(Luận văn thạc sĩ) giải pháp đẩy nhanh tốc độ giải ngân và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn ODA cho sự nghiệp phát triển KT XH ở việt nam

so GJAo ovc vA eAo r~o

TRUONG f>~l HOC KINH TE TP. HO CHI MINH

THAN THJ THU HA

?

"

~

~

"

?

"

GIAI PHAP DAY NHANH TOC DO GIAI NGAN
~
VA NANG CAO HI~U QUA S(J' DVNG NGUON VON ODA
CHO STj NGHIEP PHAT TRI:EN KT-XH (j VIETNAM
'

"

"

?

?

•

""

Chuyen nganh: Tai chinh - Lliu thong ti@n t~ va tin dl}.ng
Ma s6: 5.02.09

LU4.N VAN T~C SI KINH TE

NGUOI HUONG DAN KHOA HOC:
TS. PHAN THJBICH NGUYtT

TP. HO CHi MINH- Nam 2003


M{)C L{)C

so

CmfdNG 1: MQT
VAN
MANG TiNH CHAT LY LU~N VE ODA
VA GIAI NGAN ODA
..

HE

?

"

~

,R

1.1. TONG QUAN VE ODA
1.1.1 Cac khai nil$m v~ ODA ....................................................................... Trang 1
1.1.2 Hlnh thuc cung d(p ODA .................. ;................................................. Trang 2
1.1.3 Phan loc;ti dlf an ODA .......................................................................... Trang 2
1.1.4 Tac d()ng cua ODA .............................................................................. Trang 4
,.

K

~

~

?

K

"

1.2. CAC VAN DE CHUNG VE GIAI NGAN VON ODA
1.2.1 Nguyen t~c giai ngan .......................................................................... Trang 6
1.2.2 E>i~u kil$n rut v6'n ................................................................................ Trang 7

' th u• t1;1c can
~ th'""
. •. ngan
" ODA .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . Trang 7
1.2 .3 C ac
Iet d~
e g1a1
1.2.4 Cac thu t1;1c rut v6'n ODA ..................................................................... Trang 8
1.3. TINH HINH ODA THE GIOI VA KINH NGHieM QUAN LY,
Dl)NG ODA CJ cA.c NUOC

sir

1.3.1 Tlnh hlnh ODA the' gioi.. ................................................................... Trang 10
1. 3.2 Kinh nghil$m thu hut va

su d1;1ng ODA Ci cac nu'oc ............................ Trang 13

CHU'ONG 2: PHAN TiCH TiNH HiNH GIAI NGAN v A THl)'C TIEN
sif DVNG ODA fJ VI)tT NAM
~

~

K

'

'

?

2.1. NHU CAU VON E>AU TU VA VAl TRO CUA ODA
TRONG Sl)' NGHieP PHAT TRIEN KT- XH CJ VIeT NAM .................. Trang 19
2.2. TONG QUAN TINH HINH THU HUT v A
2.2.1 Tlnh hlnh

v~n

sir Dl)NG ODA (j VIeTNAM

d()ng ODA .......................................... ,....................... Trang 22

su d1;1ng ODA .................................................. Trang 23
2.2.3 E>anh gia vil$c thu hut va su d1;1ng ODA ............................................ Trang 27
2.2.2 Tlnh hlnh thu hut va
;..

/ '

'

?

A

?

A

2.3. PHAN TICH TINH HINH GIAI NGAN ODA 0 VIJ::T NAM
2.3.1 Tlnh hlnh giai ngan v6'n ODA ........................................................... Trang 31


?

2.3.2 Anh hu'dng cua vil$c gilti ngan

ch~m ................................................. Trang

36

2.3.3 Nh~n dinh cua nha tai tr2.3.4 Nhfi'ng nguyen nhan chinh cua tlnh tr~ng giai ngan ch~m ................ Trang 41
CHUONG 3: GIAI PHAP DAY NHANH TOC DO GIAI NGAN v A NANG
CAO HitU QUA Sif Dl)NG ODA fJ VItT NAM
3.1. NROM GIAI PRAP 1: NANG CAO NANG LljC QUAN L YNRA NUOC
3.1.1 Cai each quan ly va nang cao slf ph6i hca'p b9, ban, nganh ............................ ~ ................................................ Trang 48
3.1.2 Thie't l~p m9t khuon kh6 phap ly du'3.1.3Hai hoa thu tl,Ic cua Chinh phu Vil$t Nam va cac nha tai tr3.1.4 Tang cu'ong cac ho~t d9ng h8 trnu'oc v~ ODA ..................................................................................... Trang 52
3.1.5 Tang cu'ong tinh minh b~ch trong quan ly nha nu'oc v~ ODA .......... Trang 53
3.1.6 Tie'n toi thanh l~p m9t ccJ quan chuyen trach v~ ODA .................... Trang 53
"'

?

,

?

,

?

AI

.:!

K

,....

3.2. NROM GIAI PRAP 2: GIAI PRAP CO BAN BE BAY NRANR TOC BO
GIAI NGAN v A TANG cVONG NANG Lljc sir Dl)NG voN onA
·
3.2.1 Xay dl;l'ng va hoan chinh quy ho~ch sii' d1;1ng v6n ODA ................... Trang 55
3.2.2 Thlfc hil$n d6ng b9 quy trlnh thffm dinh va thl;l'c hil$n dlf an ............. Trang 55
•?•
K
K
d~
K
d-<'·,
quyeKt tot
van
e von
01 ling.................................................... Trang 57

3 .2 .3 G1a1

3.2.4 Tie'p t1;1c hoan thil$n quy chuffn trong giai ph6ng m~t b~ng .............. Trang 58
3.2.5 Nang cao cha't lu'3.2.6 Roan thil$n quy trlnh rut v6n, thu tl;IC giai ngan va tang cu'ong
cong tac ki~m tra, giam sat qua trlnh giai ngan ngu6n v6n ODA ..... Trang 61
3.2.7 Roan thil$n chinh sach v~ thue' d6i voi dlf an ODA .......................... Trang 62
3.2.8 Tang cu'ong nang llfc d9i ngii can b9 thl;l'c hil$n dlf an ...................... Trang 63
,..,

,...

KETLU~N


,

,

A.

,

-

,...,

&

DANH MVC CAC KY HI~U, CAC CHU VIET TAT

ADB: Ngan hang Phat tri€n Chau A
(Asian Development Bank)
BQLDA: Ban Qm1n ly Dtt an

. CG:

Nh6m tu' va'n
(Consultants Group)

DAC:

Uy Ban Vi~n trc;i phat tri€n
(Development Aid Committee)

FDI: Dffu tu' trttc ti€p nuoc ngoai
(Foreign Direct Investment)
GDP: T6ng san phffril quO'c n()i
(Gross Domestic Product)

IMF.: Quy tiSn t~ quO'c t€
(International Finance Corporation)

JBIC: Ngan hang Hc;ip tac quO'c t€ Nh~t Ban
(Japan International Cooperation Agency)
NSNN: N gan sach Nha nu'oc.
ODA: H6 trc;i phat tri€n chfnh thuc
(Official Development Assistance)
UNDP: Chu'dng trlnh hc;ip tac phat tri€n Lien hi~p QuO'c
(United Nations Development Programmes)

WB: Ngan hang Th€ giOi
(World Bank)


~

?

~

DANH Ml)C CAC BANG, DO THJ

Bang 1-1: ODA tu cac nu'oc thu()c DAC
Bang 1-2: ODA vao cac nu'oc dang phat tri~n
Bang 2-1: Nhu cftu v6n cho dftu tu'phat tri~n iJ Vi~t Nam
Bang 2-2: Tinh hlnh cam ke't ODA giai do~n 1993-2002
Bang 2-3: Co ca"u gia trj cac di~u uoc ODA ky ke't giai do~n 1993- 2002
Bang 2-4: Tinh hlnh cam ke't, ky ke't, giBang 2-5: Muc phan b6 ODA va ODA tinh theo dftu ngu'oi cho cac vung
Bang 2-6: Thl.fc tr~ng giai ngan theo tinh cha"t ngu6n vO'n nam 2002
Bang 2-7: · Ho~t d()ng quan ly dffu thftu trong m()t nam tai khoa cua JBIC

ffinh 2-1: Tinh hlnh cam ke't ODA giai do~n 1993 -2002
ffinh 2-2: Co ca"u vO'n ODA cung ca"p cho Vi~t Nam
ffinh 2-3: Phan tich co ca"u ODA theo nganh
ffinh 2-4: Tinh hlnh ky ke't- giai ngan ODA giai do~n 1995 - 2002
ffinh 2-5: 10 nganh tie'p nh~n ODA nhi~u nha"t
ffinh 2-6: Giai ngan cua 10 nha tai trQ hang dftu
ffinh 2-7: Giai ngan ODA theo di~u ki~n tai chinh

'

?

