Pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi nhà nước thu hồi đất và thực tiễn thi hành tại tỉnh hải dương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TƯ PHÁP

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

PHẠM HOÀI SƠN

PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG LĨNH VỰC BỒI
THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT VÀ THỰC TIỄN THI
HÀNH TẠI TỈNH HẢI DƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - NĂM 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TƯ PHÁP

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

PHẠM HOÀI SƠN

PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG LĨNH VỰC BỒI
THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT VÀ THỰC TIỄN THI
HÀNH TẠI TỈNH HẢI DƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Chuyên ngành: Luật Kinh tế

Mã số: 60380107

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Nga

HÀ NỘI - NĂM 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng
tôi.
Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ cơng
trình nào khác. Các số liệu trong Luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng,
được trích dẫn đúng theo quy định.
Tơi xin chịu trách nhiệm về tính chính xác và trung thực của Luận văn
này.
Tác giả luận văn

Phạm Hoài Sơn


BẢNG DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CBCC

Cán bộ, công chức

GPMB

Giải phóng mặt bằng

TAND

Tịa án Nhân dân

UBND

Ủy ban Nhân dân

XHCN

Xã hội chủ nghĩa


MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài ................................................. 1
2. Tình hình nghiên cứu .................................................................................. 3
3. Mu ̣c tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu.............................................................. 5
4. Đố i tượng và pha ̣m vi nghiên cứu của luận văn ....................................... 6
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ...................................... 6
6. Ý nghiã khoa ho ̣c và thực tiễn của luận văn............................................. 7
7. Giả thiết nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu ............................................. 7
8. Kế t cấ u của luận văn ................................................................................... 8
PHẦN NỘI DUNG ........................................................................................ 10
CHƯƠNG 1.................................................................................................... 10
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG
LĨNH VỰC BỒI THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT VÀ
PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG LĨNH VỰC BỒI
THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT ........................................... 10
1. 1. Lý luận về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất............................................................................................. 10
1.1.1. Khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất ....... 10
1.1.2. Phân loại khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi
đất .................................................................................................................... 14
1.1.3. Nguyên nhân dẫn đến khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà
nước thu hồi đất ............................................................................................. 16
1.1.4. Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi
đất .................................................................................................................... 17
1.1.5. Mục đích của giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà
nước thu hồi đất ............................................................................................. 20


1.2. Lý luận pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường
khi Nhà nước thu hồi đất .............................................................................. 21
1.2.1. Khái niệm và đặc điểm pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh
vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất .................................................... 21
1.2.2. Cơ cấu pháp luật điều chỉnh về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực
bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất ........................................................... 23
Kết luận Chương 1 ........................................................................................ 26
CHƯƠNG 2.................................................................................................... 28
NỘI DUNG PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG
LĨNH VỰC BỒI THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT VÀ
THỰC TIỄN THI HÀNH TẠI TỈNH HẢI DƯƠNG ................................ 28
2.1. Nội dung pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường
khi Nhà nước thu hồi đất .............................................................................. 28
2.1.1. Nguyên tắc giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà
nước thu hồi đất ............................................................................................. 28
2.1.2. Trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi
Nhà nước thu hồi đất ..................................................................................... 29
2.1.3. Quyền và nghĩa vụ của người khiếu nại, người giải quyết khiếu nại

trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất ................................... 35
2.1.4. Thẩm quyền giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà
nước thu hồi đất ............................................................................................. 41
2.2. Thực tiễn thi hành pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực
bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất tại tỉnh Hải Dương ........................ 42
2.2.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của tỉnh Hải Dương . 42
2.2.2. Thực tiễn thi hành pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực
bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất tại tỉnh Hải Dương .......................... 44
Kết luận Chương 2 ........................................................................................ 59


