Kinh nghiệm trong công tác chủ nhiệm

Hoàng Long Tiến Quốc
Giáo viên trường THCS Lý Tự Trọng
THAM LUẬN GVCN NĂM HỌC 2009 – 2010
TRÍCH BÁO CÁO TỔNG KẾT VỀ KINH NGHIỆM
TRONG CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP 9B (2000 – 2001)
1. Giáo viên chủ nhiệm lớp cần làm gì để hoàn thành hoàn thành tốt nhiệm vụ của
mình?
Để làm tốt công tác chủ nhiệm, cũng như bất kì nhiệm vụ nào khác trong nhà trường
đòi hỏi người thầy phải có tâm với nghề – có trách nhiệm với tương lai của học sinh, phải
thường xuyên trau dồi nghiệp vụ.
Mọi hoạt động giáo dục học sinh trong nhà trường chỉ tiến hành có hiệu quả khi các
lớp xây dựng được là những tập thể có nề nếp, có kỉ luật, đoàn kết, thương yêu giúp đỡ, sẵn
sàng chia sẻ lẫn nhau. Nhưng tập thể đó cần có sự đấu tranh phê bình và tự phê bình thẳng
thắn mới trở thành động lực thúc đẩy từng thành viên tiên bộ.
Điều quan trọng nhất và cũng là khó nhất trong công tác chủ nhiệm lớp là phối hợp
với các lực lượng giáo dục khác nắm bắt được đặc điểm tâm sinh lí, hoàn cảnh, năng lực
của từng học sinh, kết hợp với nắm bắt được mục tiêu giáo dục phổ thông, hiểu biết về xu
hướng phát triển xã hội ta trong tương lai, hướng cho mỗi em hình thành động cơ rèn
luyện, học tập rõ ràng, mãnh liệt phù hợp với điều kiện của mỗi em và phù hợp với xu
hướng phát triển xã hội. Có như vậy các em mới thực sự nỗ lực rèn luyện, học tập nhằm
thực hiện mục tiêu chính đáng của mình, các em mới chủ động, tích cực tham gia những
hoạt động giáo dục đúng đắn trong nhà trường.
Trên cơ sở hình thành được động cơ rèn luyện, học tập rõ ràng, mãnh liệt cho từng
học sinh (như phân tích trên), giáo viên chủ nhiệm cần có năng lực tổ chức các phong trào
có định hướng xa và thi đua ngắn hạn từng bước giúp các em tiến tới mục tiêu lớn của
mình đã được xác định. Đây cũng là công việc đòi hỏi giáo viên thực sự có năng lực tổ
chức, cần sáng tạo.Giáo viên chủ nhiệm phải là người có trách nhiệm với học sinh, là linh
hồn của một lớp thay cho phụ huynh của các em ở trường giúp đỡ các em thực hiện mục
tiêu rèn luyện, học tập chính đáng của mình, phải đối xử công bằng, bình đẳng với học
sinh.
2.Hiểu và nắm vững học sinh về mọi mặt cơ sở đưa ra những biện pháp giáo dục có

hiệu quả
Nắm vững học sinh là nhiệm vụ đầu tiên, tối cần thiết để đưa ra các biện pháp giáo
dục phù hợp. Là một công việc, giáo viên chủ nhiệm phải bắt tay tìm hiểu ngay từ đầu và
thường xuyên trong suốt quá trình. Giáo viên chủ nhiệm phải phối hợp với nhiều lực lượng
để tím hiểu, phải tham gia nhiều hoạt động cùng học sinh để nắm bắt.
Trước tiên, ngay sau khi nhận lớp phải căn cứ vào hồ sơ, học bạ để nắm những nét
chung nhất. Thông thường những học sinh có trình độ học lực khá, giỏi là những học sinh
ngoan. Song, lưu ý cũng có những cá biệt phải đi sâu tìm hiểu.
1
Trao đổi với giáo viên bộ môn, chủ nhiệm các em những năm trước để tìm hiểu học
sinh. Thông thường giáo viên chủ nhiệm có trách nhiệm, giáo viên dạy những môn có
nhiều giờ trong tuần và giáo viên dạy thêm các em sẽ cung cấp cho chúng ta những nhận
xét về từng em rất quí.
Tích cực tham gia các hoạt động cùng học sinh lớp, không chỉ là những giờ chào cờ,
giờ sinh hoạt lớp mà nhất là những hoạt động tập thể như lao động, hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp, hoạt động hướng nghiệp … và rất cần dự giờ giáo viên bộ môn là những
cơ hội nắm bắt học sinh nhanh và chính xác nhất.
