(Luận văn thạc sĩ) Nghiên cứu đề xuất giải pháp giảm nhỏ thiệt hại do mưa lũ gây ra, để phát triển bền vững kinh tế - xã hội tỉnh Kon Tum

B N CAM K T

Tên tác gi : Nguy n H i Hà
H c viên cao h c: 22Q21
Ng i h ng d n khoa h c: PGS.TS Ph m Vi t Hòa
Tên đ tài lu n v n: “Nghiên c u đ xu t gi i pháp gi m nh thi t h i do m a l
gây ra, đ phát tri n b n v ng kinh t - xã h i t nh Kon Tum”.
Tác gi xin cam đoan đ tài lu n v n đ c làm d a trên s li u, t li u thu th p đ c t
ngu n th c t …đ tính tốn ra các k t qu , t đó mơ ph ng đánh giá đ a ra nh n xét.
Tác gi không sao chép b t k m t lu n v n ho c m t đ tài nghiên c u nào tr

c đó.

Hà n i, ngày 21 tháng 4 n m 2018
Tác gi

Nguy n H i Hà

i


L IC M N
Sau m t th i gian nghiên c u, đ n nay lu n v n th c s v i đ tài: “Nghiên c u đ
xu t gi i pháp gi m nh thi t h i do m a l gây ra, đ phát tri n b n v ng kinh t xã h i t nh Kon Tum” đã đ c hoàn thành t i Tr ng i h c Th y l i Hà N i v i s
n l c c a b n thân và s giúp đ , ch b o, h ng d n nhi t tình c a các th y giáo, cô
giáo, c a các đ ng nghi p và b n bè.
Tác gi xin chân thành c m n các th y, cô giáo Tr ng i h c Th y l i đã truy n
đ t ki n th c, ph ng pháp nghiên c u trong q trình h c t p, cơng tác. Tác gi xin
bày t lòng bi t n sâu s c t i PGS.TS Ph m Vi t Hòa, ng i h ng d n khoa h c
tr c ti p đã t n tình h ng d n tác gi hoàn thành lu n v n này. Xin chân thành c m
n: Ban giám hi u, các th y cô giáo trong Khoa K thu t Tài nguyên n

giáo cô giáo các b môn – Tr ng i h c Th y l i Hà N i.

c, các th y

Cu i cùng, tác gi xin c m t t m lòng c a nh ng ng i thân trong gia đình, b n
bè, đ ng nghi p đã tin t ng đ ng viên và giúp đ tác gi trong su t q trình h c t p
và hồn thành lu n v n này.
Quá trình làm lu n v n đã giúp tác gi h th ng l i ki n th c đã đ c h c và
đ ng th i bi t cách áp d ng lý thuy t vào th c t , phát tri n các k n ng trong vi c
nghiên c u khoa h c ng d ng. ây là lu n v n có s d ng tài li u th c t cơng trình
th y l i và v n d ng t ng h p các ki n th c đã h c. M c dù đã c g ng nh ng trong
lu n v n, tác gi v n ch a th gi i quy t h t các tr ng h p có th x y ra, gi i h n
nghiên c u còn h n h p. Bên c nh đó trong q trình tính tốn và l a ch n ph ng án
thi t k , do còn h n ch v ki n th c và hi u bi t th c t nên trong lu n v n này không
tránh kh i nh ng sai sót. Do đó, tác gi kính mong nh n đ c s thơng c m, ch b o,
góp ý chân tình c a các th y cơ giáo, giúp cho lu n v n đ c hoàn ch nh h n. T đó
ki n th c chun mơn c ng đ c hoàn thi n và nâng cao.
Xin chân thành c m n!
Hà N i, ngày 21 tháng 4 n m 2018
Tác gi

Nguy n H i Hà

ii


M CL C
M

U ..................................................................................................................................... 4

CH

NG I – T NG QUAN NGHIÊN C U VÀ VÙNG NGHIÊN C U ....................... 4

1.1. T ng quan nghiên c u v tình hình l l t các l u v c sông ......................................... 4
1.1.1 T ng quan tình hình l l t các l u v c sông trên th gi i................................. 4
1.1.2 T ng quan tình hình l l t các l u v c sông Vi t Nam ................................. 6
1.2 T ng quan v vùng nghiên c u ........................................................................................ 8
1.2.1 i u ki n t nhiên, kinh t xã h i ........................................................................... 8
1.2.2 Hi n tr ng và ph

ng h

ng phát tri n kinh t xã h i trong vùng : ............... 21

1.2.3 Th c tr ng, nguyên nhân và nh ng tác đ ng, thi t h i do l l t gây ra cho các
ngành kinh t trên đ a bàn t nh Kon Tum ................................................................................ 27
CH

NG II. NGHIÊN C U C S KHOA H C VÀ TH C TI N

PHÁP PHÒNG CH NG L L T TRÊN

XU T GI I

A BÀN T NH KON TUM ......................... 30

2.1 Phân tích và đánh giá tình hình l l t, ng p úng cho các vùng trên đ a bàn t nh Kon
Tum ............................................................................................................................................ 31

2.1.1 M t s khái ni m c b n thu c ph m vi nghiên c u .......................................... 30
2.1.2 Tình hình l l t, ng p úng trên đ a bàn t nh Kon Tum ....................................... 30
2.1.3 Thành ph n l

ng l và t ng l

ng l 1, 3, 5, 7 ngày max: .............................. 35

2.2 Tình hình m a l và nguyên nhân gây l l t, ng p úng trên đ a bàn t nh Kon Tum 36
2.2.1 Tình hình m a l , ng p úng trên đ a bàn t nh Kon Tum .................................... 36
2.2.2 Nguyên nhân gây l l t, úng ng p trên đ a bàn t nh Kon Tum.......................... 38
2.3

ánh giá hi n tr ng và kh n ng phòng ch ng l c a h th ng cơng trình th y

l i trên đ a bàn t nh Kon Tum. .............................................................................................. 42
2.4 Phân tích các nh h

ng c a đ nh h

ng phát tri n kinh t - xã h i đ n yêu c u

phòng tránh l l t c a vùng.................................................................................................... 44
2.5 T ng quan v m t s mơ hình th y v n th y l c ......................................................... 46
2.5.1 Gi i thi u mơ hình tính tốn m a dịng ch y MIKE NAM ............................... 48
2.5.2 Gi i thi u mơ hình tính tốn m a dòng ch y MIKE 11 ..................................... 49
CH

NG III :

L T GÂY RA

XU T VÀ L A CH N GI I PHÁP GI M THI T H I DO L
T NH KON TUM....................................................................................... 52

3.1 Phân vùng phòng ch ng l l t cho t nh Kon Tum........................................................ 52
iii


3.1.1 Khái ni m v phân vùng ........................................................................................ 52
3.1.2 C s phân vùng phòng ch ng l , l t................................................................... 52
3.1.3 Các ph

ng pháp phân vùng phòng ch ng l , l t và k t qu phân vùng....... 55

3.2 M c tiêu và tiêu chu n ch ng l cho các vùng ............................................................. 57
3.2.1 M c tiêu................................................................................................................... 57
3.2.2 Tiêu chu n ch ng l ............................................................................................... 57
3.3 Phân tích, tính toán và l a ch n gi i pháp ch ng l l t cho các vùng ........................ 58
3.3.1 L a ch n mơ hình tính tốn th y l c ................................................................... 58
3.3.2 Tài li u s d ng tính toán ...................................................................................... 58
3.3.3 Ki m nghi m và xác đ nh b thơng s c a mơ hình........................................... 70
3.3.4 Các tr
3.3.5

ng h p tính tốn đ l a ch n ph

ng án phòng ch ng l ................... 74

xu t các gi i pháp ch ng l cho các vùng c a t nh Kon Tum ..................... 88

K T LU N VÀ KI N NGH ................................................................................................. 96
TÀI LI U THAM KH O...................................................................................................... 100

iv


DANH M C B NG BI U
B ng 1.1. Các lo i đ t ch y u c a t nh Kon Tum ....................................................... 11
B ng 1.2. Nhi t đ khơng khí và s gi n ng trên đ a bàn t nh Kon Tum và các vùng
lân c n ........................................................................................................................... 14
B ng 1.3. L

ng m a tháng và m a n m .................................................................... 15