CHƯƠNG 3.................................................................................................... 62
HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC THI
PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG LĨNH VỰC BỒI
THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT QUA THỰC TIỄN THI
HÀNH TẠI TỈNH HẢI DƯƠNG................................................................. 62
3.1. Những yêu cầu đặt ra đối với việc hoàn thiện pháp luật về giải quyết
khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất................ 62
3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực
bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất qua thực thiễn thi hành tại tỉnh Hải
Dương ............................................................................................................. 65
3.2.1. Giải pháp hoàn thiện các quy định của pháp luật về giải quyết khiếu
nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất ............................ 65
3.2.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về giải quyết khiếu
nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất ............................ 74
Kết luận Chương 3 ........................................................................................ 79
KẾT LUẬN .................................................................................................... 81
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Khiếu nại, tố cáo là một trong những quyền cơ bản của cơng dân, được
Hiến pháp nước Cộng hịa XHCN Việt Nam năm 2013 ghi nhận tại Điều 30:
"Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm
quyền về những việc trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân". Quyền
khiếu nại, tố cáo của công dân được quy định cụ thể hơn trong Luật Khiếu nại
số 02/2011/QH13 ngày 11 tháng 11 năm 2011. Quyền khiếu nại của công dân
được pháp luật quy định là cơ sở pháp lý cần thiết để công dân thực hiện tốt
quyền làm chủ và giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước, góp phần
làm trong sạch bộ máy nhà nước đồng thời cũng qua đó phát huy dân chủ,
tăng cường pháp chế XHCN.
Giải quyết khiếu nại là nghĩa vụ, trách nhiệm của các cơ quan nhà nước.
Việc giải quyết tốt khiếu nại góp phần ổn định tình hình chính trị xã hội, thúc
đẩy kinh tế phát triển. Từ trước đến nay, Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan
tâm đến công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân và đã ban hành
nhiều Chỉ thị, Nghị quyết, văn bản pháp luật quy định về vấn đề này, trong đó
có Pháp lệnh Khiếu nại, tố cáo của công dân năm 1991, Luật Khiếu nại, tố
cáo năm 1998, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Khiếu nại, tố cáo
năm 2004 và năm 2005; Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính
năm 1996 (được sửa đổi, bổ sung vào năm 2006) và đến Luật Khiếu nại năm
2011 việc khiếu nại được tách ra quy định thành một luật riêng độc lập. Như
vậy, với việc ban hành các văn bản pháp luật nêu trên đã tạo cơ sở pháp lý
vững chắc và tạo điều kiện thuận lợi cho công dân thực hiện việc khiếu nại;
làm cơ sở cho các cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc giải quyết
khiếu nại.
Trong điều kiện Nhà nước phát triển theo hướng cơng nghiệp hóa, hiện
đại hóa, thu hồi đất để phục vụ cho mục đích kinh tế là tất yếu. Song xung

quanh việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phát sinh rất nhiều những


2

tranh chấp đất đai kéo dài với số lượng ngày càng đơng người dân tham gia
thì lại là vấn đề rất đáng quan tâm tìm hiểu nguyên nhân nảy sinh để đề ra các
biện pháp giải quyết phù hợp nhằm “tháo ngịi nổ” xung đột khơng để phát
sinh trở thành “điểm nóng” gây mất ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội,
bởi lẽ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất là lĩnh vực mà
nếu không được thực hiện nghiêm túc sẽ ảnh hưởng nặng nề tới quyền và lợi
ích thiết thực của người dân.
Đối với tỉnh Hải Dương là một tỉnh thuộc vùng đồng bằng Bắc Bộ, diện
tích tự nhiên là 1.656 km2, dân số 1,76 triệu người; có 12 huyện thị xã, thành
phố; có 265 xã, phường, thị trấn. Trong những năm qua tình hình kinh tế - xã
hội của tỉnh có những bước phát triển khá tồn diện, tốc độ phát triển đơ thị
hóa nhanh, kinh tế nơng nghiệp nơng thơn đang chuyển dịch theo hướng
ngành nghề. Hàng nghìn ha đất nơng nghiệp đã nhường chỗ cho các cơng
trình giao thông, các dự án đầu tư như các cụm công nghiệp và các khu công
nghiệp được phân bổ trên cả 12 huyện, thị xã, thành phố; như vậy diện tích
canh tác nông nghiệp của nông dân bị thu hẹp. Quá trình đơ thị hóa, cơng
nghiệp hóa đã tạo ra bước chuyển mới phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Hải
Dương, tập trung cho công tác đầu tư xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội,
tốc độ đơ thị hóa đã và đang diễn ra nhanh, gắn liền với thực hiện thu hồi đất,
GPMB với diện tích đất phải thu hồi để đền bù, GPMB rất lớn, có ảnh hưởng
đến đời sống của nhiều hộ dân. Việc thu hồi đất khơng thực hiện đúng theo
trình tự, thủ tục pháp luật quy định; việc hỗ trợ đền bù khơng đúng chính sách,
thiếu cơng khai dân chủ; giá cả đền bù thấp, không nhất quán, không công
bằng, cá biệt cịn có những trường hợp tiêu cực, sai sót; cơng tác quản lý đất
đai ở các cấp chính quyền cơ sở có nơi cịn lỏng lẻo; chính sách, pháp luật đất

