luận văn thạc sĩ biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn từ thực tiễn huyện yên thủy, tỉnh hòa bình

BỘ NỘI VỤ
……/……

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
…………/…………
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

BÙI PHƯƠNG THẢO

BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH GIÁO DỤC
TẠI XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN TỪ THỰC TIỄN
HUYỆN YÊN THỦY, TỈNH HỊA BÌNH

Chun ngành : Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
Mã số

TĨM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ
LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH

HÀ NỘI - NĂM 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của tơi, số liệu và
kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và không trùng lặp với
các đề tài khác. Tôi cũng xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực
hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã
được chỉ rõ nguồn gốc./.

Yên Thuỷ, ngày

tháng

năm 201

Tác giả

Bùi Phương Thảo


LỜI CẢM ƠN
Để có thể hồn thành đề tài luận văn thạc sỹ một cách hoàn chỉnh, bên
cạnh sự nỗ lực, cố gắng của bản thân cịn có sự hướng dẫn nhiệt tình của q
thầy cơ cũng như sự động viên ủng hộ của gia đình, bạn bè và đồng nghiệp
trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn.
Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Vũ Trọng
Hách, người đã tận tâm chỉ bảo và hết lòng giúp đỡ, tạo điều kiện tốt nhất cho
tơi hồn thành luận văn này.
Xin bày tỏ lịng biết ơn đến Ban giám đốc, q thầy cơ Học viện Hành
chính quốc gia đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu cũng như tạo
điều kiện thuận lợi nhất cho tơi trong suốt q trình học tập, nghiên cứu và
đến khi hoàn thành luận văn.
Xin chân thành bày tỏ lịng biết ơn đến gia đình, những người đã không
ngừng động viên, hỗ trợ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt thời gian học tập
và thực hiện luận văn.
Xin chân thành cảm ơn tới các anh chị đồng nghiệp đã nhiệt tình giúp
đỡ, động viên và tạo điều kiện để tơi vừa hồn thành tốt cơng việc, vừa hoàn
thành nhiệm vụ học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài luận văn hoàn chỉnh./.
Tác giả

Bùi Phương Thảo

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU............................................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài Luận văn........................................................................................... 1
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn..................................... 3
3. Mục đích và nhiệm vụ của Luận văn....................................................................... 6
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của Luận văn............................................. 6
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của Luận văn.............7
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận văn.......................................................... 8
7. Kết cấu luận văn................................................................................................................... 8
CHƯƠNG 1CƠ SỞ LÝ LUẬN, PHÁP LÝ VỀ BIỆN PHÁP XỬ LÝ
HÀNH CHÍNH GIÁO DỤC TẠI XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN......................10
1.1. Những khái niệm cơ bản........................................................................................... 10
1.1.1. Khái niệm về xử lý vi phạm hành chính.................................................. 10
1.1.2. Khái niệm biện pháp xử lí hành chính..................................................... 11
1.1.3. Khái niệm, bản chất pháp lý, đặc điểm biện pháp xử lý hành
chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn................................................................. 13
1.1.4. Phân biệt biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị

trấn với các biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt
buộc; đưa vào trường giáo dưỡng; đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc...16
1.2. Vai trò của biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường,
thị trấn............................................................................................................................................ 18
1.2.1. Giáo dục, cải tạo đối tượng có hành vi vi phạm.................................. 18
1.2.2. Thể hiện tinh thần nhân đạo sâu sắc của Đảng và Nhà nước ta
........................................................................................................................................................ 19

1.2.3. Ngăn chặn, phòng ngừa tội phạm............................................................... 20
1.3. Những quy định của pháp luật về biện pháp xử lý hành chính giáo

dục tại xã, phường, thị trấn.............................................................................................. 21
1.3.1. Đối tượng, thời hiệu, thời hạn áp dụng biện pháp xử lý hành
chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn................................................................. 21
1.3.2. Thẩm quyền áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn .. 26


1.3.3. Trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp xử lý hành chính giáo dục
tại xã, phường, thị trấn.................................................................................................... 26
1.3.4. Thi hành quyết định giáo dục tại xã, phường, thị trấn...................38
1.3.5. Chấm dứt việc chấp hành quyết định giáo dục tại xã, phường,
thị trấn....................................................................................................................................... 43
Tiểu kết chương 1......................................................................................................................... 45
CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG THỰC HIỆN BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH
CHÍNH GIÁO DỤC TẠI XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN TỪ THỰC TIỄN
HUYỆN YÊN THỦY, TỈNH HỊA BÌNH...................................................................... 47
2.1. Khái qt chung............................................................................................................. 47
2.1.1. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Yên
Thuỷ............................................................................................................................................ 47
2.1.2. Thực trạng vi phạm pháp luật của người chưa thành niên.........50
2.1.3. Thực trạng người nghiện ma túy trên địa bàn huyện......................51
2.1.4. Thực trạng xử phạt vi phạm hành chính về các lĩnh vực trật tự
an tồn xã hội; phịng, chống tệ nạn xã hội....................................................... 53
2.1.5. Các hoạt động triển khai thực hiện các quy định của pháp luật
về biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn..........54
2.2. Phân tích thực trạng thực hiện biện pháp xử lý hành chính giáo
dục tại xã, phường, thị trấn.............................................................................................. 59
2.3. Đánh giá chung................................................................................................................ 71
2.3.1. Kết quả đạt được và nguyên nhân............................................................... 71
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân.................................................................................. 73
Tiểu kết chương 2......................................................................................................................... 81