B ng 1.4.

mt

ng đ i trung bình tháng ............................................................... 16

B ng 1.5.

mt

ng đ i t i th p ............................................................................. 16

B ng 1.6. B c h i hàng tháng và n m đo b ng ng Piche ........................................... 17
B ng 1.7. T c đ gió trung bình và l n nh t ............................................................... 17
B ng 1.8.

c trung dòng ch y n m ............................................................................ 18

B ng 1.9.

c tr ng hình thái sơng ngịi t nh Kon Tum .............................................. 19

B ng1.10. Dân s chia theo dân t c có đ n 31-12-2010 .............................................. 20
B ng1.11. M t đ dân s theo huy n, thành ph c a t nh Kon Tumtính đ n ngày
01/04/2010 .................................................................................................................... 21
B ng 2.1. K t qu tính t n xu t Qmax tr m

kBla l u v c Sê San .......................... 31

B ng 2.2. K t qu tính t n xu t Hmax tr m akBla l u v c Sê San .......................... 31
B ng 2.3. K t qu cao đ v t l n m 1996 l u v c Sê San ......................................... 32
B ng 2.5. Phân lo i di n tích t nhiên theo đ d c đ a hình ........................................ 40
B ng 3.1. M ng l
đ

i tr m đo khí t

ng, th y v n c n thi t

c s d ng trong mơ hình ........................................................................................ 61

B ng3.2: Thơng s c b n c a các l u v c gia nh p khu gi a .................................... 63
B ng 3.4. K t qu l u l

ng l n nh t gi a th c đo và tính tốn mơ ph ng ................ 72

B ng 3.5. K t qu ki m tra h s Nash b
B ng 3.6. K t qu l u l

ng l n nh t gi a th c đo và tính tốn mơ ph ng ................ 74

B ng 3.7. K t qu ki m tra h s Nash b
B ng 3.8. M c n

c hi u ch nh mơ hình ............................... 73
c hi u ch nh mơ hình ............................... 75

c l n nh t d c sông th

ng l u sông Sê San ng v i các k ch b n

l ................................................................................................................................... 83
B ng 3.9. Qmp và Wmp t

ng ng v i các t n su t ................................................... 93

B ng 3.10. K t qu tính tốn đi u ti t l t

ng ng v i các t n su t .......................... 93

v


DANH M C HÌNH NH
Hình 1.1. B n đ hành chính T nh Kon Tum ................................................................9

Hình 1.2.

th bi u th nhi t đ và đ

m trung bình qua các n m ...........................13

Hình 1.3. Qu c l 14 (đo n thu c thành ph Kon Tum) b ng p l t nghiêm tr ng do m a l ....28
Hình 1.4. Ng p l t nh h

ng nghiêm tr ng đ n s n xu t nơng nghi p ......................28

Hình 3.1: S đ mơ ph ng mơ hình NAM ..................................................................55
Hình 3.2. H ph ng trình Saint Venant vi t cho dịng ch y trong lịng kênh d n h ............57
Hình 3.3. S đ tính tốn th y l c sơng Sesan .............................................................60
Hình 3.4. S li u đ u vào cho mơ hình MIKE NAM ..................................................61
Hình 3.5: B n đ phân chia các ti u l u v c sơng Sê San ..........................................62
Hình 3.6. Mơ ph ng q trình tính tốn l u l

ng ngày t MIKE NAM _LV1 ..........64

Hình 3.7. Mơ ph ng q trình tính tốn l u l

ng ngày t MIKE NAM - LV2 ..........64

Hình 3.8. Mơ ph ng q trình tính tốn l u l

ng ngày t MIKE NAM _LV3 ..........65

Hình 3.9. Mơ ph ng q trình tính tốn l u l

ng ngày t MIKE NAM _LV4 ..........65

Hình 3.10. Mơ ph ng q trình tính tốn l u l

ng ngày t MIKE NAM -LV5 .........66

Hình 3.11. Mơ ph ng q trình tính tốn l u l

ng ngày t MIKE NAM -LV6 .........66

Hình 3.12. Mơ ph ng q trình tính toán l u l

ng ngày t MIKE NAM - LV7 ........67

Hình 3.13. Mơ ph ng q trình tính tốn l u l

ng ngày t MIKE NAM - LV8 ........67

Hình 3.14. Mơ ph ng q trình tính tốn l u l

ng ngày t MIKE NAM - LV9 ........68

Hình 3.15. Mơ ph ng q trình tính tốn l u l

ng ngày t MIKE NAM - LV10 ......68

Hình 3.16. Mơ ph ng q trình tính tốn l u l ng ngày t MIKE NAM - LV1-LV10 ......69
Hình 3.17,18,19 Thi t l p tài li u đ a hình, mi n l
nhánh

kbla và

i tính toán, đi u ki n biên v i 2

kkoi b ng mơ hình MIKE 11 ........................................................69

Hình 3.20.

ng q trình l u l

ng l tr m Kom Tum - Hi u ch nh.......................71

Hình 3.21.

ng quá trình l u l

ng l tr m KonPlong - Hi u ch nh .......................72

Hình 3.22.

ng quá trình l u l

ng l tr m Trung Ngh a - Hi u ch nh...................72

Hình 3.23.

ng quá trình l u l

ng l tr m Kom Tum - Ki m đ nh .......................73

Hình 3.24.

ng quá trình l u l

ng l tr m KonPlong - Ki m đ nh........................74

Hình 3.25.

ng quá trình l u l

ng l tr m Trung Ngh a - Ki m đ nh ...................75

Hình 3.26.

ng m c n

c l l n nh t trên sông DakPsy -L đ t 2 n m 2013 ........76

vi


Hình 3.27.

ng m c n

c l trên sơng PoKo (đo n t tr m Ng c H i – Ngã ba

DakPsy) - L đ t 2 n m 2013 ...................................................................................... 76
Hình 3.28.

ng m c n

c l trên sơng PoKo (đo n ngã ba DakPsy đ n ngã ba

DakPla) - L đ t 2 n m 2013 ....................................................................................... 77
Hình 3.29.
Hình 3.30.
Hình 3.31.
Hình 3.32.

ng m c n
ng m c n

c l trên sông DakPla - L đ t 2 n m 2013 .................... 77
c lòng h Ialy-L đ t 2 n m 2013 .................................... 77

ng m c n

c l l n nh t trên sông DakPsy - L 1% ......................... 78

ng m c n

c l trên sông PoKo (đo n t tr m Ng c H i – Ngã ba

DakPsy) - L 1% .......................................................................................................... 78
Hình 3.33.

ng m c n

c l trên sơng PoKo (đo n ngã ba DakPsy đ n ngã ba

DakPla) - L 1% ........................................................................................................... 78
Hình 3.34.

ng m c n

c l trên sơng DakPla - L 1% ........................................ 79

Hình 3.35.

ng m c n

c lịng h Ialy - L 1% .................................................... 79

Hình 3.36.

ng m c n

c l l n nh t trên sơng DakPsy - L 5% .......................... 79

Hình 3.37.

ng m c n

c l trên sông PoKo (đo n t tr m Ng c H i – Ngã ba

DakPsy) - L 5% .......................................................................................................... 80
Hình 3.38.

ng m c n

c l trên sơng PoKo (đo n ngã ba DakPsy đ n ngã ba

DakPla) - L 5% ........................................................................................................... 80
Hình 3.39.

ng m c n

c l trên sơng DakPla - L 5% ........................................ 80

Hình 3.40.

ng m c n

c lịng h Ialy - L 5% .................................................... 81

Hình 3.41.

ng m c n

c l l n nh t trên sông DakPsy - L 10% ....................... 81

Hình 3.42.

ng m c n

c l trên sông PoKo (đo n t tr m Ng c H i – Ngã ba

DakPsy) - L 10% ........................................................................................................ 81
Hình 3.43.

ng m c n

c l trên sơng PoKo (đo n ngã ba DakPsy đ n ngã ba

DakPla) - L 10% ......................................................................................................... 82
Hình 3.44.

