CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN THÀNH PHẨM TIÊU THỤ THÀNH PHẨM VÀ XÁC ĐỊNH KẾT QUẢ TIÊU THỤ

CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN THÀNH PHẨM TIÊU THỤ
THÀNH PHẨM VÀ XÁC ĐỊNH KẾT QUẢ TIÊU THỤ.
I. Thành phẩm và tiêu thụ thành phẩm
1. Khái niệm thành phẩm
Thành phẩm là những sản phẩm đã kết thúc giai đoạn chế biến cuối cùng của
quy trình công nghệ sản xuất sản phẩm, do các bộ phận sản xuất kinh doanh chính
và sản xuất kinh doanh phụ của đơn vị tiến hành được kiểm nghiệm đáp ứng mọi
tiêu chuẩn kỹ thuật quy địnhvà được nhập kho hoặc giao trực tiếp khách hàng.
Ngoài ra, được coi là thành phẩm còn bao gồm cả những sản phẩm thuê ngoài gia
công, chế biến đã hoàn thành.
2. Vai trò và nhiệm vụ của kế toán
2.1. Vai trò
Kế toán là tất yếu khách quan đối với mọi hình thái kinh tế xã hội, nó ra
đời từ khi có hoạt động sản xuất của con người, nó tồn tại và phát triển theo sự
phát triển của nền sản xuất xã hội. Thông qua số liệu của kế toán nói chung và của
kế toán thành phẩm, tiêu thụ thành phẩm và xác định kết quả tiêu thụ nói riêng các
nhà quản trị doanh nghiệp có thể biết được số chi phí mà doanh nghiệp đã bỏ ra
trong quá trình sản xuất với số lợi nhuận mà họ thu được để từ đó có được những
quyết định đúng đắn.
2.2. Nhiệm vụ
Kế toán thành phẩm, tiêu thụ thành phẩm và xác định kết quả tiêu thụ muốn
thực sự trở thành công cụ quản lý sắc bén có hiệu quả thì cần phải thực hiện tốt các
nhiệm vụ sau:
- Ghi chép đầy đủ, kịp thời khối lượng thành phẩm bán ra ngoài và tiêu thụ
trong nội bộ, tính toán đúng đắn trị giá vốn của hàng đã bán, chi phí bán hàng, chi
phí quản lý doanh nghiệp nhằm xác định đúng đắn kết quả tiêu thụ.
- Kiểm tra giám sát tiến độ thực hiện kế hoạch về tiêu thụ, kế hoạch lợi nhuận
và tình hình thực hiện nghĩa vụ với Nhà nước.
- Cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác về tình hình tiêu thụ, xác định kết quả
tiêu thụ nhằm phục vụ cho việc lập báo cáo tài chính và quản lý doanh nghiệp.
- Phân tích tình hình tiêu thụ thành phẩm và xác định kết quả tiêu thụ nhằm

đánh giá một cách hệ thống và toàn diện về quá trình tiêu thụ, kết quả tiêu thụ của
toàn doanh nghiệp cũng như của từng mặt hàng, từng bộ phận. Tính toán và xác
định được mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố tới kết quả tiêu thụ.
II. Kế toán thành phẩm
1. Đánh giá thành phẩm
* Nguyên tắc đánh giá: Đánh giá thành phẩm là việc biểu hiện giá trị của thành
phẩm ra thành tiền theo những nguyên tắc nhất định. Đây là một điều kiện cần thiết
phục vụ cho công tác tổ chức kế toán thành phẩm. Thành phẩm của doanh nghiệp
phải được đánh giá theo trị giá vốn thực tế.
- Trường hợp nhập kho thành phẩm:
+ Giá thực tế của thành phẩm nhập kho do các bộ phận sản xuất chính và
phụ của đơn vị sản xuất ra phải được đánh giá theo giá thành sản xuất thực tế, bao
gồm: chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp và chi phí sản
xuất chung.
+ Với những thành phẩm thuê ngoài gia công, chế biến giá thành thực tế là
toàn bộ các chi phí có liên quan đến công việc gia công, chế biến.
- Trường hợp xuất kho thành phẩm: Do thành phẩm của doanh nghiệp được
nhập kho từ các đợt nhập có giá thành sản xuất thực tế khác nhau nên việc xác định
trị giá vốn thực tế của thành phẩm xuất kho có thể được áp dụng theo một trong
các cách sau:
+ Phương pháp tính theo giá đích danh: Theo phương pháp này, trị giá vốn
thực tế của thành phẩm xuất kho được tính căn cứ vào số lượng và giá thực tế của
chính lô hàng đã xuất đó. Phương pháp này áp dụng đối với doanh nghiệp có ít loại
mặt hàng hoặc mặt hàng ổn định và nhận diện được.
+ Phương pháp bình quân gia quyền: Theo phương pháp này, trị giá của số
hàng xuất kho được tính theo giá trị trung bình của số thành phẩm tồn kho đầu kỳ
và giá trị thành phẩm nhập kho trong kỳ. Giá trị trung bình có thể được tính theo
thời kỳ hoặc sau mỗi lần nhập tuỳ thuộc vào tình hình của doanh nghiệp.
quyền gia nâqu nhìb giá nơĐ xkho xuấtlượng Số =
kho xuấtphẩm thành

