Nghiên cứu biện pháp quản lý, khai thác, bảo vệ nguồn lợi và phát triển nuôi trồng thuỷ sản bền vững tại hồ trị an, tỉnh đồng nai

I H C QU C GIA THÀNH PH H CHÍ MINH
TR
NG
I H C BÁCH KHOA
----------o0o----------

PH M TH THANH HÒA

NGHIÊN C U BI N PHÁP QU N LÝ, KHAI THÁC,
B O V NGU N L I VÀ
PHÁT TRI N NUÔI TR NG TH Y S N B N V NG
T I H TR AN T NH
NG NAI

CHUYÊN NGÀNH : QU N LÝ MÔI TR
Mã s : 60 85 10

LU N V N TH C S

TP. H

CHÍ MINH , THÁNG 06 /200 8

NG


CƠNG TRÌNH
TR

NG

C HỒN THÀNH T I
I H C BÁCH KHOA

I H C QU C GIA TP.H

Cán b h

CHÍ MINH

ng d n khoa h c: PGS.TS PHÙNG CHÍ S

Cán b ch m nh n xét 1:

Cán b ch m nh n xét 2:

Lu n v n th c s đ
TH C S TR

NG

cb ov t iH I

NG CH M B O V LU N V N

I H C BÁCH KHOA, ngày

tháng

n m 2008

i


TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

PHÒNG ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC

ĐỘC LẬP - TỰ DO - HẠNH PHÚC

Tp. HCM, ngày

tháng

năm 2008

NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ
Họ và tên học viên:

PH M TH THANH HỊA

Phái:

N

Sinh ngày tháng năm: 16/10/1977

Nơi sinh: Thái Ngun

Chuyên ngành: Quản Lý Môi Trường

MSHV: 02605576

TÊN ĐỀ TÀI:

I.

NGHIÊN C U BI N PHÁP QU N LÝ, KHAI THÁC, B O V NGU N L I VÀ
PHÁT TRI N NUÔI TR NG TH Y S N B N V NG
T IH
II.

TR AN T NH

NG NAI

NHIỆM VỤ VÀ NỘI DUNG:
•

ánh giá hi n tr ng qu n lý, khai thác, nuôi tr ng và b o v ngu n l i th y s n
t i h ch a Tr An t nh

ng Nai.

• Thu th p s li u, quan tr c và đánh giá hi n tr ng ch t l
• Xác đ nh các nguyên nhân và t i l
nhân t o tác đ ng đ n ch t l

ng n

ng n

c h Tr An.

ng c a các ngu n ô nhi m: t nhiên và
ch .

ng d ng mơ hình tốn đ đánh giá s lan truy n và bi n đ i các ch tiêu ch t

•
l

ng n

c c a h Tr An (Hi n tr ng và d báo đ n n m 2010, đ nh h

ng

đ n n m 2020)
• D a vào quy ho ch t ng th các h ch a c a UBND t nh

ng Nai, đ xu t mơ

hình qu n lý, khai thác h p lý ngu n l i th y s n và qui mô phát tri n nuôi
tr ng th y s n b n v ng t i h Tr An.
III. NGÀY GIAO NHIỆM VU:Ï 21/01/2008
IV. NGÀY HOÀN THÀNH NHIỆM VỤ: 30/06/2008

ii

V.

CÁN BỘ HƯỚNG DẪN: PGS.TS.PHÙNG CHÍ S

CN BỘ MÔN

CÁN BỘ HƯỚNG DẪN

QL CHUYÊN NGÀNH

Nội dung đề cương luận văn thạc só đã được Hội đồng chuyên ngành thông qua.
Ngày

TRƯỞNG PHÒNG ĐT - SĐH

tháng

năm 2008

TRƯỞNG KHOA QL NGÀNH

iii


L IC M

N

c tiên cho em g i l i c m n đ n t t c Quý th y cô gi ng d y Cao h c chuyên

Tr

ngành Qu n Lý Mơi Tr

ng khóa 2005.

c bi t c m n PGS.TS. Phùng Chí S

đã h

ng d n t n tình và đóng góp nhi u

ý ki n q báu trong su t quá trình th c hi n lu n v n.
Chân thành c m

n cán b và nhân viên Trung tâm Công Ngh Môi tr

ng

(ENTEC) đã c ng tác và nhi t tình giúp đ tơi trong quá trình nghiên c u t i Trung
tâm.
Chân thành c m n Q th y cơ phịng Sau
đ ng viên và t o đi u ki n đ ch

i h c đã nhi t tình t ch c, theo dõi,

ng trình đào t o Cao h c k t thúc t t đ p.

C m n t t c b n bè và đ ng nghi p đã giúp đ trong công vi c, c ng nh đ ng
viên v m t tinh th n đ lu n v n này đ

c hồn thành.

Xin t lịng bi t n sâu s c nh ng l i đ ng viên và khuy n khích nhi t tình c a gia
đình đ con đ t đ

c nh ng thành qu nh hôm nay.

L i cu i cùng xin đ
Chí Minh, nh ng ng

c c m n t t c Quý th y cơ c a tr

ng

i H c Bách TP.H

i ít nhi u đã b công s c đ truy n đ t ki n th c cho em

trong su t quá trình h c Cao h c.
Vì th i gian có h n và nh ng ki n th c còn h n ch , ch c ch n không th tránh
kh i nh ng thi u sót.
R t mong s đóng góp ý ki n quý báu c a Quý th y cô và các b n.