CHƯƠNG 3 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN BIỆN
PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH GIÁO DỤC TẠI XÃ, PHƯỜNG, THỊ
TRẤN TỪ THỰC TIỄN HUYỆN N THỦY, TỈNH HỊA BÌNH............82
3.1. Phương hướng hồn thiện biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại
xã, phường, thị trấn từ thực tiễn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình.........82


3.1.1. Biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn
gắn với chủ trương, chính sách pháp luật của Nhà nước về các biện
pháp ngăn ngừa, đấu tranh, phòng chống tội phạm
........................................................................................................................................................

82
3.1.2. Biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn
gắn với chủ trương, chính sách pháp luật của Nhà nước về bảo vệ
giáo dục trẻ em
........................................................................................................................................................

84
3.2. Giải pháp hoàn thiện biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã,
phường, thị trấn từ thực tiễn huyện n Thủy, tỉnh Hịa Bình.................85
3.2.1. Hồn thiện pháp luật
........................................................................................................................................................

85
3.2.2. Kiện toàn tổ chức bộ máy và nâng cao trách nhiệm của người thực

thi biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn
........................................................................................................................................................

89

3.2.3. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật
để nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của các đối tượng
........................................................................................................................................................

91
3.2.4. Tăng cường mối quan hệ phối hợp giữa chủ thể có thẩm quyền
và các cơ quan, tổ chức trên địa bàn
........................................................................................................................................................

92
3.2.5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện biện
pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn
........................................................................................................................................................

93
3.3. Một số kiến nghị nhằm thực hiện tốt biện pháp xử lý hành chính
giáo dục tại xã, phường, thị trấn đối với huyện Yên Thủy........................... 94
3.3.1. Đối với Ủy ban nhân dân tỉnh Hịa Bình


........................................................................................................................................................

94
3.3.2. Đối với Ủy ban nhân dân huyện Yên Thủy
........................................................................................................................................................

94
3.3.3. Đối với Ủy ban nhân dân các xã, thị trấn trên địa bàn huyện .. 95

Tiểu kết chương 3......................................................................................................................... 97
KẾT LUẬN....................................................................................................................................... 98
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................... 100
PHỤ LỤC........................................................................................................................................ 103


DANH MỤC BẢNG BIỂU
TT

Tên loại
Tên các bảng số liệu

1

Bảng số 2.1. Số liệu người nghiện ma túy

trên địa bàn huyện Yên Thủy từ năm 2012 đến

Bảng số 2.2. Số liệu đối tượng bị xử phạt vi ph
2

về các lĩnh vực trật tự an tồn xã hội; phịng ch

hội trên địa bàn huyện Yên Thủy từ năm 2012
Bảng số 2.3. Số liệu đối tượng bị lập hồ sơ áp
3

xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị t
Thủy từ năm 2012 đến năm 2017

Bảng số 2.4. Số liệu đối tượng bị lập hồ sơ áp d
4

xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị t

Sơn, tỉnh Hịa Bình từ năm 2012 đến năm 201
5

6

7

8

9

Bảng 2.5. Đánh giá các đối tượng được đề nghị
lập hồ sơ.
Bảng 2.6. Đánh giá việc thu thập thông tin, tài

đề nghị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phư

Bảng 2.7. Đánh giá việc kiểm tra tính pháp lý c

áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị

Bảng 2.8. Đánh giá thành phần tham gia cuộc h
ban nhân dân cấp xã

Bảng 2.9. Đánh giá công tác thi hành Quyết địn
pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn


MỞ ĐẦU
1.

Lý do chọn đề tài Luận văn

Công cuộc đổi mới đất nước với ưu tiên cốt lõi là xây dựng nền kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã từng bước đưa đất nước ta thoát
khỏi sự khủng hoảng kinh tế và từng bước cải thiện được đời sống vật chất
cho nhân dân. Những thành tựu của q trình đổi mới khơng chỉ dừng lại ở
tốc độ phát triển kinh tế, sự ổn định của đời sống xã hội và đảm bảo an ninh
quốc gia, độc lập chủ quyền của dân tộc mà còn được thể hiện trong các thành
tựu về văn hóa, xã hội, cơng tác giáo dục, đào tạo, khoa học, công nghệ và
bảo đảm an sinh xã hội v.v...
Tuy nhiên, song song với những thành tựu đạt được thì những biểu hiện
của mặt trái của nền kinh tế thị trường ngày càng bộc lộ rõ rệt và thường
xuyên trên hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội. Tình trạng phân hóa giàu
nghèo, tình trạng vi phạm pháp luật, đặc biệt trong các lĩnh vực quản lý nhà
nước có chiều hướng gia tăng, tình trạng vi phạm hành chính và xử phạt vi
phạm hành chính ở Việt Nam hiện nay đang diễn biến phức tạp trong khi đó
năng lực kiểm sốt lĩnh vực này của Nhà nước tỏ ra kém hiệu quả.
Nhận thức được vấn đề cấp bách trên, Đảng và Nhà nước ta đã ban
hành nhiều văn bản pháp lý để điều chỉnh cũng như xử lý các hành vi vi phạm
hành chính. Bên cạnh hình thức xử phạt vi phạm hành chính, các biện pháp xử
lý hành chính cũng là một hình thức xử lý hiệu quả áp dụng cho các đối tượng
có hành vi vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội nhưng chưa
đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự. Với mục tiêu giáo dục, cải tạo đối