tế thực vốn giá Trị
kỳ trong kho nhập kỳ ầuđ kho tồn
lượng Số + lượng Số
kỳ trong nhập kỳ ầuđ tồn
tế thực vốn giá Trị + tế thực vốn giá Trị
=quyền gia nâqu nhìb ági nơĐ
+ Phng phỏp nhp trc, xut trc: Phng phỏp ny ỏp dng da trờn
gi nh l s thnh phm no c nhp kho trc thỡ c xut trc v s thnh
phm cũn li cui k l s thnh phm c nhp kho gn thi im cui k. Theo
phng phỏp ny thỡ tr giỏ vn ca thnh phm xut kho c tớnh theo giỏ ca s
thnh phm nhp kho u k hoc gn u k.
kho nhập lần từng theo tính giá nơĐ xkho xuấtlượng Số =
kho xuấttế thực
vốn giá Trị
+ Phng phỏp nhp sau, xut trc: Phng phỏp ny c ỏp dng da
trờn gi nh l s thnh phm c nhp kho sau thỡ c xut trc v s thnh
phm cũn li cui k l thnh phm c nhp kho trc ú. Theo phng phỏp
ny thỡ giỏ tr hng xut kho tớnh theo giỏ ca s thnh phm nhp kho sau hoc
gn sau cựng, giỏ tr ca thnh phm tn kho cui k c tớnh theo giỏ tr ca s
thnh phm nhp kho u k hoc gn u k cũn tn kho.
2. K toỏn chi tit thnh phm
K toỏn chi tit thnh phm l s ghi chộp s liu luõn chuyn chng t gia
th kho v k toỏn trờn cỏc ch tiờu s lng v giỏ tr theo tng loi sn phm,
tng kho. Mi doanh nghip phi cn c vo c im sn xut, c im thnh
phm, qui mụ doanh nghip v trỡnh i ng k toỏn ca doanh nghip la
chn phng phỏp k toỏn chi tit thnh phm cho phự hp. Hin nay, doanh
nghip cú th hch toỏn chi tit thnh phm theo mt trong ba phng phỏp sau:
 Phương pháp ghi thẻ song song
Ghi chú:
Ghi hàng ngày

Ghi cuối tháng
Quan hệ đối chiếu
 Phương pháp ghi sổ đối chiếu luân chuyển
Phiếu Nhập
Bảng tổng hợp
X – N - T
Thẻ kho
Sổ kế toán
tổng hợp
Sổ kế toán
chi tiết
Phiếu xuất
Bảng kê nhập VT
Phiếu nhập kho
Thẻ kho Kế toán tổng
hợp
Sổ đối chiếu luân chuyển
VT
Phiếu xuất kho
Bảng kê xuất VT

 Phương pháp ghi sổ số dư
3. Kế toán tổng hợp thành phẩm
3.1. Chứng từ sử dụng
Các chứng từ sử dụng trong kế toán tổng hợp thành phẩm là phiếu nhập kho,
phiếu xuất kho, biên bản kiểm kê, phiếu xuất kho kiêm vận chuyển nội bộ.
3.2 Trình tự kế toán thành phẩm
 Kế toán thành phẩm theo phương pháp kê khai thường xuyên
Phương pháp kê khai thường xuyên là phương pháp theo dõi phản ánh tình
hình nhập,xuất, tồn kho thành phẩm một cách thường xuyên liên tục và có hệ thống

