NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU
NGÀNH KINH TẾ
I-Cơ sở lý luận chung về cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế.
1-Cơ cấu ngành của một nền kinh tế:
1.1-Cơ cấu kinh tế :(CCKT )
*Khái niệm:
Đã có nhiều cách tiếp cận khác nhau về khái niệm cơ cấu kinh tế. Nhìn chung
các cách tiếp cận đó đều phản ánh về mặt bản chất chủ yếu của cơ cấu
kinhtế,baogồmcácvấnđề:
- Cơ cấu kinh tế là tổng thể các nhóm ngành, các yếu tố cấu thành hệ thống
kinh tế của một quốc gia.
- Số lượng và tỷ trọng của các nhóm ngành và của các yếu tố cấu thành hệ
thống kinh tế trong tổng thể nền kinh tế đất nước.
- Các mối quan hệ tương tác lẫn nhau giữa các nhóm ngành, các yếu tố…
hướng vào các mục tiêu đã xác định. Cơ cấu kinh tế còn là một phạm trù trừu
tượng.
*Các bộ phận cấu thành:
Muốn nắm vững bản chất của cơ cấu kinh tế và thực thi các giải pháp nhằm
chuyển dịch cơ cấu kinh tế một cách có hiệu quả cần xem xét từng loại cơ cấu cụ
thể của nền kinh tế quốc dân.
Cơ cấu kinh tế gồm 3 bộ phận cơ bản hợp thành và có quan hệ chặt chẽ với nhau:
- Cơ cấu ngành kinh tế.
- Cơ cấu thành phần kinh tế.
- Cơ cấu lãnh thổ.
Trong đó cơ cấu kinh tế có vai trò quan trọng hơn cả. Cơ cấu ngành và thành
phần kinh tế chỉ có thể được chuyển dịch đúng đắn trên phạm vi không gian lãnh
thổ và trên phạm vi cả nước. Mặt khác, việc phân bố không gian lãnh thổ một cách
hợp lý có ý nghĩa quan trọng thúc đẩy phát triển các ngành và thành phần kinh tế
trên lãnh thổ.
1.2-Cơ cấu ngành kinh tế.
*KháIniệm:

Cơ cấu ngành kinh tế là một trong những bộ phận cấu thành cơ cấu kinh tế. Nó
là tổng hợp các ngành kinh tế được hình thành và mối quan hệ giữa các ngành đó
với nhau, biểu thị bằng vị trí và tỷ trọng của mỗi ngành đó trong nền kinh tế quốc
dân.
Cơ cấu ngành phản ánh phần nào trình độ phân công lao động xã hội chung của
nền kinh tế và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Thay đổi mạnh mẽ cơ cấu
ngành là nét đặc trưng của các nước đang phát triển.
*Các chỉ tiêu đánh giá:
-Chỉ tiêu về lượng: tỷ trọng các ngành so với tổng thể các ngành của nền kinh
tế và trong tổng thể kinh tế (như GDP, GO, lao động, vốn đầu tư).
-Chỉ tiêu về chất: vị trí của mỗi ngành trong tổng thể nền kinh tế, nó thể hiện
vai trò chỉ đạo của ngành.
*Các nhóm ngành cấu thành cơ cấu ngành kinh tế:
Khi phân tích cơ cấu ngành của một quốc gia người ta thường phân tích theo 3
nhóm ngành (khu vực) chính:
-Nhóm ngành nông nghiệp: gồm nông, lâm, ngư nghiệp.
- -Nhóm ngành công nghiệp: gồm công nghiệp và xây dựng.
- -Nhóm ngành dịch vụ: gồm thương mại, bưu điện, du lịch.
2-Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế:( CDCC ngành KT)
2.1-Chuyển dịch cơ cấu kinh tế:(CDCCKT )
- Đó là sự thay đổi về số lượng các ngành hoặc sự thay đổi về quan hệ tỷ lệ giữa các
ngành, các vùng, các thành phần do sự xuất hiện hoặc biến mất của một số ngành
và tốc độ tăng trưởng giữa các yếu tố cấu thành cơ cấu kinh tế là không đồng đều.
- Sự thay đổi của cơ cấu kinh tế từ trạng thái này sang trạng thái khác cho phù hợp
với môi trường phát triển được gọi là sự sử dụng cơ cấu kinh tế. Đây không phải là
sự thay đổi vị trí, mà là sự biến đổi cả về lượng và về chất trong nội bộ cơ cấu.
- Việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế phải dựa trên cơ sở một cơ cấu hiện có, do đó nội
dung của CDCCKT là cải tạo cơ cấu cũ lạc hậu hoặc chưa phù hợp để xây dựng cơ
cấu mới tiên tiến, hoàn thiện và bổ sung cơ cấu cũ nhằm biến đổi cơ cấu cũ thành
cơ cấu mới hiện đại và phù hợp.