Tác gi
Ph m Th Thanh Hòa

iv

TÓM T T LU N V N TH C S
Trên đ a bàn t nh

ng Nai thì h Tr An là h l n nh t và hi n đ

nhi u m c đích khác nhau nh : c p n
nghi p, c p n

c cho phát đi n, ph c v t

i tiêu nông

c sinh ho t cho dân c nông thôn và đô th , ph c v phát tri n du l ch

sinh thái. Bên c nh đó, h Tr An cịn đ

c t n d ng đ nuôi th y s n n

đ i bán ng p. Ho t đ ng nuôi th y s n này đã gi i quy t đ

h và

c s d ng cho

c ng t trong

cm tl

ng lao

đ ng đáng k cho các h dân s ng quanh h và c ng mang l i giá tr kinh t cho t nh
ng Nai. Tuy nhiên, vi c qu n lý ch a đ ng b c a các c quan ch c n ng và ý th c
i dân ch a cao nên đã có nh ng tác đ ng x u đ n môi tr

ng

ngu n l i th y s n, nuôi th y s n b n v ng là m c tiêu h
lãnh th . ó c ng chính là đ i t

ng. Vì v y, khai thác

ng t i c a các nhà qu n lý

ng nghiên c u c a đ tài này.

N i dung c a đ tài bao g m:
1.

ánh giá hi n tr ng qu n lý, khai thác, nuôi tr ng và b o v ngu n l i th y s n

h Tr An
1.1. ánh giá hi n tr ng qu n lý khai thác th y s n.
1.2. ánh giá hi n tr ng khai thác ngu n l i th y s n.
1.3. ánh giá hi n tr ng nuôi tr ng th y s n
1.4. ánh giá hi n tr ng v b o v và phát tri n ngu n l i th y s n h Tr An (5 n m)
ng d ng mơ hình tính tốn lan truy n ơ nhi m, k t h p hi n th trên b n đ

2.

(GIS) đ đánh giá di n bi n ch t l
2.1. ánh giá ch t l

ng n

l
3.

c h Tr An

c t i h Tr An

2.2. Xác đ nh nguyên nhân và t i l
2.3.

ng n

ng c a các ngu n ô nhi m

ng d ng mơ hình WASP5 đ đánh giá s lan truy n và bi n đ i các ch tiêu ch t

ng n

c h Tr An.

xu t các bi n pháp qu n lý, khai thác, b o v ngu n l i và phát tri n th y s n

b n v ng.
3.1. Bi n pháp b o v ngu n l i h Tr An.

3.2. Bi n pháp qu n lý ho t đ ng nuôi và khai thác th y s n
3.3. Bi n pháp v c ch chính sách trong phát tri n th y s n b n v ng.

v


M CL C
DANH M C CÁC T

VI T T T ...................................................................................... ix

DANH M C CÁC B NG...................................................................................................... x
DANH M C CÁC HÌNH ..................................................................................................... xi
M

U.................................................................................................................................. 1

1. Lý do ch n đ tài..................................................................................................1
2. M c tiêu nghiên c u c a đ tài...........................................................................2
3. Ph m vi và đ i t

ng nghiên c u c a đ tài .....................................................2

4. N i dung nghiên c u............................................................................................2
5. T ng quan tình hình nghiên c u thu c l nh v c c a đ tài ............................3
6. Ph

ng pháp nghiên c u ....................................................................................5

7. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a đ tài...........................................................9

CH

NG 1 : I U KI N T

NHIÊN L U V C H

TR AN T NH

NG NAI .. 10

1.1. T ng quan................................................................................................................... 10
1.2.

c đi m đ a hình...................................................................................................... 13

1.3.

a ch t, th nh

1.4.

c đi m khí h u ............................................................................................14

ng ......................................................................................13

1.5. Th m th c v t .................................................................................................17
1.6. Tài nguyên n
1.7.
CH

c .............................................................................................17

c đi m th y v n .........................................................................................19
NG 2 : HI N TR NG NUÔI TR NG, KHAI THÁC VÀ QU N LÝ TH Y S N

T IH

TR AN ................................................................................................................... 21

2.1. Hi n tr ng nuôi th y s n................................................................................21
2.1.1. Ni qu ng canh trên di n tích m t n

c l n ...........................................21

2.1.2. Nuôi eo ngách............................................................................................23
2.1.3. Nuôi cá bè..................................................................................................26
2.1.4. ánh giá chung v ngu n l i.....................................................................31

vi


2.2. Hi n tr ng khai thác th y s n .......................................................................33
2.2.1. Khai thác th y s n t nhiên ......................................................................33
2.2.2. Khai thác cá nuôi trong bè ........................................................................35
2.2.3. ánh giá chung v ho t đ ng khai thác th y s n .....................................36
2.3. Qu n lý khai thác và nuôi th y s n ..............................................................37
2.3.1. Qu n lý nuôi .............................................................................................37
2.3.2. Qu n lý khai thác.......................................................................................39
2.4. ánh giá chung v qu n lý, khai thác, nuôi th y s n t i h Tr An ..........40
CH

NG 3 :

NG D NG MÔ HÌNH TÍNH TỐN LAN TRUY N Ơ NHI M

TRONG LỊNG H

3.1. Ch t l

TR AN............................................................................................... 42

ng n

c trong h Tr An .................................................................42

3.1.1. Giá tr DO ..................................................................................................42
3.1.2. Giá tr BOD5 ..............................................................................................44
3.1.3. Giá tr COD ..............................................................................................45
3.2. Ch t l

ng các ngu n n

3.2.1. Sông

c b c p cho h ...................................................49

ng Nai ..........................................................................................49

3.2.2.Sông La Ngà ..............................................................................................53
3.2.3. Các sông su i khác ....................................................................................56

3.3. Các ngu n th i vào h ....................................................................................59
3.3.1. N

c th i công nghi p ..............................................................................60

3.3.2. N

c th i nông nghi p ..............................................................................60

3.3.3. N

c th i t khu v c nuôi cá bè ...............................................................62

3.3.4. Ngu n ô nhi m do th m th c v t bán ng p...............................................64
3.3.5.N

c th i t các ho t đ ng sinh ho t .........................................................65

3.3.6. Nh n xét v đ c tr ng các ngu n th i vào h Tr An .......................................... 66

3.4. Phân b phù sa l l ng trong h ...................................................................66
3.4.1. Phân b phù sa l l ng trong lòng h Tr An............................................66
3.4.2. Mơ hình phù sa l l ng .............................................................................68
3.5. Lan truy n ch t ô nhi m trong h .................................................................72
3.5.1. Mô hình lan truy n ch t ơ nhi m n m 2006..............................................72

vii


CH

3.5.2. Ph

ng án tính tốn đ n n m 2010 ..........................................................80

3.5.3. Ph

ng án tính tốn đ n n m 2020 ...............................................................