tượng vi phạm, các biện pháp xử lý hành chính là một cơng cụ hữu hiệu để
cảm hóa, đồng thời nâng cao tinh thần tự giác chấp hành pháp luật của các đối
tượng. Trong đó giáo dục tại xã, phường, thị trấn là một biện pháp xử lý mang
tính cưỡng chế ít nghiêm khắc nhất so với các biện pháp còn lại, áp

1


dụng chủ yếu đối với đối tượng có hành vi vi phạm nhỏ, tính chất đơn giản, rõ
ràng, khơng nghiêm trọng, với tinh thần không cách ly họ khỏi cộng đồng mà
ngược lại, dùng sức mạnh của cộng đồng dân cư trực tiếp tham gia giáo dục,
cảm hóa người vi phạm để họ sớm hối lỗi, sửa chữa sai lầm, trở thành công
dân tốt trong xã hội.
Tuy nhiên, thực tiễn áp dụng biện pháp này trong thời gian qua đã bộc
lộ một số điểm hạn chế, bất cập như: Quy trình xem xét áp dụng biện pháp
này chưa thật sự đảm bảo công khai; việc xác định đối tượng áp dụng còn
nhiều lúng túng; hoạt động giáo dục đối tượng cịn mang tính hình thức, hiệu
quả đạt được chưa cao.
Huyện Yên Thuỷ được thành lập từ năm 1964, là một huyện miền núi
thấp của tỉnh Hồ Bình, cách thành phố Hồ Bình gần 100 km. Phía bắc giáp
huyện Kim Bơi (Hịa Bình), phía đơng giáp huyện Lạc Thủy (Hịa Bình), phía
tây giáp huyện Lạc Sơn (Hịa Bình) và phía nam giáp huyện Nho Quan tỉnh
Ninh Bình, huyện Thạch Thành tỉnh Thanh Hóa. Tồn huyện có tổng diện tích
đất tự nhiên là 28.216,1 ha; gồm 13 đơn vị hành chính (12 xã và 1 thị trấn).
Với đặc điểm là một huyện miền núi, tiếp giáp với nhiều vùng miền có điều
kiện kinh tế - xã hội khác nhau nên Yên Thủy có nhiều cơ hội giao lưu phát
triển cả về kinh tế và xã hội. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển nhanh về kinh
tế- xã hội, cũng kéo theo những bất ổn về tình hình an ninh chính trị, trật tự an
toàn xã hội, với sự gia tăng nhiều về tội phạm vị thành niên, cùng số lượng
người nghiện ma túy năm sau tăng cao hơn năm trước.

Bên cạnh chế tài hình sự được các cơ quan tư pháp áp dụng, chính
quyền địa phương cũng áp dụng cơng cụ hữu hiệu để phòng ngừa vi phạm
pháp luật trên địa bàn đó là áp dụng các biện pháp xử lý hành chính, trong đó
có biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn. Từ năm 2012
đến năm 2016, việc thực hiện các quy định của pháp luật về biện pháp xử lý

2


hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn đã được các cấp chính quyền
huyện quan tâm, bước đầu đã đạt được mục đích là cải tạo, giáo dục người vi
phạm pháp luật, ngăn ngừa, phòng chống vi phạm pháp luật, góp phần quan
trọng trong giữ vững an ninh, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn.
Tuy nhiên, qua thực tiễn triển khai các quy định của pháp luật về xử lý
vi phạm hành chính nói chung, biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã,
phường, thị trấn nói riêng cịn nhiều bất cập, hạn chế, đặc biệt trong cơng tác
giáo dục đối tượng cịn hình thức, chủ yếu lập hồ sơ để làm cơ sở thực hiện
các biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, đưa vào
trường giáo dưỡng; tính khả thi của biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại
xã, phường, thị trấn từ thực tiễn huyện Yên Thủy chưa cao.
Xuất phát từ đòi hỏi của thực tiễn và yêu cầu của Đảng về mục tiêu cải
cách bộ máy Nhà nước nhằm nâng cao năng lực hoạt động của bộ máy Nhà
nước nói chung cũng như hiệu quả của hoạt động xử lý vi phạm hành chính
nói riêng, trong đó có biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị
trấn, thì việc tăng cường nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn của
biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn là hết sức cần
thiết. Từ những phân tích nêu trên, Học viên chọn đề tài “Biện pháp xử lý
hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn từ thực tiễn huyện n Thủy,
tỉnh Hịa Bình” làm đề tài luận văn của mình.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn

Biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn là một
trong những biện pháp xử lý hành chính được quy định tại Luật xử lý vi phạm
hành chính năm 2012. Khi nghiên cứu cần đặt nó trong tổng thể các quy định
của pháp luật về các biện pháp xử lý hành chính. Liên quan đến lĩnh vực này
có thể kể đến một số tác giả cùng với các cơng trình khoa học của họ như sau:

