Tiet 25 ankan

CHƯƠNG 5. HIDROCARBON NO
Bài 25. ANKAN
I. ĐỒNG ĐẲNG – ĐỒNG PHÂN – DANH PHÁP
II. TÍNH CHẤT VẬT LÝ
III. TÍNH CHẤT HÓA HỌC
IV. ĐIỀU CHẾ VÀ ỨNG DỤNG


I. ĐỒNG ĐẲNG – ĐỒNG PHÂN – DANH PHÁP
1. Dãy đồng đẳng của Ankan (Parafin)
CH4; C2H6; C3H8; C4H10; C5H12;……
- Có công thức chung là CnH2n+2 n ≥ 1


2. Đồng phân
Ankan từ 4 C trở lên có đồng phân cấu tạo (đồng phân mạch cacbon)
VD: C4H8
CH3-CH2-CH2-CH3 ; CH3-CH-CH3
CH3
+ Bậc của cacbon
Bậc của nguyên tử C trong ankan bằng số nguyên tử C liên kết trực
tiếp với nó.

CH3
CH3
IV
CH3-CH2-CH-CH-C-CH3
III
II
I
CH3

3. Danh pháp IUPAC

CTCT
CH4

CTPT
CH4

TÊN
Metan

CH3-CH3

C2H6

Etan

CH3-CH2-CH3

C3H8

Propan

CH3-CH2-CH2-CH3

C4H10

Butan

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3

C5H12

Pentan

CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH3

C6H14

Hexan

CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-CH3

C7H16

Heptan

CH3-CH2-CH2-CH2-CH2- CH2-CH2-CH3

C8H18

Octan

CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-CH3

C9H20

Nonan

CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2- CH2-CH2-CH3

C10H22

Decan


+ Tên gốc Ankyl (R):
Khi lấy khỏi phân tử ankan 1 nguyên tử H ta được gốc ankyl
Cách gọi tên gốc ankyl:
Tên Ankan bỏ an thêm yl
VD:
Ankan
Gốc Ankyl
CH4 Metan
CH3- Metyl
C2H6 Etan
C2H5- Etyl
C3H8 Propan
C3H7- Propyl (*)


+ Cách gọi tên Ankan có mạch nhánh
- Chọn mạch C dài nhất và có nhiều nhánh nhất là mạch chính.
- Đánh số thứ tự trên mạch chính sao cho C mang nhóm thế có số thứ tự là
nhỏ nhất.
- Số chỉ vị trí các nhóm thế được viết trước tên của các nhóm thế và cách
nhau bởi dấu gạch ngang (-).
-Gọi tên mạch nhánh (ankyl) ; nếu có nhiều nhánh thì gọi theo thứ tự chữ cái

+ tên Ankan có số C tương ứng.
VD: CH3-CH2-CH2-CH-CH2-CH3
CH3-CH2-CH2-CH-CH2-CH3
CH3

CH3

chọn
1

2

3

khơng chọn
4

5

6

CH3-CH2-CH2-CH-CH2-CH3
CH3
khơng chọn

6

5

4

3

2

1

CH3-CH2-CH2-CH-CH2-CH3
CH3
chọn
3-metylhexan


II. TÍNH CHẤT VẬT LÝ
- C1 - C4 : khí ;C5 – C18 : lỏng; C > 18 : rắn
- Nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sơi và khối lượng riêng tăng theo
phân tử khối
-

Anakan nhẹ hơn nước; Ankan không tan trong nước

-

Ankan là dung môi không phân cực


III. TÍNH CHẤT HĨA HỌC
Trong phân tử ankan có liên kết б bền vững nên ankan khá trơ về
mặt hóa học
1. Phản ứng thế bởi Halogen (Phản ứng halogen hóa)

* CH4 + Cl2 → CH3Cl + HCl
Metyl clorua (clometan)
CH3Cl + Cl2 → CH2Cl2 + HCl
Metylen clorua (diclometan)
CH2Cl2 + Cl2 → CHCl3 + HCl
Cloroform (triclometan)
CH3Cl + Cl2 → CCl4 + HCl
Cacbon tetraclorua (tetraclometan)
C2H6 + Cl2 → C2H5Cl + HCl
C3H8 → CH2(Cl)CH2CH3
→ CH3CH(Cl)CH3
Iot không phản ứng với ankan


2. Phản ứng tách (dehidro hóa)
500C , t
CH3-CH3 
→ CH2=CH2 + H2
(etilen)
o

o

CH4 + C3H6
CH3-CH2-CH2-CH3

t0 ; xt

C2H4 + C2H6
H2

(P/ư cracking)

+ C4H8


3. Phản ứng oxi hóa
CH4 + 2O2 → CO2 + 2 H2O
CnH2n+2+ 3n + 1 O2 → n CO2 + (n+1) H2O
2


IV. ĐIỀU CHẾ VÀ ỨNG DỤNG
1- Điều chế
a) Trong công nghiệp
Metan và các đồng đẳng được tách từ khí thiên nhiên và dầu mỏ
b) Trong phịng thí nghiệm
CH3COONa + NaOH CH4 + Na2CO3
(natri axetat)
Al4C3 + 12 H2O → 3 CH4 ↑ + 4 Al(OH)3
(nhôm cacbua)
2- Ứng dụng
Làm nguyên liệu, nhiên liệu
C1 – C4 : khí đốt
C5 – C20 : xăng dầu, dung môi
C > 20 : dầu mỡ bôi trơn, chống gỉ, sáp pha thuốc mỡ, nến, giấy dầu ...