trên các sổ kế toán căn cứ vào các chứng từ nhập, xuất, tồn kho thành phẩm. Giá trị
của thành phẩm tồn kho trên sổ kế toán có thể xác định ở bất kỳ thời điểm nào
trong kỳ kế toán nhờ các phương pháp tính giá. Cuối kỳ,kế toán căn cứ vào số liệu
kiểm kê thực tế thành phẩm để so sánh với số liệu thành phẩm tồn kho trên sổ kế
toán. Về nguyên tắc số tồn kho trên sổ kế toán phải khớp đúng với số tồn kho thực
tế,nếu có sự chênh lệch thì phải tìm ra nguyên nhân và có biện pháp xử lý.
Tài khoản kế toán sử dụng:
+ TK 155 – Thành phẩm: phản ánh số hiện có và tình hình tăng giảm giá vốn
thực tế của thành phẩm
Phiếu nhập kho
Phiếu giao nhận
CT nhập
Thẻ kho Sổ tổng hợpBảng kê luỹ kế
N – X - T
Sổ số dư
Phiếu giao nhận
CT xuất
Phiếu xuất kho
+ TK 157 – Hàng gửi đi bán: phản ánh số hiện có và tình hình tăng giảm hàng
gửi đi bán của doanh nghiệp
+ TK 632 – Giá vốn hàng bán: phản ánh giá vốn của hàng xuất đã bán và tình
hình kết chuyển giá vốn hàng xuất đã bán sang TK 911 để xác định kết quả kinh
doanh
Ngoài ra kế toán còn sử dụng một số tài khoản khác như TK128, TK138,
TK338.
Trình tự hạch toán tổng hợp thành phẩm theo phương pháp kê khai thường
xuyên có thể khái quát theo sơ đồ sau:
TK 154 TK 155 TK 157,632
Sản xuất (hoặc thuê ngoài TP xuất bán, đổi, biếu tặng,
gia công xong) nhập kho trả lương cho

công nhân viên
TK 157,632 TK 1381
Sản phẩm bán bị trả lại Thiếu khi kiểm kê
TK 642,3381 TK 128,222
Thành phẩm phát hiện Góp vốn liên doanh
Thừa khi kiểm kê bằng thành phẩm
TK 412 TK 412
Đánh giá tăng Đánh giá giảm
 Kế toán tổng hợp thành phẩm theo phương pháp kiếm kê định kỳ
Phương pháp kiểm kê định kỳ là phương pháp hách toán hàng tồn kho căn cứ
vào kết quả kiểm kê thực tế để phản ánh trị giá vốn thực tế của hàng tồn kho cuối
k trờn s k toỏn tng hp v t ú tớnh ra giỏ tr thnh phm hng hoỏ ó xut ra
trong k theo phng phỏp cõn i:
kỳ trong kho xuất
phẩm thành
tế thực giá Trị
=
kỳ ầuđ kho tồn
phẩm thành
tế thực giá Trị
+
kỳ trong kho nhập
phẩm thành
tế thực giá Trị
-
kỳ cuối kho tồn
phẩm thành
tế thực giá Trị
Cụng tỏc kim kờ thnh phm hng hoỏ c tin hnh cui mi k k toỏn
xỏc nh tr giỏ vn thc t ca thnh phm tn kho nhm ghi s k toỏn ca cỏc

ti khon hng tn kho, ng thi cn c vo tr giỏ vn thc t ca thnh phm
tn kho xỏc nh tr giỏ vn ca thnh phm tn kho trong k ghi s k toỏn
ca TK 632.
Ti khon k toỏn s dng:
+ TK 155 Thnh phm: phn ỏnh tr giỏ vn thc t ca thnh phm tn kho
u k v cui k
+ TK 157 Hng gi i bỏn: phn ỏnh tr giỏ vn thc t ca thnh phm ó gi
i bỏn u k v cui k
+ TK 631 Giỏ thnh sn xut: dựng tp hp chi phớ sn xut v tớnh giỏ thnh
sn phm hon thnh
+ TK 632 Giỏ vn hng bỏn: dựng phn ỏnh tr giỏ vn thc t ca hng bỏn
trong k
+ TK 911 Xỏc nh kt qu kinh doanh: phn ỏnh kt qu sn xut kinh doanh
trong k
Phng phỏp ny cú u im l vic ghi chộp k toỏn n gin, gn nh do
ú gim c s lng lao ng v chi phớ v s liu trờn s k toỏn luụn khp vi
thc t. Tuy nhiờn tr giỏ vn thc t ca thnh phm xut kho s khụng chớnh xỏc
nu khụng hch toỏn c s thnh phm h hao mt mỏt. Vỡ vy, phng phỏp
ny ch ỏp dng thớch hp vi nhng doanh nghip cú sn phm cng knh, cụng
tỏc qun lý kho cht ch, ý thc trỏch nhim ca nhõn viờn qun lý kho cao.
Trình tự hạch toán thành phẩm theo phương pháp kiểm kê định kỳ có thể
khái quát theo sơ đồ sau:
TK 632 TK 155,157
TK 155,157 Kết chuyển trị giá thành phẩm
Kết chuyển trị giá TP tồn cuối kỳ
tồn đầu kỳ TK 911