ng m c n

c l trên sơng DakPla - L 10% ...................................... 82

Hình 3.45.

ng m c n

c lịng h Ialy - L 10% ................................................... 82

Hình 3.46. V trí tuy n đ p dâng n

cc ah

k Bla ............................................... 91

Hình 3.47. S đ tính tốn d báo và c nh báo l ....................................................... 92
Hình 3.48.

ng quan h Hnp ~ Qm ......................................................................... 93

Hình 3.49.

ng quan h Qm ~ qm .......................................................................... 94
vii


Hình 3.50.

ng quan h l u l

Hình 3.51.

ng quá trình m c n

ch a

ng Q và m c n

c sông Z t i Kon Tum (Q ~Z) ....94

c l t i Kon Tum tr

c và sau khi xây d ng h

k Bla v i t n su t P = 1%.................................................................................95

viii


M Đ U
I. TÍNH C P THI T C A

TÀI

T nh Kon Tum n m trong h th ng th ng sơng Sê San g m 2 nhánh chính là sông
Krông Pôkô và sông k Bla. g n nh n m g n trong ph m vi t nh.
Sông Sê San có chi u dài t ngu n đ n biên gi i Cam pu Chia là : 230 km v i di n tích
l u v c : 11.450 km2 là nhánh sông c p I c a sông Mê Kơng. Nhìn chung dịng sơng
ch y trên đ a hình vùng núi nên có đ d c l n, dịng sơng quanh co có nhi u thác và b
sơng th

ng d c đ ng. Sơng Sê San đ

c hình thành b i hai nhánh chính:

Sơng Krơng Pơkơ b t ngu n t phía nam c a kh i núi Ng c linh, có di n tích l u v c
3.530 km2, chi u dài 121 km, ch y theo h ng t B c xu ng Nam. o n th ng
ngu n sông Sê san dài kho ng 21 km có đ c đi m sơng mi n núi ch y trong các thung
l ng h p d ng hình ch V v i đ d c kho ng 3,3o/oo. o n trung l u có đ d c tho i
h n, chi u dài 100 km, b r ng lịng sơng 20 - 30 m vào mùa ki t, và kho ng 50-70 m
vào mùa m a, đo n này có đ d c 1,8o/oo.
Sơng k bla là nhánh trái c a sông Sê san, b t ngu n t dãy núi Ng c C Rinh, có
di n tích l u v c 3.507 km2 và chi u dài 144 km. o n đ u th ng ngu n ch y trên
vùng núi cao, trong lòng h p, kho ng 10- 15 m vào mùa khô, 50-70 m vào mùa m a.
Dòng ch y theo h ng t B c xu ng Nam, có chi u dài 74 km và đ d c 1,7 o/oo. T
trung l u t i đo n h p l u v i sông Krông Pôkô, sông ch y theo h ng Tây trên cao
nguyên c Kon Tum, đ a hình tho i, lịng sơng u n khúc, nhi u gh nh và thung l ng.
T c đ ch y trung bình kho ng 0,2-0,5 m/s vào mùa ki t và 1,5-2 m/s vào mùa l .
r ng lịng sơng kho ng này thay đ i l n vào mùa ki t, kho ng 40-50 m vào mùa ki t,
nh ng vào mùa l lịng sơng r ng 400-500 m.
Ngồi hai sơng chính trên trong vùng cịn có nh ng sơng, su i nhánh đáng k nh :

Sông Sa Th y (H drai): B t ngu n t đ nh núi Ng c Rinh Rua cao 1.016 m ch y theo
h ng B c Nam g n nh song song v i biên gi i Cam Pu Chia. Sau nh p l u v i sơng Sê
San t i v trí g n biên gi i, sơng có chi u dài 104 km v i di n tích l u v c : 1.552 km2.
Sông k Psi: B t ngu n t vùng núi cao Ch Prông 1.700 m ch y theo h ng ông
B c - Tây Nam, chi u dài 80,5 km có di n tích l u v c: 869 km2.
Do đ c đi m đ a hình cao và không đ u, đ d c l n, b chia c t b i nhi u sông su i và
các dãy núi cao, t o ra nhi u ti u vùng khí h u khác nhau.

a bàn này n m trong vùng

khí h u kh c nghi t mang tính đi n hình c a thiên tai nh : L c, m a ngu n, l quét,
1


s t núi. L

ng m a hàng n m c ng r t l n và m a th

tháng XII chi m trên 95% t ng l

ng m a c n m. L

ng t p trung t tháng VI đ n
ng m a trung bình n m là

2.324,9 mm v i 176 ngày m a. S ngày m a trong nh ng tháng mùa m a bình quân
tháng là 24,6 ngày. V l l t

đây h u nh n m nào c ng x y ra, k t n m 1990 tr

l i đây, n m thi t h i ít nh t là 2 t đ ng và n m thi t h i l n nh t là h n 72 t đ ng.
Xu t phát t th c t i k trên đ tài “Nghiên c u đ xu t gi i pháp gi m nh thi t h i
do m a l gây ra, đ phát tri n b n v ng kinh t - xã h i t nh Kon Tum” là r t c n
thi t và có ý ngh a th c ti n cao.
II. M C TIÊU VÀ PH M VI NGHIÊN C U C A

TÀI

1. M c đích nghiên c u
ánh giá th c tr ng và nguyên nhân gây ra l l t trên đ a bàn t nh Kon Tum và nh ng
tác đ ng c a l l t đ n s n xu t và đ i s ng kinh t xã h i trong vùng;
- Nghiên c u c s đ xu t gi i pháp phòng ch ng l l t trên đ a bàn t nh Kon Tum
-

xu t và l a ch n gi i pháp gi m nh thi t h i do l l t gây ra đ phát tri n b n

v ng kinh t - xã h i t nh Kon Tum.
2. Ph m vi nghiên c u
Gi i h n nghiên c u trên toàn b đ a bàn t nh Kon Tum bao g m: 01 thành ph Kun Tum
và 8 huy n
III. PH
1. Ph

k Hà,

k Tô,

k Glei, Sa Th y, Ng c H i, Konplong, Kon R y.

NG PHÁP NGHIÊN C U

ng pháp nghiên c u

- Ph

ng pháp thu th p tài li u, s li u;

- Ph

ng pháp phân tích, x lý, đánh giá s li u;

- Ph

ng pháp k th a;

- Ph

ng pháp th ng kê và phân tích h th ng;

- Ph

ng pháp mơ hình tốn, th y v n, th y l c.

- Ph

ng pháp chuyên gia;
2


2. K t qu d ki n đ t đ

c

- ánh giá th c tr ng và nguyên nhân gây ra l l t trên đ a bàn t nh Kon Tum và nh ng
tác đ ng c a l l t đ n s n xu t và đ i s ng kinh t xã h i trong vùng;
- Nghiên c u c s đ xu t gi i pháp phòng ch ng l l t trên đ a bàn t nh Kon Tum
-

xu t và l a ch n gi i pháp gi m nh thi t h i do l l t gây ra t nh Kon Tum.