Dành thời gian trao đổi nghề nghiệp, tìm hiểu học sinh thông qua giáo viên phụ
trách bộ môn trong lớp, nhất là giáo viên toán, văn, tiếng anh, lí, hoá…(những môn học có
nhiều giờ dạy trong tuần) và cả giáo viên dạy thêm ngoài giờ họ là những giáo viên nắm
vững trình độ học tập, cả tính cách của từng em học sinh cung cấp cho chúng ta, phối hợp
với chúng ta để giáo dục học sinh rất quan trọng.
Bám sát các phong trào của Đội, Đoàn Thanh niên để phối hợp giáo dục và tìm hiểu
học sinh. Qua những phong trào này, dễ nắm năng lực đặc biệt của mỗi em, dễ thấy được ý
thức của học sinh với tập thể, với công đồng cả tốt và chưa tốt sẽ bộc lộ. Nhân đây sẽ có
những biện pháp khuyến khích các em và giáo dục các em ý thức tập thể, ý thức cộng đoàn,
tránh thái độ cá nhân chủ nghĩa hình thành quá sớm trong thanh thiếu niên.
Nhiều trường hợp nếu chỉ căn cứ hồ sơ, thông qua những hoạt động trong nhà
trường, giáo viên không thể hiểu hết học sinh của mình. Giáo viên cần dành thời gian đi
thăm, tìm hiểu hoàn cảnh gia đình riêng của mỗi em (nhất là học sinh cá biệt) để thu thập

thêm thông tin và phối hợp với phụ huynh tìm ra những biện pháp giáo dục rất hiệu quả.
Thực tế, theo kinh nghiệm của cá nhân, có những em học sinh thiếu ý thức phấn đấu, có
những hành vi ứng xử sai trái lại bắt nguồn từ hoàn cảnh riêng của gia đình các em. Chẳng
hạn do gia đình quá nghèo, do các em rơi vào hoàn cảnh mồ côi hay cha mẹ bất hoà… và
cả nữa là sống trong địa bàn vùng sâu, vùng xa thiếu thông tin, có nhiều tệ nạn xã hội, với
những em này giáo viên chủ nhiệm phải dành nhiều sự chăm sóc đặc biệt, gần gũi tâm sự,
chia sẻ mất mát với các em và coi trọng giáo dục đạo đức, củng cố niềm tin giúp các em có
đủ nghị lực vượt qua hoàn cảnh. Nếu các em nhận thức được thì có nhiều khả năng tiến bộ
rõ rệt với ý chí cao.
3. Với ban giám hiệu và hội đồng khen thưởng, kỉ luật
Công tác chủ nhiệm lớp cần có định hướng, phải phối hợp với nhiều lực lượng, phải
có sự công bằng, vừa khuyến khích những nhân tố tích cực, vừa ngăn chặn kịp thời những
biểu hiện tiêu cực trong học sinh nên sự quan tâm chỉ đạo, hợp tác của các đồng chí trong
Ban giám hiệu nhà trường và trong Hội đồng khen thưởng kỉ luật trường là rất cần thiết.
Thiếu những định hướng đúng đắn của Ban giám hiệu, giáo viên chủ nhiệm có thể
phạm sai lầm trong quá trình giáo dục học sinh.
Thiếu sự phối hợp với Ban giám hiệu, có thể dẫn đến tình trạng “Trống đánh xuôi,
kèn thổi ngược” – có thể Ban giám hiệu “phát”, giáo viên chủ nhiệm không “động”, hoặc
giáo viên chủ nhiệm đưa ra một biện pháp giáo dục nào đó nhưng thiếu sự hỗ trợ cần thiết
của Ban giám hiệu, và đáng ngại nhất là sự đùn đẩy trách nhiệm giữa chủ nhiệm với các
lực lượng giáo dục khác.