TK 631 giá trị thành phẩm
Giá trị thành phẩm đã tiêu thụ
hoàn thành nhập kho, bán

III. Kế toán tiêu thụ thành phẩm
1. Phương thức tiêu thụ
Phương thức tiêu thụ là cách thức doanh nghiệp chuyển quyền sở hữu sản
phẩm của mình cho khách hàng và nhận được quyền thu tiền hoặc đã thu được tiền
từ khách hàng.
+ Phương thức tiêu thụ trực tiếp: Tiêu thụ trực tiếp là phương thức giao hàng
cho người mua trực tiếp tại kho, tại các phân xưởng sản xuất (không qua kho) của
doanh nghiệp. Sản phẩm khi bàn giao cho khách hàng được chính thức coi là tiêu
thụ và đơn vị bán mất quyền sở hữu về số hàng này.
+ Phương thức chuyển hàng theo hợp đồng: Theo phương thức này bên bán
chuyển hàng cho bên mua theo địa chỉ ghi trong hợp đồng. Số hàng chuyển đi này
vẫn thuộc quyền sở hữ của doanh nghiệp. Khi được người mua thanh toán hoặc
chấp nhận thanh toán về số hàng chuyển giao (một phần hay toàn bộ) thì số hàng
chấp nhận này mới được coi là tiêu thụ.
+ Phương thức tiêu thụ qua các ký gửi, đại lý: theo phương thức này, doanh
nghiệp xuất hàng giao cho đại lý để bán. Số hàng ký gửi vẫn thuộc quyền sở hữu
của doanh nghiệp cho đến khi chính thức tiêu thụ. Đại lý sẽ được hưởng thù lao đại
lý dưới hình thức hoa hồng hoặc chênh lệch giá.
+ Phương thức bán hàng trả góp: Đây là phương thức bán hàng thu tiền
nhiều lần. Khách hàng sẽ thanh toán lần đầu ngay tại thời điểm mua, số tiền còn lại
khách hàng sẽ chấp nhận trả dần ở các kỳ tiếp theo và phải chịu một tỷ lệ lãi suất
nhất định. Thực chất của phương thức này là bán hàng trực tiếp kết hợp với cho
khách hàng vay vốn. Thông thường số tiền phải trả ở các kỳ tiếp theo bằng nhau,
trong đó bao gồm một phần doanh thu gốc và một phần lãi trả chậm. Vì vậy giá
bán của phương thức trả góp bao giờ cũng cao hơn giá bán thông thường. Theo
phương thức này, khi giao hàng cho người mua thì lượng hàng chuyển giao về mặt
hạch toán đã được coi là tiêu thụ nhưng chỉ khi nào người mua thanh toán hết tiền
hàng thì doanh nghiệp mới mất quyền sở hữu.
+ Phương thức tiêu thụ nội bộ: Đây là phương thức mà việc mua bán thành
phẩm, hàng hoá, dịch vụ diễn ra giữa đơn vị chính với các đơn vị trực thuộc với

nhau trong cùng một doanh nghiệp. Tiêu thụ nội bộ bao gồm các khoản xuất biếu,
tặng, xuất trả lương, thưởng …
2. Phương thức thanh toán
+ Phương thức tiêu thụ thu tiền ngay: theo phương thức này việc chuyển
quyền sở hữu sản phẩm hàng hoá cho khách hàng và việc thu tiền được thực hiện
đồng thời.
+ Phương thức bán chịu: theo phương thức này việc chuyển quyền sở hữu
sản phẩm hàng hoá đã được thực hiện nhưng khách hàng mới chỉ chấp nhận trả
tiền, chưa trrả ngay tiền nên đơn vị bán được quyền thu tiền.
+ Phương thức bán hàng trả góp: theo phương thức này, khi giao hàng cho
người mua thì lượng hàng chuyển giao được coi là tiêu thụ. Tuy nhiên, chỉ khi nào
người mua thanh toán hết tiền hàng thì doanh nghiệp mới mất quyền sở hữu số