IV. C U TRÚC C A LU N V N
K T LU N
- K t lu n.
- Ki n ngh .
TÀI LI U THAM KH O

3


CH

NG I–T NG QUAN NGHIÊN C U VÀ VÙNG NGHIÊN C U

1.1. T ng quan nghiên c u v tình hình l l t
1.1.1 T ng quan tình hình l l t

các l u v c sông

các l u v c sông trên th gi i

Trên th gi i, hàng n m các lo i thiên tai nh : bão, l l t, đ ng đ t, l đ t, sóng th n,

n c dâng, núi l a phun,… đã gây t n th t l n v ng i, các cơng trình c s h t ng,
các cơng trình dân sinh và n n kinh t nói chung c a nhi u qu c gia.Trong các lo i
thiên tai nói trên l l t, l quét th ng có t n su t l p l i l n nh t và gây ra t n th t
n ng n v ng i và tài s n.
L l t,x y ra h u kh p các l u v c sông su i trên th gi i, đ c bi t là các l u v c nhi t
đ i, c n nhi t đ i, vùng núi ph c n dãy Hymalaya thu c n
, Trung Qu c,
Pakistan, Thái Lan, Nepan, Inđonexia, Philippines, Malayxia, Nh t B n, Vi t
Nam..v.v. Nh ng vùng này đ c tr ng b ng mùa hè khơ nóng, m a rào l n, m a do
bão, xoáy thu n nhi t đ i trên các l u v c b khai thác m nh m do ho t đ ng kinh t
c a con ng i. Hi n nay, do s bi n đ i khí h u (B KH) là s bi n đ ng tr ng thái
trung bình c a khí quy n tồn c u hay khu v c theo th i gian t vài th p k t i hàng
tri u n m. Nh ng bi n đ i này đ c sinh ra do quá trình đ ng l c c a trái đ t, b c x
m t tr i và g n đây có thêm s ho t đ ng c a con ng i. B KH trong th i gian t th
k 20 đ n nay gây ra ch y u do con ng i. Theo báo cáo c a T ch c nghiên c u liên
Chính ph v bi n đ i khí h u c a Liên hi p qu c (IPCC - intergovernmental Panel on
Climate Change IPCC), trong vòng 80 n m (t 1920 đ n 2005) nhi t đ trung bình
trên b m t trái đ t đã m lên g n 1°C và t ng r t nhanh trong kho ng 25 n m nay (t
1980 đ n 2005); thì l l t, l quét ngày càng gia t ng v quy mơ và c ng đ . Chính vì
nh ng lý do đó, vi c nghiên c u, c nh báo và d báo nguy c ng p l t luôn đ c các
nhà khoa h c và chính quy n đ a ph ng các n c quan tâm.
V n đ nghiên c u v hi n tr ng ng p l t, c nh báo và d báo m c đ ng p l t đ c
ti n hành t nh ng n m cu i c a th k 17. Cùng v i s phát tri n c a n n kinh t và
khoa h c k thu t, t i các n c phát tri n nh Nh t B n, M , Canađa, Úc… vi c nghiên
c u l l t đã có b c ti n v t b c nh : T các tr m quan tr c th i ti t th công đ n
nay h th ng quan tr c t đ ng và t đ ng truy n s li u, t quan tr c t i các tr m c
đ nh đ n phát tri n quan tr c t các tr m không gian ( v tinh khí t ng, rađa th i ti t ).
c bi t công ngh d báo, c nh báo ng p l t đã xây d ng thành h th ng liên hoàn t
thu th p s li u, x lý s li u, mô ph ng b ng các mơ hình s và phát b n tin d báo.
Vi c nghiên c u , d báo và c nh báo ng p l t là v n đ đ c quan tâm nghiên c u theo

nhi u h ng: Nghiên c u d báo l cho h ch a, cho vùng h l u; nghiên c u d báo l
4


cho h th ng sơng chính; nghiên c u d báo l cho quy ho ch và qu n lý t ng h p l u
v c. N i dung các d báo là tìm ra các quy lu t c a dòng ch y trên c s các đi u ki n
hình thành th i đi m phát báo đ d báo các hi n t ng s x y ra trong t ng lai, d n
đ n ch đ ng trong vi c phòng tránh l , b o v an toàn ng i và tài s n. Vi c tính tốn
l m i ch d ng l i m c đ nh t đ nh t i m t không gian và th i gian c th , cịn d
báo l có ph m vi khơng gian và th i gian r ng l n h n nhi u và có tính ch t là m t
cơng vi c th ng xuyên.
T i M , n m 1970 l n đ u tiên b mơ hình HSP-Hydrocomp Simulation Program
(Hdrocomp, 1969 ) và mơ hình SSARR ( Rockwood, 1964 ) đã đ c k t h p s d ng
đ tính tốn dịng ch y và d báo l cho sông Santa Ynez ph c v m c đích c p n c,
gi m thi t h i do l và c nh báo nguy c ng p l t h l u Cachuma. Mơ hình
Hydrocomp (Hdrocomp, 1969) c ng đ c l a ch n đ tính tốn và d báo dịng ch y
cho h th ng sơng Derwent Anh ph c v cho m c đích đánh giá kh n ng x l u
l ng t h ch a Thirlmere đ duy trì dịng ch y ki t t i Workington. T i v ng qu c
Anh, n m 1975 h th ng dòng ch y th i gian th c c a sông Dee là s n ph m c a
ch ng trình h p tác nghiên c u đ c đ xu t vào n m 1966 đã phát tri n m t ph ng
pháp m i ph c v cho vi c qu n lý h ch a đa m c tiêu. Ki m tra và d báo l ( c l
l n và l nh ) là m t ph n r t quan tr ng trong h p tác nghiên c u. N m 1989, c
quan th i ti t Qu c gia M ( NMS ) đã xây d ng h th ng d báo th y v n tác nghi p
( NWSRFS – National Weather Servise River Frocasting System ), trong đó mơ hình
SACRAMENTO và mơ hình SSARR đ c dùng trong tính tốn dịng ch y t m a,
các ph ng pháp di n toán th y v n đ c dùng đ di n toán l trong các đo n sơng và
mơ hình th y l c FLDWAV đ c dùng đ tính tốn th y l c trong các tr ng h p
kh n c p nh phân l , tràn và v đê, v đ p.
T i Nh t B n, m t n c có n n kinh t và cơng nghi p phát tri n cao, m ng l i tr m
quan tr c ph c v d báo khá t t v i kho ng 1.300 tr m qua tr c t đ ng, 162 tr m

quan tr c Synop, 1 v tinh khí t ng, 22 rađa khí t ng…C c khí t ng Nh t B n có
nhi m v d báo th i ti t và t đó đ a ra các thông báo, d báo v th i ti t. Công vi c
d báo th y v n trên các sông su i c a Nh t do B xây d ng ( tr c đây ) đ m nh n.
Các c quan thu c B này đã ph i h p v i nhi u c quan nghiên c u, công ty t v n
đ xây d ng nh ng cơng ngh d báo thích h p cho t ng l u v c sông c th . Nh t
B n ngồi mơ hình th y l c MIKE. Các chuyên gia th ng s d ng quan h h i quy,
mơ hình TANK, mơ hình l ng tr và g n đây là các công ngh m i nh h m và h
th n kinh nhân t o.
G n n c ta h n, trung tâm START ông Nam Á ( Southeast Asia START Regionnal
Center ) đang xây d ng “ H th ng d báo l th i gian th c cho l u v c sông Mê Kông”.
5


H th ng này đ c xây d ng d a trên mơ hình th y v n khu v c có thơng s phân b ,
tính tốn dịng ch y t m a. H th ng d báo đ c phân thành 3 ph n : thu nh n s li u
t v tinh và các tr m t đ ng, d báo thúy v n và d báo ng p l t. Th i gian d ki n d
báo là 1 ho c 2 ngày. H th ng này đang đ c hồn thi n.
Qua nh ng thơng tin trên, có th nh n th y r ng, trên th gi i vi c d báo l l t đã đáp
ng đ c đ chính xác v th i gian xu t hi n l và c ng su t l , ph c v tích c c cho
cơng tác phịng ch ng l t bão và gi m nh thi t h i do thiên tai.
1.1.2 T ng quan tình hình l l t

các l u v c sụng

Vi t Nam

Diện tích đất đai của cả nước ta kho¶ng 33.200.000 ha.
Trong đó di n tích đ t vùng đ i núi là h n 20 tri u ha, chi m g n 70% di n tích đ t đai
c n c. Các t nh có di n tích đ i núi chi m ph n l n. Có th phân 3 khu v c:
- C¸c tØnh miỊn núi phía Bắc: gồm 12 tỉnh (Hà Giang, Tuyên Quang, Cao Bằng, Lạng

Sơn, Lai Châu, Điện Biên, Lào Cai, Yên Bái, Thái Nguyên, Bắc Cạn, Sơn La, Hoà
Bình, Quảng Ninh) có diện tích tự nhiên là: 9.352.000 ha chiếm hơn 28% diện tích đất
tự nhiên cả nước. Dân số 8.831.000 người, chiếm 12% dân số cả nước, mật độ 120
người/km2.
- Các tỉnh thuộc Trung bộ: Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị,
Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Đà Nẵng, Quảng NgÃi, Bình Định, Phú Yên, Khánh
Hoà, Ninh Thuận, Bình Thuận có diện tích tự nhiên 9.336.000 ha chiếm 28% diện tích
cả nước, dân số 17.284.000 người chiếm 23,8% dân số cả nước, mật độ bình quân 178
người/km2.
- Vùng đồi núi Tây Nguyên gồm các tỉnh Đắc Lắc, Đắc Nông, Lâm Đồng và Gia Lai Kon Tum, có dân số gần 3 triệu người và tổng diện tích đất ®ai 5 ÷ 6 triƯu ha, trong ®ã
diƯn tÝch ®Êt nông nghiệp chỉ có 573.000 ha, diện tích cây công nghiÖp 59.000 ha.
N c ta là m t trong nh ng n c ch u nh h ng n ng n c a B KH. Theo k ch b n
trung bình, vào cu i th k 21, nhi t đ trung bình n m có th t ng lên 2,6 đ C Tây
B c, Nam Trung B , 1,6 đ C Tây Nguyên và 2,0 đ C Nam B so v i trung bình
th i k 1980-1999. Nhi t đ
các vùng khí h u phía B c và B c Trung B s t ng
nhanh h n so v i nhi t đ
các vùng khí h u phía Nam. T i m i vùng, nhi t đ mùa
đông s t ng nhanh h n nhi t đ mùa hè.
C ng theo k ch b n trung bình, t ng l ng m a n m và l ng m a mùa m a t t c
các vùng khí h u c a n c ta đ u t ng, trong khi đó l ng m a mùa khơ có xu h ng
gi m. Theo s liêu th ng kê ch a đ y đ , t n m 1953 ( ch a tính th i gian tr c n m
1975 khu v c Mi n Nam ) đ n n m 2005 trên tồn qu c đã có ít nh t 321 tr n l , l
quét v i quy mô khác nhau. h u kh p các t nh mi n núi và trung du trên c n c ta
6


đ u có l l t, l quét có ngu n g c do m a. L l t, l quét đã và s gây ra tác h i nhi u
m t, tr c h t là thi t h i v ng i c ng đ ng, đ ng bào dân t c vùng sâu, vùng xa,
n i mà h u nh khơng có thơng tin và các bi n pháp phòng tránh hi u qu , cùng v i

nh ng khó kh n khi ng c u.
Vì nh ng thi t h i to l n do thiên tai gây ra, các cơng trình, d án nghiên c u khoa h c
v l l t, l quét đã đ c ti n hành khá s m và đ c bi t trong th i k đ i m i, khi mà
đ i s ng c a m i ng i dân trong c n c đã t ng b c đ c c i thi n.
Ngay t nh ng n m 1980, vi c nghiên c u l l t n c ta t p trung ch y u đ ng
b ng sông H ng, đ ng b ng sông C u Long và gi i đ ng b ng ven bi n mi n Trung (
k t sau tr n l l ch s n m 1999) v i khá nhi u đ tài, d án c p t nh, c p B và c p
nhà n c đã đ c tri n khai th c hi n. N i dung nghiên c u t p trung vào nhi u l nh
v c t c u trúc l u v c, hi n tr ng l l t, c ch gây ra l l t, mô ph ng, d báo l l t.
Các c quan có th m nh v nghiên c u l l t nh : Vi n Khoa h c Khí t ng th y
v n, Vi n c h c, Vi n
Quy ho ch th y l i, Tr
theo hai h ng :

a lý, Vi n đ a ch t, Vi n khoa h c th y l i Vi t Nam, Vi n
ng
i h c th y l i..... Các nghiên c u th ng t p trung

- Thành l p các b n đ hi n tr ng và b n đ ng p l t theo các t n su t và m c báo
đ ng khác nhau. Ví nh đ tài : Xây d ng b n đ ng p l t vùng h l u sông H ng,
2001 c a Vi n a lý và đài KTTV KV Trung Trung B . D báo di n và m c đ ng p
l t c a các sông Nh t L , Th ch Hãn, Qu ng Tr , 2008 c a Vi n a lý. Nghiên c u
xây d ng ph ng án d báo đ nh l , phân vùng ng p l t thung l ng sơng La Ngà- t nh
Bình Thu n, 2009, ài khí t ng th y v n KV nam Trung B ..v.v.
- Xây d ng các công c d báo l theo các mơ hình s tr ho c các mơ hình tốn-th y
v n-th y l c đ d báo m c n c l theo th i gian th c. Có th k đ n các đ tài :
Nghiên c u, tri n khai công ngh d báo tr c tuy n v di n và m c đ ng p l t các
l u v c sông Nh t L , B n H i, Th ch Hãn c a Vi n a lý, n m 2008. Xây d ng
công ngh c nh báo, d báo ng p l t vùng h l u h th ng sông H ng c a Vi n c
h c, n m 2005. Nghiên c u xây d ng công ngh d báo l h n trung k t n i v i cơng

ngh đi u hành h th ng cơng trình phịng ch ng l cho đ ng b ng sơng H ng - Thái
Bình ( T h p tác v i Italy) do PGS. TS. V Minh Cát th c hi n n m 2006-2007.
Nghiên c u gi i pháp thốt l cho m t s sơng l n mi n Trung nh m b o v các khu
kinh t t p trung, dân c ven sông, d c qu c l do PGS.TS ng V n B ng th c hi n
n m 2002-2003..v.v.
Các đ tài nghiên c u m t cách tồn di n, h th ng có th k đ n : D án c p nhà n c :
Xây d ng công ngh mô ph ng s ph c v cho vi c đ xu t, đánh giá và đi u hành các
ph ng án phòng ch ng l l t trên đ ng b ng sơng H ng- Thái Bình, thu c Ch ng trình
7


Phòng ch ng l l t đ ng b ng sông H ng, 1999-2001;
tài c p nhà n c KC-08-13:
Nghiên c u c s khoa h c cho các gi i pháp t ng th d báo phòng tránh l l t đ ng
b ng sông H ng, thu c ch ng trình B o v mơi tr ng và Phòng tránh thiên tai, KC-08,
2001-2004.
tài đ c l p c p nhà n c : Nghiên c u các lu n c khoa h c cho các gi i
pháp phòng tránh và h n ch l l t sông Ba, 2001-2003,....
Nh v y, so v i qui mô và m c đ thi t h i do thiên tai gây ra thì s l ng các đ tài, d
án nghiên c u t ng th c a n c ta v hi n tr ng, qui mô, d báo, c nh báo l l t, l quét
còn r t khiêm t n, đ c bi t các đ tài, d án riêng cho t nh Kon Tum.
1.2 T ng quan v vùng nghiên c u
i u ki n t nhiên, kinh t xã h i

1.2.1

1.2.1.1 V trí đ a lý, di n tích và phân b di n tích
Kon Tum là t nh mi n núi vùng cao, biên gi i, n m

phía b c Tây Nguyên trong to

đ đ a lý t 107020'15" đ n 108032'30" kinh đ đông và t 13055'10" đ n 15027'15" v
đ b c.
Kon Tum có di n tích t nhiên 9.676,5 km2, chi m 3,1% di n tích tồn qu c, phía B c
giáp t nh Qu ng Nam (chi u dài ranh gi i 142km); phía Nam giáp t nh Gia Lai
(203km), phía

ơng giáp Qu ng Ngãi (74km), phía Tây giáp hai n

Campuchia (có chung đ

c Lào và

ng biên gi i dài 280,7km).