Giáo dục học sinh trên tinh thần dân chủ, công bằng, vừa cần được khích lệ kịp thời vừa
cần có biện pháp răn đe hợp lí. Mọi hình thức khen thưởng, kỉ luật thiếu khách quan đều
làm giảm sự nỗ lực phấn đấu của học sinh, thậm chí đưa học sinh đến chỗ tự do vô kỉ luật
2
hơn nữa. Chẳng hạn, khen thưởng không công bằng sinh ra ganh tị, thối chí phấn đấu, suy
nghĩ sai về nhà trường; Nương tay trước những sai trái của học sinh, không đưa ra Hội
đồng kỉ luật sẽ làm cho các em coi thường mọi kỉ cương của nhà trường, tiếp tục thao túng
làm ảnh hưởng xấu đến những học sinh khác
Chính từ những phân tích trên mà sự phối hợp với Ban giám hiệu và Hội đồng khen

thưởng, kỉ luật là rất quan trọng để giáo viên chủ nhiệm hoàn thành tốt nhiệm vụ giáo dục
học sinh của mình.
4. Với giáo viên bộ môn trên lớp
Học tập, lĩnh hội kiến thức phổ thông về các lĩnh vực khoa học là nhiệm vụ trung
tâm của học sinh trong nhà trường. Chúng ta giáo dục đạo dức cho học sinh, hình thành
nhân cách đúng đắn cho các em, mục tiêu cuối cùng ngoài để có thái độ ứng xử văn hoá
trong xã hội thì quan trọng hơn là để các em nhanh chóng chiếm lĩnh nhiều nhất tri thức về
khoa học kĩ thuật, cơ sở để lập thân, lập nghiệp và xây dựng xã hội sau này. Người truyền
thụ những kiến thức đó chính là đội ngũ đông đảo giáo viên bộ môn các môn học. Họ có
nhiều thời gian làm việc với các em, nên nắm được các em nhiều nhất, thông qua họ chúng
ta hiểu học sinh mình nhiều hơn cả về năng lực học tập, cả về ý thức thái độ và họ cũng rất
cần chúng ta tạo cho họ một môi trường học tập tốt nhất trên cơ sở lớp có nề nếp, mỗi học
sinh tích cực góp phần cho những tiết học tăng thêm hứng thú và hiệu quả.
Trao đổi với giáo viên bộ môn, dễ có những thông tin về tình hình học tập, ý thức
thái độ của mỗi em từ đó phối hợp với giáo viên bộ môn để giáo dục học sinh có hiệu quả.
Trao đổi với giáo viên bộ môn, còn để bàn, thông báo những kế hoạch giáo dục học sinh
trong lớp, phôí hợp với giáo viên bộ môn để giáo dục học sinh.
Trong công tác giáo dục, phối hợp giữa giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn
một cách chặt chẽ sẽ giúp chúng ta quản lý, giáo dục học sinh thường xuyên - mọi thời gian
khi các em đến trường.
Thực tế, sự hợp tác còn lỏng lẻo do sự chủ động của mỗi bên còn hạn chế, do cái
tâm của người thầy chưa phải “tất cả vì học sinh thân yêu”…
5. Với tổ chức Đoàn – Đội:
Phần lớn chương trình hành động của các tổ chức đoàn thể này gắn liền với mục
tiêu giáo dục của nhà trường chúng ta cần tận dụng phối hợp. Thường các hoạt động của
Đoàn – Đội Thanh thiếu niên làm cho học sinh năng động, sáng tạo, phát huy tình thần tập
thể cao hơn. Tuy nhiên, đôi khi có sự chồng chéo, thậm chí cản trở đòi hỏi giáo viên chủ
nhiệm cần trao đổi, bàn bạc, tìm ra giải pháp giáo dục chung.
Có ý thức phấn đấu cho lí tưởng của Đoàn, các em càng tích cực rèn luyện, học tập
với động cơ đúng đắn, kết quả cao hơn.

6. Với hội phụ huynh lớp và nhà trường
Cùng với nhà trường, các bậc phụ huynh học sinh thuộc những nghề nghiệp khác
nhau, trình độ hiểu biết xã hội, hoàn cảnh kinh tế khác nhau … nhưng là những người có
quan tâm lớn nhất, mong mỏi nhiều nhất sự tiến bộ của con em mình khi đến trường học
tập.
Thông thường họ là lực lượng sẵn sàng, chủ động hợp tác với giáo viên chủ nhiệm
và nhà trường trong công tác giáo dục học sinh vì sự tiến bộ, tương lai con em họ. Tuy
nhiên, cũng có những trường hợp cá biệt.
3
Giáo viên chủ nhiệm cần chủ động gặp gỡ, trao đổi để nắm vững về tình hình học
sinh của mình, đồng thời trao đổi, tìm biện pháp phối hợp động viên, giúp đỡ con em họ
tích cực rèn luyện, học tập tốt hơn.