~

LOIMODAU

,

,..,

,.,.,

?

~

'

1. TINH CAP THIET CUA DE TAl
Bfft mtoc Vi~t Nam dang vung bu'oc tren con du'ong d6i moi, phffn dffu v€
co ban trd th~mh m<)t nu'oc cong nghi~p phat tri~n vao nam 2020 nhu' nghi quye't
Dc;ti h<)i Bc;ti bi~u toan quO'c Bang C<)ng San Vi~t Nam l~n thu VIII va IX da vc;tch
ra. B~ g6p ph~n tht;(c hi~n tha'ng ld<)ng va sa d1;1ng c6 hi~u qua cac ngu6n vO'n ben ngoai, trong d6 ngu6n vO'n Vi~n
trChinh phil mtoc ngoai va cac t6 chuc tai chinh quO'c te' cang trd nen c6 y nghia
quan trQng nhfft la khi n€n kinh te' phat tri~n chu'a cao, muc d<) tich lily n<)i b<) rfft

tha'p, trong khi lc;ti ra't c~n c6 tO'c d<) tang tru'dng kinh te' nhanh nh~m du6i lqp cac
nu'oc trong khu vt;(c, phat tri~n toan di~n kinh te'- xa h<)i ciia dfft nu'oc.
K~ tu khi nO'i lc;ti quan h~ voi cac Nha tai trda nh~n du'
t6 chuc quO'c te'. Ngu6n vO'n ODA da dong g6p m<)t ph~n khong nho trong st;(
nghi~p chung ciia dfft nu'oc. Tuy nhien, cho de'n nay lu'vao d~u tu' phat tri~n kinh te'- xa h<)i tren phc;tm vi ca nu'oc con chie'm ty 1~ thffp
so voi sO' du'tha'p hon muc trung blnh ciia cac nu'oc trong khu vl;t'c. Theo Ong Alan Coulthart,
di€u phO'i vien Ban Phat tri~n do thj ciia Ngan Hang The' gioi tc;ti Vi~t Nam:
"Vi~t N am dang tl;t' danh ma't co h<)i "ngan vang" trong vi~c thu hut ngu6n vO'n
nay bdi thl;t'c te' vua qua da lam long tin cac nha. tai trDo d6, vi~c nghien ctlli va thl;t'c hi~n d€ tai: "Gilli phap dily nhanh ttfc dl)

giai ngan va nang cao hi~u qua sit dlf,ng nguiJ'n vtfn ODA cho sf/ nghi~p phat
triin kinh tt- xii hl)i cua Vi~t Nam" la rfft c~n thie't nh~m g6p ph~n giai quye't
nhung hc;tn che' vu'ong ma'c gay can trd tO'c d<) giai ngan ODA va hu'ong toi tO'i da
hoa hi~u qua vO'n trong d~u tu' phat tri~n kinh te'- xa h<)i.

2. Ml)C DICH NGHIEN CUU CUA D:E TAl
Vffn d€ co ban rna lu~n van mong muO'n giai quye't la du'a ra cac djnh
hu'ong, cac bi~n phap c1;1 th~ nh~m dffy nhanh tO'c d<) giai ngan vO'n ODA d6ng
thoi nang cao hon nua hi~u qua sa d1;1ng ngu6n vO'n ODA trong di€u ki~n n€n
kinh te' Vi~t N am.


3. 1>01 Tu'(1NG VA PH~M VI NGHIEN CUu
f)~ tai c6 lien quan de"n nhi~u l'inh vrf.c khoa hQc khac nhau nhu kinh te", Uti

a

chfnh, lu~t phap, v.v ... va ca nhfi'ng va"n d~ ph~m vi quO'c te". Tuy nhien lu~n
van chi gioi h~n ph~m vi nghien cuu v~ ho~t d9ng giai ngan ODA va ngu6n vO'n
ODA kern theo cac giai phap at~m vi mo va vi mo gcin li~n voi n6.

4. PHUONG PHAP NGHIEN CUu
Phuong phap nghien cuu duphuong phap duy v~t bi~n chung. Lu~n van con quan tri~t va sii' dvng cac nguyen
tcic sau: khach quan, toan di~n, thO'ng nha"t gifi'a lich sii' va logic, tu trll'u tu<;1ng de"n
cv th~. phuong phap di~n dich - quy n~p. phan tfch t6ng hthO'ng. Lu~n van con sii' dvng cac tai li~u cac cong trlnh nghien cuu trong va
ngoai nuoc v~ cac va"n d~ c6 lien quan de"n d~ tai nghien cuu.
~

K

?

A

-

5. KET CAU CUA LU~N VAN
Lu~n van d~ tai: "

Giai phap dily nhanh ttfc dQ giai ngiin va nang cao
hi~u qua nguiJn vtfn ODA cho sl/ nghi~p phat triin kinh tt- xii hQi II Vi~t Nam"
g6m 64 trang voi 3 chuang:
-

Chuang 1: M9t sO' va"n d~ mang tfnh cha"t ly lu~n v~ ODA va giai ngan
ODA - g6m 18 trang voi 2 bang bi~u.

-

Chuang 2: Phan tfch tlnh hlnh giai ngan va thrf.c ti~n sii' dvng vO'n ODA
cho srf. nghi~p phat tri~n kinh te"- xa h9i Vi~t Nam- g6m 27 trang voi
7 bang bi~u va 7 hlnh.

a

Chuang 3: Giai phap dffy nhanh tO'c d9 giai ngan va nang cao hi~u qua
sii' dvng vO'n ODA- g6m 19 trang voi 1 bang.
Ra"t mong nh~n du<;1c nhfi'ng phe blnh dong g6p ciia quy th~y co.


CHUONGl:
"

~

~

,

~

~

,

"

MOT
SO VAN DE MANG TINH CHAT LY LUAN
•
•
~
VE ODA VA GIAI NGAN ODA
'

?

"


\

- 1-

Cai each co ca'u n~n kinh te', c6 g~ng h(>i nh~p vao n~n kinh te' khu Vl!C va
toan c~u d~ c6 th~ tang tnl'dng nhanh, ben vung va tren co sd d6 gi:H quye't cac
va'n d~ xa h(>i khac nhu' tt;to cong an vi~c lam, x6a d6i, ghim ngheo... dang la
nhung chie'n lu'theo duck Tuy nhien, ty 1~ tie't ki~m n(>i dja thffp, co so ht;t t~ng kinh t€ lt;tc h~u
va ngu6n nhan ll!c con kern phat tri~n g~p ra't nhi~u trd ngt;ti trang vi~c thl!c thi
cac chie'n lu'd~c·bi~t quan trQng.
Trang cac ngu6n v6n tu ben ngoai, c6 2 ngu6n v6n Ion, d6 la d~u tu' trl!c

tie'p nu'oc ngoai- FDI va Vi~n trB~u tu' trl!c tie'p nu'oc ngoai la chu d~u tu' trl!c tie'p du'a v6n va ky thu~t vao
nu'oc nh~n d~u tu', di~u hanh va chi dt;to thl!c hi~n qua trlnh SXKD, tren co sd

thue mu'on, khai thac cac ye'u t6 co ban d nu'oc sd tt;ti nhu' tai nguyen, sue lao
d(>ng.
Nhu'ng m6i quan h~ kinh t€ mang tinh h6 trtri~n voi cac nu'oc dang va kern phat tri~n thong qua vi~n trthuc (Official Development Assistance- ODA)
,...?