T nh Kon Tum có 01 thành ph và 8 huy n, bao g m thành ph Kon Tum và huy n
k Hà,
97 xã, ph
N m

k Tô,

k Glei, Sa Th y, Ng c H i, Konplong, Kon R y, Tum rông v i

ng, th tr n.

ngã ba

ơng d

ng có đ

khác n m vào đo n g n cu i dãy Tr
Vì v y Kon Tum có v trí chi n l

ng biên gi i v i hai n

c Lào và Campuchia, m t

ng S n, núi non hi m tr bao quanh.
c h t s c quan tr ng v m t qu c phòng đ i v i

vùng Tây Nguyên, Duyên h i mi n Trung và c n

c. i u này có th th y, Kon Tum

- v trí quan tr ng c a Tam giác phát tri n Vi t Nam - Lào - Cam Pu Chia, có Khu
kinh t c a kh u B Y, các Qu c l 40, 24, 14 qua t nh n i Khu kinh t c a kh u này
v i đô th t nh l và Khu kinh t Dung Qu t cùng các c ng

mi n Trung và v i các

t nh khác. V trí này t o đi u ki n đ t nh Kon Tum tr thành khu v c kh i đ u h i
nh p, m t đ a đi m trung chuy n quan tr ng trên tuy n hành lang kinh t và th

ng

m i qu c t n i t Myanma - ông b c Thái Lan - Nam Lào v i khu v c Tây Nguyên,
8

Duyên h i mi n Trung và ông Nam B . ây là m t trong các tuy n hành lang kinh t
và th

ng m i

ông - Tây ng n nh t thông qua c a kh u B Y. Trong ph m vi trên,

v i cách nhìn "đ ng" thì Kon Tum có v trí quan tr ng v đ u m i giao l u kinh t
trong n

c và qu c t , an ninh qu c phòng và b o v môi tr

ng sinh thái. Kon Tum

là n i đ u ngu n sinh thu c a các h th ng sông l n ch y xu ng vùng Duyên h i
mi n Trung, n i có di n tích r ng phịng h đ u ngu n quan tr ng nh t c a thu đi n
Yaly – thu c l u v c sông Mê Kơng. Vì v y, Kon Tum cịn có v trí r t quan tr ng v
b o v môi tr

ng sinh thái, không nh ng c a Kon Tum mà c vùng Duyên h i mi n

Trung, ông Nam B , H Lào và Campuchia.

Hình 1.1. B n đ hành chính T nh Kon Tum
9


1.2.1.2

i u ki n đ a hình

Ph n l n lãnh th Kon Tum n m
d n t B c xu ng Nam và t
5%

phía Tây dãy Tr

ơng sang Tây, r t d c

ng S n, đ a hình có h

ng th p

phía B c và đ d c th p 2% -

phía nam.

a hình có đ d c 00- 150 chi m kho ng 24,3% t ng di n tích t nhiên, ch y u là đ t
khu dân c , đ t đã s n xu t nông nghi p, đ t tr ng, cây b i, tr m c , đ t có kh n ng
nơng nghi p.
a hình c a t nh Kon Tum khá đa d ng: đ i núi, cao nguyên và vùng tr ng xen k
nhau. Trong đó:
-

a hình đ i, núi: Chi m kho ng 2/5 di n tích tồn t nh, bao g m nh ng đ i núi li n

d i có đ d c 150 tr lên. Các núi

Kon Tum do c u t o b i đá bi n ch t c nên có

d ng kh i nh kh i Ng c Linh (có đ nh Ng c Linh cao 2.598 m) - n i b t ngu n c a
nhi u con sông ch y v Qu ng Nam,

à N ng nh sông Thu B n và sông Vu Gia;

ch y v Qu ng Ngãi nh sông Trà Khúc.
phía B c - Tây B c ch y sang phía

a hình núi cao li n d i phân b ch y u

ơng t nh Kon Tum. Ngồi ra, Kon Tum cịn có

m t s ng n núi nh : Ng n Bon San (1.939 m); ng n Ng c Kring (2.066 m). M t đ a
hình b phân c t hi m tr , t o thành các thung l ng h p, khe, su i.
trung ch y u

a hình đ i t p

huy n Sa Th y có d ng nghiêng v phía Tây và th p d n v phía Tây

Nam, xen gi a vùng đ i là dãy núi Ch momray.
-

a hình thung l ng: N m d c theo sông Pô Kô đi v phía Nam c a t nh, có d ng

lịng máng th p d n v phía Nam, theo thung l ng có nh ng đ i l
Uy,

n sóng nh

k

k Hà và có nhi u ch b m t b ng ph ng nh vùng thành ph Kon Tum. Thung

l ng Sa Th y đ

c hình thành gi a các dãy núi kéo dài v phía

ơng ch y d c biên

gi i Vi t Nam - Campuchia.
-

a hình cao nguyên: T nh Kon Tum có cao nguyên Konplong n m gi a dãy An Khê

và dãy Ng c Linh có đ cao 1.100 - 1.300 m, đây là cao nguyên nh , ch y theo h

ng

Tây B c - ông Nam.
Nh v y s đa d ng và ph c t p v đ a hình đã t o nên khơng ít nh ng khó kh n trong
q trình phát tri n kinh t - xã h i c a t nh Kon Tum:

a bàn chia c t khó kh n cho

giao thông đi l i, xây d ng c b n và qu n lý xã h i; đ c bi t tình hình l l t, h n hán,
l quét, s t l đ t th

ng xuyên x y ra trên đ a bàn t nh, đã gây thi t h i l n v ng

và c a trong nh ng n m v a qua.
10

i


c đi m th nh

1.2.1.3
-

c đi m th nh

ng và th m ph th c v t

ng:

t có ch t l ng cao g m các nhóm đ t phù sa, Gley, đ t m i bi n đ i và đ t đ , có
ch t l ng trung bình là nhóm đ t xám, có ch t l ng kém là đ t xám có thành ph n
c gi i nh ; đ t khơng có kh n ng s n xu t g m đ t xói mịn tr s i đá và đ t mùn
Alít núi cao.
Theo s li u đi u tra và phân tích th nh
chính.

ng, thì đ t Kon Tum chia thành 7 nhóm

B ng 1.1. Các lo i đ t ch y u c a t nh Kon Tum
Nhóm đ t

Di n tích (ha)

C c u (%)

1.

t phù sa

8.647

0,91

2.

t Glêy

2.327

0,24

3.

t m i bi n đ i

2.417

0,25

4.

t xám

899.033

94,33

5.

tđ

32.321

3,39

6.

t mùn Alít núi cao

7.078

0,74

7.

t xói mịn tr s i đá

1.282

0,14

Sơng su i

8.290

Núi đá

55

T ng di n tích t nhiên

969.046

100

Ngu n: Quy ho ch s d ng đ t t nh Kon Tum
-

c đi m v th m ph th c v t
n n m 2008, đ t lâm nghi p c a t nh là 682,6 nghìn ha, t ng 19,7 nghìn ha so v i

n m 2005, t l che ph r ng đ t 68,1%; d ki n đ n n m 2010, đ t lâm nghi p cịn
kho ng 671,9 nghìn ha, đ che ph r ng 67,9%. Trong đó, theo m c n m 2008 và
2010: r ng phòng h 200,7 và 199,5 nghìn ha.
R ng Kon Tum có nhi u lo i g quí hi m v i nhi u công d ng trong s n xu t và đ i
s ng: xây d ng và đ gia d ng, điêu kh c m ngh , nguyên li u gi y, d

c li u q...

Kon Tum có các ki u r ng chính sau:
- R ng kín nhi t đ i h n h p cây và lá r ng: đây là ki u r ng đi n hình c a r ng t nh

Kon Tum, phân b ch y u trên đ cao 500 m, có

h u h t các huy n, th trong t nh.

- R ng lá m nhi t đ i: có h u h t trong t nh và th

ng phân b

- R ng kín á nhi t đ i: phân b

vùng núi cao.
11

ven sông.