3


Luận văn thạc sĩ luật học của Nguyễn Đình Thảo: "Trách nhiệm hành
chính trong lĩnh vực an ninh chính trị, trật tự an tồn xã hội", chủ yếu nói về
xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực cụ thể; Luận văn thạc sĩ luật học
của Nguyễn Thị Thủy: "Thẩm quyền xử lí vi phạm hành chính", nhấn mạnh
đến vấn đề thẩm quyền xử lí vi phạm hành chính... những đề tài trên nghiên
cứu ở nhiều khía cạnh khác nhau, nhưng chỉ mới dừng lại ở đề cập khái quát
hoặc gợi mở vấn đề về các biện pháp xử lí hành chính khác, chưa nghiên cứu
chun sâu, cụ thể, tồn diện về nhóm các biện pháp này.
Tác giả Nguyễn Thị Hà và tác giả Phạm Tiến Thành với luận văn Thạc
Sỹ "Các biện pháp xử lí hành chính khác theo quy định của pháp luật Việt
Nam hiện nay"; Tác giả Nguyễn Trọng Bình với luận văn thạc sỹ luật học về
“Hồn thiện các quy định pháp luật về các hình thức xử phạt vi phạm hành
chính”, các Luận văn đã đánh giá chuyên sâu và hệ thống đầy đủ, toàn diện
về cơ sở lý luận về các biện pháp xử lý hành chính khác, đồng thời cũng có sự
đánh giá xác thực về thực tiễn thực hiện các biện pháp xử lý hành chính khác
tại Việt Nam.
Tác giả Nguyễn Ngọc Bích với luận văn thạc sỹ luật học về “Hồn
thiện pháp luật về XLHC với người chưa thành niên” đã đề cập phần nào đến
một số nội dung về các biện pháp xử lí hành chính khác như biện pháp giáo
dục tại xã, phường, thị trấn; đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở chữa
bệnh nhưng chủ yếu đề tài bàn về khía cạnh xử lí đối với người chưa thành

niên và bảo vệ quyền và lợi ích của người chưa thành niên.
Tác giả Bùi Thị Đào với đề tài nghiên cứu, "Xây dựng Bộ luật xử lý vi
phạm hành chính - những vấn đề cần lưu tâm". Đề tài nghiên cứu khoa học
cấp Bộ của Bộ Tư pháp (2008) "Các biện pháp xử lý hành chính khác và việc
bảo đảm quyền con người" do Thạc sỹ Đặng Thanh Sơn làm chủ nhiệm đề tài
cùng nhóm nghiên cứu. Đây là cơng trình có tính quy mơ và khá chi tiết về

4


các biện pháp pháp xử lí hành chính khác, nhưng chủ yếu nhìn nhận, phân
tích quy định pháp luật và thực tiễn áp dụng dưới góc độ đối chiếu pháp luật
quốc tế và bảo đảm quyền con người.
Ngồi ra có một số bài viết trên các tạp chí chuyên ngành như: "Về các
biện pháp xử lí hành chính khác, thực tiễn và giải pháp", của Hoàng Thị Kim
Quế, đăng trên Tạp chí Khoa học, Đại học Quốc gia Hà Nội, số 24/2008;
"Hồn thiện các biện pháp xử lý hành chính khác theo Pháp luật Việt Nam",
của Lê Ngọc Thạch, đăng trên Tạp chí Dân chủ và pháp luật, số 1/2006;
"Những vấn đề đổi mới pháp luật về vi phạm hành chính ở nước ta", của
Nguyễn Cửu Việt, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 1/2009); "Quyền công
dân, quyền con người và chỗ đứng của các biện pháp xử lí hành chính khác
trong pháp luật về vi phạm hành chính", của Trần Thanh Hương, Tạp chí Dân
chủ và pháp luật, số 11/2005; “ Một số thực trạng và giải pháp đổi mới các
biện pháp xử lý hành chính người chưa thành niên vi phạm pháp luật” của
Hồng Minh Khơi, Tạp chí phát triển nhân lực số 1(27)/2012.
Nhìn chung, các cơng trình nghiên cứu nêu trên, phần nào đã đi vào đề
cập đến một số nội dung của biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã,
phường, thị trấn xong chỉ mới dừng ở mức đề cập chung, với dung lượng
không đáng kể và chưa toàn diện, triệt để cả vấn đề lý luận và thực tiễn áp
dụng của biện pháp này.

Về các cơng trình trực tiếp nghiên cứu về biện pháp xử lý hành chính
giáo dục tại xã, phường, thị trấn: Hiện nay, cơng trình nghiên cứu dưới cấp độ
luận văn thạc sỹ về biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị
trấn hầu như chưa có mà mới chỉ dừng lại ở một số bài viết đăng trên các tạp
chí như: “Biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn trong
Dự án Luật xử lý vi phạm hành chính” của tác giả Đặng Thanh Sơn, tạp chí
Dân chủ pháp luật số 12/2011.