đai có nhiều thay đổi và cũng cịn bất cập nên gây nhiều lúng túng, tùy tiện
trong việc áp dụng chế độ, chính sách, văn bản quy phạm pháp luật dẫn đến
sự mất công bằng, ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của người dân trong
vùng dự án bị giải tỏa, là những nguyên nhân làm phát sinh khiếu nại, tố cáo


3

kéo dài. Chính đặc điểm này nảy sinh những nguyên nhân làm phát sinh nhiều
vụ việc khiếu kiện phức tạp, đông người, chủ yếu tập trung ở lĩnh vực đất đai
với tỷ lệ lên đến 60%.
Thực trạng nêu trên rất cần những nghiên cứu chuyên sâu dưới khía
cạnh thực tiễn nhằm tìm ra ngun nhân đích thực của những tồn tại, vướng
mắc và qua đó có những giải pháp hữu hiệu hơn nhằm ngăn ngừa, hạn chế
tình trạng khiếu nại xảy ra trong thời gian tới. Đó cũng chính là lý do tôi lựa
chọn đề tài: “Pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường
khi Nhà nước thu hồi đất và thực tiễn thi hành tại tỉnh Hải Dương” làm đề
tài nghiên cứu cho Luận văn Thạc sĩ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu
Bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là một trong những chế
định quan trọng của pháp luật đất đai. Chế định này đi vào cuộc sống ảnh
hưởng trực tiếp đến lợi ích của người dân bị thu hồi đất, lợi ích của cộng
đồng và nhà đầu tư nên đã nhận được sự quan tâm nghiên cứu của giới khoa
học pháp lý, nhiều cơng trình nghiên cứu khoa học ở nhiều góc độ khác
nhau liên quan đến bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất được công
bố. Về nội dung pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường
khi Nhà nước thu hồi đất tại Việt Nam có một số đề tài đã nghiên cứu như:
Luận án Tiế n si ̃ về đề tài “Tăng cường hiệu quả pháp luật về giải quyết
khiếu nại, tố cáo của công dân ở Việt Nam hiện nay” của Nguyễn Thế
Thuấ n, Ho ̣c viện Chính tri ̣ Q́ c gia Hờ Chí Minh (năm 2001); Luận văn

Thạc sĩ đề tài “Vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong giải quyết
khiếu nại hành chính ở Việt Nam” của Nguyễn Văn Kim (Đại học Luật Hà
Nội, 2004); Luận án Tiến sĩ luật học đề tài “Hoàn thiện thủ tục pháp lý về
giải quyết khiếu nại của công dân” của Nguyễn Hạnh (Viện Khoa học Xã
hội Việt Nam, 2005); Đề tài khoa học cấp bộ “Giải quyết khiếu tố của nhân
dân - Thực trạng và những bài học kinh nghiệm” do Tiến sĩ Nguyễn Văn
Mạnh làm chủ nhiệm (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, 1999);


