Giáo sư Đào Duy Anh - Người thầy của những thế hệ sử gia đầu tiên được đào tạo từ nền đại học Việt Nam sau Cách mạng 8-1945

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.97 MB, 8 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

KỶ NIỆM 100 NĂM INCÀY SINH GIÁO SƯĐÀO DUY ANH

(1904.2004)

Chân dung Giáo sư Đào Duy Anh

HỘI THẢO KHOA HỌC

KỶ NIỆM 100 NĂM NGÀY SINH GIÁO s ư ĐÀO DUY ANH (1904-2004)

Sáng 19.3.2004, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội
đã tổ chức Hội thảo khoa học kỷ niệm 100 năm ngày sinh Giáo sư Đào Duy Anh (19Q4 - 2004).
Đông đảo các giáo sư, giảng viên và đại diện sinh viên đến dự. Gia đình Giáo sư Đào Duy Anh
có Giáo sư Đào Thê’ Tuấn, nhà sử học Đào Hùng cùng nhiều người thân cũng có mặt trong buổi
Hội thảo.

Sau diễn văn khai mạc của Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Xuân Hằng, Hiệu trưởng trường Đại
học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Giáo SƯ Phan Huy Lê - Chủ tịch Hội khoa học lịch sử Việt
Nam - đọc bản tham luận "Giáo SƯ Đào Duy Anh - người thầy của những thế hệ sử gia đầu tiên
được đào tạo từ nền đại học Việt Nam sau Cách mạng tháng 8.1945". Tham luận đã nêu lên
những nét khái quát về hoạt động cách mạng và khoa học của Thầy Đào Duy Anh, đặc biệt nêu
cao công lao của Thầy trong việc xây dựng ngành lịch sử cổ đại Việt Nam, trong sự nghiệp đào
tạo nhiều thế hệ học trò trường Đại học Sư phạm và Đại học Tổng hợp Hà Nội. Với những cơng

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

trình khoa học cùa mình. Giáo sư Đào Duy Anh còn là nhà địa lý lịch sử, nhà từ điển học. nhà
nghiên cứu văn học, nhà văn hóa lớn của đất nước và được Nhà nước truy tặng Giải thường Hố
Chi Minh.

Bản tham luận của Giáo SƯ Đào thê Tuấn - trưởng nam của Giáo SƯ Đào Duy Anh - “Cha tôi
- Đào Duy Anh" đã đem lại cho ngưởi đọc niềm cảm xúc vơ hạn và lịng ngưỡng mộ sâu sắc qua
những cảu chuyện vẻ tấm lòng yêu nước, tinh thần Sây mê khoa học và sự tận tâm trong sự
nghiệp giáo dục và nghiên cứu của Giáo SƯ Đào Duy Anh.

Với những kỷ niệm về Thầy Đào, các học trò cũ của Thầy đã nói lèn lịng biết ơn, những
cảm nghĩ vế người Thầy tài cao đức trọng đã cống hiến cả cuộc đời cho sự nghiệp văn hóa và
giáo dục của đất nước. Có thể cảm nhận điều đó qua các bài phát biểu đầy xúc động của các
Giáo sư Hà Văn Tấn, Trần Quốc Vượng, Đinh Xuân Lâm, Lương Ninh, Trương Hữu Quýnh...
Những học trò cũ năm xưa, nhiều người nay đã trỏ thành những nhà sử học nổi tiếng, tiếp tục đi
theo sự nghiệp của Thầy Đào đào tạo nên những nhà sử học thế hệ mới, những người tiếp tục
góp phần xây dựng nền sử học Việt Nam.

Xuân A nh

Giáo

SƯ

Đào Duy Anh

và các

học trò

(Ảnh chụp tai gia đình nhân dịp Giáo SƯ Đào Duy Anh được tru y tậ n g G ài thưởng
Hó Chí Minh - năm 2000)

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

TAP CHi KHOA HOC DHQGHN. KHXH & NV. T-XX, SỎ 2. 2004

G I Á O S ư Đ À O D U Y A N H

N G Ư Ờ I T H Ẩ Y C Ủ A N H Ử N G T H Ế H Ệ s ử G I A Đ A U t i ê n

Đ Ư Ợ C Đ À O T Ạ O T Ừ N Ể N Đ Ạ I H Ọ C V I Ệ T N A M S A U C Á C H M Ạ N G 8 - 1 9 4 5

Từ khi còn học ph ổ thông, tôi đã được 
biết tên tu ổi của học giả Đào D uy Anh 
khi sử d ụ n g cuốn P h á p - V iệt từ đ iển

