Lê Bá Khánh Trình(Tuấn Anh-Nga Điền)

Tôi đã tò mò, để rồi cố công mà tìm hiểu về thần
đồng toán học, người được mệnh danh là "cậu
bé vàng của toán học VN" những năm đầu thập
kỷ 1980, người đi thi toán học quốc tế đã vừa
đoạt giải nhất trong số 8 giải nhất của 40 quốc
gia tham dự, đồng thời là người duy nhất đoạt
giải đặc biệt cho lời giải đẹp nhất kỳ thi năm ấy,
ra sao bây giờ...?
Đường đến với toán học
Lê Bá Khánh Trình sinh ra ở Huế trong một gia đình có 6 anh chị em, bố là giáo viên
trường Đại học Y, mẹ là giáo viên cấp 2. Trước khi vòng nguyệt quế của giải thưởng
Toán quốc tế đặt lên đầu anh, Khánh Trình chỉ là một cậu bé nghịch ngợm, ham chơi,
học "lệt lệt" như lời anh tự nhận, dù thời đó, "con giáo viên" cũng là một thương hiệu
cho sự học hành không đến nỗi nào của anh. Cơ duyên đến với toán học của cậu bé
Khánh Trình cũng tình cờ: Nghỉ hè lớp 9, trong một lần xem Báo Thiếu niên tiền phong,
thấy có đăng đề bài thi toán dành cho học sinh giỏi quốc gia, Trình mày mò tự giải, rồi
ham thích những con số từ lúc đó. Cũng là cơ duyên khi đúng năm đó, tỉnh Bình Trị
Thiên mở lớp chuyên toán ở Huế, Trình đi thi và trúng tuyển dù kết quả mà anh đạt
được không phải là cao.
Toán học chiếm bao nhiêu thời gian với Khánh Trình khi bé? Với những người học toàn
diện thì không sao, nhưng anh học thiên về toán, các môn khác chỉ học cầm chừng.
Toán học hấp dẫn anh đơn giản qua sự quan sát đối chiếu những nét tương đối để làm.
Anh cũng không tự lý giải được tại sao mình lại theo môn toán mà không phải là một
môn học nào khác. Trước kỳ thi học sinh giỏi toán toàn quốc, Khánh Trình chỉ đoạt giải
tư trên tổng số gần 200 học sinh dự thi. Nhưng sau đó có 20 học sinh cao điểm nhất để
chọn lấy 4 người sẽ được bồi dưỡng để thi toán quốc tế, Khánh Trình là một trong số
đó. 4 học sinh đã ở chung với nhau trong 2 - 3 tháng ở nhà khách của Bộ Giáo dục để
hằng ngày được các thầy bồi dưỡng, không chịu áp lực cụ thể nào ngoại trừ việc cố
gắng giải bằng hoặc hơn học sinh thi quốc tế năm trước. Kỷ niệm của Khánh Trình thời
ấy là những lần tắm ở bể nước, nhà khách không có nhà vệ sinh nên mọi sự giải quyết
là chạy sang bờ đê bên kia. Riêng việc ăn uống được đặt cơm ở một nơi rất sang trọng,

nơi đó như là chỗ của các bộ trưởng đến ăn. Khi đó tiền ăn được Nhà nước cho nhưng
gia đình cũng phải góp thêm cho các em. Những người lớn thắc mắc về nhóm trẻ con
Lê Bá Khánh Trình thời còn học phổ
thông. Ảnh do nhân vật cung cấp
ăn ở nơi có tiêu chuẩn dành cho bộ trưởng là sự thú vị còn rất lâu trong ký ức Lê Bá
Khánh Trình.
Giải đặc biệt từ bài toán sai và sự ưu ái thời gian của giám thị!
Hồi đó, nhóm học sinh đi thi Olympic toán học quốc tế ở Anh cùng các thầy đã rất liều.
Đó là Phạm Văn Tiệp (hiện đang ở Mỹ), Bùi Tá Long (trước làm ở Việt Cơ rồi chuyển
sang Viện Môi trường), Phạm Ngọc Anh Cương (hiện sức khỏe rất yếu, đang ở nhà) và
Lê Bá Khánh Trình. 4 người đều chưa có visa vào Anh nhưng vẫn lên đường, đi vòng
sang Nga, ở đó gần 1 tuần lễ để xin visa vào Anh từ Moscow. Các thầy do Bộ Giáo dục
cử đi là những người có kinh nghiệm trong việc đưa học sinh đi thi. Giấy mời của Bộ
Giáo dục Anh đã khiến cho việc xin visa từ Nga không đến nỗi khó.
Lần đầu tiên, bước chân ra nước ngoài, ấn tượng của nhóm học sinh bé nhỏ ấy chỉ là sự
sững sờ, choáng váng. Ngoại ngữ của các anh khi đó chỉ đủ để giao tiếp sơ sài. Ký túc xá của
Đại học London là nơi tiếp đón các bạn của gần 40 đoàn từ các nước học đến dự thi. Ngày
đầu tiên thi, bài số 2 về hình học tương thích với cuốn sách hình học rất hay mà trước đây ở
nhà Khánh Trình đã đọc rất hứng khởi với những bài tập anh làm rất kỹ, nên anh ứng dụng
như cháo chảy.
Khánh Trình giải đề thi nhanh chóng, nhưng anh cũng tự nhận, dường như các thầy đã
bồi dưỡng đúng hướng để các anh thi không bị khớp, bị bất ngờ với một đề thi từ một
đất nước với văn hóa và ngôn ngữ xa lạ thời ấy. Tuy nhiên sau đó Khánh Trình phát
hiện ra mình giải sai bài hình học khi chỉ còn 15 phút nữa là hết giờ. Sự lo lắng và sự
cập rập của thời gian lại là động lực cho anh nghĩ ra cách giải mới mẻ, sáng tạo hơn.
Bài đã giải là bài công phu, rất hay nhưng nó sai. Khi anh bắt đầu chép lời giải thì chỉ
Đội tuyển học sinh
giỏi toán VN đi thi
toán quốc tế năm
1979. Ảnh do nhân

vật cung cấp