~

1.1 TONG QUAN VE ODA
1.1.1

Cac khai ni~m v~ ODA:

Ii6 trphan anh m(>t trong nhung m6i quan h~ giua m(>t ben Ia cac nu'oc phat tri~n va
m(>t ben la cac nu'oc dang phat tri~n, thong qua vi~c cung ca'p cac khoan vi~n trkhong hoan lt;ti va cac khoan cho vay u'u dai.
C6 ra't nhi~u nhung khai ni~m va djnh nghia v~ ODA, nhu'ng sl! khac bi~t
giua cac djnh nghia khong nhi~u:
• Theo Uy Ban Vien tro Phat tri~n (Development Assistance Committee DAC): Vi~n trq phdt triln chinh thlic ODA (Official Development Assistance) la
nguo'n vdn hb trq chinh thlic tu ben ngoai bao gam cdc khoan vi~n trr; va cho vay
wJi cdc diiu ki~n uu d{fi; ODA dur;c hilu la ngu6n vdn danh cho cdc nuac dang va
kern phdt triln (va cdc ttJ chlic nhiiu ben), dLI(/C cdc C(f quan chfnh thlic cua cdc
chinh phu trung Ll{fflg Va dja phLI{fflg ho(ic cdc C(f quan thf1a hanh cua chinh phu,
cdc td chlic phi chinh phu tai trr;.

• Theo dinh nghia cua T6 chuc Hop tac Kinh t€ va Phat tri~n (Organization
for Cooperation and Development- OECD):


-2-

ODA la mqt giao dtch chfnh thuc dUf!c thiit lqp vai m~:tc dfch chfnh la thuc
ddy Slf phdt triin kinh ti - xii hqi cua cdc nuac dang phdt triin. Diiu ki~n tai
chinh cua giao djch nay c6 tinh chift LIU diii va thanh td vi~n tr(/ khong hoan lt;zi
chiim it nhfit 25%.
VO'n ODA phat sinh tu nhu c~u c~n thie't cua m()t quO'c gia, m()t dia
phu'dng, m()t nganh - du'trva h6 trTheo khai niem trong Quy che' Quan ly va sii' dung ngu6n vO'n h6 trd phat
tri~n chinh thuc (Ban hanh kern theo Nghi dinh 17/2001/NB-CP ngay 04/05/2001
cua Chinh phii Vi~t Nam): HJ trf! phdt triin chfnh thuc (gQi tdt la ODA) la hot;zt
dqng hf!p tdc phdt triin giila Nha nuac ho(tc Chfnh phu nuac Cqng Hoa Xii hqi
Chu nghia Vi~t Nam vai nha tai trf!: Chinh phu nuac ngoai, cdc t6 chuc lien chinh
phu ho(tc lien qudc gia bao go'm cdc hinh thuc chu yiu sau day:
•

-

HJ trf/ can can thanh todn

-

HJ tr(/ thea chuang trinh

-

HJ trf! thea dl! an

ODA c6 thi iJ dt;zng vi~n trf! khong hoan lt;zi ho(tc cho vay vai ditu ki~n uu
diii (liii suift thdp, thifi ht;zn cho vay dai). ODA cho vay uu diii c6 yiu td khong
hoan lt;zi it nhift dt;zt 25%.
N6i chung, cac khai ni~m, dinh nghia khac nhau d~u thO'ng nha't chung C1
di~m: Vi~n trf! phdt triin chfnh thuc la mqt hJ trf/ wjt chift cua mqt nuac cho mqt
nuac khdc thoa miin 3 nguyen tdc:
vi~n

-

DU{/C cdp biJi mqt ca quan thuqc Chinh phu cua nuac cho
t6 chuc qudc ti (Official)

tr(/ hay mqt

-

Nhlim m~:tc tieu chu yiu la tang cuifng phdt triin kinh tf, nang cao phuc lf!i
xii hqi tt;zi nuac tie'p nhqn vi~n tr(/ (Development)

-

Phai c6 tinh uu diii du di sl! vi~n trf/ nay khong triJ thanh gdnh nt;ing cho
nuac tiip nhqn vi~n trf! va ytu td cho khong phai chiim it nhift la 25%
(Assistance)
1.1.2 ffinh thuc cung ca'p ODA

Thong thuong cac nha tai trphii Vi~t Nam cung ca'p ODA theo hai hlnh thuc sau:


- 3-

•

ODA khong holm lai: Nha tai trq cung ca'p ODA cho Vit%t Nam va khong
yeu c~u phia Vit%t Nam hoan l~i khmln vit%n trq nay. ODA khong hoan l~i du'qc
cung c(p theo cac hlnh thuc sau:
Vi~n tr(/ bdng himg hoa ho(ic bdng tdn
Vi~n

-

tr(/ theo dlf an

HJ tr(/ kY thuql: d~ chuffn bi dlf an v6n vay, tang cu'ong nang llfc, nghien
CUu chie'n lu'QC phat tri~n cac linh VlfC kinh te'- xa hoi, cai each th~ che'
Vi~n

tr(/ dtMi hinh thuc cac Quy tu vdn, Quy hf/p tac

Chuyin dtli n(/ thimh vi~n tr(/

• ODA vay llu diii: Nha tai trq cung c(p ODA cho Vit%t Nam voi di~u kit%n
u'u dai v~ lai sua't va thoi h~n vay dai (con g9i Ia tin dt,mg u'u dai). Cac nha tai trq
cung c(p ODA vay u'u dai thong qua cac khoan vay:

-

Rut vdn nhanh bdng tiin (cac khoan vay di~u chinh co ca'u, cac khoan
vay chu'ong trlnh, vay d~ tai trq nh~p kh~u)
Vay theo dlf an, chu{fflg trinh ngimh: kern theo cac cam ke't v~ chinh sach
ODA hJn hf!p: cac nha tai trq cung c(p khoan ODA khong hoan l~i ho~c
cac khoan ODA cho vay u'u dai kern theo cac khoan tin dt,mg thu'ong
m~t.

1.1.3 Phan lo~i d\1' an ODA

•!• Phiin lo{li theo nha tai trf/, ODA c6 2lo~i:
• ODA da phu{fflg: la vit%n trq phat tri~n chinh thuc cua mot t6 chuc qu6c
te' (IMF, WB, ADB, ...) hay t6 chuc khu vlfc (OPEC, EU. ..) ho~c cua Chinh phu
mot nu'oc danh cho mot nu'oc nao d6, nhu'ng c6 th~ du'qc thlfc hit%n thong cac t6
chuc da phu'ong nhu' UNDP (Chu'ong trlnh phat tri~n Lien Hit%p Qu6c ), UNICEF
(Quy Nhi d6ng Lien Hit%p Qu6c )...
• ODA song phu{fflg: la cac khoan vit%n trq trlfc tie'p tu nu'oc nay de'n nu'oc
kia thong qua hit%p dinh du'qc ky ke't giua hai chinh phu. Trong s6 ODA tren the'
gioi, vit%n trq song phu'ong c6 khi chie'm toi 80%.
Ngoai ra cac ttl chuc phi chinh phil (NGO) ct1ng ngay cang tham gia nhi~u
hon vao vit%c cung c(p ODA tren the' gioi do chinh phu nu'oc cung c(p da "san


- 4-

bot" vi~n trdc;to huong tOi nhu cffu thlfc te' ciia nhan dan dia phlidng nlioc tie'p nh~n.

•!• Phiin lot;zi theo cd che'tai chinh cua d-(1 an

• Dl! dn cdp phdt: cac dlf an sii' dvng ODA theo cd che' Ngan sach Nha
nuoc ca'p phat
• Dl! dn cho vay lr;li: cac dlf an sii' dvng v6n ODA theo cd che' vay lc;ti tu
Ngan sach Nha nuoc
• Dl! an vita cdp phdt, vita cho vay lr;d: cac dlf an sii' dvng v6n ODA duqc
Ngan sach Nha nuoc ca'p phat m()t phffn, phffn con lc;ti nh~n vay lc;ti tu ngan sach.

•!• Phiin lot;zi theo tinh chilt ngiin sach cua dlf an
•

Dl! dn do trung uang thf!c hifn: cac dlf an dliB() va nhi~m vv qmln ly ciia cac B().
• Dl! an do dja phuang thf!c hifn: cac dlf an thu()c nhi~m vv chi ciia cac
dia phlidng va dU'•

Cdc df! dn 2 cdp thf!c hifn ( c6 ca BQLDA trung U'dng va BQLDA tinh,

huy~n)

•!• Phiin lot;zi theo tinh chllt chi tieu ngiin sach
• Dl! an ddu tU xay dlfng ca bdn: cac dlf an c6 n()i dung chi XDCB nhli
cac dlf an qu6c 1(), di~n, thuy lqi...
• Dl! an himh chfnh Slf nghifp: cac dlf an dffu tU' vao linh
h()i nhling khong c6 n()i dung chi XDCB.