(1936) và H á n - Việt từ điển (1932) thời 
học T iểu học. N h ư n g m ãi đến năm 1952

khi từ Hà T ĩnh ra học trường Dự bị đại 
học ở T hanh H óa, tơi mới được th ụ giáo 
T h ầ y Đào. N g u y ệ n vọng của tôi là dược 
học Ban toán - lý, nh ư n g vì đến trường 
ch ậm , Ban toán - lý đả h ế t chỗ nên G iám 
đôc nhà trường là Giáo sư T rần Văn 
G iàu qu yết đ ịn h ch u yển sa n g Ban sử * 
địa. Đây là m ột n gẫu nhiên , m ột điểu 
kh ô n g may tro n g tâm tư tôi lúc đó, 
n h ư n g lại m ỏ ra cho tôi m ột chuyên 
hướng trong cuộc đòi khoa học cùn g với 
cơ m ay được học vói nh ữ ng n h à khoa học 
nổi tiến g n h ấ t của đ ất nước về văn, sử, 
triết trong đó có G iáo sư Đ ào D uy Anh.

Giáo sư Đ ào D uy A nh là m ột nhà bác 
học lớn, m ột học giả u yên th âm trên 
n h iều lĩnh vực: từ điển, ngôn ngừ, văn 
học, văn hóa, lịch sử, dân tộc học, khảo 
cổ học, địa lý học lịch sử... N hữ n g điểu 
tôi v iế t sau đây n h â n dịp 100 năm ngày 
sin h của G iáo sư chỉ là m ột góc n h ìn nhỏ 
dưới dạng hồi ức cúa một môn sinh về 
côn g lao giáo dục và đào tạo ngàn h lịch 
sử của T hầy.

Vào n h ừ n g năm cuối của cuộc kháng 
ch iến chông th ự c dân Pháp (1945*1954), 
với tầm n h ìn c h u ẩ n bị đội ngũ trí thức

P h a n H u y L ê *>

cho công cuộc xây dự ng đ ấ t nước v ế sa u , 
Đ ả n g và C hính phủ đã mở ba tr u n g tâm 
đào tạo trình độ đại học và cao đẳng: 
T ru n g tâm y - dược ở V iột Bắc, T ru ng 
tâm khoa học cơ bân v à ngoại ngữ ỏ N am 
N in h (trên đ ấ t T ru ng Quốc) và T ru n g 
tâm khoa học xã hội v à n h â n v ă n , lúc đó 
gọi là văn khoa, ở L iên khu 4. T ru n g tâm 
th ứ ba này lúc đầu là Đại học V ãn khoa

ỏ N g h ệ An, rồi sau là Dự bị đại học, Sư 
ph ạm cao cấp tập tru n g ở T h iệu Hóa, 
T han h Hóa» chù y ếu ở v ù n g C ầu Kè và 
Chợ Đu. Tại đây hội tụ n h ữ n g nhà khoa 
học h à n g đầu của cả nước với n h ữ n g tên 
tu ổi của Đ ào D uy A nh, T rần V ăn G iàu, 
Đ ặ n g T hai M ai, N g u y ễn M ạnh Tường, 
Trương Tửu...

S au Cách m ạn g th á n g T ám , cuối năm
1945 khi th à n h lập trường Đ ại học V iệt 
N am kh ai g iản g n gày 1 5 -1 1 -1 9 4 5 tại Hà 
N ội, G iáo sư Đ ào D uy A nh cù n g các học 
giả như N g u yễn Văn H u y ên , C ao X uân 
H uy, Đ ặn g T h a i M ai, H oài T h an h , 
N g u y ễn M ạnh Tường, N g u y ễ n T h iệu 
L âu... được mòi ra giả n g d ạy tạ i Đ ại học 
V ăn khoa. S a n g năm 1946, do tìn h hình

cả n g th ẳ n g ỏ Hà N ội, từ th á n g 3 các 
trường đại học tạm ngh ỉ học.