4

Luận văn Tha ̣c si ̃ đề tài “Giải quyế t tranh chấ p, khiế u nại trong liñ h vực đấ t
đai theo thủ tục hành chính tại Thành phớ Hờ Chí Minh”, của Ngũn
Thiện Thành; Luận văn Tha ̣c si ̃ đề tài “Khía cạnh pháp lý về hoạt động bờ i
thường giải phóng mặt bằ ng khi Nhà nước thu hồ i đấ t để thực hiện dự án Thực trạng và giải pháp” của Dương Tấ n Vinh; sách chun khảo “Hệ
thớ ng chính tri ̣ cấ p cơ sở với việc giải quyế t khiế u nại của công dân hiện
nay”, của Đỗ Thi ̣ Minh và Đỗ Thành Nam (Nhà xuấ t bản Lý luận Chính
tri);̣ “Một sớ vấ n đề đở i mới cơ chế giải quyế t khiế u kiện hành chính ở Việt
Nam”, của Nguyễn Văn Thanh và Đinh Văn Minh (Nhà xuấ t bản Tư pháp
năm 2005); “Cơ chế giải quyế t khiế u nại - thực trạng và giải pháp” của
Viện nghiên cứu chính sách pháp luật và phát triể n do Tiế n si ̃ Hoàng Ngo ̣c
Giao chủ biên và một sớ bài viế t có nội dung liên quan trên các ta ̣p chí khoa
ho ̣c, báo ma ̣ng. Tuy nhiên, qua tìm hiể u, những luận án, luận văn khoa ho ̣c,
sách chuyên khảo, các bài viế t nêu trên chỉ đề cập ở một vài khía ca ̣nh nhấ t
đinh
̣ về giải quyế t khiế u na ̣i nói chung hoặc về chính sách, pháp luật bồ i
thường khi Nhà nước thu hồ i đấ t ... Có một số vấn đề mà các cơng trình
nghiên cứu ít nhiều có đề cập đến nhưng chưa giải quyết triệt để mà luận
văn cần tiếp tục làm rõ như: (i) Đi sâu làm rõ nguyên nhân chính phát sinh
khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là quyết định

hành chính và hành vi hành chính trái pháp luật để xử lý tận “gốc” tình
trạng khiếu nại hiện nay; (ii) Năng lực công tác của đội ngũ cán bộ, công
chức làm nhiệm vụ tham mưu giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường
khi Nhà nước thu hồi đất là một trong những yếu tố quan trọng quyết định
giải quyết khiếu nại đúng pháp luật, hiệu quả. Vì vậy cần nghiên cứu để
kiến nghị giải pháp nâng cao năng lực công tác của đội ngũ cán bộ, công
chức thực hiện nhiệm vụ này; (iii) Làm rõ mơ hình, quy trình giải quyết
khiếu nại hiện nay còn tồn tại, hạn chế nhất định, đã được đổi mới nhưng
chưa thực sự hiệu quả và đáp ứng được xu thế hội nhập, dân chủ; (iv)
Nghiên cứu, kiến nghị đổi mới cơ chế giám sát giải quyết khiếu nại, thẩm


5

quyền giám sát, quy trình giám sát, hiệu lực của các kết luận giám sát công
tác giải quyết khiếu nại; (iv) Khiếu nại liên quan đến đất đai hiện nay chiếm
tỷ lệ lớn, tiềm ẩn những nguy cơ phức tạp đến tình hình an ninh trật tự và
phát triển kinh tế - xã hội, để giải quyết căn cơ tình trạng này, cần sửa đổi cơ
chế, chính sách pháp luật, quy định về quản lý, sử dụng đất đai, hoàn thiện
các quy định của pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường
khi Nhà nước thu hồi đất. Mặt khác, pháp luật về giải quyết khiếu nại trong
lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn thi hành tại tỉnh
Hải Dương chưa được nghiên cứu chun sâu và tồn diện trong bất cứ
cơng trình nghiên cứu nào.
3. Mu ̣c tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là trên cơ sở nghiên cứu lý luận và
cơ sở pháp lý liên quan, tác giả tiế n hành khảo sát, đố i chiế u thực tiễn để chỉ
ra những nguyên nhân dẫn đế n khiế u na ̣i và những bấ t cập, ha ̣n chế trong giải
quyế t khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất, từ đó đề
xuấ t những giải pháp nhằ m nâng cao hiệu quả giải quyế t khiế u na ̣i, ngăn ngừa

khiế u na ̣i đông người, vượt cấ p trên liñ h vực này.
Thực hiện mục tiêu nghiên cứu nêu trên, luận văn cần thực hiện những
nhiệm vụ nghiên cứu như sau:
- Làm rõ những vấn đề lý luận về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực
bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất và pháp luật về giải quyết khiếu nại
trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất trên cơ sở phân tích hai
khía cạnh khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất và
giải quyết khiếu nại khi Nhà nước thu hồi đất và khái quát về pháp luật điều
chỉnh vấn đề này;
- Phân tích các quy phạm pháp luật điều chỉnh nội dung về giải quyết
khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất;
- Đánh giá, bình luận về thực tiễn thi hành giải quyết khiếu nại trong
lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Hải Dương;