- R ng th a khô cây h d u (r ng kh p): phân b ch y u huy n Ng c H i, huy n
k Glei (d c theo biên gi i Vi t Nam, Lào, Campuchia).
- Th c v t: theo k t qu đi u tra b c đ u, t nh Kon Tum có kho ng h n 300 loài,
thu c h n 180 chi và 75 h th c v t có hoa.
Nhìn chung, th m th c v t Kon Tum đa d ng, th hi n nhi u lo i r ng khác nhau
trong n n c nh chung c a đ i r ng nhi t đ i gió mùa, có 3 đai cao, th p khác nhau:
600 m tr xu ng, 600 - 1.600 m và trên 1.600 m. Hi n nay, n i tr i nh t v n là r ng
r m, trong r ng r m có qu n h p ch đ o là thông hai lá, d , re, p mu, đ quyên,
chua,... đ cao 1.500 - 1.800 m ch y u là thông ba lá, chua, d , re, kháo, ch c,...
1.2.1.4 Khí h u và khí t
-

ng

c đi m khí h u

Khí h u Kon Tum có nét chung c a khí h u vùng nhi t đ i gió mùa c a phía Nam Vi t
Nam, l i mang tính ch t c a khí h u cao nguyên.
T ng nhi t đ 8.0000C - 8.5000C, ánh sáng d i dào, nhi t đ trung bình n m 220C 230C.
L ng m a trung bình n m 2.260 mm, có s phân hố theo th i gian và khơng gian.
c đi m n i b t là mùa khô kéo dài 6 tháng (t tháng 11 đ n tháng 4 n m sau) đ m
gi m m nh, có tháng đ m ch cịn 62% (tháng 2), có gió đơng b c th i m nh, l ng
b c h i l n gây khô h n nghiêm tr ng. ây là h n ch l n trong phát tri n cây tr ng,
v t ni. Do đó y u t thu l i đ gi n c và c p n c trong mùa khơ có vai trị quan
tr ng đ i v i phát tri n kinh t - xã h i và sinh ho t c a dân c . Mùa m a b t đ u t
tháng 5 đ n tháng 10, l ng m a t p trung trong mùa m a chi m 80 - 90 % l ng m a
c n m, m a t p trung vào tháng 7 và tháng 8.
M t khác khí h u Kon Tum có s khác nhau gi a các vùng, (2 vùng và 6 ti u vùng),
các d ng đ a hình. Vùng núi cao và cao ngun phía b c t nh nóng m và mát khu
v c Ng c Linh c lên cao 100m nhi t đ gi m 0,60C, nhi t đ trung bình n m 200C.
Ngay trong vùng này khí h u có s khác nhau. Biên đ giao đ ng nhi t ngày đêm l n,
khu v c núi th p và thung l ng phía Tây và Tây Nam nhi t đ khơng khí nóng h n,
trung bình 240C -250C và có s khác bi t gi a các khu v c phía Tây và Tây Nam v i
các vùng tr ng khác phía ơng.
S đa d ng c a khí h u cho phép b trí m t t p đồn cây tr ng, v t ni phong phú,
thu n l i cho s đa d ng hoá sinh h c. Song s đa d ng và v i hai mùa rõ r t c ng là
y u t nh h ng sâu s c đ n s n xu t nông nghi p đ c bi t là gi a mùa v và nhu c u
lao đ ng thu ho ch theo th i v . N n cháy r ng và cây công nghi p v mùa khô
nghiêm tr ng.
12


Nhi t đ trung bình
3.0

o

c

2.5
2.0
1.5
1.0
0.5
0.0
1

2

3

4

2006

100

5

6

7

2007

8

9

2008

10

2009

11

12

Tháng

2010

m trung bình

%

90
80
70
60
50
40
30

20
10
0
1

2

3

4

2006

Hình 1.2.
- c đi m khí t
* Ch đ nhi t :

5

2007

6

7

2008

th bi u th nhi t đ và đ

8

9

2009

10

11

12

Tháng

2010

m trung bình qua các n m

ng

Do các hồn l u khí quy n ho t đ ng nh h ng t i đ a ph n t nh Kon Tum, đã t o
cho t nh Kon Tum có m t ch đ nhi t mang đ c tính c b n c a ch đ nhi t vùng n i
chí tuy n ít thay đ i trong n m và t ng đ i ít bi n đ ng.
Kon Tum h u nh n m tr n phía s n tây c a dãy Tr ng S n nên không ch u nh
h ng tr c ti p c a kh i khí c c đ i l c đ a v mùa đông có h ng b c và đơng b c tràn
xu ng phía nam. đây mùa đơng (t tháng XI đ n tháng III) tr i l nh ch y u là do nh
h ng c a đ cao đ a hình. S h th p c a nhi t đ khi đ cao c a đ a hình t ng lên đã
13


làm cho nhi t đ các tháng mùa h (t tháng V đ n tháng IX) không cao và làm cho

nhi t đ các tháng mùa đông gi m xu ng khá th p. Tuy nhiên, s chênh l ch nhi t đ
trung bình các tháng trong n m khơng l n, ch t 4 đ n 5 0C, trong lúc đó thì dao đ ng
nhi t đ ngày đêm l i r t l n, kho ng t 9 đ n 10 0C, đ c bi t các tháng mùa đơng,
biên đ dao đ ng ngày đêm có th lên t i 14 đ n 15 0C.
Trong bi n trình n m c a nhi t đ có m t c c đ i và m t c c ti u, nh ng c c đ i không x y
ra vào gi a mùa h mà l i x y ra vào tháng IV ho c tháng V ch m i ch m vào mùa m a
nên có nhi u ngày n ng nóng; cịn c c ti u th ng x y ra vào tháng I.
V i nhi t đ trung bình n m: 23.4 0C, theo đó t ng tích ơn hàng n m trên 8.500 0C và
t ng s gi n ng hàng n m vào kho ng trên d i 2.400 gi , l i có s tháng có nhi t đ
trên 200C và s tháng có trên 200 gi n ng chi m đa s , Kon Tum có đi u ki n thu n
l i đ phát tri n s n xu t nông nghi p, k c cây l ng th c và cây công nghi p trên
d i cao đ 700 m c a đ a hình.
Các chi ti t v đ c tr ng nhi t đ và s gi n ng đ

c trình bày trong B ng 1.2.

B ng 1.2. Nhi t đ khơng khí và s gi n ng trên đ a bàn t nh Kon Tum và các
vùng lân c n.
Tháng/
Tr m
c
tr ng

Kon
Tum

k
Tô

Plei

Ku

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

N m

Tbq
Tmax

Tmin
Gi
n ng

20.4 22.2 24.4 25.7 25.4 24.7 24.2 24.2 23.8 23.3 22.0 20.5 23.4
33.8 36.2 37.1 37.9 39.0 35.6 33.3 32.6 32.6 33.5 32.3 32.8 39.0
5.5 7.9 8.7 15.5 18.0 18.8 18.1 18.0 17.5 11.9 8.9 5.9
5.5
262 244 274 231 201 147 129 121 122 181 210 249 2371

Tbq
Tmax
Tmin
Gi
n ng

18.3 21.0 23.0 24.4 24.3 23.6 23.3 23.0 22.8 21.8 20.7 18.8
33.3 35.5 37.0 37.9 35.2 33.4 32.6 33.2 32.2 33.3 31.7 31.6
3.2 7.2 5.0 13.6 15.9 17.3 17.2 18.0 14.0 11.5 7.4 3.6

Tbq
Tmax
Tmin
Gi
n ng

18.9 20.5 22.6 24.2 24.0 23.0 22.4 22.2 22.2 21.6 20.5 19.2 21.8
32.6 35.0 35.9 36.0 35.1 33.1 32.0 31.6 32.5 32.8 32.0 31.3 36.0
5.7 6.8 5.9 10.0 14.6 16.6 15.6 14.8 13.7 11.0 5.8 5.8
5.7

247 244 262 222 195 139 126 115 124 169 183 219 2245

14

22.1
37.9
3.2


Tbq : Nhi t đ bình quân tháng (0C)

Ghi chú:

Tmax : Nhi t đ l n nh t trong tháng (0C)
Tmin : Nhi t đ nh nh t trong tháng (0C)
Gi n ng : T ng s gi n ng trong tháng (gi )
* Ch đ m a:
S có m t c a dãy Tr ng S n và các đ nh núi cao c a dãy núi này trên đ a ph n lãnh
th c a t nh Kon Tum và vùng ph c n đã t o đi u ki n thu n l i đón gió mùa mùa h
(gió mùa tây nam) đem h i m t v nh B ng Gan vào, gây ra m a phong phú t i đây
su t 6 tháng li n, t tháng V đ n tháng X. Tuy nhiên, do tác d ng ch n gió mùa mùa
đơng (ch y u là ch n gió mùa đơng b c) c a dãy Tr ng S n mà Kon Tum ít l nh
h n nhi u so v i các t nh phía b c, nh ng l i ph i gánh ch u m t th i k khô h n khá
c ng th ng su t c 6 tháng li n, t tháng XI đ n tháng IV n m sau. T th c t đó, mùa
m a Kon Tum đ c tính b t đ u t tháng V và k t thúc vào tháng X, riêng t i vùng
Th ng ak Bla do ch u nh h ng m nh c a khí h u đơng Tr ng S n nên màu
m a th ng kéo dài đ n tháng XI. Mùa khơ nói chung là t tháng XI đ n tháng IV
n m sau, v i t ng l ng m a c mùa khô ch chi m kho ng trên d i 10% t ng l ng
m a c n m.
V phân b m a theo không gian, vùng thung l ng Kon Tum, k c thung l ng sông