Trong thòi gian k h á n g ch iến , G iáo SƯ 
h oạt động tron g giới vản hóa - văn n gh ệ, 
đã từ n g là ủ y v iên B an v ậ n dộn g Đ ại hội 
v à n hóa tồn quốc lần th ứ n h ấ t, ú y viên

° GS.. Khoa Sử học. Trưởng Đại học Khoa hoc Xả hội và Nhàn vân, Chủ tịch Hội Khoa hoc üch sử Viél Nam

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

3 4 Phan Huy l.c*

Ban chấp h àn h Hội v ã n hóa cứu quốc 
T ru n g Bộ (1946)* U y v iên B an chấp hàn h 
Hội văn n g h ệ Liên k h u 4 (1 9 4 7 ), C hi hội 
trướng Chi hội văn hóa tín h T h a n h Hóa. 
N ám 1948 th eo y êu cầu của P h òn g ch ín h 
trị Liên kh u 4, G iáo sư đã biên so ạ n bộ

Việt N om lịch sử g iá o trin h gồm 4 tập 
(1 9 4 9 -1 9 5 0 ) cu n g cấp tư liệu g iả n g dạy 
lịch sứ cho các trư ờng phố th ôn g. N ám 
1950 G iáo sư được mòi ra V iệ t Bác làm 
Trưởng b an sử - địa củ a Vụ văn học - 
n g h ệ th u ậ t th u ộc Bộ giáọ dục. T ron g thời 
gian này» G iáo sư đã th u th ậ p th êm tư 
liệu và trôn cơ sỏ bộ V iệt N am lịc h sử 
g iá o t r ìn h, viết lại hộ L ịc h sử V iệt Nam.

Tiôc rằng bộ sá ch n ày chư a (lược xuất

b àn và bán th à o bị th ấ t lạc. N ăm 1952 vì 
sức khỏe, G iáo sư trở lạ i T h a n h Hóa điều 
dường và được c h u y ế n về g iả n g d ạ y tại 
Dự bị đại học và S ư phạm cao cấp 11 ]. Giáo 
sư chuyên giảng môn Lịch sử Việt N am .

Tôi còn nhớ nh ư in n h ữ n g buổi g iả n g 
bài của T h ầ y Đào. Lúc b ấ y giờ Liên khu 
4 là v ù n g tự đo, n h ư n g m áy bay địch vẫn 
thư ờng bán phá dọc th eo quốc lộ s ố 1, 
v ù n g ven biên và m ột sô địa điếm nằm 
sâ u trong dất liền . Đ ế đề ph òn g và trá n h 
m ay bay địch, lớp học đ ặ t tạ i đìn h là n g 
h a y nhà dân (nhà đ ịa chủ có sâ n rộng) 
và học vào ban đêm . M ỗi sin h v iên tự 
sắm một bộ bàn g h ế xếp đơn sơ và m ột 
cái đèn nhỏ tự chê b ằ n g lọ mực h a y lọ 
thuốc dục n ắp đẽ x â u d â y bấc và một 
hóng đòn nhỏ, d ù n g g iấ y ch e ba phía, chỉ 
dể ánh sá n g hắt về ph ía b àn đu ghi chép 
hài giản g. S in h v iê n ngồi giữa sâ n , T hầy 
Đ ào th ư ờng ngồi trên m ột ch iếc g h ê sau 
m ột bàn nhỏ kê tron g đ ìn h hay trên 
th ềm nhà. T h ầ y kh ôn g cầ n đ èn , kh ông

cần sách vở, chi dựa vào trí nhớ đẻ g iả n g 
bài. Sinh viên n h ìn lên kh ơng th ấy rỏ 
m ặt T hầy, trừ n h ữ n g đỏm sá n g tráng, 
chi ngh e tiế n g T h ầy g iá n g với giọng đều 
đều và b ằn g m ột trí nhớ phi thường.

Thòi gian I>ày, T h ầ y đ a n g ôm , sức khỏe 
s ú t kém nên nên các bu ối g iả n g hay l)ị 
g ián đoạn. Trên cơ sở bộ Việt Nơm lịch 
sử g iá o trìn h và n h ữ n g ghi nhớ của bộ

L ịc h sử Việt N om m à G iáo sư dà chuẩn 
bị trong nh ữ n g nủm làm việc ỏ Ban sứ - 
địa tại Bộ giáo dục, G iáo sư' bố su n g tư 
liệu và ph át triển thêm th à n h nh ữ n g bài 
g iả n g đại học. S a u đó. G iáo SƯ chỉnh lý 
và v iết lại th àn h bộ L ịc h sứ Việt N am , bộ 
giáo trình L ịc h sử Việt N a m trình độ đại 
học đầu tiê n viết, th eo quan điếm duv vật 
lịch sử.