Vl/C

kinh te', xa

• Dl! an vita ddu tu xay df!ng C(/ bdn vita himh chfnh Sf! nghiep (cac dlf an
dan s6, ke' hoc;tch h6a gia dlnh, giao dvc THCS, giao dvc tigu h9c...)

1.1.4 Tac dqng ciia ODA
1.1.4.1 Giiii quytt cac vdn di toan ciiu
Loai ngU'oi dang phai dlidng dffu voi nhil'ng va'n d~ to IOn, anh hliong sau
s~c toi slf t6n tc;ti va phat trign tlidng lai ciia con nguoi, d6 la va'n d~ v~ o nhi~m
moi truong, bung n6 dan s6, chenh l~ch giau ngheo, b~nh dich the' ky AIDS, nc;tn
khung b6, chie'n tranh eve b()... ODA da dong g6p m()t phffn to IOn giai quye't cac
va'n d~ nay qua dlf an va chU'dng trlnh ca'p v6n cv thg cho cac nU'oc dang phat


- 5-

tri~n, tn,tc tiep ho~c ghin tiep tac d<)ng toi nguy co ti~rn nang cua cac va'n d~ to~m

cffu. V6n ODA t~o di~u ki~n tang cu'ong trao ddi hi~u biet va h<;1p tac v~ rn9i rn~t
kinh te- chinh tq - xa h<)i giii'a cac dan t<)c voi nhau. Sl,l' xich l~i gffn nhau giii'a
cac dan t<)c tren the gioi se lo~i bo nhii'ng nguy co xung d<)t l<;1i ich ti~rn ~n tren
the gioi.

1.1.4.2

•!•

Vi phia ben cung cdp vlfn:

Milt tich cue

f)~t cac llll,lC dich V~ chinh tri: ben cung ca'p v6n rnu6n nang cao vi the cua

rninh, Vu'On r<)ng tffrn anh hu'dng ra cac khu Vl,l'C, ap d~t quan h~ d6i n<)i, d6i ngo~i
len cac nu'oc tiep nh~n theo rnong rnu6n cua ben cung ca'p.
f)~t du'<;jc nhii'ng ngu6n l<;1i kinh te': vi~n tr<;j song phu'ong t~o di~u ki~n cho

cac cong ty cua ben cung ca'p nh~n du'<;jc Sl,l' u'u dai khi dffu tu' trl,l'c tiep t~o nu'oc
nh~n Vi~n tr<;j nhu' gianh du'<;jC quy~n u'u tien trong CaC CUQC dffu thffu, ban san
ph~rn... lam tang them tinh c~nh tranh so voi cac san ph~rn cling lo~i c6 xua't xu
tu cac nu'oc khac. Cling voi sl,l' gia tang cua v6n ODA, cac dl,i an dffu tu' vao nu'oc
tie'p nh~n (cua nhii'ng cong ty ben nha tai tr<;j) cling tang theo voi nhii'ng di~u ki~n
thu~n l<;1i hon.

•!•

Milt han cht:

Do di~u ki~n cung ca'p ODA d6i voi nhii'ng qu6c gia khac nhau va c6
nhii'ng yeu cffu khcit khe d6i voi nu'oc tie'p nh~n nen d~n den tlnh tr~ng.phan bi~t
d6i xti' giii'a cac nu'oc tiep nh~n va sl,l' chenh l~ch giii'a cung ca'p v6n h6 tr<;1 giii'a
cac nu'OC Va khu Vl,l'C tren the gioi.
Vi~c cung ca'p v6n ODA la rnanh da't rnau rno cho vi~c phat sinh hang lo~t

cac t~

n~n

nhu' quan lieu, tharn nhilng, lang phi. ..

1.1.4.3

vi ph{a ben tiep nhQ,n vtfn:

•!•

Milt tich cue: Tffm quan tr9ng cua ODA d6i voi cac nu'oc dang va
kern phat tri~n Ia khong th~ phil nh~n. f)i~u nay du'<;jc th~ hi~n r6 qua cac tac
d<)ng tich cl,l'c cua v6n ODA d6i voi cac nu'oc tie'p nh~n:
•

Gop phtln gidi quytt vdn di thie'u vdn cho phat trie"n: cac nu'oc dang phat
tri~n luon phai du'ong dffu VOi Sl,l' thieu hl,lt tri~n mien V~ v6n cho phat tri~n
do trlnh d<) phat tri~n kinh te' con (j muc tha'p va tich luy trong nu'oc con qua
nho be so voi nhu cffu cho cac dl,i an phat tri~n kinh te' xa h<)i cua h9. Trong
khi d6 cac khoan vay thu'ong rn~i la ganh n~ng qua IOn rna cac nu'oc phat
tri~n khong th~ chiu ndi. M~c dli chu'a phai la giai phap t6i u'u d6i voi cac


- 6-

mtoc dang phat tri€n nhu'ng vO'n ODA la m()t giai phap ra't kha thi va c6 hil$u
qua. Nho c6 ngu6n vO'n ODA hang lo~t cac dl! an, chu'dng trlnh t~i cac nude
dang phat tri€n da duqc hil$n thl!c hoa.
•

E>O'i voi nhfi'ng dl! an phat triin hf!- tilng cd siJ, ODA giup nude nh~n vil$n trq
c6 di~u kil$n tO't hdn d€ xay dl!ng nhfi'ng cong trlnh doi hoi vO'n IOn, mile sinh
loi tha'p nhu' du'ong xa, cffu cang, san bay... nhu'ng l~i la nhfi'ng dl! an mang
l~i lqi ich kinh te' - xa h()i IOn, d~t n~n m6ng cho sl! phat tri€n v~ lau dai
thong qua linh vl!c dffu tu' chinh la xay dl!ng, nang ca'p cd sd h<;l tffng ky
thu~t, t~o ra sue ha'p d~n m~nh dO'i voi cac nha dffu tu' nu'oc ngoai, nhAm thu

hut cung m()t luc ca hai ngu6n vO'n FDI va ODA cho cong CUQC phat tri€n
kinh te'.

•

Ngu6n vO'n ODA con gop philn hfl tr(l cho sl/ phat triin be'n vilng cho cac
nu'oc tie'p nh~n vO'n. G6p phffn chuy€n d6i Cd ca'u kinh te' cua cac nu'oc dang
phat tri€n theo hu'ong tl! chu hdn, khong phl,l thUQC vao Sl! trq ca'p CUa chinh
phiL V oi cac khoan cho vay ttu dai, tlnh hlnh can can thanh toan, dl! trfi'
ngo~i t<$ Va tham hl,lt ngan sach chinh phu du'QC cai thil$n; qua trlnh cai t6 Cd
ca'u kinh te' cilng nhu' cai each cac th€ che' kinh te' cil chuy€n sang cd che'
kinh te' mdi theo hudng thi tru'ong va md cii'a du'qc troi chay hdn.

•

ODA giup cac nu'oc nh~n vil$n trq tiep thu cong ngh? va chtit bi(lng quiin ly:
c6 di~u kil$n tie'p c~n voi cac kie'n thuc khoa h<;>c ky thu~t quO'c te', nang cao
trlnh d(), hoa nh~p vdi trao lttu phat tri€n tren the' gidi.

•

Lu'qng vO'n ODA nh~n duqc ttl' cac t6 chile tai chinh quO'c te' cang cao cang
ch(tng to d(J tin cijy ciia c(Jng dong qulfc te' dO'i voi nu'oc tie'p nh~n cang IOn

•

ODA giup cac nu'oc ngheo ciii each hanh chinh kinh ti thong qua cac
chu'dng trlnh vil$n trq dl! an, lam cho cd che' quan ly kinh te' C1 nhil'ng nu'oc
nay tie'p c~n voi nhfi'ng chuffn ml!c chung quO'c te'

•

ODA giup dao t(/-0 can b(J trong nhi~u lanh Vl!C d cac nu'oc dang phat tri€n,
t~o di~u kil$n cho cac nu'oc nay c6 d()i ngil nhfi'ng nha quan ly va nhan vien
ky thu~t thich hqp voi yeu cffu quO'c te'.

