skkn một số biện pháp giúp trẻ tích cực khám phá thiên nhiên

1/ Sự cần thiết, mục đích của việc thực hiện sáng kiến:
- Đối với trẻ em, thiên nhiên là một trong những đối tượng và là phương
tiện quan trọng để phát triển toàn bộ nhân cách đứa trẻ. Thiên nhiên làm cho
đứa trẻ thích thú, chú ý, quan tâm đến xung quanh hơn, nó làm phát triển năng
lực quan sát, trí thơng minh và vốn sống thực tiễn của trẻ.
- Thơng qua việc khám phá thiên nhiên cịn giúp trẻ hiểu biết mn lồi, nhận
biết tầm quan trọng của mơi trường thiên nhiên đối với đời sống con người. Từ
đó trẻ biết chăm sóc cây xanh, vật ni, bảo vệ môi trường, biết yêu qúy lao
động, nhất là lao động chân tay, bởi vì dù khoa học kĩ thuật có phát triển tới đâu
đi nữa thì thiên nhiên vẫn cần phải được con người chăm sóc và bảo vệ, thơng
qua khám phá thiên nhiên giúp trẻ ham hiểu biết và thích khám phá những điều
mới lạ.
- Qua nhiều năm cơng tác tôi suy nghĩ rất nhiều về vấn đề cho trẻ tiếp xúc với
thiên nhiên qua những giờ hoạt động ngoài trời: Phải làm thế nào để giúp trẻ
tiếp cận và tích cực khám phá thiên nhiên, làm thế nào để trẻ hiểu rằng xung
quanh chúng còn rất nhiều điều mới lạ mà chúng chưa khám phá hết được, làm
thế nào để thế hệ trẻ thơ hiểu được những điều lớn lao mà thiên nhiên mang lại
cho con người.
- Nên thơng qua hoạt động ngồi trời sẽ giúp trẻ được khám phá thiên
nhiên, được tự mình trải nghiệm, tìm tịi khám phá nhiều điều kỳ thú, qua đó trẻ
tích lũy được nhiều kinh nghiệm cảm tính, trẻ được trực tiếp nhìn thấy hiện
tượng tự nhiên trong mơi trường sống thực với tất cả những mối quan hệ và sự
phụ thuộc lẫn nhau. Trẻ được dạo chơi thoải mái tạo ra sự sung sướng, thỏa mãn
khi được tiếp xúc với môi trường xung quanh.
- Tóm lại: Thiên nhiên xung quanh rất gần gũi, gắn bó và có vai trị quan trọng
đối với người lớn cũng như trẻ em. Thiên nhiên tạo cho con người sự sống.
Thiên nhiên chính là nguồn lực sống để tái tạo, trau dồi vào tâm hồn trẻ thơ giúp
chúng ứng dụng khoa học kĩ thuật tốt hơn. Thiên nhiên có tầm quan trọng đối


với con người như vậy nên con người phải luôn có ý thức bảo vệ thiên nhiên.

- Mục đích của việc thực hiện sáng kiến: Trước hết là giúp giáo viên đứng lớp
có những biện pháp tổ chức hướng dẫn trẻ hoạt động ngoài trời đạt hiệu quả
cao, giúp trẻ tích cực khám phá thiên nhiên, hiểu biết về thế giới mn lồi
xung quanh trẻ, hiểu về tầm quan trọng của việc phải bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ
môi trường.
2/ Phạm vi triển khai thực hiện:
- Các biện pháp giúp trẻ tích cực khám phá thiên nhiên thơng qua hoạt động
ngồi trời được triển khai và thực hiện thí điểm tại lớp Lá 2 trường Mầm non
Sông Đốc đạt kết quả cao, các biện pháp này có thể áp dụng cho tất cả các độ
tuổi trong trường Mầm non.
3/ Mô tả sáng kiến:
Sáng kiến: Gồm có 6 biện pháp để giúp trẻ tích cực khám phá thiên nhiên thơng
qua hoạt động ngoài trời.
a/ Chuẩn bị tốt về đồ dùng, đồ chơi, tâm lý, sức khỏe cho buổi hoạt động:
- Để buổi hoạt động ngoài trời đạt kết quả cao trước hết người giáo viên phải:
+ Xác định đối tượng, số lượng, vị trí các đối tượng, khu vực tổ chức hoạt động
của trẻ, dự kiến những ảnh hưởng của thời tiết đến các đối tượng trẻ sẽ quan sát
khám phá. Dự kiến về nội dung sẽ cho trẻ lao động, chăm sóc thiên nhiên.
+ Chuẩn bị phương tiện cho trẻ hoạt động, ngồi các đối tượng đã có trên sân,
vườn, cần chuẩn bị các dụng cụ cho trẻ hoạt động như: các đồ chơi cần thiết,
các đồ dùng, dụng cụ cho trẻ tham gia lao động, làm thí nghiệm. những đồ chơi
cho trẻ chơi đóng vai, đồ chơi cát.
+ Tìm hiểu tâm lí và tình trạng sức khoẻ của từng trẻ trước khi khám phá.
+ Tạo cơ hội để trẻ nói về những suy nghĩ của mình.