Trước Cách m ạ n g th á n g T ám , G iáo 
sư Đào Duy Anh là m ột trong nh ữ n g trí 
thức yêu nước và cấp tiê n , dn tiếp thu 
chủ ngh ĩa M ác và góp p h ần truyền bá hộ 
tư tưởng tiên tiế n của thời đại vào V iệt 
N am , n h ấ t là thời gian h o ạ t động tron g 
Tân V iệt Cách m ạ n g Đ á n g (1927) và lập 
Q uan Hài tù n g th ư (1928*1929), Học giả

họ Đ ào cùn g với m ột số trí thức theo chủ 
n gh ía M ác như P h a n Đ à n g Lưu dà địch 
hoặc lược dịch, p h òn g dịch và xu ất bản 
nlìừ n g cu ơn sách phổ cập chủ nghía M ác 
như X ả h ộ i lu ậ n f L ịc h sứ nhân lo ạ i, L ịc h 
sứ các học thuyết k in h tỏ\ Tôn g iá o là g i?,

X ã hội là g ì?, D ân tộc là gi?... N h ữ n g 
cuốn sách này lh(*o ký ức của G iáo sư 
Vàn Tán, đã được tù ch ín h trị tại nhà tù 
Hỏa Lị Hà Nội bí m ặ t đưa vào và th a y 
nhau đọc như n h ữ n g tài liệu học tậ p sơ 
khai về ch ủ ngh ĩa M ác. Cuôn H án - Việt 
từ đ iẻ ạn x u ấ t bàn nãm 1932 cũ ng n h ằm

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

Giáo sư Đào Duy Anh người thấy. 3 5

qua định n g h ía , g iả i th ích n h ữ n g th u ậ t 
ngữ , từ ngừ mới về chủ nghía duy vật 
biện chứ ng, chủ n g h ĩa duy v ậ t lịch sử, 
phổ cặp n h ừ n g h iếu biết về chủ ngh ĩa 
M ác trong nh ân dân. Từ sau khi ra khỏi 
nh à tù thực d ân năm 1929, học giả họ 
Đ ào dà b ắ t đầu th u th ậ p tư liệu lịch sử 
và v ậ n d ụ n g chủ n g h ĩa Mác đẽ ngh iên 
cửu lịch sử và văn hóa V iệt N am , n h ấ t là 
tron g thòi gian dạy m ơn Vãn hóa V iệt 
N a m , lịch sử và quốc vàn tại trường Tư 
thục T h u ậ n H óa (H uế). N ảm 1938 Việt 
N am văn hóa sử cưứìig, cơng trìn h 
n g h iên cứu đặt nền tả n g cho việc ngh iẽn 
cửu vàn hóa V iệt N am trên quan điểm 
duy v ậ t lịch sử , đà được x u ấ t bản.

T rong th òi gian g iả n g dạy lịch sử tại 
Dự bị đ ại học và Sư phạm cao cấp ỏ

T h an h H óa, G iáo sư Đ ào đã góp phần 
dào tạo m ột s ố cán bộ về môn vãn sử, 
p h ần lớn là giáo v iên ph ổ th ôn g cấp III 
tron g đó có m ột sơ trương th à n h v à trở 
th à n h cán bộ quán lý, lành đạo ngàn h 
g iáo dục phổ th ô n g và m ột s ố tiếp tục học 
lê n trình độ đại học.

N ăm 1954, sa u ch iến th ắ n g Đ iện 
B iên P h ủ và H iệp định G en ève, trường 
D ự bị đại học và S ư phạm cao cấp trở về 
thủ đô, trở th à n h trường Đại học Sư 
phạm và Đ ại học V àn khoa Hà N ội. Sin h 
v iê n tốt n g h iệp Dự bị đại học được vào 
học năm th ứ II. Đ ại học Sư phạm và Đại 
học V àn k hoa tu y m a n g h a i tên khác 
nh au n h ư n g thực ra chỉ là m ột, cù n g học 
ch u n g với nh au m ột lớp» th eo một 
chương trình . Tại đây, lần đầu tiên hình 
th à n h ch u y ên ngàn h sử - địa, lúc đó gọi 
là Ban sử - địa. Lớp sử * địa năm thứ II 
chỉ có 29 sin h viên gồm sin h viên Dự bị

