Viêm loét đại tràng (Phần 2)

Viêm loét đại tràng
(Phần 2)

Tác dụng phụ của corticosteroid
Tác dụng phụ của corticosteroids tuỳ thuộc vào liều và thời gian sử dụng.
Chẳng hạn, dùng prednisone trong thời gian ngắn thường dung nạp tốt với ít tác dụng
phụ nghiêm trọng. Nếu dùng lâu dài, liều cao corticosteroids có thể xảy ra nhiều tác
dụng phụ trầm trọng. Tác dụng phụ thường gặp là mặt tròn như mặt trăng, mụn, rậm
lông, tiểu đường, mập lên, cao huyết áp, đục thuỷ tinh thể, tăng nhãn áp, dễ bị nhiễm
trùng, yếu cơ, trầm cảm, mất ngủ, thay đổi tâm lý và nhân cách, kích động, xương dễ
gãy (do loãng xương), tăng nguy cơ gãy xương sống.
Trẻ em dùng corticosteroids có thể bị chậm phát triển.
Biến chứng nặng nề nhất khi dùng corticosteroid lâu dài là hoại tử chỏm xương
đùi vô trùng. Hoại tử vô trùng là sự chết của mô xương.
Biến chứng này có thể gây đau xương, về sau có thể cần đến phẫu thuật thay thế
cổ xương đùi. Cũng có trường hợp báo cáo về hoại tử vô trùng của khớp gối. Người ta
vẫn chưa biết nguyên nhân tại sao corticosteroids lại gây hoại tử vô trùng. Theo đánh
giá, thì hoại tử vô trùng do dùng corticosteroid là 3-4%.
Khi người bệnh đang dùng corticosteroids mà bị đau ở khớp háng hay khớp gối
thì cần nhanh chóng báo cho bác sĩ của mình biết. Chẩn đoán sớm hoại tử vô trùng với
ngưng dùng corticosteroids ở một số bệnh nhân, đã cho thấy giảm độ nặng của bệnh và
có thể tránh được việc mỗ thay thế cổ xương đùi.
Sử dụng corticosteroids kéo dài có thể gây ức chế tuyến thượng thận, là một
tuyến sản xuất cortisol (corticosteroid tự nhiên cần thiết cho chức năng của cơ thể).
Việc ngưng đột ngột corticosteroids có thể là nguyên nhân gây ra những triệu chứng
thiếu hụt cortisol tự nhiên trong cơ thể (gọi là bệnh suy tuyến thượng thận). Các triệu
chứng của suy tuyến thượng thận bao gồm nôn ói, và có thể bị choáng. Giảm hụt
nhanh corticosteroids có thể gây ra triệu chứng đau khớp, sốt và khó chịu. Tuy nhiên,
khi dùng corticosteroids cần phải giảm liều từ hơn là giảm thuốc một cách đột ngột.
Còn sau khi dùng corticosteroids không liên tục, tuyến thượng thận mất khả
năng sản xuất cortisol, tình trạng này có thể bị ức chế từ vài tháng đến 2 năm. Tuyến