•!•

Milt han chi

H~n che' ro nha't la muO'n duqc nh~n ODA, nu'oc vay phai dap ung cac yeu

du cua ben cung ca'p. Mile d() dap ung cang cao thl vil$n trq tang len cang nhi~u.
Thong thu'ong cac nu'oc ca'p vil$n trq ca song phu'dng l~n da phu'dng d~u sii'
dvng vil$n trq nhu' la m()t cong cv d€ bu()c cac nu'oc dang phat tri€n phai thay d6i


- 7-

chinh sach kinh t€ - xa h()i, chinh sach d6i ngo~i phil hcung ca'p. Cac di~u ki~n vi~n tr
+ Rimg buoc vi chfnh tri: nu'oc cung ca'p ODA mu6n nu'oc tie'p

nh~n di

theo du'ong 16i d6i n()i, d6i ngo~i rna ben cung ca'p mong mu6n.

+ Rimg buoc vi diiu kien kinh tt- chfnh tri: nu'oc cung c{p ODA du'a ra
nhfi'ng di~U ki~n ffil,IC dich tac d()ng de'n chinh sach kinh te' - Xa hQi CUa nu'OC

nh~n theo chi~u hu'ong rna ben cung ca'p mong mu6n. Ching h~n nhu': ben nh~n
cam ke't phat tri~n theo m6 hlnh kinh t€ thi tru'ong, phai danh m9t phffn vi~n trnha't dinh cho phat tri~n kinh te' tu' nhan, phai u'u tien phat tri~n m()t s6 dia ban
hay linh vlf.c kinh te' Cl,l th~.

+ Rimg buoc vi diiu kien kinh tt: nhii'ng

di~u ki~n rang bu()c du'
nhAm m1,1c dich dam bao lphai danh ph~n Ion ho~c h~u he't v6n vi~n trca'p nhu' hang hoa, dich v1,1, thie't bi ... ; ben nh~n phai u'u tien cho cac c6ng ty Ci
nu'oc cung ca'p ODA trong vi~c nh~n th~u cac c6ng tdnh sii' d1,1ng v6n ODA
Tlnh tr~ng t~p trung ODA vao cac thanh ph6 tr<;mg di~m cilng t~o nen sl,l'
ma't can d6i trong co ca'u kinh t€- xa h()i cua qu6c gia d6, lam cho h6 ngan each
giau ngheo giii'a thanh thi va n6ng th6n cang trd nen each bi~t.
,

1.2

,...,

~

~

?

"

,..,

CAC VAN DE CHUNG VE GIAI NGAN VON ODA
1.2.1 Nguyen tAc giai ngan

VO'n ODA chi du'c~n xet de'n tlnh hlnh kinh te', hi~u qua va tie't ki~m. Di~u nay c6 nghia Ia v6n
ODA kh6ng th~ dung d~ thanh toan cho h~ng m1,1c kh6ng du'van ki~n dlf. an. Them d6, kinh te', hi~u qua va tie't ki~m la cac ye'u t6 ra't quan
trQng d6i voi cac nha tai trquy dinh v~ d{u th~u va xet th~u c~n du'V6n ODA chi dung d~ thanh toan cho cac hang hoa va dich Vl,l hvoi ffiQt s6 nha tai trc6 ngu6n g6c til' cac nu'oc thanh vien (d6i voi cac hhang hoa d6 phlti du'tu' va'n phlti c6 qu6c tich cua 1 nu'oc thanh vien). D6i voi m()t s6 nha tai trphu'ong, ngu6n cung ca'p hang hoa va dich v1,1la til' cac nu'oc cung ca'p ODA d6 va
ngu6n cung ca'p hang hoa dich v1,1 cua nu'oc tie'p nh~n ODA.
Cac nguyen til:c cua phia Vi~t Nam: nguyen til:c quan trQng nha't v~ quan
ly v6n ODA la theo Lu~t Ngan sach Nha nu'oc t{t ca v6n ODA d~u dtt

- 8-

v6n thu()c Ngan sach Nha nu'oc va du'qc qm'in ly theo cac quy dinh v~ quan ly chi
tieu ngan sach nha nu'oc hi~n hanh.
1.2.2

Cac di~u ki~n rut vO'n

V6n vay chi du'qc thanh toan cho cac h~ng ffil)C da du'qc ghi trong quy
dinh, khong th~ rut v6n ODA d~ thanh toan cho cac h~ng mvc khong du'qc ghi
trong van ki~n dl,l' an. Cac di~u ki~n rut v6n ODA:
Hi~p dinh vay c6 hi~u h;tc: d6i voi cac hi~p dinh vay WB ho~c ADB sau

khi dam phan va ky hi~p dinh ben vay phai thl,l'c hi~n m()t s6 cong vi~c
nha't dinh da du'qc quy dinh trong hi~p dinh d~ hi~p dinh c6 hi~u ll,l'c.
Mftu chfi' ky rut v6n phai du'qc thong bao cho phia nha tai trq. D6i voi cac
dl,l' an do WB va ADB tai trq, mftu chfi' ky c~n du'qc gioi thi~u Ia mftu chii'
ky cua BQLDA va ngan hang phvc Vl,l dl,l' an. Cac mftu chfi' ky nay phai
duqc gti'i cho Ngan hang nha nu'oc Vi~t Nam d~ gii'i cho nha tai trq.
Cac di~u ki~n rut v6n quy dinh trong Hi~p dinh da duqc thl,l'c hi~n.
-

D~y du h6 sd thanh toan:

+ D(Jfl rut vo'n va cac ban sao ke di kem theo
+ Hc;p d6ng hoijc d(Jfl hang
+ Hoa d(Jfl hoijc yeu cdu thanh toan theo titn dq cua nha thdu
+ Phitu gia dii duc;c C(/ quan kiim soat chi xac nh(in
+ Cac tai lifu giai trlnh btl sung khdc ntu Bq Tai Chinh yeu cdu
Cac chi phi khong duqc thanh toan bAng v6n ODA: thong thu'ong cac
ngu6n v6n tai trq ODA khong tai trq cac chi phi sau:

+ Thut nh(ip khtiu va lf phi hili quan. Tuy nhien, trong tru?mg hc;p mua sdm
theo gid xudt xuiJng cua cdc hang hod san xudt trong nuac, gid xudt xuiJng d6 dii
c6 thi bao gam ca cdu phtln thut nh(ip khtiu

+ Cdc loq_i thut trong nuac

+ Cdc chi phi v~ ddt nhu giai ph6ng mijt bdng ...
+ Mqt sff chi phi khdc nhu chi phi v(in chuyin hang hod trong nuac, chi phi
bao hiim trong nuac ...


- 9-

1.2.3

•!•

Cac thu t1,1c citn thie't cho gh'li ngan ODA

Thll gidi nglin cua nha tai trf/: D6i voi cac dlf an cua ADB va WB, nha

tai tr9 se gli'i phfa Vi«$t N am m()t thu giiH ngan voi m1;1c dich chi d~n thu t1;1c rut
tien tu khoan vay CUa nha tai tr<;j m()t khi khoan vay nay du'QC tuyen b6 CO hil$u
lt;(c. Thu' giai ngan thu'ong kern theo S6 tay giai ngan. Thu' giai ngan htu y them
phfa Vi«$t Nam m()t s6 va"n de c1;1 th~ hon trong qua trlnh rut v6n nhu':
•

Thoi di~m gli'i cac dang ky chfi' ky cua d~i dil$n du'QC uy quyen ky don rut
.K
von

•

Muc xin rut v6n t6i thi~u cho tung l~n rut v6n, h~n muc rut v6n Mn d~u

•

Nguang cua cac h<;Jp d6ng d~ c6 th~ ap d1;1ng hlnh thuc sao ke chi tieu

•

f>ia chi d~ glli h6 so rut v6n ...

•

Va m()t s6 khac con chua d~ c~p de'n ho~c de c~p chua r6 trong hi~p
dinh tai tr9.

Thu' giai ngan la m()t van ban hu'ong d~n quan tn,mg. Thu' giai ngan ap
dl}ng voi cac dlf an v6n vay, con d6i voi cac dlf an h6 tr<;j ky thu~t do quy mo nho
cho nen cac nha tai tr9 khong gli'i thu' giai ngan cho phfa Vi~t N am.