Việt Nam hiện tại đang là một trong những nước nghèo trên thế giới, mặc dù
trong những năm gần đây chúng ta đã đạt được nhiều thành tựu trong phát triển
kinh tế và ổn định xã hội. Song với yêu cầu xây dựng nền tảng để trở thành một
nước công nghiệp vào năm 2020 thì đòi hỏi chúng ta còn phải tiếp tục phấn đấu
nhiều hơn nữa. Một trong những giải pháp quan trọng là phải điều chỉnh cơ cấu
kinh tế nói chung và tình hình mới ở trong nước và quốc tế theo hướng công
nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
2.2-Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế:
*Khái niệm:
- Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế là quá trình phát triển của các ngành kinh tế
dẫn đến sự tăng trưởng khác nhau giữa các ngành và làm thay đổi mối quan hệ
tương quan giữa chúng so với một thời điểm trước đó.
- Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế là sự thay đổi có cơ cấu ngành kinh tế từ
dạng này sang dạng khác phù hợp với sự phát triển của phân công lao động xã hội,
phù hợp với sự phát triển của lực lượng sản xuất và các nhu cầu trong xã hội.
*Nội dung chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế:
Sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế đem tính khách quan thông qua những
nhận thức chủ quan của con người, những nhận thức đó được thể hiện qua những
tác động vào cơ cấu kinh tế cũ nhằm:
+ Hoàn thiện cơ cấu cũ.
+ Bổ sung cơ cấu cũ.
+ Sửa đổi cơ cấu cũ.
Quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế gồm các nội dung cơ bản:
- Điều chỉnh cơ cấu các ngành trong toàn bộ nền kinh tế: về tỷ
và vị trí của từng ngành.
- Xu hướng chuyển dịch cơ cấu ngành.
- Chuyển dịch cơ cấu nội bộ từng ngành.
*Xu hướng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế:
Xuất phát từ đánh giá thực trạng nền kinh tế và xu thế CDCC kinh tế của các
nước, mà mỗi nước cần chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế cần phải chuyển dịch cơ