5


Đề tài "Biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn từ
thực tiễn huyện Yên Thủy, tỉnh Hịa Bình " ở cấp độ luận văn thạc sĩ sẽ được
nghiên cứu chuyên sâu, đầy đủ và có tính hệ thống. Bên cạnh đó, tác giả có ý
thức kế thừa kết quả khoa học của những cơng trình đã cơng bố và kinh
nghiệm thực tiễn có liên quan.
3. Mục đích và nhiệm vụ của Luận văn
-

Mục đích của Luận văn:

Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng của pháp luật hiện hành về
các biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn trong mối
quan hệ với hệ thống lý luận định hướng hoàn thiện pháp luật trong thời kỳ
quá độ lên chủ nghĩa xã hội, cơng trình nghiên cứu đề xuất phương hướng và
giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về các biện pháp xử lý hành chính khác
nói chung, pháp luật về biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường,
thị trấn nói riêng trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân.
-

Nhiệm vụ của Luận văn:

Để đạt được các mục đích nêu trên, Luận văn có các nhiệm vụ phải
thực hiện như sau:
-

Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về biện pháp xử lý hành chính

giáo dục tại xã, phường, thị trấn;
-

Phân tích, đánh giá thực trạng áp dụng biện pháp xử lý hành chính

giáo dục tại xã, phường, thị trấn trên địa bàn huyện n Thủy, tỉnh Hịa Bình;
-

Đề xuất hệ thống giải pháp nhằm hồn thiện biện pháp xử lý hành

chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của Luận văn
-

Đối tượng nghiên cứu:

6


Nghiên cứu cơ sở lý luận, pháp lý về biện pháp xử lý hành chính giáo
dục tại xã, phường, thị trấn;

Nghiên cứu thực tiễn áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị
trấn tại huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình.
+

Phạm vi nghiên cứu:

Về khơng gian: Phạm vi nghiên cứu của đề tài thực hiện tại 13 đơn vị

hành chính gồm 12 xã và 01 thị trấn trên địa bàn huyện n Thủy tỉnh Hịa Bình.

+
Về thời gian: trong vịng 6 năm trở lại đây (từ năm 2012 2017).
+

Đối tượng khảo sát: Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã, công chức Tư

pháp - Hộ tịch và Trưởng Công an tại các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Yên
Thuỷ.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của Luận
văn
Về phương pháp luận, trong luận văn tác giả sử dụng phương pháp luận
duy vật biện chứng và phương pháp luận duy vật lịch sử. Như chúng ta đã
biết, chủ nghĩa duy vật biện chứng là cơ sở phương pháp luận đúng đắn chỉ
đạo mọi hoạt động nhận thức và cải tạo thực tiễn. Trong đó, tác giả quán triệt
nguyên tắc thống nhất lý luận với thực tiễn, giữa lý luận với thực tiễn có mối
liên hệ biện chứng, thống nhất với nhau, lý luận là cơ sở để soi vào thực tiễn,
ngược lại từ thực tiễn sẽ là căn cứ để phản ánh, hoàn thiện hơn về lý luận.
Trên cơ sở hai phương pháp luận nêu trên, tác giả sử dụng các phương
pháp nghiên cứu cụ thể như sau:
-

Phương pháp nghiên cứu và phân tích tài liệu: Tác giả tiến hành thu

thập thông tin theo đối tượng và mục tiêu nghiên cứu đề ra. Những thông tin
bao gồm các bài báo, cơng trình nghiên cứu được đăng tải trên các tạp chí,
sách chuyên ngành hay dưới dạng số liệu thống kê. Các thông tin thu thập
được sử dụng một cách có chọn lọc.


7


-

Phương pháp điều tra xã hội học: Phương pháp này được tác giả tiến

hành dựa trên cách chọn mẫu ngẫu nhiên theo những tiêu chuẩn quy định
chung và theo yêu cầu nghiên cứu của đề tài. Tác giả trực tiếp phát phiếu điều
tra tới tận tay từng cán bộ, công chức cấp xã. Kết quả nhận được dưới dạng
thông tin sơ cấp đã được tác giả xử lý.
Tác giả tiến hành khảo sát thực tế với dung lượng mẫu là 51 người.
Trong đó:
+

Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã: 13 người;

+

Công chức Tư pháp - Hộ tịch: 25 người;

+

Công an cấp xã: 13 người.

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận văn
-

Ý nghĩa lý luận: Tổng kết, hệ thống hóa những vấn đề lý luận về biện

pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn. Đề xuất hệ thống giải
pháp nhằm hoàn thiện biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị
trấn.
+

Ý nghĩa thực tiễn:

Những số liệu và kết luận của đề tài sẽ góp phần làm rõ những những

kết quả đạt được, những hạn chế, nêu ra những nguyên nhân về kết quả đạt
được, nguyên nhân về những hạn chế tồn tại. Từ đó, đề xuất hệ thống giải
pháp giúp cho huyện n Thủy, tỉnh Hịa Bình thực hiện tốt hơn biện pháp xử
lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn trên địa bàn.
+

Kết quả nghiên cứu của Luận văn có thể làm tham khảo trong nghiên

cứu giảng dạy và hoạt động thực tiễn.
7. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo. Nội dung
của luận văn kết cấu gồm 3 chương, như sau:

8


Chương 1: Cơ sở lý luận, pháp lý về biện pháp xử lý hành chính giáo
dục tại xã, phường, thị trấn.
Chương 2: Thực trạng thực hiện biện pháp xử lý hành chính giáo dục
tại xã, phường, thị trấn từ thực tiễn huyện n Thủy, tỉnh Hịa Bình.
Chương 3: Phương hướng và giải pháp hồn thiện biện pháp xử lý hành
chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn từ thực tiễn huyện n Thủy, tỉnh Hịa
Bình.