6

- Trên cơ sở lý luận và thực tiễn nêu trên, đề ra những giải pháp hoàn
thiện và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại trong
lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất.
4. Đố i tượng và pha ̣m vi nghiên cứu của luận văn
Đề tài tập trung nghiên cứu về khiế u na ̣i và giải quyế t khiế u na ̣i trên
liñ h vực bồ i thường khi Nhà nước thu hồ i đấ t; không nghiên cứu về hoa ̣t động
giải quyế t tố cáo trên liñ h vực này. Đồ ng thời, đề tài cũng chỉ nghiên cứu
trong pha ̣m vi khiế u na ̣i của người bi ̣ thu hồ i đấ t đố i với quyế t đinh
̣ hành
chính và hành vi hành chính của cơ quan, tở chức, cá nhân có thẩ m qù n liên
quan đế n q trình thực thi cơng vu ̣ trong hoa ̣t động bồi thường, hỗ trơ ̣ và tái
đinh
̣ cư mà người bi ̣ thu hồ i đấ t cho rằ ng, quyế t đinh,

̣ hành vi đó là vi pha ̣m
pháp luật, xâm pha ̣m đế n quyề n và lơ ̣i ích hơ ̣p pháp của mình; khơng nghiên
cứu khiế u na ̣i của cán bộ, công chức đố i với quyế t đinh
̣ kỷ luật cán bộ công
chức của Thủ trưởng cơ quan nhà nước trong liñ h vực bồ i thường, hỗ trơ ̣ và
tái đinh
̣ cư.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp luận: Để giải quyết các mục tiêu, nhiệm vụ đề tài
nghiên cứu đặt ra, luận văn dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện
chứng và duy vật lịch sử, quan điểm của triết học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh về quyền con người và bảo đảm, bảo vệ quyền con người, trong đó
có quyền khiếu nại; các quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam
về giải quyết khiếu nại; các bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ
chức trong điều kiện xây dựng nhà nước và pháp quyền nói chung và về chính
sách, pháp luật đất đai, pháp luật khiếu nại và giải quyết khiếu nại nói riêng
trong điều kiện kinh tế thị trường.
- Phương pháp nghiên cứu: Luật văn sử dụng các phương pháp nghiên
cứu cụ thể sau: (i) Phương pháp phân tích, bình luận, so sánh được sử dụng
trong Chương 1 tìm hiểu về một số vấn đề lý luận về khiếu nại, giải quyết
khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất; (ii) Phương


7

pháp thống kê, tổng hợp, phân tích, đánh giá, đối chiếu, diễn giải, điều tra
được sử dụng tại Chương 2 khi phân tích, tổng hợp số liệu thu thập được tại
UBND tỉnh Hải Dương, Thanh tra tỉnh, Sở Tài nguyên và Môi trường và một
số ban, ngành của tỉnh Hải Dương để đánh giá, phân tích về nội dung pháp
luật về giải quyết khiếu nại và thực trạng tình hình khiếu nại trong lĩnh vực

bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất tại tỉnh Hải Dương; (iii) Phương pháp
tổng hợp, quy nạp diễn dịch được sử dụng tại Chương 3 khi nghiên cứu, đề
xuất định hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả thực thi
pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu
hồi đất.
6. Ý nghiã khoa ho ̣c và thực tiễn của luận văn
- Về mặt khoa học: Qua nghiên cứu, đề tài sẽ đưa ra một hệ thố ng cơ sở
lý luận nhằ m cung cấ p cho các nhà quản lý, nhà làm luật và nhà hoa ̣ch đinh
̣
chính sách một cách nhìn tở ng quan về các nguyên nhân khiế u na ̣i hành chính
và vấ n đề giải quyế t khiế u na ̣i liên quan đế n bồ i thường khi Nhà nước thu hồ i
đấ t và đề xuấ t những giải pháp làm giảm thiể u khiế u na ̣i cũng như nâng cao
hiệu quả công tác giải quyế t khiế u na ̣i hành chính về bờ i thường khi Nhà nước
thu hồi đất.
- Ý nghĩa thực tiễn: Với việc khảo sát thực tiễn từ Hải Dương một tỉnh
với tốc độ cơng nghiệp hóa nhanh giải quyết thu hồi đất nhiều trên cơ sở đánh
giá và chỉ ra những bấ t cập, ha ̣n chế , đề xuấ t những giải pháp khắ c phu ̣c cu ̣
thể , đề tài có khả năng áp du ̣ng trên thực tiễn ngay ta ̣i tỉnh Hải Dương, các
tỉnh, thành phố khác, nhấ t là những nơi quỹ đấ t còn nhiề u và có nhiề u dự án
đã và đang triể n khai thực hiện.
7. Giả thiết nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu
- Giả thiết nghiên cứu: Trong những năm qua, các cơ quan, tổ chức, cá
nhân có thẩm quyền của tỉnh Hải Dương đã có nhiều cố gắng nhưng giải
quyết khiếu nại, tố cáo nói chung và khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi
Nhà nước thu hồi đất nói riêng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu, kỳ vọng của


