưới đáy Vịnh, các dòng sông cổ ngập chìm, hang động, trầm
tích hang động, các ngấn biển cổ và bệ hầu hà nằm cao trên vách núi đá là kho tư
liệu quý giá nghiên cứu biến động mực nước biển cổ và hiện đại, cũng như ảnh
hưởng của nó tới con người từ các nền văn hoá khảo cổ xa xưa như Soi Nhụ, Tiền
Hạ Long và Hạ Long rồi cho đến ngày nay. Vịnh Hạ Long là mẫu hình tiêu biểu về
một Vịnh biển tạo nên không phải từ các mũi nhô, mà từ hệ thống đảo chắn. Đó là
Vịnh thuỷ triều, nhật triều đều biên độ lớn điển hình nhất thế giới, một kiểu bờ ăn
mòn hoá học tiêu biểu và đặc sắc .
Đánh giá của IUCN về giá trị địa chất Vịnh Hạ Long như sau : “ … Vịnh Hạ
Long là một điển hình về biển gắn với cảnh quan tháp núi đá vôi. Mặc dù Di sản có
những nét đặc trưng địa mạo giống với nhiều vùng khác nhưng rõ ràng nó vẫn hơn
hẳn so với bất kỳ khu vực nào trên thế giới. Hơn thế nữa, khu Di sản Hạ Long thể
hiện đầy đủ tính nguyên vẹn về các quá trình địa chất quy mô lớn. Mặc dù loài
người đã cư trú ở khu vực này rất lâu nhưng điều này không làm mất đi mà vẫn lưu
giữ được đặc tính tự nhiên vốn có. Vịnh Hạ Long có thể được coi như là một Di sản
có tháp núi đá vôi rộng lớn và phát triển nhất thế giới ….”

2.1.3.3. Giá trị Văn Hoá - Lịch sử
* Hạ Long - một trong những cái nôi của người Việt cổ:
Quảng Ninh nói chung và Hạ Long nói riêng là nơi có một nền văn hoá lâu
đời và liên tục. Đây là một nền văn hoá có những đặc trưng riêng, phân bố tập
trung tại một khu vực độc lập nhưng không hề biệt lập, nó gắn liền với những nền
văn hoá Hoà Bình - Bắc Sơn nổi tiếng của dân tộc ta. Theo T..S. Hà Hữu Nga -
Viện Khảo cổ học, cho đến nay, chúng ta đã làm rõ được một lịch sử văn hoá từ ít
nhất là 25000 năm cách ngày nay ở Hạ Long - nền văn hoá Soi Nhụ. Kế tiếp đó là
nền văn hoá Cái Bèo - gạch nối giữa văn hoá Soi Nhụ và văn hoá Hạ Long.
- Văn hoá Soi Nhụ (cách ngày nay 25000 năm đến 7000 năm) : Chủ yếu phân bố
trong khu vực các đảo đá vôi thuộc Vịnh Hạ Long và Bái Tử Long, ngoài ra còn
phân bố ở các hang động ven bờ thuộc các Vịnh ấy. Các dấu tích loài hàu lớn tại
các hang động thuộc nền văn hoá này cho phép khẳng định rằng: so với văn hoá

Hoà Bình - Bắc Sơn cùng thời, người Soi Nhụ đã có một mô hình văn hoá đa
dạng hơn, phong phú hơn, bởi vì trong phương thức kiếm sống của cư dân ở
đây đã có thêm yếu tố biển.
- Văn hoá Cái Bèo (cách ngày nay từ 7000 năm đến 5000 năm)- gạch nối giữa
văn hoá Soi Nhụ và văn hoá Hạ Long: Các di chỉ thuộc nền văn hoá này phân
bố trên bờ các vũng Vịnh kín gió tựa lưng vào núi, mà chủ yếu là núi đá vôi.
Phương thức sống kiếm sống của người Cái Bèo, trước hết là định hướng khai
thác biển sau đó là các phương thức truyền thống như săn bắt, hái lượm trên
cạn. Trình độ chế tác công cụ lao động cũng như đồ gốm còn đơn giản, thô sơ.
Đặc biệt, người Cái Bèo đã khai thác biển bằng cả giao lưu trao đổi trên biển.
- Văn hoá Hạ Long (cách ngày nay từ 4.500 - 3500 năm) được chia làm hai giai
đoạn sớm và muộn.
Giai đoạn sớm của văn hoá Hạ Long – giai đoạn Thoi Giếng là kết quả trực
tiếp của đợt biển tiến Holoxen trung. Trong giai đoạn này, cư dân sống trên bề mặt
của đồng bằng cổ pleixtoxen cao khoảng 6m so với mực nước biển hiện tại.
Phương thức sống của họ là săn bắt, hái lượm. Nghệ thuật chế tác công cụ lao động
cũng như đồ gốm bắt đầu tinh xảo hơn.
Giai đoạn muộn của văn hoá Hạ Long là kết quả của mực nước biển dâng
cực đại rồi sau đó rút dần. Trong giai đoạn này, người Hạ Long cư trú trên những
khu vực bị biển ngăn cách thành các đảo, họ đã hoàn toàn là cư dân của biển, kỹ
thuật chế tác công cụ và đồ gốm đã trở thành đặc trưng của văn hoá Hạ Long. Giai
đoạn muộn của văn hoá Hạ Long có một vị trí đặc biệt đối với nền văn minh Việt
cổ.
* Vịnh Hạ Long - nơi ghi dấu lịch sử dựng nước, giữ nước của dân tộc:
Sách Đại Việt sử ký toàn thư chép: “Kỷ tỵ, năm thứ 10, đời vua Lý Anh Tông,
1149, mùa xuân, tháng 2, thuyền buôn các nước Trảo Oa, Lộ Lạc, Xiêm La vào Hải
Đông xin ở lại buôn bán, bèn cho tập trung ở nơi hải đảo gọi là Vân Đồn để mua
bán hàng quý, dâng tiến sản vật địa phương..." Thương cảng Vân Đồn đã là nơi
trao đổi, buôn bán sầm uất suốt một thời gian dài từ thời Lý, Trần đến Lê. Đồng
thời, đó cũng là địa điểm giao lưu văn hoá rất phồn thịnh.