Pô Kô t th tr n
k Glei t i thành ph Kon Tum, có l ng m a n m nh nh t,
kho ng trên d i 1.800 mm. T đây l ng m a n m t ng d n theo h ng ông B c
và h ng Tây Nam mà đ i di n là vùng núi cao Ng c Linh, v i l ng m a n m bi n
đ ng t 2.500 đ n 2.800 mm và vùng nam Sa Th y - Ch Pah n i thu n l i h i t c a
gió mùa Tây Nam v i l ng m a n m bi n đ ng t 2.400 đ n 2.600 mm.
S bi n đ ng l ng m a n m theo th i gian nói chung không l n l m. L ng m a
n m l n nh t ch b ng kho ng hai l n l ng m a n m nh nh t.
Theo s li u quan tr c t i t t c các tr m đo m a c a t nh Kon Tum thì l
ngày l n nh t ch a v t quá tr s 200 mm/ngày.
Các chi ti t v ch đ m a t nh Kon Tum và vùng ph c n đ

ng m a m t

c trình bày trong

B ng 1.3.
B ng 1.3. L

ng m a tháng và m a n m (mm).

Tháng
Tr m

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

N m

Kon Tum

1.4

10.4

33.8

87.7

227.5

243.5

325.0

339.3

290.2

167.3

52.6

10.2

1788.9

0.6

6.2

29.9

105.9

214.3

300.2

277.6

361.4

303.7

147.0

50.5

8.2

1805.5

Trung
Ngh a

15


Tháng

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

N m

1.3

19.0

106.8

178.3

332.9

290.3

350.0

259.4

187.4

38.3

1.2

1764.9

8.6

35.9

92.6

213.6

353.1

293.2

447.2

270.0

178.2

43.6

9.6

1948.9

2.2

46.9

93.9

212.6

231.9

242.5

238.1

251.9

200.6

60.6

12.4

1593.6

10.6

35.0

46.0

97.0

211.0

189.0

236.0

269.0

381.0

470.0

397.0

203.0

2644.6

0.5

0.4

24.5

70.2

134.7

187.8

216.2

271.9

154.1

117.8

41.7

1.4

1221.2

Bi n H

1.5

15.9

23.4

85.2

218.6

349.0

375.6

406.8

300.3

196

52.6

12.4

2037.2

Plei Ku

0.9

6.6

27.0

75.8

201.3

327.8

462.0

447.5

402.8

209.7

46.4

30.8

2238.1

2.5

107.4

860.4

416.0

717.2

272.3

191.0

20.5

82.9

248.0

482.5

418.1

587.0

346.2

238.4

64.2

I

Tr m
Sa Th y
k Tô

3.3

k Glei
Kon
Plong
k T Re

Ch Pah
Ch
Prơng

*

0.7

3.4

16.3

2587.3
13.2

2501.0

m :

Tr s trung bình nhi u n m c a đ m t ng đ i Kon Tum là kho ng 80 %. Hàng n m
ít ra c ng có t 5 - 6 tháng đ m t ng đ i trung bình tháng l n h n tr s này, v i m c
chênh l ch đ
Tháng có đ

m gi a tháng m nh t và tháng khô nh t không v t quá 20 %.
m trung bình l n nh t th ng là tháng VII ho c tháng VIII (dao đ ng

trong kho ng 87 - 92 %) và tháng có đ m trung bình nh nh t là tháng III (trên d
70 %). Vào mùa khơ có nh ng ngày cá bi t đ m t ng đ i có th gi m xu ng d

10 %. Các chi ti t v đ

mđ

c trình bày trong các b ng 1.4 và 1.5.
mt

B ng 1.4.

i
i

ng đ i trung bình tháng (%).

Tháng
Tr m

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

N m

Kon Tum

71

69

68

72

84

86

87

87

82

77

74

74

78

k Tô

75

71

71

77

84

88

90

86

85

80

78

78

81

Plei Ku

75

71

69

72

84

90

92

89

85

81

77

77

81

mt

B ng 1.5.

ng đ i t i th p (%).

Tháng
Tr m

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

N m

Kon Tum

13

21

15

17

25

40

41

48

35

29

29

21

13

Plei Ku

12

13

8

13

17

45

48

50

37

32

32

29

8

16


*B ch i:
S li u quan tr c v b c h i (đo b ng ng Piche) cho th yl

ng b c h i hàng n m

Kon Tum là t ng đ i l n, đ c bi t là tr m Kon Tum l ng b c h i l n h n nhi u so
v i các tr m khác lân c n, do tr m này n m vùng thung l ng có nhi t đ nóng h n
và đ m th p h n (B c h i hàng n m tr m Kon Tum l n g p r i b c h i
k Tơ
ho c Plei Ku).
Các tháng mùa khơ có l ng b c h i r t l n, th ng l n nh t là vào tháng III: t i tr m
Kon Tum: 224,6 mm/tháng (7,5 mm/ngày), t i ak Tô: 176.2 mm/tháng (5,9
mm/ngày), t i Plei Ku: 167,8 mm/tháng (5,6 mm/ngày). S li u quan tr c v b c h i
đ c trình bày trong B ng 1-6.
B ng 1.6. B c h i hàng tháng và n m đo b ng ng Piche (mm).
Tháng
Tr m

II

III

IV

V

VI

XI

XII

N m

125

166

1.555

45,9

50,6 54,4 95,4

118

1.151

34,3

40,2 57,9 86,9 112,5 1.088

VII

VIII

184,3 193,7 224,6 182,0 122,0 76,3 68,6

62,9

60,6 88,3

k Tô

131,2 139,3 176,2 136,7

91,8

56,8 54,5

Plei Ku

128,1 142,9 167,8 140,5

88,5

46,8 41,5

Kon Tum

I

IX

X

* Gió bão :
Do nh h ng c a các hồn l u khí quy n nên h u h t các n i trong t nh h ng gió
th nh hành v mùa đơng là gió B c và ơng B c, v mùa h là gió Tây và gió Tây
Nam. T c đ gió trung bình hàng n m không l n, nh t là các n i khơng thống gió
nh vùng thung l ng Kon Tum.
Kon Tum n m cách xa bi n l i có dãy Tr ng S n án ng
phía đơng nên bão th ng
không tr c ti p đ b vào đ a ph n lãnh th c a t nh mà ch gây nh h ng. Trong vòng
30 n m qua đã ghi nh n đ c 3 tr n bão l n: c n bão ngày 8/10/1973; c n bão ngày
4/11/1975 và c bão s 9 tháng 11/2009. Bão đã gây ra m a l n trên di n r ng và kéo dài
t 3 đ n 7 ngày li n. Các s li u v t c đ gió đ c trình bày trong B ng 1-7.
B ng 1.7. T c đ gió trung bình và l n nh t (m/s).
Tr m

Tháng
Y.T

Kon
Tum

Vbq
Vmax

1.8 1.6 1.4 1.1 1.6 0.9
15 17 16 20 15 17

0.8
17

0.9
27

k
Tô

Vbq
Vmax

1.1 0.9 1.1 0.9 0.9 1.1
15 15 18 20 15 15

0.7
14

Plei
Ku

Vbq
Vmax

3.1 3.1 2.8 2.2 2.1 3.0
18 20 20 21 24 22

2.8
20

I

II

III

IV

V

X

XI XII N m

0.6
14

0.9
12

1.9
18

2.1
15

1.8

27

0.8
12

0.6
16

0.7
14

1.2
16

1.3
15

0.9
20

3.4
24

1.9 2.018 3.2
24
28

3.3
18

2.7
28

VI VII VIII IX

17