thượng thận bị ức chế sẽ không có năng sản xuất đủ lượng cortisol giúp cơ thể đối phó
với stress như tai nạn, phẫu thuật, và nhiễm trùng. Những bệnh nhân này bắt buộc phải
điều trị bằng corticosteroids (prednisone, hydrocortisone, ) trong suốt thời gian bị
stress nhằm tránh suy tuyến thượng thận xảy ra.
Vì corticosteroids thường không sử dụng để điều trị duy trì giai đoạn lui bệnh
cho những bệnh nhân bị viêm loét đại tràng và bệnh Crohn"s disease, vì thuốc có
nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng nếu dùng lâu dài, nên thuốc chỉ được dùng trong một
thời gian ngắn.
Sử dụng corticoids thích hợp
Khi đã quyết định dùng corticoids uống, thường người ta chọn prednisone 40-
60 mg / ngày. Ða số bệnh nhân đáp ứng tốt và giảm triệu chứng khi điều trị bằng thuốc
này. Khi triệu chứng giảm, bác sĩ sẽ cho giảm liều prednisone 5-10 mg mỗi tuần, và
duy trì liều 20 mg/ngày. Prednisone phải giảm từ từ, không được giảm đột ngột vì nếu
giảm đột ngột sẽ dễ gây ra suy tuyến thượng thận. Một số bác sĩ sử dụng 5-ASA đồng
thời với corticoids. Ở bệnh nhân đã lui bệnh sau khi dùng corticoids, thì thuốc họ 5-
ASA như Asacol thường dược dùng liên tục trong giai đoạn duy trì.
Ở bệnh nhân bị tái phát khi giảm liều corticoids, thì cần phải tăng liều
corticoids để kiểm soát triệu chứng. Khi đã kiểm soát được triệu chứng, thì từng bước
giảm liều thuốc. Một số bệnh nhân lại có tình trạng lệ thuộc thuốc ( tức triệu chứng chỉ
giảm khi còn dùng corticoids, ngưng thuốc thì bệnh tái phát ). Những bệnh nhân này
sẽ bị viêm đại tràng tái phát khi liều corticoids giảm ở một mức độ nào đó. Ở những
bệnh nhân lệ thuộc corticoids, thì các thuốc kháng viêm khác, thuốc ức chế miễn dịch
hay phẫu thuật cần được xem xét đến
Việc quản lý những bệnh nhân lệ thuộc corticoids hay những bệnh nhân bị
bệnh nặng, đáp ứng kém với thuốc xem ra rất phức tạp. Những bác sĩ có kinh nghiệm
trong điều trị bệnh viêm ruột và có kinh nghiệm trong việc sử dụng thuốc ức chế miễn
dịch (độc tế bào) có thể đánh giá được những bệnh nhân này.
Phòng ngừa loãng xương do corticoids
Dùng corticoids như prednisolone hay prednisone lâu ngày có thể gây ra loãng
xương.

Corticoids có thể làm giảm hấp thu canxi ở ruột và làm tăng thải canxi qua thận
và giảm canxi ở xương. Bổ sung canxi thêm canxi là rất quan trọng khi dùng
corticoids, nhưng dùng canxi một mình không thể giúp đưa canxi vào xương được.
Phòng ngừa loãng xương ở bệnh nhân điều trị corticoids lâu dài bao gồm:
Dùng thêm canxi (1000mg/ ngày nếu chưa mãn kinh, dùng 1500mg/ngày nếu
đã mãn kinh) và uống kèm vitamin D (800đơn vị/ ngày)
Ðến bác sĩ khám lại định kỳ khi cần dùng corticoids liên tục, dùng liều thấp
nhất có hiệu quả.
Nên đi đo loãng xương nếu dùng corticoids kéo dài trên 3 tháng.
Tập thể dục đều đặn và ngưng hút thuốc lá.
Tham khảo ý kiến bác sĩ khi sử dụng alondronate (Fosamax) hay risedronate
(Actonel) để phòng ngừa và điều trị loãng xương do corticoids.
Thuốc ức chế miễn dịch độc tế bào là gì?
Thuốc ức chế miễn dịch là thuốc có tác dụng trên hệ thống miễn dịch của cơ
thể. Hệ thống miễn dịch này bao gồm miễn dịch tế bào và một loại protein được sản
xuất từ tế bào(miễn dịch dịch thể). Các tế bào và các proteine này giúp bảo vệ cơ thể
chống lại các tác nhân có hại như virút, vi trùng, nấm, và các yếu tố ngoại lai xâm
nhập khác. Hoạt hoá hệ thống miễn dịch là nguyên nhân gây viêm các mô tại nơi xảy
ra hoạt hoá.(Mặt khác, viêm là cơ chế quan trọng để bảo vệ cơ thể được hệ thống miễn
dịch sử dụng). Bình thường, hệ thống miễn dịch chỉ được hoạt hoá khi cơ thể tiếp xúc
với yếu tố xâm nhập có hại. Tuy nhiên, ở bệnh nhân bị bệnh Crohn’s và viêm loét đại
tràng thì hệ thống miễn dịch lại được hoạt hoá một cách bất thường và mãn tính mặc
dù không có bất kỳ yếu tố xâm nhập nào. Thuốc ức chế miễn dịch có tác dụng làm
giảm viêm ở mô do giảm số tế bào miễn dịch hoặc can thiệp vào quá trình sản xuất
proteine gây ra phản ứng miễn dịch và phản ứng viêm. Thông thường, ích lợi của việc