Việc đến thăm, tìm hiểu hoàn cảnh gia đình học sinh là việc làm có hiệu quả để nắm
vững học sinh về mọi mặt và phối hợp giáo dục học sinh hiệu quả nhất. Vì chỉ khi đến gia
đình các em, trao đổi với phụ huynh, biết được tâm tư nguyện vọng của gia đình, cũng như
hoàn cảnh gia đình về mọi mặt. Bằng hiểu biết về giáo dục, về xu hướng phát triển của xã
hội, chúng ta mới chủ động bàn bạc, giúp học sinh và gia đình các em có định hướng đúng
đắn phù hợp điều kiện gia đình trong học tập, từ đó hình thành động cơ đúng đắn trong học
tập và phối hợp với phụ huynh tạo điều kiện tốt nhất cho con em họ phấn đấu đạt mục tiêu
cao nhất. Công việc này đòi hỏi giáo viên chủ nhiệm phải có tâm với nghề và phải có kế
hoạch về thời gian làm từng bước.
Có như vậy chúng ta mới thực sự nắm được nhiều nhất về học sinh của mình và đưa
ra những biện pháp phối hợp giáo dục có hiệu quả.
7.Sử dụng các tiết sinh hoạt cuối tuần, thời gian tổ chức các hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp, giáo dục hướng nghiệp.
a. Giờ sinh hoạt lớp (cuối tuần)
Giờ sinh hoạt lớp cuối tuần, nhiều khi giáo viên biến thành thời gian nghe báo cáo
từ phía lớp và thông báo những kế hoạch của nhà trường cho học sinh, có thêm là thời gian
giáo viên chủ nhiệm huấn thị lớp. Nhất là sau những tuần mà lớp có nhiều khuyết điểm.
Những việc làm như vậy chưa mang ý nghĩa giáo dục.

Theo tôi, công tác giáo dục chỉ có hiệu quả cao nhất khi nó mang tính tự giác. Vì
vậy lớp phải có khả năng tự giáo dục, mỗi học sinh phải biết tự giáo dục mình trên cơ sở
định hướng của giáo viên, của cha mẹ và những thông tin các em học được qua các môn
học, các hoạt động trong nhà trường, những thông tin đa dạng khác.
Hiểu được như vậy nên ngay từ khi mới nhận lớp, trước hết giáo viên chủ nhiệm
phải phổ biến đầy đủ những nội qui qui định của nhà trường, các đoàn thể trong nhà trường
cho các em nắm vững, Chấp hành tốt nội qui, qui định trong nhà trường một cách tự giác.
Nội qui, qui định với người học có phần trong Luật giáo dục, có phần cụ thể hoá của Ban
giám hiệu, có phần do Đoàn thanh niên, hội đồng Đội biên soạn đưa ra, có những điểm
chung, điểm riêng khác nhau thường các em khó nhớ hết nên tất cả những văn bản trên tôi
đều cung cấp cho các em, song bên cạnh đó tập hợp một số nội dung chính, ngắn gọn in,
phát cho mỗi học sinh dán trong tập Giáo dục công dân của mình, bất kì lúc nào giáo viên
chủ nhiệm có thể hỏi lại, nhất là khi các em vi phạm. (như phụ lục 1).
Ngay từ đầu, nhanh chóng kiện toàn đội ngũ cán bộ lớp (từ tổ trở lên), cán bộ sao đỏ
… phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng em, có sự phối hợp giữa cán bộ lớp với cán bộ
Đoàn – Đội sao cho mỗi em đều có thể được đóng góp và chia sẻ nhiệm vụ với nhau
(không để cán bộ nào quá nhiều việc, cán bộ khác chỉ là hình thức). Khi bầu cán bộ phải
dân chủ và quan trọng là tìm được những học sinh học tốt, có ý thức tổ chức kỉ luật cao và
nhất là có trách nhiệm với tập thể lớp.
Hàng tuần luân phiên cán bộ trực tuần, gồm các cán bộ lớp (từ tổ trưởng trở lên).
Nội dung sinh hoạt có định hướng cụ thể (như phụ lục 2). Làm như vậy có nhiều tác dụng:
các cán bộ đều có trách nhiệm, không ai quá nặng; mỗi lần trực tuần, các em thể hiện được
mình trước tập thể và rèn luyện khả năng tổ chức; mọi đánh giá trở nên khách quan hơn.