8

người dân như giải quyết khiếu nại chậm chễ, gây nhiều phiền hà cho người

khiếu nại, nhiều vụ giải quyết khiếu nại chưa đúng pháp luật. Khiếu nại, giải
quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất sẽ được
ngăn ngừa, hạn chế, quyền lợi chính đáng của người dân bị thu hồi đất sẽ
được bảo đảm nếu tìm ra được những ngun nhân đích thực của tồn tại,
vướng mắc và qua đó có những giải pháp hữu hiệu, đồng bộ để đáp ứng đòi
hỏi thực tiễn, nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại của công dân.
- Câu hỏi nghiên cứu: Khiếu nại và giải quyết khiếu nại là gì?, khiếu
nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất có những đặc điểm
khác biệt gì?, giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu
hồi đất trên địa bàn tỉnh Hải Dương có điều gì cịn vướng mắc?. Những
ngun nhân nào làm cho việc khiếu nại về đất đai kéo dài và khiếu nại vượt
cấp?. Thực trạng khiếu nại, giải quyết khiếu nại trong đó có khiếu nại đất đai
tại tỉnh Hải Dương từ năm 2011 đến nay như thế nào?, tại sao việc giải quyết
khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất của cơ quan, tổ
chức, cá nhân có thẩm quyền tỉnh Hải Dương còn nhiều tồn tại, hạn chế, chưa
hiệu quả, đáp ứng kỳ vọng của cơng dân? Để hồn thiện pháp luật và nâng
cao hiệu quả thực thi pháp luật giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường
khi Nhà nước thu hồi đất cần có quan điểm, giải pháp nào?
8. Kế t cấ u của luận văn
Ngoài phầ n mở đầ u, kế t luận và danh mu ̣c tài liệu tham khảo, nội dung
của luận văn gồ m 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực
bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất và pháp luật về giải quyết khiếu nại
trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất
Chương 2: Nội dung pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực
bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất và thực tiễn thi hành tại tỉnh Hải Dương


9

Chương 3: Hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi pháp
luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi
đất qua thực tiễn thi hành tại tỉnh Hải Dương


10

PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG
LĨNH VỰC BỒI THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT VÀ
PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG LĨNH VỰC BỒI
THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT
1. 1. Lý luận về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà
nước thu hồi đất
1.1.1. Khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất
Pháp luật đất đai hiện hành quy định, khiếu nại trong lĩnh vực đất đai
được quy định nhưng ở phạm vi hẹp là “khiếu nại quyết định hành chính hoặc
hành vi hành chính về quản lý đất đai”1
Theo đó, khiếu nại hành chính là việc cơng dân, cơ quan, tổ chức hoặc
CBCC đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết
định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của
người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ
luật CBCC khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật,
xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình.2
Từ khái niệm trên cho thấy, nội dung khiếu nại hành chính là khiếu nại
về tính hợp pháp của quyết định hành chính, hành vi hành chính và quyết định
kỷ luật đối với CBCC là những sự việc phát sinh trong trong hoạt động quản
lý hành chính. Người khiếu nại thực hiện quyền khiếu nại và chọn cơ quan
hành chính nhà nước giải quyết khiếu nại của mình. Phạm vi khiếu nại hành

chính rộng, bao gồm tất cả các lĩnh vực của quản lý hành chính nhà nước.
Chủ thể giải quyết khiếu nại hành chính là cơ quan hành chính nhà nước.

1

Điều 204 Luật Đất đai năm 2013

2

Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình Luật hành chính, Nxb Cơng an nhân dân, Hà

Nội 2012, tr 149.


11

Luật Khiếu nại, tố cáo năm 1998 quy định, khiếu nại hành chính chỉ
được giải quyết hai cấp tại cơ quan hành chính nhà nước, gồm: Quyết định
giải quyết khiếu nại lần đầu và quyết định giải quyết khiếu nại lần cuối gọi là
quyết định giải quyết khiếu nại cuối cùng, theo quy định của Luật “Quyết
định giải quyết khiếu nại cuối cùng là quyết định có hiệu lực thi hành và
người khiếu nại không được quyền khiếu nại tiếp”; các tổ chức, cá nhân chỉ
được khởi kiện ra Tòa Hành chính quyết định hành chính hoặc hành vi hành
chính sau khi có quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu. Kế thừa nội dung
này, Luật Khiếu nại năm 2011 cũng quy định, người khiếu nại có quyền khởi
kiện ngay vụ án hành chính đối với quyết định hành chính, hành vi hành
chính tại Tịa án theo quy định của Luật Tố tụng hành chính, khơng phải sau
khi có quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu mới có quyền khởi kiện quyết
định đó đến Tịa án như quy định tại Luật Khiếu nại, tố cáo năm 1998.
Như vậy, khiếu nại thông thường xuất phát từ một mối quan hệ khơng

bình đẳng giữa người khiếu nại và người bị khiếu nại mà người bị khiếu nại
có quyền quyết định một vấn đề nào đó theo thẩm quyền được pháp luật quy
định. Trong quan hệ giữa cơ quan hành chính Nhà nước và cơng dân thì cơng
dân là người bị quản lý cịn cơ quan hành chính Nhà nước là cơ quan quản lý.
Cơ quan Nhà nước có quyền ban hành các quyết định hành chính có hiệu lực
bắt buộc mọi cá nhân, tổ chức phải thi hành. Cá nhân, tổ chức có nhiệm vụ
chấp hành quyết định hành chính đó nhưng đồng thời cũng có quyền khiếu
nại với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.
Vậy khiếu nại hành chính trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu
hồi đất là gì?
Thu hồi đất là một thuật ngữ được sử dụng phổ biến trong các văn bản
pháp luật đất đai. Nếu như giao đất, cho thuê đất là cơ sở để làm phát sinh
quan hệ pháp luật đất đai, phát sinh quyền sử dụng đất của người được Nhà
nước trao quyền sử dụng; thì thu hồi đất là một biện pháp làm chấm dứt quan
hệ pháp luật đất đai bằng một quyết định hành chính của cơ quan nhà nước có


12

thẩm quyền. Thông qua những hoạt động này, Nhà nước thể hiện rất rõ quyền
định đoạt đất đai, với tư cách là đại diện chủ sở hữu đối với đất đai. Theo Từ
điển tiếng Việt thông dụng: “Thu hồi: Lấy lại cái đã đưa ra, đã cấp phát ra
hoặc bị người khác lấy”3. Theo Từ điển giải thích thuật ngữ Luật học, thu hồi
đất được hiểu là: “Cơ quan nhà nước có thẩm quyền thu hồi quyền sử dụng
đất của người vi phạm quy định về sử dụng đất để Nhà nước giao cho người
khác sử dụng hoặc trả lại cho chủ sử dụng đất hợp pháp bị lấn chiếm. Trường
hợp thật cần thiết, Nhà nước thu hồi đất đang sử dụng của người sử dụng đất
để sử dụng vào mục đích quốc phịng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích cơng
cộng”4. Khái niệm này thực ra cũng chưa hẳn là một định nghĩa rõ ràng về thu
hồi đất, mặc dù có đề cập các trường hợp thu hồi đất nhưng nội hàm của khái

niệm này chưa bao quát hết các trường hợp thu hồi đất của Nhà nước. Nhà
nước khơng chỉ thu hồi đất của người có hành vi vi phạm về sử dụng đất hay
thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phịng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi
ích cơng cộng, mà cịn thu hồi đất khi có vi phạm từ phía cơ quan quản lý như
đất được giao không đúng đối tượng, không đúng thẩm quyền hoặc thu hồi
khi người sử dụng đất chết mà khơng có người thừa kế … Trong Luật Đất đai
năm 2013 đã quy định: “Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định
thu lại quyền sử dụng đất của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất
hoặc thu lại đất của người sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai”5. Từ
những phân tích trên, có thể hiểu một cách khái quát về thu hồi đất như sau:
“Thu hồi đất là việc Nhà nước ra quyết định hành chính để thu lại đất và
quyền sử dụng đất đã giao cho các chủ thể sử dụng đất theo quy định của
pháp luật đất đai”.
Trong thực tiễn cuộc sống con người, cũng như trong tiến trình hình
thành và phát triển của xã hội, hành vi gây thiệt hại thì phải bồi thường là điều
3