•!•

Diing kj chil kj cua dqi difn dllf/c uj quye'n kj ddn rut vtfn: Cac dt;t' an

deu phai dang ky chfi' ky cua d~i di~n du'Qc uy quyen ky don rut v6n ODA va de
nghi thanh toan b~ng ngu6n v6n ODA, v6n d6i ung gli'i tOi B() Tai Chinh, Kho
b~c Nha nu'oc noi giao dich, Ngan hang ph1;1c v1;1 (ne'u c6) va nha tai tr
•!•

Thu tt~c

[(Ia

chf)n nglin hang pht~c Vfl: D6i voi dt;t' an cua ADB, WB,

NHNNVN chu trl, ph6i h<;Jp voi B() Tai Chlnh tham khao y kie'n cua co quan chii
quan dt;t' an d~ lt;(a ch<;>n m()t NHTM d~ lam ngan hang phl}C Vl} cho dt;t' an.
BQLDA c~n chu d()ng c6 cong van de xua"t vil$c llfa ch<;>n NH ph1;1c Vl} gli'i cho
NHNNVN sau khi dam phan v6n vay voi nha tai tr<;1. D6i voi cac dlf an khac,
vil$c lt;t'a ch<;>n NH ph1;1c v1;1 do BQLDA ph6i h<;Jp voi B() Tai Chfnh llfa ch<;>n.

1.2.4
~ ,

Cac thu t1,1c rut vo'n ODA

Cac nha tai tr9 ODA c6 nhfi'ng quy dinh Cl} th~ va cac hlnh thuc rut v6n tu
ngu6n tai trQ cua mlnh, cac quy trlnh thu tl}C chi tiSt CO th~ khac nhau gifi'a cac
nha tai trQ nhu'ng nhln chung c6 4 hlnh thuc sau:


- 10-

•!• Rut vlln thanh toan tn.tc ti(p: La hlnh thuc thanh tmin rna theo d~ nghi cua
Ben vay, Nha tai trhoa, dich vl}.

Pham vi dp dung:
•

Thanh todn cho cdc h(lp d6ng xfiy hip lr:Jn

•

Thanh toan cho chi phi tu vdn ( thuiJng la cac h(lp dbng Zan, d(ic bi~t la
cdc h(lp d6ng kY wJi tll van quffc tt}

•

Thanh todn hang nhqp khilu wJi gid trj nho, chua dtn mac cdn thitt
phaimiJUC

ã

Dffi voi cdc dƠ an JBJC thl hlnh thac nay chl dp drj,ng dffi voi cac don
rut vffn bling VND

•!• Thanh toan theo hinh thuc thll cam ket: La hlnh thuc thanh toan rna
theo d~ nghi cua ben vay, nha tai trdam bao tra ti~n cho NHTM d6i voi khoan thanh toan da du'nha cung ca'p theo m<)t thu' tin dl}ng L/C.

Pham vi dp dung:
•

Thanh toan ti~n di nhqp hang hoa, thitt bj bling thll tin drj,ng

ã

Dffi voi cac dƠ an JBJC thl hlnh thac nay chl ap drj,ng dffi voi cdc don
rut vffn bdng JPY

•!• Thu t11-c holm vifnl thanh toan ho'i tif

Holm vifn: la phu'dng thuc rna Nha tai trvao tai khoan cua Ben vay (hol}c c6 th~ vao tai khoan cua d\f an) d6i voi cac
khoan chi phi htra bAng ngu6n cua mlnh.
Ho'i tlf: La phu'dng thuc rna Nha tai trda phat sinh va da duHi~p dinh vay c6 hi~u l\fc. Phu'dng thuc nay thu'ong ap dl}ng trong cac tru'ong hthanh toan cac hoc,tt d<)ng mua sa:m nho, chi phi hoc,tt d<)ng cua BQLDA hol}c
thanh toan m<)t s6hc,tng ml}c XDCB.
Pham vi ap dung: thong thuiJng c6 thi chi cho cdc khoan chi chuiln bj d¥ an,
thiit ki kY thuqt chi titt, mua sdm trang thitt bj ... ho(ic bdt kY khoan chi naoma c6


- 11 -

thi thf!c sf! lam cho qua trznh thf!c hifn df! an thul)n lf!i han, dam bdo chdt lu(/ng
cao han ...

•!• Thu tl}c tai khoiin lf!-m ung I tai khoiin dijc bifl: La h1nh thuc rna Nha tai
trbi~t md tC;ti m()t NHTM d~ Ben vay chu d()ng thanh tmin tu khoan nay ph~n tai
tr
Pham vi ap dung:
•

Thanh toan cho cac cong trznh xay ldp, dijc bift la cac cong trznh quy
mo nho va phan tan tren difn rqng

• Mua sdm thilt bi vai gia tri nho, chu ytu la mua sdm trong nuac

r,

•

Chi trd cho cac djch
vdn quffc te'

•

Chi trd cho cac chi phi hoc;zt dqng cua BQLDA

•

Va mqt sff khodn chi khac.

V(J

tli vdn, chu ytu la tli vdn trong nuac hoqc tu

Cac quy dinh cv th~ v€ quy tr!nh thu tvc rut vO'n ODA

1.3 TINH HINH ODA THE GIOI
DT,JNG ODA fJ CAC Nu'OC

VA

rJr

Xem phl} ll}c

KINH NGHI).tM QUA.N LY,

sif

1.3.1 Tinh hlnh ODA thl gim
•!• Tinh hinh cung cap va tiep nhljn ODA
Theo sO'li~u cua Ngan hang The' giOi, m~c du c6 S\1' gia tang trong 2 nam
cuO'i th~p ky la nam 1998 va 1999 nhttng nh!n chung trong th~p ky nay dong vO'n
ODA tu cac nha tai trBang 1-1: ODA tit cac nlltJc thul)c DAC
Tfnh thea gia tri
(ty USD)
Tfnh thea
%GNP

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

60,9

56,5

59,2

58,9

55,1

48,3

52,1

56,4

52,1

56,4

0,33

0,30

0,30

0,27

0,25

0,22

0,23

0,24

0,23

0,24

NguiJ'n: The World Bank, Global Development Finance 2001, 2002

ODA tu cac nha tai trgiam tu muc 60,9 ty USD xuO'ng con 48,3 ty USD hay tu muc 0,33% GNP cac


- 12-

mtoc thuoc Uy Ban Vil$n trq Phat tri€n (DAC) xu6ng con 0,22% GNP cila cac
mtoc nay. M~c du da c6 s-g gia tang trong nam 1999 (d<,tt 56,4 ty USD) nhttng tinh
theo GNP cila DAC, ODA cfing chi d<,tt 0,24% tha'p hon muc cao nha't trong th~p
ky 1990 va con each kha xa mvc tieu 0, 7% cila Lien Hil$p Qu6c.

S-g giam slit cila dong v6n ODA trong th~p ky 1990 con dttqc th€ hil$n r6
n€u xet tren giac do nhung nttoc nh~n tai trq:

Bang 1-2: ODA vao cac nuuc dang phat triin (tj USD)
1990 1991

1992 1993

1994 1995

1996 1997 1998

1999

43,2

46,4

48,1

46,2

39,7

35,6

38,4

40,3

28,2 35,1 30,5 28,3 32,7 32,7
Vi~n trq khong
hoan l~i

Trongd6
Song phudng
14,6 29,5 23,9 22,5 24,6 26,1
7,9
6,6
E>a phudng
3,6
5,6
6,6
5,8
15,0 14,4 15,9 13,4 15,4 13,5
Cho vay t1u dai
Trongd6
6,5
4,9
Song phltdng
8,3
6,3
8,5
6,7
8,9
8,6
E>a phltdng
8,1
7,4
6,7
6,7
Ngu6n: The World Bank, Global Development Finance 2002

28,1

26,1

27,3

28,9

21,8
6,3
11,6

19,8
6,3
9,5

20,5
6,8
11,1

22,0
6,9
11,4

3,0
8,6

1,5
8,0

3,1

8,2

4,3
7,1

ODA

49,5

41,7

Cd quan tai trt/ ODA: Trong th~p ky 1990, m~c du s6 lttqng tai trq
giam slit nhttng s6 cac cd quan tai trq l<,ti gia tang mot each m<,tnh me, tu 7 cd
quan trong nam 1960 tang len d€n 50 co quan. B~c bi«$t vai tro cila cac t6 chuc
phi chinh phil ngay cang gia tang. Nam 1995 c6 tOi 28.900 t6 chuc phi chinh phil
qu6c t€ (trong khi s6 t6 chuc nay chi la 1.600 nam 1980). S-g gia tang nay dttqc
giai thich bdi slf gia tang trong trach nhil$m cong cong cfing nhtt slf qua tai trong
quan ly hanh chinh Va Slf gia tang nhanh cila cac dlf an tai trq.