9


CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN, PHÁP LÝ VỀ BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH
GIÁO DỤC TẠI XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN
1.1. Những khái niệm cơ bản
1.1.1. Khái niệm về xử lý vi phạm hành chính
Xã hội chỉ có thể tồn tại và phát triển vững mạnh khi có sự ổn định về
trật tự an tồn xã hội. Trật tự đó được quy định bởi hệ thống chế tài, các biện
pháp cưỡng chế của Nhà nước để điều chỉnh các quan hệ xã hội, các hành vi
vi phạm hết sức đa dạng, phức tạp. Bên cạnh các biện pháp cưỡng chế hình
sự, dân sự và kỉ luật, các biện pháp cưỡng chế hành chính có vai trị quan
trọng trong việc đấu tranh, phịng ngừa vi phạm pháp luật, duy trì ổn định xã
hội, đảm bảo an ninh trật tự, tăng cường hiệu quả quản lí nhà nước. Cưỡng
chế hành chính gồm nhiều nhóm biện pháp cưỡng chế khác nhau. Dựa vào cơ
sở áp dụng, cưỡng chế hành chính có thể chia thành hai nhóm lớn, gồm:
Nhóm biện pháp cưỡng chế hành chính được áp dụng khi có vi phạm hành

chính xảy ra và nhóm biện pháp cưỡng chế hành chính được áp dụng trong
trường hợp khơng có vi phạm hành chính nhằm mục đích ngăn chặn, phịng
ngừa vi phạm hành chính hoặc vì mục đích an ninh quốc gia; bảo vệ cộng
đồng, phịng tránh thiên tai... Các hình thức xử lý hành chính thuộc nhóm biện
pháp cưỡng chế hành chính áp dụng trên cơ sở có vi phạm hành chính.
Lâu nay chúng ta vẫn hay quan niệm "Xử lí vi phạm hành chính bao
gồm xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp xử lí hành chính khác".
Quan niệm này được hình thành xuất phát từ các quy định của Pháp lệnh xử lý
vi phạm hành chính trước đây, cụ thể tại Điều 1 Pháp lệnh xử lý vi phạm hành
chính năm 2002 quy định: “Xử lý vi phạm hành chính bao gồm: Xử phạt vi
phạm hành chính và các biện pháp xử lý hành chính khác” [29]. Tuy nhiên,
Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 khơng đưa ra khái niệm xử lý vi

10


phạm hành chính mà chỉ quy định về xử phạt vi phạm hành chính và các biện
pháp xử lý hành chính. Theo tác giả, có lẽ nên hiểu xử lí hành chính là một
q trình trong đó bao gồm nhiều hoạt động cụ thể của các cơ quan, cá nhân
có thẩm quyền nhằm xem xét và giải quyết một vụ việc trái pháp luật theo
quy định của pháp luật hành chính. Hoạt động xử lí vi phạm hành chính
khơng đơn thuần chỉ là việc áp dụng hai nhóm biện pháp trên mà có thể áp
dụng nhiều biện pháp cưỡng chế khác nhau như các biện pháp khắc phục hậu
quả; các biện pháp ngăn chặn và bảo đảm việc xử lí vi phạm hành chính; các
biện pháp cưỡng chế quyết định xử phạt vi phạm hành chính để q trình giải
quyết cơng việc đạt hiệu quả.
Như vậy, xử lí hành chính là nhóm các biện pháp được các cơ quan, cá
nhân có thẩm quyền áp dụng trong q trình xử lí hành chính đối với cá nhân, tổ
chức có hành vi trái pháp luật trong quản lí nhà nước theo trình tự, thủ tục pháp
luật quy định. Trong đó, xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp xử lí hành

chính được xem là những biện pháp cưỡng chế chính, trung tâm.

1.1.2. Khái niệm biện pháp xử lí hành chính
Các biện pháp xử lý hành chính của Luật xử lý vi phạm hành chính
năm 2012 có nguồn gốc ban đầu là biện pháp cưỡng chế hành chính đặc biệt,
xuất phát từ Nghị quyết số 49 năm 1961 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Nghị quyết này quy định việc đưa vào các trung tâm giáo dục cải tạo đối với
người có hành động nguy hại cho xã hội, được giáo dục nhiều lần, nhưng
không hối cải, Chủ tịch tỉnh ra quyết định và Bộ trưởng Công an duyệt với
thời hạn 3 năm mà không cần thông qua việc xét xử của cơ quan tư pháp Tòa án. Những biện pháp này dành cho những người chống đối chế độ biểu
hiện qua những hành vi như: gián điệp, mật thám, ngụy quân, ngụy quyền, cốt
cán đảng phái phản động… biện pháp tập trung giáo dục cải tạo, ngoài những