NG 4 :

XU T CÁC BI N PHÁP QU N LÝ, KHAI THÁC, B O V

NGU N L I VÀ PHÁT TRI N TH Y S N B N V NG............................................. 87

4.1. Các bi n pháp b o v tài nguyên và môi tr

ng h Tr An .........................87

4.1.1. Quan đi m .................................................................................................87
4.1.2. Trách nhi m c ng đ ng .............................................................................87
4.1.3. Nhi m v c a S Tài nguyên và Môi tr

ng............................................88

4.2. Các bi n pháp qu n lý ho t đ ng th y s n ....................................................89
4.2.1. Qu n lý nuôi và khai thác t nhiên............................................................89
4.2.2. Qu n lý nuôi và khai thác cá bè.................................................................90
4.2.3. Chuy n đ i hình th c qu n lý ...................................................................92
4.3. Các bi n pháp v c ch chính sách trong phát tri n th y s n b n v ng...93

4.3.1. D th o c ch ph i h p gi a các b ngành h u quan trong ho t đ ng thu
s n

h Tr An ....................................................................................................93

4.3.2. D th o quy ch qu n lý ho t đ ng thu s n b n v ng

h Tr An ........93

4.3.3. D th o quy ch qu n lý nuôi thu s n trong l ng, bè

h Tr An..........94

5.3.4. D th o quy ch qu n lý nuôi thu s n

h Tr An. ................................95

K T LU N – KI N NGH ................................................................................................. 97
TÀI LI U THAM KH O.................................................................................................... 99
PH L C ............................................................................................................................ 101

viii


DANH M C CÁC T
BOD

Nhu c u ơxy sinh hóa

COD

Nhu c u ơxy hóa h c

DO

Ơxy hịa tan

CCT

a ch t Cơng trình

CTV

a ch t Th y v n

H KHTN

i h c Khoa h c T nhiên

VI T T T

ENTEC

Trung tâm Cơng ngh Mơi tr

EUTRO5

Mơ hình đ mơ ph ng s lan truy n và bi n đ i c a các thông
s môi tr

ng

ng.

GIS

H th ng thông tin đ a lý

HTX

H p tác xã

KHCN

Khoa h c Công ngh

NH4+

Amôni

NN&PTNT

Nông nghi p và phát tri n nông thôn

NTTS

Nuôi tr ng th y s n

NO3-

Nitrate

PO43-

Phosphate

SS

Ch t r n l l ng

TCVN

Tiêu chu n vi t nam

TOXI5

Mơ hình đ mơ ph ng s lan truy n ch t r n l l ng

TNMT

Tài nguyên và Môi tr

UBND
WHO

ng

y ban nhân dân
T ch c y t th gi i

ix


DANH M C CÁC B NG
B ng 1.1 : Các thông s k thu t c b n c a h Tr An
B ng 1.2 : Quan h cao đ H, dung tích W và di n tích m t h F
B ng 1.3 : Các đ c tr ng th y v n thi t k c b n c a h Tr An
B ng 2.1 : S l

ng cá th và s n l

ng thu hàng n m

B ng 2.2 : Các eo ngách nuôi th y s n
B ng 2.3 : K t qu nuôi eo ngách qua các n m
B ng 2.4 : S l

ng bè qua m t s n m

B ng 2.5 : Lao đ ng nuôi cá bè và s n l
B ng 2.6 : S l

h Tr An
ng n m 2005

ng cá th hàng n m c a h Tr An, n m 1988 – 2003

B ng 2.7 : S n l

ng khai thác th y s n trong lòng h Tr An, n m 2000 – 2004

B ng 3.1 : T ng h p giá tr trung bình các thơng s chính đánh giá ơ nhi m h Tr An
B ng 3.2 : K t qu phân tích m u tr m tích h Tr An tháng 06/2007
B ng 3.3 : V trí l y m u tr m tích h Tr An
B ng 3.4 : K t qu đo l u l

ng, m c n

B ng 3.5 : T i l

ng c a n

c th i nhà máy mía đ

B ng 3.6 : T i l

ng c a n

c th i nhà máy men Mauri La Ngà

B ng 3.7 : Kh i l
B ng 3.8 : T i l

c sông

ng Nai và La Ngà ch y vào h
ng La Ngà

ng phân th i c a các lo i v t nuôi
ng ô nhi m do ho t đ ng ch n nuôi t i khu v c h Tr An

B ng 3.9 : T ng h p tình hình ni cá bè qua các n m t i h Tr An
B ng 3.10 : T i l
B ng 3.11 :

ng ô nhi m t ho t đ ng nuôi cá bè h Tr An n m 2006

c tính t i l

ng ô nhi m do th m th c v t bán ng p h Tr An

B ng 3.12 : Phân b h dân c trên h Tr An
B ng 3.13 : T i l

ng ô nhi m do sinh ho t t i khu v c h Tr An n m 2006

B ng 3.14 : Thành ph n c p ph i h t phù sa l l ng c a h Tr An
B ng 3.15 :

i u ki n v h

ng gió và v n t c gió trên h

x


DANH M C CÁC HÌNH
Hình 1.1 : S đ v trí h ch a Tr An trên đ a bàn t nh

ng Nai

Hình 3.1 : DO h Tr An – V trí c u La Ngà, 1999 – 2006
Hình 3.2 : DO h Tr An – V trí gi a h , 1999 – 2006
Hình 3.3 : DO h Tr An – V trí g n c a đ p, 1999 – 2006
Hình 3.4 : BOD5 h Tr An – V trí c u La Ngà, 1999 – 2006
Hình 3.5 : BOD5 h Tr An – V trí gi a h , 1999 – 2006
Hình 3.6 : BOD5 h Tr An – V trí g n c a đ p, 1999 – 2006
Hình 3.7 : COD h Tr An – V trí c u La Ngà, 1999 – 2006
Hình 3.8 : COD h Tr An – V trí gi a h , 1999 – 2006
Hình 3.9 : COD h Tr An – V trí g n c a đ p, 1999 – 2006
Hình 3.10 : Bi u đ DO sơng

ng Nai, 1999 – 2007

Hình 3.11 : Bi u đ bi u di n n ng đ DO t i sơng
Hình 3.12 : Bi u đ BOD5 sông

ng Nai đ vào h Tr An

ng Nai, 1999 – 2007

Hình 3.13 : Bi u đ bi u di n n ng đ BOD5 t i sơng
Hình 3.14 : Bi u đ COD sơng

ng Nai đ vào h Tr An

ng Nai, 1999 – 2007

Hình 3.15 : Bi u đ bi u di n n ng đ COD t i sông

ng Nai đ vào h Tr An

Hình 3.16 : Bi u đ DO sơng La Ngà, 1999 – 2007
Hình 3.17 : Bi u đ bi u di n n ng đ DO t i sông La Ngà, 1999 - 2004
Hình 3.18 : Bi u đ BOD5 sơng La Ngà, 1999 – 2006
Hình 3.19 : Bi u đ bi u di n n ng đ BOD5 t i sơng La Ngà, 1999 - 2004
Hình 3.20 : Bi u đ COD sơng La Ngà, 1999 – 2006
Hình 3.21 : Bi u đ bi u di n n ng đ COD t i sông La Ngà, 1999 - 2004
Hình 3.22 : Bi u đ DO sơng Hàng ào, 1999 – 2006
Hình 3.23 : Bi u đ BOD5 sơng Hàng ào, 1999 – 2006
Hình 3.24 : Bi u đ COD sơng Hàng ào, 1999 – 2006
Hình 3.25 : Bi u đ DO su i T
Hình 3.26 : Bi u đ BOD5 su i T

ng, 1999 – 2006
ng, 1999 – 2006

xi


Hình 3.27 : Bi u đ COD su i T

ng, 1999 – 2006

Hình 3.28 : S đ v trí các ngu n th i, các ngu n n

cb c p

Hình 3.29 : Bi n trình phù sa tr m Tà Lài
Hình 3.30 : i u ki n th y l c biên

Hình 3.31 : i u ki n biên phù sa
Hình 3.32 : V trí các biên trong mơ hình
Hình 3.33 : Phù sa l l ng tháng 4
Hình 3.34 : Phù sa l l ng tháng 8
Hình 3.35 : Tr

ng n ng đ BOD tháng 4

Hình 3.36 : Tr

ng n ng đ BOD tháng 10

Hình 3.37 : Tr

ng n ng đ COD tháng 4

Hình 3.38 : Tr

ng n ng đ COD tháng 10

Hình 3.39 : Tr

ng n ng đ DO tháng 4

Hình 3.40 : Tr

ng n ng đ DO tháng 10

Hình 3.41 : Tr

ng n ng đ Amoni tháng 4

Hình 3.42 : Tr

ng n ng đ Amoni tháng 10

Hình 3.43 : Tr

ng n ng đ Nitrat tháng 4

Hình 3.44 : Tr

ng n ng đ Nitrat tháng 10

Hình 3.45 : Tr

ng n ng đ BOD tháng 4

Hình 3.46 : Tr

ng n ng đ BOD tháng 10

Hình 3.47 : Tr

ng n ng đ COD tháng 4

Hình 3.48 : Tr

ng n ng đ COD tháng 10

Hình 3.49 : Tr

ng n ng đ DO tháng 4

Hình 3.50 : Tr

ng n ng đ DO tháng 10

Hình 3.51 : Tr

ng n ng đ Amoni tháng 4

Hình 3.52 : Tr

ng n ng đ Amoni tháng 10

Hình 3.53 : Tr

ng n ng đ Nitrat tháng 4

Hình 3.54 : Tr

ng n ng đ Nitrat tháng 10

xii


M

U

1. Lý do ch n đ tài
H Tr An có chi u dài 43 km, chi u r ng bình quân t 7 đ n 8 km kéo dài qua các
huy n V nh C u và
nh n n

nh Quán thu c t nh

c c a sông

ng Nai. H Tr An là h ch a d ng sông,

ng Nai và sơng La Ngà. H có di n tích b m t 323 km2, dung

tích kho ng 2,542 t m3 n

c. Ch c n ng chính c a H là ch a n

c đ ph c v cho

nhà máy thu đi n Tr An. Ngồi ra h Tr An cịn là n i cung c p n
các ho t đ ng nông nghi p, công nghi p, nuôi tr ng thu s n, n
ho t cho ng

các đ i t

c ph c v cho sinh

i dân và còn là đ a đi m du l ch sinh thái.

S d ng ngu n n
th y s n t nh

c ph c v cho

c ng t h Tr An đ nuôi tr ng th y s n nh m phát tri n ngành

ng Nai là r t c n thi t nh ng t n d ng nh th nào đ phát tri n nuôi

ng th y s n phù h p mà không nh h

là v n đ quan tâm. UBND t nh

ng đ n các ngành kinh t khác đang

ng Nai đã ban hành nhi u v n b n, quy ch t m

th i v t ch c ho t đ ng qu n lý b o v h Tr An c ng nh có nhi u bi n pháp x lý
vi ph m, tuy nhiên trong th i gian qua h Tr An v n b khai thác và s d ng m t cách
b t h p lý.
G n đây, do vi c đ p đ p xây h làm thay đ i đi u ki n s ng và sinh s n c a nhi u
loài cá sông a n

c ch y nên ngu n l i thu s n trong h đang có d u hi u gi m sút

nghiêm tr ng, m t s loài cá t nhiên có giá tr kinh t cao đang có nguy c b tuy t
ch ng. Vi c phân chia h
đ ng ng

ng l i t ngu n l i th y s n gi a đ n v qu n lý và c ng

i dân ven h , c ng nh gi a công đ ng ng

i dân v i nhau thi u s công

b ng d n đ n nh ng khi u ki n không đáng có. Bên c nh đó, vi c nhìn nh n m t cách
thi u chính xác ngu n l i th y s n trên h d n đ n vi c b trí tàu thuy n khai thác,
ng c khai thác, mùa v khai thác không h p lý làm c n ki t ngu n l i.
M t khác, vi c nuôi tr ng th y s n trong nh ng n m qua đã phát tri n khá m nh trên
h , đ c bi t là nuôi cá bè, nuôi cá eo ngách, nuôi cá vùng bán ng p song ch a đ
quy ho ch c th ; do v y các hình th c ni th y s n

c

đây còn nhi u b t c p. V trí

đ t bè, các eo ngách ni th y s n c ng mang tính tùy ti n, t phát ch a có c s khoa

1


ng l n đ n ngu n l i th y s n, ô nhi m môi tr

h c gây nh h

ng phá v h sinh

thái c a h Tr An
Tuy nhiên, đ ng v m t kinh t và xã h i, vi c c m nuôi cá bè trên h Tr An không
ph i là h

ng gi i quy t hi u qu . Vì v y, vi c th c hi n đ tài “Nghiên c u bi n

pháp qu n lý, khai thác, b o v ngu n l i và phát tri n nuôi tr ng thu s n b n
v ng t i h Tr An t nh
c quan nhà n

ng Nai” s cung c p c s khoa h c và th c ti n cho các

c và đ a ph

ng đ xu t các bi n pháp h n ch các tác đ ng có h i t i

các m c đích s d ng đa ch c n ng c a h này.
2. M c tiêu nghiên c u c a đ tài
-

ánh giá hi n tr ng qu n lý, khai thác, nuôi tr ng và b o v ngu n l i th y s n
b n v ng t i h ch a Tr An t nh

-

ánh giá hi n tr ng ch t l

ng n

ng Nai.
c t i h ch a.

Xác đ nh các nguyên nhân và t i l

nhân t o tác đ ng đ n ch t l

-

ng n

ng c a các ngu n ô nhi m: t nhiên và
ch .

xu t mơ hình qu n lý, khai thác h p lý ngu n l i th y s n và qui mô phát
tri n nuôi tr ng th y s n b n v ng.

3.

it

ng và ph m vi nghiên c u c a đ tài:

-

Ch t lu ng n

-

Th y s n đ

-

Các h dân s ng xung quanh h Tr An thu c huy n V nh C u và huy n
Quán t nh

-

c trong lịng h Tr An
c ni t nhiên và nuôi bè trong h .
nh

ng Nai.

Nh ng c s s n xu t th i n

c th i ra h .

4. N i dung nghiên c u
-

ánh giá hi n tr ng qu n lý, khai thác, nuôi tr ng và b o v ngu n l i th y s n
t i h ch a Tr An t nh

-

ng Nai.

Thu th p s li u, quan tr c và đánh giá hi n tr ng ch t l

ng n

c h Tr An.

2

-

Xác đ nh các nguyên nhân và t i l
nhân t o tác đ ng đ n ch t l

ng n

ng c a các ngu n ô nhi m: t nhiên và
ch .

ng d ng mơ hình tốn đ đánh giá s lan truy n và bi n đ i các ch tiêu ch t

l

ng n

c c a h Tr An (Hi n tr ng, d báo đ n n m 2010 và xu h

ng đ n

n m 2020)
-

D a vào quy ho ch t ng th các h ch a c a UBND t nh

ng Nai, đ xu t mơ

hình qu n lý, khai thác h p lý ngu n l i th y s n và qui mô phát tri n nuôi

tr ng th y s n b n v ng t i h Tr An.
5. T ng quan tình hình nghiên c u thu c l nh v c c a đ tài
• Ngồi n
-

c:

Bi n đ i môi tr
ch a n

ng trong khu v c th

cl nđ

ng l u, trong h và h l u c a các h

c th gi i đ c bi t quan tâm vì sau m t th i gian ho t đ ng

ngồi các l i ích nh c p n

c, s n xu t đi n n ng, t

i tiêu, giao thơng th y,

đi u hịa dịng ch y nh m h n ch l l t, nuôi tr ng thu s n, du l ch… h ch a
còn gây nên nh ng h u qu x u không l

ng h t đ

c. Nh ng bi n đ ng x y ra

do các đ p Bunder (M ), Karip (Trung Phi), Vilta (Ghana), Aswan (trên sông
Nile)… là nh ng bài h c th c t giúp chúng ta quan tâm h n n a t i các cơng
trình h ch a
-

Vi t Nam.

Q trình ơ nhi m cu các h ch a n

c l n trên th gi i đ c bi t đ

tâm vì nó có tác đ ng tr c ti p đ n tu i th , ch t l

ng n

c quan

c h c ng nh các

ho t đ ng s n xu t công nghi p, nông nghi p, giao thông, thu s n, c p n
vùng h l u. Nguyên nhân ch y u gây ra q trình ơ nhi m n

c ...

c cu các h

ch a là do các y u t t nhiên (m a, gió, n ng, xói mịn, l ng t ...) và ho t
đ ng cu con ng

i (s n xu t nơng nghi p, khai khống, cơng nghi p, phá

r ng...) t i khu v c th
nhi m n

ng l u và lịng h . Vì v y, khi đánh giá q trình ơ

c cu h ch a và nh h

ng t i các m c đích s d ng đa ch c n ng

c a h c n ph i xem xét t ng h p các y u t t nhiên và kinh t xã h i t i khu
v c th

ng l u, khu v c lòng h và khu v c h l u.