dại học ỏ T h a n h H óa, m ột sô* sin h viên 
Đ ại học V an khoa H à Nội trước n gày giải 
ph ón g th ủ dơ v à m ột sô" giáo v iên phó 
th ơ n g được cử vể học. G iáo sư Đ ào D uy 
Anh tiếp tụ c g iả n g m ôn lịch sử V iệt N am 
ph ần cố - tr u n g đ ại. C h ú n g tơì p h ần lớn ỏ 
Ký tú c xá Đ ô n g D ư ơng (tên thòi Pháp

th uộc, nay là kh u Đ ại học B ách khoa, Hà 
Nội) và học trong n h ữ n g g iả n g đường cua 
Đ ại học V iệ t N am (Đ ại học Đ ôn g Dương 
cũ, tạ i 19 Lê T h á n h T ông). Từ đ ây ch ú n g 
tơi có đ iểu k iện học tậ p tốt hơn rất n h iều 
so với thời kỳ k h á n g c h iế n , n h ấ t là được 
đọc n h iều sách báo th a m k h ả o tạ i T hư 
v iện đại học, T h ư v iệ n quốc gia, T hư viện 
V iện v iễn đôn g bác cố P h áp (đến năm 
1958 mới ch u y ến g ia o cho C hính phủ 
V iệt N am ). T ron g n h ữ n g buổi g iá n g bài, 
T hầy Đ ào th ư ờ n g đ ặ t trước bàn n h ữ n g 
bộ quốc sử chữ H án n h ư Đ ạ i V iệt sử kỷ 
toàn thư, K h â m đ ịn h V iệt sử thông g iá m 
cương mục... (lúc bấy giờ chưa dịch ra 
tiế n g V iệt). T h ầ y vừa g iả n g bài, vừa lần 
giỏ n h ữ n g tr a n g quôc sử dê dịch và phân 
tích về m ặ t sử liệu .

Từ bộ Lịch, sử V iệt N a m y trong năm 
1 9 5 4 -1 9 5 5 G iáo sư Đ à o D u y A nh đã bổ 
su n g , n â n g cao th à n h bộ L ịc h sử Việt 
N a m từ nguồn gốc đến c u ố i t h ế kỷ X I X và 
x u ấ t bản th à n h 2 tậ p vào nám 1955, sau 
đó tá i b ản n ăm 1 956, 1958 [2,3,4].

N ăm 1956, sa u khi tô t n g h iệp B an sử
- địa Đ ạ i học Sư p h ạm , tôi cù n g anh 
Đ in h X u ân L âm , T rần Q uốc V ượng được 
giữ lại làm cá n bộ g iả n g d ạ y tại K hoa Sử

Đ ại học T ống hợp H à N ội vừa mới có 
q u y ết đ ịn h th à n h lậ p th á n g 6 -1 9 5 6 . Tôi 
và a n h T rần Q uốc V ượng làm tập sự trợ 
lý tạ i Bộ m ôn lịch sử cổ - tru n g đại V iệt

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

3 6 Phan Huy l £

N am (lo G iáo sư Đ ào D uy Anh làm chủ 
nhiệm , lúc ây gọi là tố trư ỏng Tố cô sử 
V iệt N am . Trong năm 1 9 5 6 - 1958, Đ ại 
học T ổng hợp và Đại học wSư phạm đà 
tách ra làm hai trường, như ng vẫn 
chu n g cơ sỏ và đội n gủ cán bộ g iá n g dạy, 
hai Bộ môn lịch sử cổ - tru n g đại và lịch 
sử cặn • h iện đại V iệt N am th uộc Đại học 
T ổng hợp, Bộ môn lịch sử th ê giới thuộc 
Đ ại học Sư phạm . Từ đ âv, ngành lịch sử 
đà tách th à n h m ột ngàn h dào tạo riên g 
với yêu cầu ch u yên mơn hóa cao hơn.

N gay từ năm học 1 9 5 6 -1 9 5 7 khi mối 
ỏ lại trường với cương vị tập sự trợ lý, tôi 
và anh Vương đã được T hầy Đ ào phan 
công g iả n g dạy năm thử n h ấ t, mỗi người 
một học kỳ. G iáo sư m ạnh dạn giao phó 
cơng việc cho lớp cản bộ trẻ, như ng quản 
lý rấ t ch ặ t chẽ và y êu cầu rất cao. T hầy 
hướng dẫn ch ú n g tôi soạn giáo án, th ôn g 
qua T h ầy và b ắ t dọc kỹ n h ữ n g sách 
tham khảo cần th iế t để ch u ẩn bị trả lời

càu hỏi của sinh viên. T h ầ y tập trung công 
sức vào việc xây dựng bộ môn và triển 
khai nhiều để tà i ngh iên cứu khoa học.