11


đối tượng nói trên, cũng được áp dụng cho những người có những hành vi tội
phạm như lưu manh, trộm cắp, lừa đảo.
Khoản 3 Điều 2 Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 quy định:
“Biện pháp xử lý hành chính là biện pháp được áp dụng đối với cá nhân vi
phạm pháp luật về an ninh, trật tự, an tồn xã hội mà khơng phải là tội phạm,
bao gồm biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn; đưa vào trường giáo
dưỡng; đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc và đưa vào cơ sở cai nghiện bắt
buộc” [22]. Các biện pháp xử lí hành chính được xem là biện pháp cưỡng chế
hành chính đặc biệt, sở dĩ được xem là đặc biệt vì nó khác các biện pháp
cưỡng chế hành chính thơng thường khác như đã phân tích trên và nó mang
những đặc trưng về mức độ nghiêm khắc cao hơn so với các biện pháp cưỡng
chế hành chính thơng thường. Về thực chất biện pháp xử lí hành chính hạn
chế quyền tự do cá nhân trong một giai đoạn nhất định với hình thức như đưa
vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, đưa vào cơ sở cai

nghiện bắt buộc, không thua kém các biện pháp tư pháp hình sự về tính chất
khắc nghiệt, trừng phạt; hoặc biện pháp có tính chất tác động xã hội cao như
giáo dục tại xã, phường, thị trấn. Nhóm biện pháp này có đặc trưng là thời
gian cưỡng chế dài từ ba tháng đến hai năm, người bị áp dụng phải chịu sự
giám sát và quản lí chặt chẽ của các cơ quan hành chính nhà nước, tổ chức xã
hội, các đoàn thể…Đối tượng bị áp dụng các biện pháp này cũng đa dạng và
đặc biệt hơn.
Như vậy, có thể định nghĩa về các biện pháp xử lí hành chính như sau:
Biện pháp xử lí hành chính là một loại biện pháp cưỡng chế hành chính đặc
biệt được áp dụng đối với công dân Việt Nam có hành vi vi phạm pháp luật về
an ninh, trật tự, an toàn xã hội nhưng chưa đến mức phải xử lí hình sự, theo
thẩm quyền, thủ tục được pháp luật hành chính quy định.

12


1.1.3. Khái niệm, bản chất pháp lý, đặc điểm biện pháp xử lý
hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn
1.3.1.1. Khái niệm, bản chất pháp lý biện pháp xử lý hành chính giáo
dục tại xã, phường, thị trấn
Biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn được quy
định tại Khoản 1 Điều 89 Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012. Biện
pháp này theo quy định Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 thể hiện tính
nhân đạo sâu sắc của Đảng và Nhà nước ta đối với những người có hành
vi vi phạm pháp luật nhưng chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự,
đồng thời chứng tỏ khả năng tự giáo dục, cải tạo trở thành người có ích cho
xã hội. Tuy nhiên, hiện nay chưa đưa ra khái niệm cụ thể về biện pháp này.
Về khái niệm giáo dục (theo nghĩa rộng): Là sự hình thành nhân cách
được tổ chức một cách có mục đích, có tổ chức thơng qua các hoạt động và
các quan hệ giữa nhà giáo dục và người được giáo dục nhằm giúp đỡ người

được giáo dục chiếm lĩnh những kinh nghiệm xã hội của loài người [27].
Giáo dục (theo nghĩa hẹp) được hiểu: Là một bộ phận của quá trình sư
phạm, là quá trình hình thành những cơ sở khoa học của thế giới quan, niềm
tin, lý tưởng, động cơ, tình cảm, thái độ, những tính cách, những hành vi, thói
quen cư xử đúng đắn trong xã hội, kể cả việc phát triển và nâng cao thể lực.
Nói cách khác đây là hoạt động nhằm tác động một cách có hệ thống đến sự
phát triển tinh thần, thể chất của một đối tượng nào đó, làm cho đối tượng ấy
dần dần có được những phẩm chất và năng lực như yêu cầu đề ra [27].
Thông qua các quy định của pháp luật cũng như thực tiễn áp dụng biện
pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn những năm trước đây, có
thể nhận thấy biện pháp này dựa trên tinh thần giáo dục và cảm hóa. Để thực
hiện biện pháp này, những người có trách nhiệm giáo dục giám sát, trước tiên tác
động về mặt tình cảm, chủ động gặp gỡ đối tượng bị áp dụng biện pháp này

13


để tìm hiểu ngun nhân, hồn cảnh, động cơ dẫn đến vi phạm pháp luật, từ
đó nắm bắt được tâm tư, nguyện vọng để có thể tiếp cận, hướng dẫn các đối
tượng theo hướng phù hợp nhất. Sau đó là tác động đến mặt nhận thức, phân
tích giảng giải các quy định của pháp luật cũng như đạo đức để các đối tượng
thấy rõ hành vi của mình là vi phạm pháp luật, để các đối tượng có thể tự sửa
chữa sai lầm, tránh thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật về sau. Đồng thời
phải đảm bảo có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức, cá nhân
được giao nhiệm vụ giám sát với gia đình, nhà trường, đồn thanh niên và các
tổ chức có liên quan nơi người được giáo dục cư trú, học tập để quản lý, cùng
giúp đỡ người được giáo dục nhận thức được việc làm sai trái của mình để sửa
chữa sai lầm, giúp họ có sự tiến bộ trong quá trình chấp hành biện pháp giáo
dục tại xã, phường, thị trấn nơi sinh sống. Những người có trách nhiệm phải
thường xuyên theo dõi để có thể nắm bắt được tình hình, sự tiến bộ của những