cấu theo xu hướng:
- Giảm dần tỷ trọng nông nghiệp, không ngừng gia tăng công nghiệp và dịch vụ
trong đó tỷ trọng dịch vụ tăng nhanh hơn.
- Cơ cấu ngành chuyển dịch theo xu hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
- Chuyển dịch cơ cấu ngành theo xu thế hội nhập quốc tế.
ở nước ta, hiện nay vẫn đang ở trong giai đoạn đầu của quá trình công nghiệp hoá,
hiện đại hoá, tuy rằng thời gian qua đã có những bước chuyển biến mạnh mẽ. Biểu
hiện chủ yếu của đặc điểm này là nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn hơn trong cơ cấu
kinh tế nói chung, tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ có tăng song chưa đạt mức
mong muốn. Trong nội bộ 3 nhóm ngành lớn, cơ cấu ngành đã có những thay đổi
theo hướng tích cực, có tác động bước đầu đối với sự phát triển chung của nền kinh
tế quốc dân, song chưa vững chắc, chưa đáp ứng yêu cầu cho sự hội nhập quốc tế
và khu vực. Trong thời gian tới, Việt Nam cần có kế hoạch chuyển dịch cơ cấu
ngành kinh tế theo hướng CNH – HĐH phù hợp với các yêu cầu và bước đi trong
tiến trình hội nhập với nền kinh tế khu và thế giới. Để xây dựng nền tảng cho nước
ta trở thành một nước công nghiệp vào năm 2020 cần chuyển dịch cơ cấu ngành
kinh tế trong cơ cấu GDP theo xu hưóng:
+ Giảm tỷ trọng nông nghiệp từ 24% (năm 2000) còn 15% (năm 2010)
và còn 7% (năm 2020).
+ Tăng tỷ trọng công nghiệp và xây dụng từ 35,2% (năm 2000) đến
42% (năm 2010) và đạt 45% (năm 2020).
+ Tăng tỷ trọng dịch vụ từ 40,8% (năm 2000) đến 42% (năm 2010) và
đạt 49% (năm 2020).
Để đạt được những mục tiêu trên, chúng ta cần có hệ thống những giải
pháp đúng đắn, đồng bộ trong quá trình thực hiện.
2.3-Những nhân tố tác động đến chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở nước ta:
Xác định và thực hiện các phương thức và biện pháp nhằm chuyển dịch cơ
cấu ngành kinh tế theo hướng phù hợp là một trong những nhiệm vụ quan trọng
của quản lý Nhà nước về kinh tế .
Để thực hiện nhiệm vụ này cần phân tích, nghiên cứu kỹ các nhân tố khách

quan và chủ quan có ảnh hưởng đến quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế.
*Sự phát triểnloại thị trường trong nước và thị trường quốc tế:
- Cần khẳng định ngay rằng thị trường trong nước có ảnh hưởng trực tiếp đến
việc hình thành và chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế. Bởi lẽ, thị trường là yếu tố
hướng dẫn và điều tiết các hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Mỗi
doanh nghiệp phải hướng ra thị trường, xuất phát từ quan hệ cung cấu hàng hoá
trên thị trường để định hướng chiến lược và chính sách kinh doanh của mình. Sự
hình thành và phát triển đồng bộ các loại thị trường trong nước như: thị trường
hàng hoá, dịch vụ, thị trường vốn, thị trường lao động, thị trường khoa học và công
nghệ…) có tác động mạnh đến quá trình hình thành và chuyển dịch cơ cấu ngành
kinh tế.
- Trong cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, Nhà nước điều tiết các
loại thị trường thông qua các chính sách kinh tế vĩ mô. Hình thành và chuyển dịch
cơ cấu kinh tế theo hướng nào phụ thuộc vào chiến lược và các định hướng phát
triển của Nhà nước trong từng thời kỳ và có tính đến các yếu tố trong bối cảnh mở
cửa và hội nhập quốc tế.
*Các nguồn lực và lợi thế so sánh của đất nước là cơ sở để hình thành và
chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế một cách bền vững và có hiệu quả.
-Trước hết, việc xác định các ngành mũi nhọn, các ngành cần ưu tiên phát
triển phải dựa trên cơ sở xác định lợi thế so sánh và các nguồn lực (cả trong và
ngoài nước có khả năng khai thác) để chuyển hướng mạnh mẽ sang phát triển các
ngành mà nước ta có lợi thế và có điều kiện phát triển mới tạo đà tham gia có hiệu
quả vào phân công lao động quốc tế.
-Sự đa dạng và phong phú của nguồn tài nguyên thiên nhiên và các điều kiện
tự nhiên ảnh hưởng đến quá trình hình thành và chuyển dịch cơ cấu kinh tế, là nhân
tố phải tính đến trong quá trình hoạch định chiến lược cơ cấu.
-Dân số, lao động được xem như là nguồn lực quan trọng cho phát triển kinh
tế. Sự tác động của nhân tố này lên quá trình hình thành và chuyển dịch cơ cấu
ngành kinh tế được xem xét trên bề mặt chủ yếu sau:
+ Kết cấu dân cư và trình độ dân trí, vì khả năng tiếp thu khoa học kỹ thuật

mới… là cơ sở quan trọng để phát triển các ngành công nghiệp kỹ thuật cao và
nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh trong các ngành đang hoạt động.