•!•

•

Nha tai tr(/ da phtt(Jflg Mn nhl{t: IMP va WB hil$n dang Ia nhung nha tai trq da
phttdng IOn nhfft the' giOi.

•

Nha tai tr(/ song phtt(Jflg Zein nha't: vil$c phan b6 ODA di@n ra khac nhau giua
cac khu vJ!c: c6 th€ khu vJ!c nay nh~n dttqc ODA nhi6u hon khu vJ!c khac,

ho~c mot nha dffu ttt c6 ty II$ dffu ttt cao d khu vlfc nay nhttng l<,ti thffp Ci khu

vJ!c khac. Du v~y, trong s6 cac nttoc cung ca'p ODA song phttong, Hoa

Ky va

Nh~t Blm Ia nhung nttoc dfin dffu the' giOi.

ã!ã

Khu vƠc tiep nh{jn ODA nhie'u nhdt

v oi vil$c stl' dvng c6 hil$u qua cac ngu6n 1-gc tai chinh,

d6ng thCJi tlnh hlnh
chinh tri, kinh t€ 6n dinh da khi€n cho ngu6n v6n ODA tren th€ gioi hil$n t~p


- 13 -

trung nhi~u v~w cac mtoc Chau A, d~c bi~t la Dong NamA, trong do co Trung
Qu6c Ia nuoc thu hut ODA nhi~u nha't.

•!•

Llnh v(lc tai trf/ ODA nhie'u nhift:

Tuy theo d~c di~m rieng m6i nuoc tai trnhling qua th6ng ke cua OECD Hinh Vl,l'C dlid~u tli cho h~ t~ng xa h()i hanh chanh va xoa n

h~ t~ng v~ xa h()i va hanh chinh da tang len va chie'm g~n 30% trong cac cam ke't
song phlicJng trl,l'c tie'p toan c~u. TucJng tl,l' ctl'u trchie'm ty tn;mg IOn hcJn trong vi~n trva cong nghi~p va trkhong con quan tn;mg nhli trlioc day nua. Song song voi nhung thay d6i nay vi~n
trsl,l' nha't tri ngay cang cao v~ nhu c~u h6 trth~ che' nen muc phan b6 vi~n trdang da tang len.
Buoc sang thien nien ky moi, vi~n trgia trj tuy~t d6i nhung da tlicJng d6i 6n djnh theo ty 1~ ph~n tram so voi GNP.
Theo s61i~u cua DAC, nam 2001 dong v6n ODA (tinh theo gia hi~n hanh) tu cac
nha tai trhi~n hanh va 1,4% tinh theo gia trj thl,l'c) so voi nam 2000 (53,7 ty USD) khi tinh
theo gia trj tuy~t d6i nhung do la muc 6n djnh ne'u so sanh vi~n trcua cac nuoc DAC (trong ca hai nam 2000 va 2001, vi~n trcac nuoc DAC d~u d~t 0,22%)
Trong nam 2001, dong v6n ODA tu My va Lien minh chau Au d~u tang,
trong do My trd thanh nlioc cung ca'p ODA IOn nha't the' giOi (10,9 ty USD) vliqua Nh~t Ban (9,7 ty USD) v6n la nuoc cung ca'p ODA IOn nha't tren the' gioi tu
truoc de'n nay. Nhung nuoc cung ca'p ODA IOn tie'p theo laDue, Anh, Phap va Ha
Lan. Tuy nhien, chi co Dan M~ch, Na Uy, Ha Lan, Lucxambua va Thuy Di~n la
d~t dliTri~n vQng phat tri~n cua ODA trong thien nien ky moi: vi~n tr
nlioc dang phat tri~n gia tang d~ dap Ung m1,1c tieu phat tri~n thien nien ky moi
va m()t da'u hi~u d~y hua hyn la vao thang 3/2002 t~i Monterrey, Lien minh
Chau Au va My da tuyen b6 muc ODA moi. Cac vj nguyen thu qu6c gia cua
Lien minh Chau Au cam ke't tang muc dong gop ODA trung blnh len tai 0,39%
vao nam 2006, tuc la se tang them 7 ty USD m6i nam. My cam ke't tang muc

dong gop ODA them 5 ty USD trong vong 3 nam tai chinh tie'p theo.


- 14-

Trong bO'i clmh do, Vi~t Nam da nh~n duqc ngay cang nhi~u vi~n trq hon
trong nhii'ng nam qua va d~c bi~t la nhung nam 90. Slf gia tang m~nh v~ vi~n trq
nhU' v~y m<)t ph~n Ia do Vi~t Nam co m<)t xu(t phat di~m tu'ong dO'i thip. Tuy
nhien trong nam 2000 vi~n trq da tang de'n muc khie'n Vi~t Nam trd thanh nu'oc
dung thu 3 tren the' gioi v~ muc ODA tie'p nh~n tu cac nu'oc thanh vien cua DAC.

1.3.2 Kinh nghi~m tho hut va sti' dQng ODA lJ cac nti6'c
Qua trlnh tie'p nh~n va su dvng ODA da di~n ra C5 nhi~u noi tren the' giOi,
co nhii'ng nu'oc su dvng ODA thanh cong, co nhung nu'oc roi vao tham hQa nq n~n
chang chit, hang chvc uam khong thanh toan duqc nq.

1.3.2.1 Kinh nghi~m thanh cong:
Theo danh gia vi~n trq du'qc xem Ia thanh cong C5 m<)t sO' nu'oc nhu'
BO'txoana va Han QuO'c vao nhii'ng nam 1960, Indonexia vao cuO'i nam 1970;
Bolivia va Gana vao cuO'i nhung nam 1980; Uganda va Vi~t Nam Yao nhung
nam 1990 Ia d~n chU'ng cho thiy cac nu'oc thoat ra thoi khung hmlng d~ co slf
phat tri~n nhanh chong. Vi~n trq nu'oc ngoai giu vai tro quan trQng trong tung slf
bie'n dlSi, dong gop cac y tu'dng v~ chu'ong trlnh phat tri~n, dao t~o cac nha ho~ch
dinh chinh sach cong CQng va tai trq cho cfti each Va md r<)ng cac dich Vl). cong
c<)ng.

•!• Kinh nghiem thlmh cong II Thai Lan: Nam 1966, Thai Lan Ia m<)t
nu'oc ngheo da sO' ngu'oi dan sO'ng voi muc duoi 1 USD/ngu'oi/ngay. Giai do~n
1966 de'n 1990, Thai Lan da tang thu nh~p d~u ngu'oi len g(p 3 l~n va giam ty I~
ngheo xuO'ng con 2% sO' dan. Trong do, vi~c t~n dvng ngu6n vO'n ODA cho d~u tu'

phat tri~n da mang I~i hi~u qua cho slf nghi~p phat tri~n kinh te'- xa h<)i C5 Thai
Lan
- Nghien cU'u qua trlnh thu hut va su dvng ODA cua Thai Lan, ta th(y d~
tang kha nang khai thac ngu6n vO'n ODA Thai Lan da thlfc hi~n tO't cac cong
vi~c:

•

Chuiin hi tdt dlf an xin vi?n trf/:
Vi~c chuftn bi cac dlf an tru'oc khi xin vi~n trq se giup cho Thai Lan chu

d<)ng dinh hu'ong ngu6n vO'n va Ianh vlfc d~u tu' u'u tien, tu do co ke' ho~ch su
dvng dung ffil).C dich va ke' ho~ch tra nq hqp ly. Khi d~ xuit voi ben d(p vi~n trq,
Chfnh phu Thai Lan thu'ong tie'n hanh xem xet d~ xac dinh tru'oc nhung vffn d~:
./ Tinh c(p thie't cua dlf an
./ Nen vay nu'oc ngoai hay huy d<)ng vO'n trong nu'oc


- 15-

../ Quy dinh r6 muc v6n c~n vay va muc huy dQng trong mtoc
../ Hi~u qua sii' dvng va kha nang hoan tra trong tu'dng lai.
Sau d6 tie'n hanh dam phan (J ca'p Chinh phil d~ llJa ch<;>n ngu6n vay voi
muc lai sua't cilng nhtt cac di~u ki~n ttu dai khac.
Khi chu'a c6 S\1' phe duy~t cila Chinh phil, cac chil d\1' an khong du'xuc voi d6i tac nu'oc ngoai d~ tranh nhii'ng cu9c v~n d9ng ng~m khong khach
quan.