đối tượng này cũng như những khó khăn, vướng mắc mà các đối tượng gặp
phải để động viên, giúp đỡ kịp thời. Ngoài ra, biện pháp này còn tạo điều kiện
thuận lợi nhất cho các đối tượng dễ dàng hòa nhập cộng đồng.
Như vậy, giáo dục tại xã, phường, thị trấn có thể hiểu Nhà nước thông
qua các cơ quan, tổ chức, cá nhân có nghĩa vụ giám sát tác động lên mặt nhận
thức, tình cảm của người vi phạm để tìm ra nguyên nhân sâu xa nhất hành vi
vi phạm của các đối tượng. Từ đó đề ra những biện pháp giúp đỡ hiệu quả
nhất nhằm tác động, cảm hóa đối tượng vi phạm với mục đích là giám sát,
giúp đỡ họ nhận thức sửa chữa được sai lầm, ngăn ngừa các đối tượng tiếp tục
có những hành vi vi phạm, đồng thời giúp đỡ họ phát triển lành mạnh, có cơ
hội học tập, rèn luyện, lao động ngay tại nơi cư trú trên tinh thần không cách
ly họ khỏi cộng đồng.
Trên cơ sở các quy định của pháp luật liên quan đến biện pháp giáo dục
tại xã, phường, thị trấn dưới góc độ khoa học Luật xử lý vi phạm hành chính.

14


Theo tác giả, khái niệm biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường,
thị trấn có thể được định nghĩa như sau: Biện pháp giáo dục tại xã, phường,
thị trấn về bản chất pháp lý là một trong những biện pháp cưỡng chế về hành
chính ít nghiêm khắc nhất được quy định trong Luật xử lý vi phạm hành
chính, được Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn áp dụng trong
thời hạn từ 3 tháng đến 6 tháng đối với các đối tượng được quy định tại Điều
90 Luật xử lý vi phạm hành chính, có môi trường sống thuận lợi, đảm bảo cho
việc giúp các đối tượng tự nhận thức và sửa chữa được sai lầm đồng thời
giám sát, ngăn ngừa những hành vi vi phạm để phát triển lành mạnh, ổn định
cuộc sống tại nơi cư trú trên tinh thần không cách ly khỏi cộng đồng.
1.3.1.2. Đặc điểm biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường,
thị trấn

Là một biện pháp xử lý hành chính, biện pháp giáo dục tại xã, phường,
thị trấn cũng có những đặc điểm chung của biện pháp xử lý hành chính đó là:
Thứ nhất: Đối tượng bị áp dụng các biện pháp xử lý hành chính giáo dục
tại xã, phường, thị trấn là cá nhân - công dân Việt Nam có hành vi vi phạm pháp
luật về an ninh trật tự, an toàn xã hội trên lãnh thổ Việt Nam nhưng chưa đến
mức phải xử lí hình sự, nhằm giáo dục ý thức chấp hành pháp luật, ngăn ngừa
nguy cơ tái phạm và tạo điều kiện cho họ trở thành cơng dân có ích.

Thứ hai: Biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn
do Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn có thẩm quyền quyết định
áp dụng.
Thứ ba: Biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn
được áp dụng theo thủ tục hành chính do pháp luật hành chính quy định.
Thứ tư: Kết quả áp dụng các biện pháp xử lí hành chính giáo dục tại xã,
phường, thị trấn được thể hiện bằng quyết định áp dụng biện pháp xử lí và đối

15


tượng bị áp dụng chịu sự quản lí, giáo dục của các cơ quan có thẩm quyền
trong một thời gian nhất định.
Bên cạnh những đặc điểm chung của biện pháp xử lý hành chính. Biện
pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn cịn có những đặc
điểm riêng để phân biệt với các biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở
giáo dục bắt buộc; đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc và đưa vào trường giáo
dưỡng, cụ thể:
-

Được áp dụng đối với một số đối tượng nhất định được quy định tại

Điều 90 của Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012;
-

Mục đích giáo dục là để quản lý, giáo dục ý thức chấp hành pháp luật

của đối tượng, cảm hóa, giúp đối tượng sửa chữa lỗi lầm trở thành cơng dân
có ích cho xã hội;
-

Đối tượng được quản lý, giáo dục tại nơi cư trú, không bị cách ly khỏi

cộng đồng.
1.1.4. Phân biệt biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường,
thị trấn với các biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt
buộc; đưa vào trường giáo dưỡng; đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc

Biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn cùng với
các biện pháp: Đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; đưa vào trường giáo
dưỡng; đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc (sau đây gọi chung là các biện pháp
xử lý hành chính cịn lại) là các biện pháp xử lý hành chính được quy định
trong Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012. Ngoài những đặc điểm chung
của biện pháp xử lý hành chính, cùng mục đích chung là cảm hóa, giúp đỡ,
giáo dục người vi phạm pháp luật. Giữa biện pháp xử lý hành chính giáo dục
tại xã, phường, thị trấn và các biện pháp xử lý hành chính cịn lại có những
điểm khác biệt đó là:

16