3


• Trong n
-

c:

Trong nh ng n m qua
v tác đ ng mơi tr

n

c ta đã có m t vài cơng trình nghiên c u đánh giá

ng c a các h Tr An, h Hồ Bình, h D u Ti ng, h

Thác M ... t i môi tr

ng t nhiên và kinh t xã h i và ng

quá trình t nhiên và KTXH t i ch t l

ng n

c l i, tác đ ng cu

c, quá trình b i l ng, phú d

ng

c a các h ch a. Các k t qu nghiên c u đã ph c v đ c l c cho vi c đ xu t
các ph

ng án nâng cao tu i th cu h ch a và h n ch các tác đ ng b t l i do

quá trình b i l ng và phú d
-

Nh n th c đ
B o v Môi tr

ng.

c t m quan tr ng c a các h ch a, C c Môi tr

ng (nay là C c

ng) và Liên hi p các H i KHKT Vi t Nam đã giao cho Trung

tâm Công ngh Môi tr
và r i ro môi tr

ng t i môi tr

ng (ENTEC) th c hi n nhi m v :" ánh giá tác đ ng

ng c a quá trình b i l ng và phú d

đ ng kinh t -xã h i".

tài đ

ng h D u Ti ng t i ho t

c th c hi n trong 2 n m 2002-2003 do PGS.TS.

Phùng Chí S làm ch nhi m.
-

Hi n nay đã và đang có nhi u d án nghiên c u nuôi tr ng th y s n trong các
lịng h , lịng sơng, ven bi n... t n d ng ngu n n
th y s n, đã và đang áp d ng

c đ phát tri n nuôi tr ng

m t s n i nh h Hịa Bình, làng bè các t nh

đ u ngu n sơng C u Long...
-

Ch

ng trình th y s n c a

l n các t nh Tây Nguyên đã đ

y H i Qu c t sông Mekong t i m t s h ch a
c nghiên c u t nh ng n m 1994 đ n nay nh m

khai thác, b o v và tái t o ngu n l i th y s n h ch a t ng ngu n th c ph m
và t ng ngu n thu nh p cho ng dân s ng ven h .
-

Ph

ng pháp mơ hình hố mơi tr

ng (Mơ hình tốn) cho phép tính tốn lan

truy n ơ nhi m trong h nh m đánh giá hi n tr ng và d báo ô nhi m theo
không gian và th i gian, t đó đ xu t các bi n pháp nh m b o v ngu n n

c

ph c v cho đa m c đích c a h ch a.

4


ng d ng mơ hình tốn trong đánh giá tác đ ng môi tr

M ts

ng đã đ

c th c hi n

trong th i gian qua t i Vi t Nam nh :
+ Mơ hình tốn đ đánh giá ch t l
trong n

c sông và n

qu n lý môi tr

ng n

c và mô ph ng lan truy n ch t ô nhi m

c bi n giúp mơ hình hố, đ nh l

ng (Ph m Ng c H , Chu

ng ng d ng trong

c),

+ Xây d ng mơ hình tốn nh m phân tích, đánh giá các bi n đ i các tham s liên
quan đ n ô nhi m môi tr

ng (Lê Th Qu nh Hà, 4/2005),

+ Các mơ hình s 3 chi u cho dịng ch y n

c nơng, ph n m m MK4 cho tính

tốn thu l c và v n t i ch t trong sông, ph n m m tính tốn l và t i ch t trong
sơng (Lê Song Giang) có th tính tốn s lan truy n các ch t ô nhi m trong h
và sơng r ch.
ng d ng mơ hình tốn đ xây d ng b n đ ng p n

+

trên huy n Nh n Tr ch và Long Thành t nh

c, m n và ô nhi m h u c

ng Nai (Nguy n H u Nhân và

CTV, 2004).
6. Ph
6.1. Ph

ng pháp nghiên c u:
ng pháp k th a:

Các s li u và thông tin v đi u ki n t nhiên, ti m n ng phát tri n th y s n, hi n tr ng
nuôi và khai thác ngu n l i th y s n, các ho t đ ng s n xu t, phân b dân c ven h
và trong lòng h ch a Tr An, đ nh h
ngu n th i, tình hình ơ nhi m và ch t l

ng phát tri n th y s n c a t nh
ng n

c h ch a Tr An, s đ

ng Nai, các
c thu th p

thông qua các s li u hi n có c a các c quan ch c n ng c a t nh và các ngu n tài li u
c a các c quan khác.
6.2. Ph

ng pháp đi u tra nông h và phi u quan tr c s n l

ng (logbook):

ánh giá hi n tr ng, k thu t nuôi, kinh t xã h i v nuôi tr ng và khai thác th y s n;
xác đ nh thành ph n loài, bãi đ , s n l

ng, mùa v khai thác ngu n l i th y s n (Do

Chi c c B o v ngu n l i th y s n và Trung tâm nuôi tr ng th y s n

ng Nai đi u

tra và th ng kê).
6.3. Ph

ng pháp thu m u th c đ a và phân tích:

5


Phân tích các ch tiêu ch t l
Các thơng tin thu đ
và ph

ng n

c t ph

c, tr m tích.

ng pháp này h tr cho ph

ng pháp đi u tra nông h

ng pháp nghiên c u b ng mơ hình tốn.

