Đặc điểm sử thi dân tộc chăm ở phú yên

r.68]
Nhìn thấy cây hố người
Nhìn thấy đá tưởng con trâu
Nhìn thấy bụi lau cứ nói con bị
Nhìn thấy cái đó đơm cá
Cứ bảo con trăn
Nếu bà nhìn thấy con người
Sao ta khơng tìm thấy dấu
[6, tr.22]


THƯ MỤC THAM KHẢO

127. Viện Khoa học Xã hội Việt Nam; Viện Nghiên cứu Văn hóa (2005), Kho tàng sử

thi

Tây

Nguyên: Sử thi Chăm Hơroi: Ci Bri - Ci Brit = Chi Bri - Chi Brít, Nxb Khoa học Xã hội,
Hà Nội.
128. Ka Sô Liễng (2000), Trường ca Tiếng cồng ông bà Hbia Lơ Đă, Nxb Hội Văn nghệ dân gian
và Văn hoá các dân tộc Phú Yên, Phú Yên.
129. Ka Sô Liễng (2002), Trường ca Chi Liêu, tập 1, Nxb Hội liên hiệp văn học nghệ thuật Phú
Yên, Phú Yên.
130. Ka Sô Liễng (2002), Trường ca Chi Liêu, tập 2, Nxb Hội liên hiệp văn học nghệ thuật Phú
Yên, Phú Yên.
131. Ka Sô Liễng (2002), Trường ca Hbia Tà Lúi Ka Li Pu, Nxb Văn hoá dân tộc, Hà Nội.
132. Ka Sô Liễng, Trường ca anh em Chi Blơng, tập đánh máy.

 

Bảng 2.2. Kết cấu sử thi “Chi Bri - Chi Brit”:

Mở đầu

Tình

Hành

Tình

Hành

Tình

Hành

Tình

Hành động

Tình

Tình

Hành

huống sử

động sử

huống

động giải

huống

động giải

huống nảy

giải quyết

huống

huống

động giải

thi chính

thi chính

nảy sinh

quyết 1

nảy sinh

quyết 2

sinh 3

3

nảy sinh

nảy sinh

quyết 5

4

5

1

2

Mẹ mất,

Chi Bri,

Chi Bri,

Đàn trâu

Chi

Ác quỷ

Chi Bri

Bà của

Chi Brit

Lũ giặc

Thuồng

cha đi

Chi Brit

Chi Brit

hoang,

Bri,Chi

bắt Y

giết ác

Mơ Li cần

tìm được

biển tấn

luồng giả giết được

đánh

thương

đi tìm

lợn

Brit bắt

Bun

quỷ

thuốc chữa thuốc chữa cơng

làm đứa

thuồng

giặc

nhớ cha

cha

hoang

thú dữ

chân

luồng

cần bắt

 
 

chân cho

người

trẻ và tấn

bà

Gia Rai,

công Chi

Bana

Brit

Chi Brit

 
 
 
Hành động

Tình huống

Hành động

Hành động

Tình huống

Hành động

Sự kiện bổ

Sự kiện bổ

giải quyết 4

nảy sinh 6

giải quyết 4

giải quyết 6 

nảy sinh 7 

giải quyết 7 

sung 1

sung 2

(lần 1)

(lần 2)

Chi Bri đánh

Hbia Mơ

Chi Bri

Chi Brit tìm

Ptao Kreng

Chi Bri cùng

tan giặc,

Rum bị dài

thuyết phục

được thuốc

Kret đem quân

thuyết phục

mũi do ngửi

được các

chữa chân

được tướng

hoa dại

tướng giặc bỏ cho Hbia Mơ

giặc bỏ đánh
nhau

đánh nhau,
 

kết thân làm

 

anh em

 

 
 
 

Kết thúc

Rum

Chi Brit làm

Gia đình gặp

các Ptao đánh chủ làng

rẫy, dựng nhà,

nhau

đi đánh xứ Xo

bại Ptao

tổ chức lễ cưới

Chi Muôn để

Kreng Kret

 

Từ đó, chiến
tranh khơng

cướp Hbia Tà
Lúi

Chi Bri làm

 

cịn xảy ra
 


Bảng 2.4. Kết cấu sử thi “Chi Liêu”:
 
Mở
đầu

Tình
huống
sử thi
chính

Sự tin
Quan
u
Ây
của
Khốt

Ptao
muốn
Ka
chiếm
Long
ngơi
dành
vua
cho vợ ,Quan
chồng
Ây
Ma Chi Khốt
Liêu
hãm hại
gia đình
Ma Chi
Liêu

Sự kiện
bổ
sung,
hỗ trợ
-Chi
Liêu
lớn lên
-Ma
Chi
Liêu
chuẩn
bị đánh

Quan
Ây
Khốt

Hành
động
giải
quyết
-Ma
Chi
Liêu
đánh
bại
Quan
Ây
Khốt

Tình
huống
nảy
sinh 1
-Quan
Ây
Khốt
trốn
thốt,
cấu kết
với
Ptao Tà
Chẹt

Sự kiện
bổ
sung,
hỗ trợ
-Ma
Chi
Liêu
tìm vợ
con
-Chi
Liêu
luyện
tập
-Ma
Chi
Liêu
ngăn
cản
Quan
Ây
Khốt

Tình

Hành

Tình

Hành

Tình

Hành

Hành động

huống

động

huốngnảy

động giải

huống

động giải

giải quyết 1

nảy sinh

giải

sinh 3

quyết 3

nảy sinh 4

quyết 4

2

quyết 2

Kết thúc

Ma Mơ

Chi

Ma Ka

Chi Liêu

Trằn tinh

Chi Liêu

-Ma Chi

-Quan

Nu đưa

Liêu

Nn giết

giải thích

5 năm

giết Trằn

Liêu và Chi

Ây Khốt

ra yêu

giúp

những

cho dân

một lần

tinh, giải

Liêu đánh

bị giết

cầu vơ

phân

ngườI bị

làng, lập

ăn thịt

thốt cho

Quan Ây

lý: địi

chia lại

nghi là

nên

những cơ

các cơ gái

Khốt.

Ma Chi

đàn bị

Ma Lai

trưởng

gái đẹp

Choi trả
nợ một
con bị
bằng
mười
con bị

làng mới

-Chiến
tranh
chấm
dứt


 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 

Hình 1. Nghệ nhân Ka Sơ Liễng.


Hình 2. Nghệ nhân Ka Sơ Liễng và tác giả luận văn.


 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Hình 4. Lễ bỏ mả Người Chăm Phú Yên


 
 
 
 

 
 
 

Hình 5. Lễ đâm trâu xoay cột Người Chăm Phú Yên.


Hình 3. Nghệ nhân Ka Sơ Liễng bên những cơng trình sưu tầm.