+ Sưu tầm các trò chơi mới lạ để thu hút trẻ.
+ Nhắc trẻ uống nước, đi vệ sinh trước khi ra sân.
- Không chỉ về học tập mà thông qua hoạt động khám phá thiên nhiên ngoài trời
sẽ tăng cường sức đề kháng cho cơ thể trẻ, giúp trẻ có một sức khoẻ dồi dào,

chống lại sự thay đổi đột ngột của thời tiết.
b/ Tạo bầu khơng khí thoải mái trước khi quan sát:
- Đối với trẻ nhỏ, sự động viên khích lệ của người lớn trước khi làm một việc gì
đó là rất quan trọng, nó tạo cho trẻ sự thoải mái, tự tin vào bản thân, trẻ dám
làm, dám nghĩ và dám nói ra những điều trẻ quan sát phát hiện ra, nếu bầu
khơng khí khơng được thoải mái trẻ sẽ không dám nêu lên những điều trẻ khám
phá được vì trẻ sợ, nếu sai sẽ bị la, nên việc tạo cho trẻ có tâm thế thoải mái khi
quan sát sẽ giúp giờ học trở nên sôi động, giúp trẻ tích cực hơn trong giờ khám
phá đạt kết quả cao.
c/ Tổ chức quan sát trực tiếp các đối tượng, thường xuyên cho trẻ tiếp
xúc với môi trường sống:
- Hoạt động ngoài trời là cơ hội tốt nhất để tổ chức các hoạt động đa dạng
tích cực của trẻ, trong quá trình hoạt động trẻ được tiếp xúc với thiên nhiên: với
mây, với nắng và gió, với hoa, lá, cỏ, cây…
- Vậy nên khi tổ chức cho trẻ quan sát cần cho trẻ quan sát trực tiếp nhất là trẻ
phải được thường xuyên quan sát môi trường sống, trong quá trình quan sát, khả
năng tri giác của trẻ chính xác hơn, nhanh nhạy hơn, óc quan sát sắc nhọn và
tinh tế hơn. Vì khi quan sát trẻ sẽ được tận mắt nhìn thấy cây cỏ, hoa lá, các con
vật và những công việc làm của con người. Trẻ được nhìn, sờ tay, ngửi, ăn,
nếm…những cái mới lạ trong thiên nhiên và đích thực tai trẻ nghe thấy tiếng
chim hót, gà gáy…nói chung trẻ sẽ được đắm mình trong mơi trường thiên
nhiên và khám phá cuộc sống mới lạ.
Ví dụ: Khi khám phá các loại cây trẻ mẫu giáo lớn sẽ hiểu sâu hơn, rõ hơn, và
cụ thể hơn về các loại cây (thân đứng, thân bò, thân leo…)
Khi khám phá về các hiện tượng thiên nhiên: “gió” trẻ sẽ cảm nhận được gió có


ích lợi gì? Gió thổi cơ thể con người cảm thấy như thế nào? Tại sao con biết là
đang có gió? Lắng nghe gió thổi qua lá cây?...
d/ Khơng biến buổi hoạt động ngồi trời thành tiết khám phá mơi

trường xung quanh:
- Khi tổ chức cho trẻ khám phá thiên nhiên giáo viên cần xác định rõ mục
đích và yêu cầu của giờ hoạt động, tổ chức cho trẻ hoạt động cần tự do thoải
mái, tránh gị bó áp đặt, cần tiến hành trên nền cảm xúc và sự hứng thú của trẻ
với đối tượng đang quan sát, không nhất thiết phải thực hiện các nội dung theo
một trật tự cứng nhắc mà phải linh hoạt tùy vào tình hình của trẻ và diễn biến
của giờ chơi.
Ví dụ: Khi trẻ đang chăm chú quan sát những bông hoa trong vườn
trường, thì một con bướm bay qua, tất cả trẻ đều nhìn theo con bướm, khi đó
giáo viên phải linh động chuyển mục đích quan sát bơng hoa sang quan sát con
bướm theo sự hứng thú của trẻ, không bắt trẻ phải tiếp tục quan sát bông hoa
khi trẻ không chú ý tới hoa nữa.
- Sau khi cho trẻ quan sát cần cho trẻ tự nói lên những điều mà trẻ quan
sát được, sau đó giáo viên sử dụng các câu hỏi để kích thích tính tị mị ham
hiểu biết của trẻ. Hệ thống câu hỏi đặt ra cho buổi hoạt động cần chuẩn bị chu
đáo, chú ý câu hỏi đàm thoại cần ngắn gọn, rõ ràng, đúng ngữ pháp có tác dụng
rèn luyện, phát triển tư duy của trẻ. Câu hỏi khó nên đặt đối với trẻ khá giỏi, câu
hỏi dễ nên đặt cho cho trẻ yếu kém.
Ví dụ: Quan sát hoa đối với trẻ 5 – 6 tuổi:
- Câu hỏi đặt cho trẻ yếu kém.
+ Vườn hoa có những màu gì?
+ Những hoa nào có mùi thơm?
+ Những hoa nào khơng có mùi thơm?
+ Hoa hồng dùng để làm gì?
+ Hoa huệ dùng để làm gì?
+ Con thích hoa nào?


- Câu hỏi đặt cho trẻ khá giỏi.
+ Thế nào là bông hoa?

+ Thế nào là cành hoa?
+ Những hoa nào mọc thành cành?
+ Những hoa nào không mọc thành cành?
e/ Tổ chức cho trẻ khám phá xã hội thông qua lao động:
- Lao động là một hình thức tổ chức giáo dục quan trọng cho trẻ trong trường
mầm non, đây là một hoạt động được trẻ nhỏ ưa thích. Trong q trình tham gia
lao động, trẻ sẽ tự tích lũy được các kinh nghiệm trong cuộc sống, tổ chức cho
trẻ lao động là cơ hội cho trẻ được thể hiện và rèn luyện các phẩm chất nhân
cách quan trọng của người lao động, đó là: sự cần cù, chịu khó, sự kiên trì,
quyết tâm, cố gắng vượt khó để hồn thành nhiệm vụ.
- Có thể tổ chức cho trẻ lao động chăm sóc thiên nhiên như: Xới đất, nhổ cỏ,
nhặt lá úa cho cây, cho chim và thú nuôi ăn, nhặt lá rụng, tưới nước cho cây…
Ví dụ: Sau khi tổ chức cho trẻ quan sát cây trong sân trường, giáo viên có thể
hỏi trẻ: Làm gì cho cây mau lớn? các con có muốn tự mình chăm sóc cây
khơng? Sau đó cơ cho trẻ sử dụng quốc, giá để vun đất cho gốc cây, sử dụng
bình tưới để tưới nước cho cây, tìm sâu trên lá cây…
g/ Tổ chức các trò chơi cho trẻ:
- Với trẻ Mầm Non chơi là hoạt động chủ đạo, chơi mà học - học mà chơi,
thông qua chơi trẻ lĩnh hội những hiểu biết về khoa học cũng như cuộc sống.
- Ngoài những hoạt động khám phá, tìm tịi thì với thiên nhiên ấy ta có thể xen
lẫn vào đó các trị chơi vận động, học tập, dân gian để củng cố tri thức mà trẻ
vừa được khám phá, trải nghiệm.
- Khi tổ chức các trò chơi giáo viên cần lưu ý tạo cho trẻ khơng khí sơi nổi,
thoải mái, lơi cuốn trẻ tham gia vào trị chơi tích cực. Cần xen kẽ trò chơi động
và tĩnh để giúp trẻ cân đối về thể lực. Có thể tận dụng các nguyên vật liệu thiên
nhiên sẵn có trên sân để tổ chức thành trị chơi học tập đơn giản, nhưng cũng
nhằm mục đích củng cố tri thức và phát triển tư duy ở trẻ.