Vịnh Hạ Long còn là nơi ghi dấu ấn 3 trận thắng oanh liệt của quân và dân ta
trên sông Bạch Đằng dưới sự chỉ huy của 3 vị anh hùng dân tộc: Ngô Quyền (năm
938); Lê Hoàn (năm 981) và Trần Hưng Đạo (năm 1288). Và lịch sử cũng không
quên những chiến công vang dội của quân và dân Quảng Ninh qua hai cuộc kháng
chiến chống Pháp và chống Mỹ góp phần bảo vệ nền hoà bình cho tổ quốc.
Ngày nay, bên Vịnh Hạ Long là nơi sinh sống của 21 dân tộc anh em với
những phong tục tập quán khác nhau - đó chính là di sản văn hoá phi vật thể của
cả dân tộc. Nơi đây còn lưu giữ được hàng chục di tích lịch sử, văn hoá quý báu đã
được Bộ Văn hoá - Thông tin xếp hạng như: quần thể di tích Yên Tử , khu di tích
núi Bài Thơ, đền Cửa Ông, Bãi cọc Bặch Đằng .v.v...
2.1.3.4. Giá trị đa dạng sinh học
Một đặc điểm nổi bật nữa của Vịnh Hạ Long và vùng phụ cận là nó chứa
đựng trong mình một tiềm năng đa dạng sinh học to lớn. Đây là một nguồn tài
nguyên quan trọng cần được giữ gìn, bảo tồn để duy trì cân bằng sinh thái cho cả
khu vực.
Đa dạng sinh học Hạ Long có thể chia làm hai hệ sinh thái lớn, đó là: Hệ
sinh thái rừng thường xanh nhiệt đới ; Hệ sinh thái biển và ven bờ.
* Hệ sinh thái rừng thường xanh nhiệt đới:
Tổng số loài thực vật sống trên các đảo ở Vịnh Hạ Long đến nay vẫn chưa
xác định, nhưng con số có lẽ phải lên đến trên một nghìn loài, phân bố không đồng
đều. Một số quần xã các loài thực vật khác nhau được tìm thấy như: Các loài ngập
mặn, các loài thực vật ở bờ cát ven đảo, các loài mọc trên sườn núi và vách đá, trên
đỉnh núi hoặc mọc ở của hang hay khe đá. Tất cả các loài thực vật này đều thích
nghi tốt với điều kiện sống trên các đảo đá vôi của Vịnh Hạ Long. Đặc biệt, các
nhà nghiên cứu của Văn phòng IUCN tại Hà Nội đã khảo sát và phát hiện 7 loài
thực đặc hữu của Vịnh Hạ Long, nó chỉ thích nghi với điều kiện sống trên đảo đá
vôi Hạ Long mà chưa thấy ở nơi nào khác trên thế giới đó là: Thiên Tuế Hạ Long,
Khổ Cử Đại Tím, Cọ Hạ Long, Khổ Cử Đại Nhung, Móng Tai Hạ Long, Ngũ Da
Bì Hạ Long, Hài Vệ Nữ Hoa Vàng.
Theo thống kê của Viện Sinh thái và Tài nguyên, Hệ sinh thái rừng thường

xanh nhiệt đới ở Hạ Long và Bái Tử Long có: 477 loài mộc lan, 12 loài dương xỉ
và 20 loài thực vật ngập mặn; Đối với động vật người ta cũng thống kê được 4 loài
lưỡng cư, 8 loài bò sát, 40 loài chim và 14 loài thú.
* Hệ sinh thái biển và ven bờ:
Bao gồm hệ sinh thái đất ướt và hệ sinh thái biển:
+ Hệ sinh thái đất ư ớt :
Có thể chia vùng đất ướt của Hạ Long và phụ cận làm 6 dạng sinh thái như
sau:
- Sinh thái vùng triều và vùng ngập mặn:
Khu vực Hạ Long và vùng phụ cận có 20 loài thực vật ngập mặn. Nhưng
rừng ngập mặn Hạ Long còn đóng vai trò là nơi sống cho nhiều loài sinh vật khác
do đó nó mang năng suất sinh thái rất cao. Theo kết quả nghiên cứu của Phân viện
Hải Dương học Hải Phòng, đây là nơi sống cho 169 loài giun nhiều tơ; 16 loài rong
biển; 90 loài cá, 200 loài chim và 5 loài bò sát và 6 loài khác).
- Dạng sinh thái đáy cứng, rạn san hô: