SKKN Làm và sử dụng đồ dùng dạy học môn Lịch sử-Địa lý -Khoa học-Lớp 5

TÊN SKKN: Làm và sử dụng đồ dùng dạy học môn Lịch sử-Địa lý -Khoa học-Lớp 5
Trịnh Xuân Đạm & Hoàng Văn Châu Trường TH An Hòa-Quỳnh Lưu-Nghệ An
Tên sáng kiến kinh nghiệm:
LÀM VÀ SỬ DỤNG ĐỒ DÙNG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ-ĐỊA LÍ -KHOA HỌC-LỚP 5

Phần I: Lý do chọn đề tài
**************
Bậc học ban đầu hết sức quan trọng để đào tạo thế hệ trẻ là bậc Tiểu học. Các em sẽ
trở thành những công dân tốt mang trong mình những phẩm chất tạo thành cốt lõi của
một nhân cách Việt Nam trong giai đoạn mới. Những phẩm chất đó là: trí tuệ phát
triển, ý chí cao, tình cảm đẹp.
Bậc Tiểu học là bậc học nền tảng nên nghị quyết của Ban chấp hành trung ương Đảng
đã chỉ rõ là phải “Nâng cao chất lượng toàn diện bậc Tiểu học”. Trong chương trình
hiện hành của môn tự nhiên và xã hội ở lớp năm được chia thành ba phần: Khoa học –
Lịch sử - Địa lý. Những tri thức thu nhận được từ môn học này là những cơ sở ban đầu,
những đường nét ban đầu của nhân cách. Vì vậy việc dạy các em như thế nào để có
hiệu quả giáo dục cao. Những tri thức mà các em thu nhận được sẽ gắn chặt trong kí
ức, tâm trí và một số kiến thức sẽ được hiện thực hoá trong cuộc sống thơ ngây và cả
cuộc đời của học sinh.
Trong nhiều năm qua ở các trường Tiểu học đã có nhiều cố gắng đổi mới phương
pháp dạy học. Một điều quan trọng trong sự đổi mới đó là việc làm và sử dụng các
phương tiện dạy học để xoá bỏ tình trạng “thầy đọc, trò ghi” rồi “học thuộc lòng, nói
lại theo sách”. Vì vậy việc làm và sử dụng đồ dùng dạy học môn Lịch sử-Địa lý -Khoa
học-Lớp 5 theo tôi thấy là rất cấp thiết để góp phần thực hiện phương pháp dạy học
chương trình hiện nay.
Xuất phát từ những lí do đó mà tôi chọn đề tài: “Làm và sử dụng đồ dùng dạy học
môn Lịch sử-Địa lý -Khoa học-Lớp 5 ”.
Phần 2: Cơ sở lí luận và thực tiễn giải quyết đề tài
**************************
Phương pháp dạy học là tổng hợp các cách thức hoạt động của Giáo viên và của học
sinh trong quá trình dạy học. Quá trình đó được tiến hành dưới vai trò của giáo viên, sự

hoạt động nhận thức tích cực của học sinh – phải lấy học sinh làm trung tâm. Cần phải
khai thác tối đa những ưu điểm của các phương pháp dạy học để học sinh phát huy tính
tích cực học tập một cách thông minh sáng tạo.
Ở lứa tuổi tiểu học, các em học sinh còn rất hồn nhiên . Các em chỉ hiểu được những
khái niệm có liên quan đến môi trường tự nhiên và xã hội trực tiếp xung quanh. Các em
còn thiếu kiến thức trực tiếp về thế “giới thực”. Vì vậy cần tạo điều kiện để các em trải
1
TÊN SKKN: Làm và sử dụng đồ dùng dạy học môn Lịch sử-Địa lý -Khoa học-Lớp 5
Trịnh Xuân Đạm & Hoàng Văn Châu Trường TH An Hòa-Quỳnh Lưu-Nghệ An
nghiệm một cách trực tiếp hay gián tiếp. Cả tư duy và tình cảm của các em đều mang
tính cụ thể, trực quan, giàu cảm xúc. Mặt khác ở giai đoạn này ghi nhớ không chủ định
còn giữ một vai trò quan trọng trong quá trình nhận thức của các em. Đồng thời khả
năng tập trung chú ý của các em chưa cao. Vì vậy việc sử dụng đồ dùng dạy học đã góp
phần không nhỏ trong giờ dạy môn Lịch sử-Địa lý -Khoa học-Lớp 5..
Những đồ dùng truyền thống để dạy học bao gồm:
- Tranh ảnh phục vụ kiến thức bài học.
- Tranh ảnh, tư liệu sưu tầm của Giáo viên và học sinh để minh hoạ cụ thể hơn nội
dung của bài.
- Bản đồ, lược đồ.
- Sơ đồ trận đánh, chiến dịch.
- Mẫu vật có thật trong tự nhiên.
Hiện nay, việc dạy học đã thực sự lấy học sinh làm trung tâm. Các trường học đã
được trang bị cơ sở vật chất hiện đại nên cần phải cho học sinh được làm quen với các
đồ dùng dạy học sinh được thông qua các phương tiện hiện đại như:
- Sơ đồ có sự điều khiển ánh sáng, màu sắc, có sự chuyển động linh hoạt, phù hợp với
từng đơn vị tri thức nhỏ.
- Thiết kế băng hình, đĩa phục vụ nội dung bài dạy.
Sử dụng đồ dùng dạy học trong quá trình dạy học là con đường kết hợp chặt chẽ giữa
cái cụ thể và cái trìu tượng, phù hợp với các đặc điểm nhận thức của học sinh tiểu học.
Nó còn tạo điều kiện tích cực trong quá trình học tập của học sinh.

A/ sử dụng đồ dùng trực quan tạo biểu tượng trong việc dạy môn lịc sử 5.
************************
Bộ môn lịch sử trong trường Tiểu học là một bộ môn góp phần giáo dục toàn diện
cho học sinh. Tuy nhiên trong học sinh vẫn còn tồn tại tâm lí coi môn lịch sử là môn
phụ, thụ động, ít suy nghĩ. Cần sử dụng đồ dùng trực quan để tạo biểu tượng, để giờ
dạy không tẻ nhạt mà trở nên sinh động tạo hứng thú trong học tập cho học sinh.
Do đặc điểm của việc nhận thức lịch sử là không thể trực tiếp quan sát sự kiện, nhân
vật trong quá khứ cho nên việc tạo biểu tượng lịch sử là một yêu cầu rất quan trọng.
Biểu tượng lịch sử là hình ảnh chân thực về hiện thực trong quá khứ bằng hoạt động
của các giác quan: thị giác tạo nên hình ảnh trực quan, thính giác đem lại những hình
ảnh về quá khứ thông qua lời giảng của giáo viên.
Tạo biểu tượng là điều kiện để biết lịch sử trên cơ sở khôi phục đúng quá khứ như nó
đã tồn tại và là cơ sở quan trọng để hình thành khái niệm. Muốn đạt được điều này ở
học sinh thì đòi hỏi ở người giáo viên phải cung cấp tài liệu – sự kiện lịch sử chính xác,
vừa sức tiếp thu của học sinh, có hình ảnh cụ thể, sinh động. Đồ dùng trực quan là chỗ
dựa dễ hiểu sâu sắc bản chất của sự kiện lịch sử, là phương tiện rất có hiệu lực để hình
thành các tri thức, các khái niệm lịch sử.
2
TÊN SKKN: Làm và sử dụng đồ dùng dạy học môn Lịch sử-Địa lý -Khoa học-Lớp 5
Trịnh Xuân Đạm & Hoàng Văn Châu Trường TH An Hòa-Quỳnh Lưu-Nghệ An
Đối với dạy bài: “Điện Biên Phủ – Pháo đài thực dân sụp đổ”. Đây là bài có tầm
quan trọng và tính cập nhật cao. Để thực hiện thành công giờ dạy này, trước hết giáo
viên phải thiết kế một bại học đầy đủ, cụ thể. Bản thiết kế phải mang nhiều tâm sức, trí
tuệ và thời gian vì “Muốn dạy học có kết quả, cần thiết kế thành công”.
Hai yếu tố chủ yếu của bản thiết kế này là:
1) Phương pháp dạy học: đảm bảo sự chủ động của học sinh.
- Hướng về học sinh, phát huy tính tích cực của các em trong học tập ở các khâu (lên
lớp, học ở nhà, kiểm tra, bài tập, thực hành...)
-Khuyến khích học sinh nêu câu hỏi, thắc mắc, đặt vấn đề để tự trả lời, cùng bạn học
giải quyết dưới sự hướng dẫn của thầy cô.

- Gợi ý một số vấn đề để học sinh có thể viết bài luận nhỏ, trả lời câu hỏi, điền câu, sắp
xếp đúng các sự kiện, địa điểm, thời gian.
2) Làm và sử dụng đồ dùng dạy học:
Ngoài các đồ dùng như:
- Bản đồ Việt Nam
- Tranh ảnh về chiến thắng Điện Biên Phủ do học sinh sưu tầm.
Giáo viên cần phải có:
- Sơ đồ khu Mường Thanh phóng to có sử dụng mũi tên màu sắc.
- Đĩa CD Room ghi lại hình ảnh tư liệu và lịch sử: bộ đội kéo pháo, đào hầm, tấn công
và đặc biệt là đoạn phim về cuộc tổng công kích chiều ngày 7 tháng 5 năm 1954.
Khi tiến hành giờ dạy cần chú ý:
a) Phần kiểm tra bài cũ:
Sử dụng kiến thức đã học để tiếp thu kiến thức mới và liên hệ với hiện tại.
b) Phần mở đầu giới thiệu bài phải gây được không khí học tập, hứng thú với bài học
cho học sinh.
c) Phần chủ yếu của bài học:
bao gồm:
- Phương pháp dạy học
- Những câu hỏi chính
- Những điều chủ yếu cần học
- Việc sử dụng các đồ dùng dạy học
- Việc quản lí lớp của giáo viên
- Phân phối thời gian cho từng phần
- Hoạt động của học sinh
Qua tiết học tôi nhận thấy
Thứ nhất
- Trong vài phút đầu học sinh cho nhau quan sát tìm hiểu tranh ảnh mình sưu tầm đã
gây hứng thú và chuẩn bị cho việc tiếp thu bài mới.
3
TÊN SKKN: Làm và sử dụng đồ dùng dạy học môn Lịch sử-Địa lý -Khoa học-Lớp 5

Trịnh Xuân Đạm & Hoàng Văn Châu Trường TH An Hòa-Quỳnh Lưu-Nghệ An
- Giáo viên treo bản đồ và đưa ra những câu hỏi cho học sinh trả lời để thu hút sự chhú
ý quan sát của các em. Điều đó luôn luôn gợi cho các em suy nghĩ để giải quyết vấn đề
trung tâm của bài giảng.
Thứ hai
- Việc sử dụng các loại đồ dùng trực quan như sơ đồ, đĩa CD Room phù hợp với bài
dạy vừa nâng cao trình độ về lịch sử và nghiệp vụ cho giáo viên vừa giúp cho học sinh
nắm được bài học một cách có hiệu quả nhất
- Tại sao Pháp và Mỹ gọi Điện Biên Phủ là “Pháo đài không thể công phá”
- Thời gian và quy mô của chiến dịch.
- 56 ngày đêm (từ ngày 13 – 03 – 1954 đến ngày 7 – 05 – 1954)
- Ta tấn công đợt một …. Vòng vây sau đợt một.
- Ta tấn công đợt hai …. vòng vây sau đợt hai.
- Ta tấn công đợt ba … giành chiến thắng.
- Dùng các hình ảnh thực trong quá khứ để xây dựng hình tượng anh hùng của:
Binh chủng pháo binh: Anh Tô Vĩnh Diện.
Binh chủng bộ binh: Anh Phan Đình Giót.
- Đặc biệt qua đoạn phim ngắn về cuộc tổng công kích chiều ngày 7 tháng 5 năm 1954
đã giúp cho học sinh như được sống thực trong chiến thắng ở Điện Biên Phủ năm xưa.
- Tiếng bộc phá, tiếng súng lớn cùng khói lửa mịt mù báo hiệu giây phút thất bại của
thực dân Pháp đã tới.
- Tiếng cầu cứu của Đờ Cát với Cô - nhi qua bộ đàm cho thấy sự thảm hại của khoa
học kĩ thuật quân sự đế quốc thực dân giàu mạnh trước sức mạnh dân tộc Việt Nam
kiên cường.
- Tiếng hò reo chiến thắng vang dội trên chiến trường cùng với lá cờ đỏ sao vàng được
các chiến sĩ tung cao trên nóc hầm Đờ Cát và bộ tham mưu tập đoàn cứ điểm Điện
Biên Phủ đã khắc sâu trong tâm trí của các em.
Thứ ba
Việc sử dụng các loại đồ dùng trực quan tạo biểu tượng như vậy không chỉ tiếp nhận
kiến thức đã học, chuẩn bị để tiếp thu các bài học tiếp theo. Dùng sơ đồ, phim ảnh học