Cuối nám 1956 Bộ m ôn cổ sử được bổ 
su n g th êm m ột sô' cán bộ lảu năm từ 
ngàn h giáo dục nh ư anh Vương H oàng 
T uyên, cụ T rần V àn K hang. Từ nãm học 
1957-1958, Bộ môn lại được bồ su n g 
thêm nhà n g h iên cửu Chu T hiôn và một. 
sô» cán bộ trẻ tốt n gh iệp từ Đ ại học Sư 
phạm như anh H à V ăn T ấn, H oàng Văn 
Lân. B ên cạnh cán bộ g iả n g dạy, G iáo sư 
Đào mòi các cụ H án học giỏi như các cụ 
Trần Lê N hàn , N gô Lặp C hi, K iểu Hữu 
Hỷ, Phan Duy T iếp, Đ oàn T hăng, Trần 
Lê H ữu... và m ột s ố cán bộ tốt ngh iệp 
T rung văn n h ư anh Lại Cao N g u y ễn , Lê

Quốc T úy... lập th à n h Tỏ p h iên dịch rất 
m ạnh cỉể dịch các th ư tịch cô b ằ n g chử 
H án và một số’ sách th am khảo h iệ n đại. 
G iáo sư rất qu an tâm xây dự ng cơ sở tư 
liệu cho v iệc n gh iên cứu lâu dài. B ên 
cạnh T ố ph iên dịch là P h ỏn g đồ b ản do 
ông N gu yễn Đ ậu T ân phụ trách, th u góp 
các loại bàn đồ từ cố đến h iện đại và vẽ 
bản đổ lịch sử phục vụ y êu cầu g iả n g dạy 
và n g h iên cửu. P h o n g cách n g h iên cứu 
của Giáo sư Đào D uy A nh là rấ t coi

trọng tư liệu, coi trọn g việc thu th ậ p tư 
liệu và giám (lịnh tư liệu . Kho tư liệu của 
Khoa lịch sử h iện n ay ỉà do G iáo sư dặt 
nền m ỏng và về phần lịch sử cô * trung 
đại, tư liệu do chính Giáo sư thu thập, sao 
chép, phiên dịch vẫn là cd sò chủ yêu.

Với nh ữ n g tư liệu đã được tích lũ y và 
nlìừ n g su y ngẫm , dự th áo ch u ẩn bị từ 
lâu, n ày có điều k iện đế hổ su n g , cập 
n h ậ t th ôn g tin và th am kh ảo k ế t quá 
ng h iên cứu của các học giả nước ngoài, 
(ỉiá o sư đà thực hiện n h iêu ciể tài n gh iên 
cứu rấ t cơ bản v ề lịch sử V iệt N am như 
vấn đề phân kỳ lịch sử, nguồn gốc dân 
tộc V iệt N am , c h ế độ ch iếm hữu nô lệ và 
c h ế độ phong k iến , sự hình th à n h dân 
tộc V iệ t N am ... N h ữ n g k ết quả n g h iên 
cứu đó được G iáo sư x u ấ t b ản th à n h bộ

L ịc h sử cỏ đ ạ i Việt N am gồm 4 tậ p nám 
1957 và cuốn Vấn đ ề h ìn h thành d ân tộc 
Việt N a m năm 1957 [4,5]. Đ ồng thòi 
Giáo sư b ắ t buộc ch ú n g tôi phải tự học 
th êm chữ H án với các cụ H án học trong 
Tô p h iên dịch để tự đọc, tự sử dụng sách 
và các nguồn sử liệu b ằ n g chừ H án. Giáo 
sư hướng dẫn lớp cán bộ trẻ ch ú n g tơi, 
mỗi người phải có m ột để tà i n g h iên cứu: 
an h Vượng dịch và chú th ích V iệt sứ

lược, tỏi v iết C h ế độ ru ộ n g đ ất và k in h tế

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

Giáo sư Đào Duy Anh người thấy... 3 7

nông ngh iệp thời Lẽ sơ, anh T ấn chú 
thích D ư đ ịa c h í của N g u y ễn Trãi. 
N h ử n g cơng trình này đều hoàn th àn h 
khi G iáo sư Đ ào làm Tố trưởng Tổ cổ sử 
trong năm 1957-1958 và x u ấ t bản nàm

1959, 1960 [6,7,8).