Ví dụ: Trị chơi học tập khi trẻ mới học ở giờ toán với đề tài “Đếm đến 5, nhận

biết chữ số 5” ta có thể cho trẻ tìm 5 cây trong vườn giống nhau và tìm sơ 5 gắn
vào đó.
Cho mỗi trẻ nhặt 5 lá cây và xếp thành hình bé thích như: Hoa 5 cánh, ngơi sao
5 cánh…
- Tổ chức cho trẻ được chơi tự do theo ý thích: Cho trẻ chơi với cát, nước, xây
mơ hình bằng cát, sỏi, vẽ trên sân, trên cát, đất hoặc trẻ có thể chơi các trị chơi
đóng vai, leo trèo, đánh đu, trốn tìm, đuổi nhau…chơi với các đồ chơi sẵn có
ngồi trời.
- Thơng qua trị chơi giúp cho trẻ có tính đồn kết, u thương nhau, sự tự tin,
can đảm trước những sự việc biến đổi không ngừng của cuộc sống.
4/ Kết quả, hiệu quả mang lại:
- Khi chưa áp dụng thực hiện các biện pháp trên thì trẻ lớp tôi thường
nhút nhát trong hoạt động khám phá thiên nhiên, không tự tin nêu lên những
điều trẻ quan sát được nên buổi hoạt động đạt hiệu quả chưa cao, trẻ khơng
hứng thú với đối tượng quan sát, chưa có ý thức cao trong việc bảo vệ môi
trường, yêu quý thiên nhiên, lao động.
- Sau khi áp dụng thực hiện vào giảng dạy đã giúp trẻ lớp tơi mạnh dạn
tích cực khám phá thiên nhiên, tham gia tích cực các hoạt động, giờ hoạt động
ngoài trời đạt kết quả cao.
BẢNG THỐNG KÊ KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC TRÊN TRẺ
ĐẾN THÁNG 5/ 2013
Trước khi áp dụng các Sau khi áp dụng các
Nội dung

biện pháp
Số trẻ

biện pháp
Tỉ lệ

Số trẻ

Tăng
Tỉ lệ


Mạnh dạn, tự tin 18/ 35 trẻ 51 %
Tích cực khám
phá thiên nhiên
Ý thức bảo vệ mơi
trường
u q thiên
nhiên
Thích lao động

34/ 35 trẻ 97 %

46 %
26 %

26/ 35 trẻ 74 %

35/ 35 trẻ 100 %

12/ 35 trẻ 34 %

35/ 35 trẻ 100 %

66 %

12/ 35 trẻ 34 %

34/ 35 trẻ 97 %

63 %

25/ 35 trẻ 71 %

35/ 35 trẻ 100 %

29 %

5/ Đánh giá về phạm vi ảnh hưởng của sáng kiến:
- Bản sáng kiến này có ảnh hưởng trực tiếp đến giáo viên đứng lớp, giúp giáo
viên hiểu sâu về tầm quan trọng của việc khám phá thiên nhiên đối với sự phát
triển của trẻ, từ đó giáo viên sẽ có những biện pháp để tổ chức hướng dẫn trẻ
khám phá thiên nhiên thơng qua hoạt động ngồi trời đạt hiệu quả cao.
- Sau khi áp dụng những biện pháp trên vào giảng dạy tơi nhận thấy có sự
chuyển biến rõ rệt trên trẻ, trước đây trẻ lớp tôi thường rất nhút nhát, làm gì
cũng sợ, khơng tự tin vào bản thân mình, tham gia các hoạt động thì chưa tích
cực, xả rác lung tung, chưa có ý thức bảo vệ thiên nhiên, từ khi áp dụng những
biện pháp này thì trẻ rất tích cực hứng thú tham gia vào các hoạt động khám phá
thiên nhiên, cảm thụ được vẻ đẹp của thế giới xung quang trẻ, trẻ được thực
hành trải nghiệm lao động. Từ đó trẻ sẽ có ý thức giữ gìn vệ sinh mơi trường,
bảo vệ thiên nhiên, yêu quý lao động.
6/ Kiến nghị, đề xuất:
- Kính mong các cấp lãnh đạo quan tâm hơn nữa đến giáo dục mầm non,


đầu tư trang thiết bị dạy và học nhiều hơn để phục vụ cho việc học tập vui chơi

của trẻ.
- Sở, phòng GD&ĐT thường xuyên mở các buổi thao giảng chuyên đề
cho các giáo viên tham dự để học hỏi nâng cao tay nghề.

Đỗ Thu Hương
Giáo viên Trường mầm non Sông Đốc, TVT, CM