•

Xac dinh dung liinh v(lc dli'u tllllu tien
Nhii'ng lanh vlJc du'Ph~n vi~n tr
h9i ho~c vao nhii'ng lanh vlJc c6 tac d9ng IOn de'n d~i da s6 qu~n chung nhan dan.
Ph~n v6n hoan l~i sii' dvng d~ d~u tu' cho cac lanh vlJc doi hoi v6n d~u tu'

Ion, thoi gian thu h6i v6n dai, khong ha'p d~n cac nha d~u tu' trong va ngoai nu'oc
nhu' cac d\1' an thUQC h~ tffng kinh te': giao thong, Vi~n thong, nang lu'l
•

Quy dinh ro nguyen tile trong sit dZJng v6n ODA:
Cac di~u khoan khi sii' dvng v6n vay du'
M6i d\1' an h~t hu9c phai c6 khoan chi v~ tu' va'n chie'm 4-5% tri gia d\1' an
va phai du'thie't l~p lu~n chung kinh te'- ky thu~t, thie't ke' chi tie't th\l'c hi~n d\1' an, mua s~m
thie't hi voi tinh nang ky thu~t hi~n d~i. gia ca hPh~n thi cong cong trlnh va mua s~m thie't hi phai du'
theo nguyen t~c: ne'u trong nu'oc dam du'dng du'nu'oc, ne'u da'u th~u qu6c te' phai tham khao chi tie't v~ gia, tinh nang ky thu~t d~
ch<;>n nha th~u t6t nha't.

•

Quy dinh h{m mftc vay va trii nf/ hlmg niim

Day la m9t trong nhii'ng hi~n phap giup Thai Lan khong hi sa l~y vao vong
nvay khong du'vao cac khoan chi d~ can d6i ngan sach qu6c gia hang nam.
Chinh phil Thai Lan thttong khcfng che':


- 16-

+ Muc vay n+ Muc tnl nnhAm can dO'i kha nang vay- tra va muc xua't khffu phu hNhieu dlf an co ngu6n vay va phu hh<)i nhu'ng do cac chi tieu Vu'giup Thai Lan luon Ia nu'oc tnl nngoai cao.

•!• Kinh nghiem thimh cong iJ Trung Quffc: Trung QuO'c la m<)t nu'oc tie"p
nh~n ODA hang dffu va da t~n dt.mg du'
xay dlfng du'Trung QuO'c da du'a ra bai hQc kinh nghi~m trong thu hut ODA do Ia ben
c~nh dieu ki~n tien de Ia 6n dinh chinh tri - xa h<)i thl vi~c llfa chQn dung va
quan ly tO't cac dlf an co y nghia quan trQng nha't dS thu hut ODA.
Trung QuO'c t6 chuc ch~t che cong tac dao t~o ngu6n nhan llfc cho quan ly
dlf an. Han the" do qua trinh phan ca'p trung liang chi quan ly cac va'n de ve
nguyen tii:c con thl phan giao cho cac nganh va dia phu'dng
Chu y ra't nhieu de"n chinh sach nang cao hi~u qua va sue c~nh tranh cua
nen kinh te", nang cao nhanh chong nang llfc xua't khftu.
Sii' dt;mg dung hu'ong va quan ly tO't ngu6n vO'n ODA, d6ng thoi co chinh

sach huy d<)ng cac ngu6n vO'n khac dS nang cao hi~u qua dffu tu, nang cao nhanh
chong nang llfc xua't khftu, thu ht;p khoang each phat triSn va khii:c ph1:1c slf cO'
moi tru'ong. Trung QuO'c da d~t du'thi tru'ong n<)i dia to IOn, nhu'ng xua't khftu cfing d~t gffn 20% GDP. Co thS noi du
tlnh hlnh khac nhau, nhu'ng chinh sach dffy m~nh xua't khffu cua Trung QuO'c da
trd thanh m<)t nhan tO' ra't quan trQng dS co dieu ki~n duy tri kha nang phat triSn
lien t1:1c va duy tri tinh tr~ng ndu'1.3.2.2 Nhii'ng bai hqc tha't b~i trong sti' dQ.ng vo'n ODA:

Tie"p nh~n va sii' d1:1ng ngu6n vO'n ODA co thS xem nhu' con dao hai lu'oi:
ne'u sii' d1:1ng tO't co hi~u qua se Ia d<)ng llfc thuc dffy tang tru'dng va phat triSn
kirih te'; ne"u khong bie"t each sii' d1:1ng no se trd thanh ganh n~ng nnu'oc ngheo vao tlnh tr~ng bi dat hon.

•

Sit d~Jng von ODA kem hi?u qua:


- 17-

CJ Chau My La tinh m()t s6 mtoc da sll' d1,mg v6n vay ODA vao m1;1c dich
phi san xua't, nh~p kh~u hang tieu dung la chu ye'u, ngoai ra n~n tham nhiing h6i
19 trong cac quan chuc c6 chuc quyen khie'n cho khong nhung kinh te' khong du'cai thi~n rna da't nu'oc con rdi vao tinh canh d6i ngheo hdn tru'oc, c6 nhii'ng nu'oc
da bo qua nguyen tAc da'u thffu c~nh tranh nen da mua thie't bi voi gia cao hdn ra't
nhieu so voi gia thi tru'ong, khie'n cho khoan vay u'u dai l~i trd thanh khoan vay
c6lai sua't cao hdn ca lai sua't vay thu'dng m~i

• Chinh stich kinh le': ngu6n vi~n trkinh te' d hffu he't cac nu'oc Chau Phi va chi gop phffn ra't nho vao vi~c giam
ngheo. Nguyen nhan la do chinh sach kinh te' cua Chinh phu c6 th~ ngan can
vi~n trkhan ve can can thanh toan, tham h1;1t ngan sach Ion ho~c muc l~m phat cao c6
th~ lam moi tru'ong kinh te' b{t 6n, Jam giam Slf hu'dng ung CUa khu VlfC tu' nhan
tru'oc nhii'ng dlf an dffu tu' cong c()ng sll' d1;1ng vi~n tr•

Cd cdu dilu Ill bdt h(lp ly

Brazil la m()t di~n hlnh: cac cong trlnh h~ tffng du'v6n IOn, ng6n ma't khoang 3/4 lu'moi thoat khoai ngheo nan, d~n de'n ke't qua Ia Brazil da trd thanh con nnha't the' gioi vao nam 1986 voi t6ng nd~u tien tren the' gioi tuyen b6 vo nba't hm()t nha may da ga'p 10 lffn s6 v6n dffu tu' vao chu'dng trlnh thuy l<;1i d vung Dong
BAc, Xay dl,l'ng t6 hdffu tu' kh6ng 16 62 ti USD ...

•

Xtic dinh khong dung hllung dilu Ill

Nhu' C1 Chau Phi, ngu6n vi~n trdl,l'ng cac bi~t thlf Ion, dffu tu' vao phat tri~n thanh thi rna khf>ng quan tam tai lanh
Vl,l'C chinh la nong nghi~p. Ke't qua Ia nen kinh te' phai chiu nhieu t6n tha't do vi~c
dffu tu' khong dung m1;1c dich.

1.3.2.3 Nhrrng bai hqc kinh nghi~m cho vi~c sll' d.;mg ODA lJ VN:
Ngu6n h6 trSlf nghi~p phat tri~n kinh te' - Xa h()i CUa cac nu'OC dang phat tri~n, trong do CO
Vi~t Nam. Vi~c nghien cll'u kinh nghi~m qu6c te' trong linh vl,l'c nay di sau vao
kinh nghi~m quan ly va sll' dl;lng ODA d cac nu'oc c6 y nghia thoi Slf va thl,l'c ti~n
quan tn;>~~~M1-m'Jeimrtrnmi'em rut ra:
•BQ GIAO Dl)C'VA E>.~o T.
TRVCJNG DH KINH TE TP.HCM

THUVI:¢N