N ăm 1958, G iáo sư Đ ào D uy Anh 
th ôi công tác ỏ Khoa Sử và năm 1960 
ch u y ển sa n g công tác ở V iện sử học V iệt 
N am . Thòi gian G iáo sư Đ ào công tác ớ 
Khoa Lịch sử chỉ 2 năm , n h ư n g đó là 2 
năm G iáo sư làm việc h ã n g say và đạt 
h iệu quả cao nh ất.

G iáo sư đã tham gia đào tạo t h ế hệ 
sin h viên khóa 1 9 5 4 -1 9 5 6 của Đ ại học Sư 
p hạm , Đ ại học Văn khoa; 2 khóa 1954- 
1957, 1955-1957, Khoa Lịch sử Đ ại học 
S ư phạm và 2 khóa 1 9 56-1959, 1957- 
1960 K hoa lịch sử Đ ại học T ổn g hợp. Đó 
là n h ữ n g th ế hệ cử nh ân sử học đầu tiên 
được đào tạo từ n ền đại học V iệt N am 
sa u Cách m ạng th á n g T ám 1945. N h ữ n g 
lớp cán bộ sử học này đà có m ặt trên

n h iều lĩn h vực h oat động từ n g h iên cứu 
và g iả n g d ạ y tr o n g các trư ơ n g d ại học, 
cao đẳng, v à p h ổ th ô n g ch o đ ến n g h iê n

cứu trong cơ quan khoa học, các viện, 
tru n g tâm ở tru n g ương và địa phương, 
công tác trong n h iều ngàn h như tuyên 
truyền, báo chí, vàn hóa, bảo tồn, bảo 
tàn g... N h iều người đã đạt học vị phó 
tiế n sì, tiến sĩ, được phon g học hàm phó 
giáo sư, giáo sư, có người trỏ thành 
ch u yên gia đầu n g à n h , gi ừ vai trò quan 
trong nền khoa học V iệt N am .

G iáo sư Đào D uy Anh là m ột trong 
n h ữ n g n h à sử học M ácxit đầu tiên góp 
phần tru yền bá chú ngh ĩa M ác ỏ V iệt 
N am và vận d ụ n g quan điểm biện chứng 
duy vật trong n g h iên cứu và g iả n g dạv 
lịch sử V iệt N am , n h ấ t là thòi kỳ lịch sử 
cô - tru n g dại, để lri nh ữ n g bộ giáo trình 
và ch u y ên dể lịch sử m an g tín h kh ám 
phá, dặt nền tả n g cho sự ra đời và ph át 
triển của nền sử học h iện đại V iệt N am 
trên cả hai phương diện đào tạo và 
n gh iên cứu.

Chỉ riên g trên linh vực dào tạo cán bộ 
sử học, G iáo sư Đ ào Duy Anh đã là một 
nh à giáo dục lớn, m ột nhà sử học uyên

bác giữ vi trí m ột trong những người khai 
sá n g của nền sử học hiện dại V iệt Nam.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Đào Duy Anh, N hớ ng h ĩ chiều hôm, NXB Văn nghệ, TP Hổ Chí Minh. 2003. tr.130
Đào Duy Anh, L ịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến cuối th ế kỷ X IX, NXB Xáy Dựng, Hà 
Nội 1955. Quyển thượng và Quyên hạ. 464 trang

Đào Duy Anh, Lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến cuối th ế kỷ X IX, Quyển thượng. 
Chuyên san Đại học Sư phạm, Hà Nội, 1956, 229 trang, tái bản NXB Văn hoá, 1958, 
324 trang

Đào Duy Anh, L ịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến cuối thế kỷ X IX, Quyển hạ, Chuyên 
san Đại học Sư phạm, Hà Nội, 1956, tái bản NXB Vân hoá. 1958, 464 trang

Đào Duy Anh. L ịch sử cô đại Việt Nam, Chuyên san Đại học Sư phạm, Hà Nội, 1957, 
gồm ‘4 tập: Nguồn gốc dàn tộc Việt Nam, vấn đề A u Dương Vương và Nhà nước A u Lạc, 
Vãn hoá ng v trụ'nỗ ng Lc Vit, G ia i đoạn quá độ sang ch ế độ phong kiến