4
Trong giờ sinh hoạt cũng không nên gò bó, có thể xen kẽ văn nghệ, tất cả do học
sinh phát huy tinh thần làm chủ tập thể, giáo viên chỉ định hướng hoặc chốt lại vấn đề, mọi
nội dung sinh hoạt hàng tuần đều lưu lại để cuối học kì, cuối năm có cơ sở đánh giá.
b. Thời gian tiến hành các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp và giáo dục hướng
nghiệp
Góp phần giáo dục học sinh một cách toàn diện và thiết thực theo mục tiêu giáo dục

THCS, những năm gần đây có thêm các hoạt động Giáo dục ngoài giờ lên lớp, Giáo dục
hướng nghiệp. là những hoạt động rất tích cực giúp giáo viên chủ nhiệm có thêm cơ hội
làm tốt nhiệm vụ của mình. Theo tôi, những hoạt động này, làm cho tầm hiểu biết xã hội
của các em mở rộng nhiều, có thêm những kiến thức rất bổ ích để định hướng rèn luyện
học tập tích cực hơn, còn giúp cho các em thêm năng động, thể hiện được mình trước tập
thể, rèn luyện khả năng hợp tác với nhau trong tập thể để tiến tới đích chung.
Giáo viên chủ nhiệm nên gắn liền nội dung từng chủ để của mỗi hoạt động để làm
tốt công tác chủ nhiệm của mình. Muốn làm như vậy, người giáo viên phải dành thời gian
nghiên cứu (ngoài chuyên môn chính của mình) về những vấn đề xã hội rộng lớn này, tổ
chức thực hiện không máy móc và rất cần thiết gắn liền mục tiêu của lớp từng giai đoạn.
Khả năng vận dụng này phải thường xuyên, với mọi chủ đề trong từng hoạt động.
8. Nhận xét, đánh giá và xếp loại học sinh một cách khách quan, có thi đua khen
thưởng, kỉ luật kịp thời
a. Thi đua, khen thưởng và kỉ luật
Thi đua có nhiều hình thức. Thông thường mỗi năm học nhà trường tổ chức vài đợt
thi đua, các lớp phải hưởng ứng. Qua các đợt thi đua, nếu phát động để từng em nhận thức
rõ, tất cả đều nỗ lực phấn đấu, khâu tổng kết đánh giá, khen thưởng hợp lí sẽ tạo ra những
đợt chạy đua tiến dần tới đích lớn mà mục tiêu giáo dục THCS đã vạch ra.
Ngoài việc hưởng ứng các cuộc thi đua do nhà trường và đoàn thể trong nhà trường
vạch ra, giáo viên chủ nhiệm có thể cùng với hội phụ huynh lớp tìm ra những biện pháp tổ
chức những cuộc thi đua ngắn hạn, dài hạn khác nhau tại lớp mình. Ví dụ trong năm học
cuối cấp, chúng tôi bàn với Ban đại diện phụ huynh học sinh, đóng góp quĩ hội tổ chức thi
đua theo tinh thần phụ lục 4. Việc tổ chức thi đua như vậy, phải tổ chức theo dõi chặt chẽ,
động viên thường xuyên, có tổng kết khen thưởng, phê bình kịp thời vừa có tác dụng từng
giai đoạn ngắn hạn, vừa có tác dụng lâu dài trong cả năm học - học sinh hưởng ứng phấn
đấu liên tục nên kết quả tương đối tốt.
b.Nhận xét, đánh giá
Nhận xét đánh giá trong giáo dục, nhất là liên quan đến con người là một việc làm
phải hết sức thận trọng, công bằng và chính xác. Nếu làm tốt chính là cơ sở để những
người làm công tác giáo dục định hướng làm tốt hơn cho thời gian sau đối với cùng đối

tượng và đối với đối tượng khác. Mặt khác đối với các em, sẽ giúp cho các em tự điều
chỉnh mình: có niềm tin tiếp tục phấn đấu xa hơn, thấy nhược điểm để mà khắc phục.
Để đánh giá, nhận xét khách quan, tuỳ mỗi học kì tôi soạn kĩ mẫu tự kiểm (ví dụ:
phụ lục 5), sau đó cho các em viết tự kiểm cá nhân, thông qua tổ nhận xét, xếp loại rồi họp
cán bộ lớp, căn cứ vào qui chế của nhà trường đưa ra dự kiến xếp loại của lớp, cuối cùng
thông qua hội đồng sư phạm nhà trường lấy ý kiến rộng rãi của giáo viêm để có kết quả
chính thức.
5