sinh được quan sát kĩ hơn, cụ thể sinh động hơn, phát hiện và nêu lên những quan điểm
mới. Do đó học sinh có thể đề ra thắc mắc, câu hỏi hay trả lời, giải đáp vấn đề liên
quan được đặt ra. Các loại đồ dùng trực quan này đã được trình bày kiến thức thu nhận
một cách phong phú, cụ thể sinh động hơn hẳn.
Thứ tư
Sử dụng đồ dùng trực quan có thể kiểm tra, đánh giá việc học tập của học sinh. Đây
là phương thức tốt nhất để giáo viên kiểm tra trí nhớ của các em về những kiến thức
cần thiết của bài học.
4
TÊN SKKN: Làm và sử dụng đồ dùng dạy học môn Lịch sử-Địa lý -Khoa học-Lớp 5
Trịnh Xuân Đạm & Hoàng Văn Châu Trường TH An Hòa-Quỳnh Lưu-Nghệ An
Thứ năm
Trong khi sử dụng các đồ dùng trực quan, giáo viên đã giúp cho học sinh rèn luyện kĩ
năng thực hành. Học sinh tự miêu tả, tường thuật, giải thích các sự kiện lịch sử. Các em
có điều kiện để thử thách năng lực của mình trong các tình huống khác nhau. Giáo viên
đã tạo điều kiện và cơ hội để các em khám phá và thử thách năng lực của mình, phát
triển kĩ năng ngôn ngữ nói một cách trực tiếp.
Cuối cùng
Học sinh được làm quen với phương tiện dạy hcọ hiện đại có khả năng thể hiện chiều
sâu của kiến thức rõ ràng sinh động hơn. Giáo viên dạy học nhẹ nhàng, giảm bớt nhiều
thao tác mà hiệu quả lại cao. Giờ học chẳng những có không khí nhẹ vui mà còn khơi
dậy sự hứng thú, phát huy tính tích cực của học sinh rất phù hợp với học sinh tiểu học.
b/ Sử dụng đồ dùng trực quan tạo biểu tượng trong việc dạy môn khoa học 5
************************
Khoa học là một môn học thực hành. Những hiểu biết mà các em nhận thức được là
thực tế đang xảy ra ở xung quanh các em là những điều mà các em có thể áp dụng ngay
vào bản thân mình, vào những người xung quanh và môi trường thiên nhiên. Học sinh
trường tiểu học ít có điều kiện tiếp xúc với thiên nhiên đa dạng ở các vùng, ít có các cơ
hội quan sát trực tiếp hoạt động sống của các loài vật quanh ta.
Phần lớn ở chương trình Khoa học 5 kỳ hai là nghiên cứu về sự sinh sản của thực vật

và động vật trong đó có bài
"Sự sinh sản và nuôi con của chim"
Với nội dung bài ngắn gọn và phần minh hoạ chỉ có một bức tranh "Mớm mồi cho
chim con". Vì vậy trong quá trình giảng dạy của thầy cô và tiếp thu của học sinh còn có
nhiều hạn chế. Từ thực trạng đó tôi đã suy nghĩ, tìm cách tạo ra đồ dùng dạy học để
khai thác được nọi dung bài học một cách đầy đủ, sâu sắc và sinh động.
Đây là một hệ thống các hình ảnh sưu tầm có xen kẽ các đoạn phim ngắn được sắp xếp
theo từng nội dung nhỏ của tiết học. Với màu sắc tươi tắn, hình dáng sống động như
trong thiên nhiên làm cho các em chú ý theo dõi, lôi cuốn các em vào bài học. Từ đó
các em tự rút ra những kiến thức sâu sắc, mở rộng sự hiểu biết của mình.
Để làm được đĩa CD Room này tôi đã sử dụng tư liệu lấy được từ mạng Internet, các
chương trình thế giới động vật ở truyền hình cáp và tranh ảnh sưu tầm.
Đĩa gồm 6 phần:
Phần 1: giới thiệu đề mục và tên bài.
Phần 2: Đời sống của chim.
Phần 3: Đặc điểm sinh sản của chim.
Phần 4: sự phát triển của trứng nở thành chim con.
Phần 5: Sự nuôi dưỡng chăm sóc của chim bố mẹ với chim con.
Phần 6: Phần tham khảo về sự muôn màu muôn vẻ của thế giới các loài chim.
5