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

3 8 Phan Huy Le

6. Đào Duy Anh* Vấn đề h ỉn h thành dân tộc Việt Nam, NXB Xây dựng, Hà Nội, 1957
7. Phan Huy Lê, C h ế độ ruộn g đất và kin h tế nông nghiệp thời Lè sơ, NXB Văn Sử Địa,

Hà Nội' 1959

8. Trần Quôc Vượng (phiên dịch và chú giải), Việt sử lược, NXB Vãn Sử Địa, Hà Nội, 1960
9. Nguyền Trãi, Dư đ ịa c h i (Phan Huy Tiếp dịch, Hà Vản Tấn hiệu đính và chú thích),

NXB Sử học, Hà Nội 1960.

VNU. JOURNAL OF SCIENCE, soc.. SCI , HUMAN., T.XX, N02, 2004

Đ AO D U Y A N H - A T E A C H E R O F T H E F I R S T G E N E R A T I O N S O F

HISTORIANS EDUCATED IN VIETNAMESE TERTIARY EDUCATION AFTER

THE AUGUST REVOLUTION IN 1945

P r o f. P h a n H u y Le

President o f Vietnam H istorica l Science Society

A s one of P ro fesso r Đ ao D uy A n h ’s first stu d en ts, th e a u th o r h a s provided som e 
inform ation about h is co n tr ib u tio n s to t h e stu d y o f h istory d u rin g h is lifetim e.

Before th e A u g u st R e v o lu tio n, Đ ao D uy Anh w a s o n e o f th e p atriotic in tellec tu a ls 
who acquired M arxism and took part in sp rea d in g th e a g e ’s p ro g ressiv e th o u g h t sy stem 
in V ietn am , e sp e c ia lly d u rin g th e tim e he w orked for T a n Viet. C a ch m ang D a n g {New 
Vietnam R e vo lu tio n a ry P a rty - 1927) and founded Q uan h a i tưng thu (1 9 2 8 - 1929). H is

Chinese - Vietnam ese a n d F re n c h - Vietnam ese d ictio n a ries co n trib u ted sig n ifica n tly to 
V ie tn a m ese cu ltu re a n d ed u ca tio n .

He w a s one o f th e fir st p ro fesso rs a t th e U n iv e rsity o f R e a d in g o f th e D em ocratic 
R e p u b lic o f V ietnam , w h ich sta r ted its n ew academ ic year in N ovem b er, 1945. D uring 
th e R esistance a g a in st the F re n c h co lo n ists, he w orked in cu ltu ral field s, th en he 
becam e a professor a t P re -u n iv e rsity a n d A dvanced Pedagogy S ch oo l in T hanh Hoá 
(1952 - 1954). H a v in g retu rn ed to H anoi, he w orked a s a professor a t H a n o i 
Pedagogical U n iv e rsity and H a n o i U n iv e rsity (1955 - 1960).

W ith Vietnam ese H is to ry fro m the O rig in to the E n d o f the X I X C e n tu ry, A ncien t 
Vietnam ese H is to ryt Th e S h a p in g o f the Vietnam ese N a tio n...» h e laid th e fou n dation for 
stu d y in g A n cien t V ie tn a m e s e h isto ry and b u ild in g the S u b ject o f A n cie n t Vietnam ese 
H isto ry a t H a n o i U n iv e rsity . He took part in ed u ca tin g m an y g e n e ra tio n s o f stu d en ts, 
som e o f whom h a v e b ecom e fa m o u s s c ie n t is t s in th e fields o f c u ltu re and history.

W ith sig n ifica n t co n tr ib u tio n s to V ietn a m ese cu ltu re and h isto rica l scien ce, Đao 
Duy Anh h as b een hon oured a s a g r e a t scie n tist, a profound sch o la r in m an y areas, 
such a s lexicograp hy, lin g u is tic s, lite r a tu r e , cultu re, h is t o r y e t h n o g r a p h y , archaeology 
and h isto rica l g eo g ra p h y , etc. M oreover, he is an e x c e lle n t exam ple: a patriotic 
in tellectu a l who d ev o ted h is w h o le life to th e lib eration o f th e V ie tn a m e se n ation .

</div>