6.4. Mơ hình tính tốn lan truy n và bi n đ i các ch t ơ nhi m:
Mơ hình tính tốn d a trên các ph

ng trình lan truy n ch t khơng b o tồn có tính

đ n các quá trình chuy n t i, khuy ch tán, ph n ng, l ng đ ng ...
6.4.1. Tính tốn dịng ch y
a). Ph

ng trình c b n:

Các ph

ng trình c b n đ gi i bài tốn dịng ch y:

τx
∂u
∂u
∂u
∂ε
u 2 + v2
+u
+v
− fv + g
+ gu
−
= 0 (1.1)
2
(h + ε )C
ρ (h + ε )
∂t
∂x
∂y

∂x
τy
∂v
∂v
∂v
∂ε
u 2 + v2
+ u + v + fu + g
+ gv
−
=0
2
( h + ε )C
∂t
∂x
∂y
∂y
ρ (h + ε )
∂ε ∂
∂
+ (h + ε )u + (h + ε )v = 0
∂t ∂x
∂y

(1.2)

(1.3)

Trong đó:
u,v: v n t c dòng ch y theo ph

ng x, y. [m/s].

t: th i gian [s].
f: tham s Coriolis [1/s ].
f = 2 ω sin ϕ (1.4

ϕ :v đ đ a lý; ω : v n t c quay c a trái đ t.
g: gia t c tr ng tr

ng [m/s2].

ε: dao đ ng m c n

c [m].

h: đ sâu [m].
τX, τY:: ng su t ti p tuy n gió theo ph

ng x, y.

C: h s Chezy.
ρ : kh i l

ng riêng [kg/m3]

6


b). i u ki n biên và đi u ki n ban đ u:

i u ki n t i biên l ng cho d

i d ng dao đ ng m c n

c theo n m .

T i biên r n: un = 0 , un thành ph n v n t c pháp tuy n.
T i th i đi m t=0 cho u=v=0 và ξ=0.
c). S đ s :
ng trình trên đ

H ph

c gi i b ng ph

ng pháp sai phân luân h

th i gian đ u ti n hành sai phân n các bi n theo ph
theo ph

ng y.

bi n theo ph

nn ab

c th i gian sau thì làm ng

ng y và gi i hi n cho các bi n theo ph

ng.

n ab

c

ng x, và gi i hi n cho các bi n
c l i, ngh a là sai phân n các
ng x.

6.4.2. Tính tốn lan truy n ch t ơ nhi m:
Mơ hình WASP (Water Quality Analysis Simulation Program) c a C c b o v Môi
Tr

ng M , là mơ hình đã đ

WASP là mơ hình ch t l

c s d ng r ng rãi nhi u n i trên th gi i.

ng n

c s d ng ph

ng trình cân b ng kh i l

ng th hi n

3 quá trình c b n là v n chuy n, t i và bi n đ i.
a) Ph

ng trình cân b ng kh i l

∂C
= −
∂t
+

∂
(ux C) −
∂x

∂ ⎛
∂C ⎞
⎜ Ex
⎟+
∂x ⎝
∂x ⎠

ng

∂
(uy C) −
∂y

∂ ⎛
∂C ⎞
⎜ Ey
⎟+
∂y ⎝

∂y ⎠

∂
(uz C) +
∂z

∂ ⎛
∂C ⎞
⎜ Ez
⎟ + SL
∂z ⎝
∂z ⎠

+ SB

+ SK

(1)

Trong đó :
C - N ng đ thành ph n ch t l

ng n

c (mg/l ho c g/m3);

t - th i gian (ngày).
ux, uy, uz - Không gian 3 chi u c a v n t c (m/ngày).
Ex, Ey, Ez - Không gian 3 chi u c a h s pha loãng (m2/ngày).
SL - H

ng và t l pha loãng (g/m3 - ngày)

SB - T l pha loãng

biên (g/m3 - ngày)

7


SK - T ng s t l lan truy n (g/m3 - ngày)
Tích phân ph

ng trình 4 theo y và z ta thu đ

∂AC
∂ ⎛
∂C ⎞
= −
⎜ − ux AC + Ex A
⎟ +
∂t
∂x ⎝
∂x ⎠

c:
A ( SL

+

SB ) +

ASK

(2)

Trong đó A là di n tích thi t di n (m2).
Ph
n

ng trình (2) bi u di n 3 quá trình c b n c a các thành ph n ch t l

ng

c: v n chuy n, t i và bi n đ i.

b). C u t o mơ hình ch t l

ng n

c WASP5

WASP5 g m 2 modul : TOXI5 và EUTRO5.
• Modul TOXI5 dùng đ mơ ph ng s lan truy n th đ ng các ch t ô nhi m, ch t
ch th ho c các ch t r n l l ng, ch t h u c , bùn cát..., có th mơ ph ng cùng
m t lúc s v n chuy n và bi n đ i c a 1-3 ch t hóa h c và 1-3 ch t r n. TOXI5
đ

c áp d ng trong các tr

ng h p sau :

- Tính s lan truy n th đ ng c a ch t hóa h c hay ch t ch th (Trace).
- Tính s v n chuy n bùn cát, ch t r n l l ng.
- Tính s v n chuy n lan truy n ch t ô nhi m (đ c t ) thơng th
k đ n m t s q trình hóa - lý có th

nh h

ng, trong đó có

ng t i s v n chuy n và tình tr ng

t nt ic ađ ct .
- Tính s v n chuy n ch t h u c (ch y u là Hydrocacbon), có k đ n m t s q
trình v t lý, hóa h c nh h

ng t i chúng nh bay h i, th y phân...

• Modul EUTRO5 dùng đ mô ph ng s lan truy n và bi n đ i c a 1-8 h p ph n
hóa h c, sinh h c thông th

ng (NH4+, NO3-, PO43-, Phytoplankton, BOD, DO,

Nit h u c (ON) và photpho h u c (OP), có k đ n t
và trao đ i v i l p n
6.5. Các ph

ng tác hóa h c, sinh h c

c đáy c a các h p ph n trong quá trình di chuy n.

ng pháp đánh giá tác đ ng môi tr

ng :

8


Các ph

ng pháp đánh giá tác đ ng môi tr

li t kê, ma tr n, m ng l

ng khác s đ

c áp d ng nh : l p b ng

i, đánh giá nhanh, ch ng ghép b n đ (GIS), ph

ng pháp

phân tích l i ích, chi phí m r ng, chuyên gia ...
7. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a đ tài nghiên c u
- Nghiên c u và đi u tra đánh giá hi n tr ng ngu n l i thu s n; nuôi, khai thác thu
s n nh h

ng đ n ch t l

ng n

c; các ngu n gây ô nhi m n

c h ; đ xu t mơ hình

qu n lý, khai thác h p lý ngu n l i thu s n và phát tri n b n v ng ngu n l i thu s n
h ch a Tr An.
- Cung c p c s khoa h c và th c ti n cho các ngành liên quan và đ a ph

ng đ xu t

các bi n pháp h n ch các tác đ ng có h i t i m c đích s d ng đa ch c n ng c a các
h ch a, nh m khai thác h p lý ngu n l i thu s n và phát tri n nuôi thu s n b n
v ng t i các h ch a trên đ a bàn t nh.

9


CH

NG 1

I U KI N T

NHIÊN L U V C H
T NH

TR AN

NG NAI

1.1. T ng quan
H Tr An n m cách thành ph H Chí Minh 65 km v phía
B c c a t nh

ng Nai, phía

ơng ti p giáp v i huy n

huy n V nh C u và huy n Th ng Nh t

ơng B c và

phía Tây

nh Quán, phía Tây giáp

phía Nam. H Tr An là cơng trình ph c v

cho phát tri n th y đi n, khai thác ngu n l i th y s n và du l ch thu c đ a bàn t nh
ng Nai.

Hình 1.1: S đ h ch a Tr An trên đ a bàn t nh

ng Nai

10

Ho t đ ng phát tri n kinh t : Hi n nay khu v c xung quanh h Tr An ho t đ ng c a
ngành nông lâm nghi p là ch y u. Ho t đ ng công nghi p ít phát tri n, ngồi tr 02
Nhà máy mía đ

ng và men th c ph m Maurin La Ngà làm phát sinh n

m3/ngày đêm, gây nh h

ng đ n ch t l

ng n

Ho t đ ng nuôi cá bè trong lòng h v i s l
li u th ng kê c a Trung tâm Th y s n

c th i 1.260

c h Tr An khu v c g n c u La Ngà.
ng dao đ ng kho ng 720 bè. Theo s

ng Nai, trong n m 2006 s l

ng bè cá trong

h là 700 bè. Ngu n th c n d th a, ch t th i c a h n ngàn h dân s ng trên m t h
và t ho t đ ng ch n nuôi xung quanh h (xã Ng c
h

ng đ n ch t l

ng n

nh huy n

nh Quán) gây nh

c khu v c đ u ngu n h .

Ho t đ ng đánh b t cá đang đ

c ki m soát ch t v ph

ng pháp đánh b t nh m đ m

b o phát tri n b n v ng ngu n l i th y s n c a h .
H Th y đi n Tr An hoàn thành vào n m 1988 v i các thông s k thu t đ

c tóm t t

trong b ng 1.1.
B ng 1.1 Các thông s k thu t c b n c a h Tr An
TT
1
2
3
4
5
6
7
8

9
10
11
12
13
14

c tr ng
M c n c dâng bình th ng (MNDBT)
M c n c ch t (MNC)
M c n c làm vi c hàng n m
Dung tích tịan b (VMNDBT)
Dung tích h u ích (Vhi)
Dung tích ch t (Vch)
Di n tích m t thống – ng v i MNDBT
Di n tích m t thống – ng v i MNC
Công su t l p máy (Nlm)
S t máy (n)
C t n c tính tốn
L u l ng qua tu cbin
L u l ng t i đa qua nhà máy ng v i c t n
i n l ng trung bình nhi u n m (Eo)

c tính

n v

Giá tr

m

m
m
109 m3
109 m3
109 m3
km2
km2
MW

62,00
50,00
50,00
2,765
2,547
0,218
323,4
63,1
400
4
52,00
120
880
1,76

m
m3/s
m3/s
109 Kwh

Ngu n : Chi c c B o v Ngu n l i Th y s n

Quan h cao đ H, dung tích W và di n tích m t h F đ

ng Nai

c tóm t t trong b ng 1.2.

11


B ng 1.2. Quan h cao đ H, dung tích W và di n tích m t h F
H (m)

W 106 m3

F km2

40

1,63

2,45

42

10,00

6,22

44

28,48

12,24

46

62,64

22,76

48

120,60

35,68

50

218,03

63,10

52

396,38

118,64

54

697,86

184,78

56

1.108,26

226,32

58

1.594,25

260,04

60

2.147,77

293,80

62

2.764,73

323,40

64

3.440,92

353,00

66

4.177,30

383,63

Ngu n : Chi c c B o v Ngu n l i Th y s n
Các đ c tr ng th y v n thi t k c a h Tr An đ

ng Nai

c trình bày trong b ng 1.3.

B ng 1.3. Các đ c tr ng th y v n thi t k c b n c a h Tr An
TT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

c tr ng
Di n tích l u v c
Chi u dài sơng chính
d c lịng sơng chính
L ng m a BQNN trên l u v c
L u l ng dòng ch y BQNN
T ng l ng dòng ch y BQNN
L u l ng l thi t k (p=1%)
T ng l ng l thi t k (p=1%)
L u l ng l ki m tra (p=0,1%)
T ng l ng l ki m tra (p=0,1%)

Ký hi u
F
L
Js
X0
Q0
W0
Q1%
W1%
Q0,1%
W0,1%

n v
km2
km
%o
mm
m3/s

109m3
m3/s
109m3
m3/s
109m3

Ngu n : Chi c c B o v Ngu n l i Th y s n

Giá tr
15400
335
4,2
2200
487
15,4
13800
12,67
21000
19,29
ng Nai

12