Viện Ngơn ngữ học (2006), Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, Đà Nẵng, tr759

4

Bộ Tư pháp 1999, Từ điển Luật học, Nxb Từ điển bách khoa, Hà Nội, tr221

5

Khoản 11 Điều 4 Luật Đất đai năm 2013


13

hiển nhiên, nếu bên bị xâm phạm và bị thiệt hại là lợi ích được cộng đồng bảo
vệ, vì vậy vấn đề bồi thường hay bồi thường thiệt hại là một trong những chế
định pháp lý xuất hiện sớm trong lịch sử pháp luật dân sự. Theo Từ điển
Tiếng Việt: “Bồi thường là trả lại cho người khác cái có giá trị (thường bằng
tiền) tương xứng với những thiệt hại mà mình đã gây ra” 6. Vậy, việc bồi
thường đặt ra trong trường hợp một người có hành vi gây thiệt hại cho người
khác và họ phải có trách nhiệm bồi thường cho người bị thiệt hại do hành vi
của mình gây ra. Theo quy định của pháp luật đất đai, trách nhiệm bồi thường
được đặt ra khi Nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phịng,
an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích cơng cộng hay vì mục đích phát triển kinh tế.
Việc thu hồi đất này không do lỗi của người sử dụng đất mà vì mục đích
chung của xã hội, hơn nữa khi bị thu hồi đất, người sử dụng đất phải gánh
chịu những thiệt thòi, bị ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp, vì vậy
Nhà nước phải thực hiện trách nhiệm bồi thường. Như vậy, đối với những
trường hợp người sử dụng đất có lợi ích chính đáng cần được bảo vệ, thì Nhà
nước với tư cách là người đại diện cho quyền lợi của nhân dân, phải có nghĩa
vụ khơi phục các quyền và lợi ích đó bằng cách quy định chế định pháp lý về
bồi thường như nguyên tắc; điều kiện của việc bồi thường; cách thức bồi
thường; trình tự, thủ tục bồi thường … để làm sao quyền lợi của người bị thu
hồi đất được bảo đảm, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi, nhanh chóng cho q
trình thu hồi đất, giúp chủ đầu tư nhanh chóng có mặt bằng cho việc thực hiện
dự án.
Tóm lại, từ những phân tích nêu trên có thể khái qt khiế u na ̣i hành
chính trong lĩnh vực bờ i thường khi Nhà nước thu hồ i đấ t là việc người có đấ t
bi ̣ thu hờ i theo quy đinh
̣ của pháp luật khiế u na ̣i và pháp luật đấ t đai, đề nghi ̣
chủ thể có thẩ m quyề n giải quyế t khiế u na ̣i hành chính xem xét la ̣i quyế t đinh
̣
hành chính về bồ i thường khi Nhà nước thu hồi đất của cơ quan, tở chức, cá
nhân có thẩ m qù n hoặc hành vi hành chính của cán bộ cơng chức trong quá

6

Viện Ngôn ngữ học (2006), Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, Đà Nẵng, tr67


14

trình giải qú t cơng việc trên liñ h vực bồ i thường khi Nhà nước thu hồi đất
khi ho ̣ có căn cứ cho rằ ng quyế t đinh,
̣ hành vi đó trái pháp luật, xâm pha ̣m
đế n quyề n và lơ ̣i ích hơ ̣p pháp của mình.
Khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất có một
số đặc điểm cơ bản như sau:
Thứ nhất, khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất
liên quan đế n quyề n và lơ ̣i ích thiế t thực của chủ thể khiế u na ̣i như nhà ở, đấ t
ở, đấ t sản xuấ t, việc làm, chấ t lượng cuộc sớ ng ... và nó xảy ra với tính chấ t
gay gắ t khi người có đấ t bi ̣thu hồ i cho rằ ng việc bồi thường khi Nhà nước thu
hồi đất là chưa hơ ̣p lý, có dấ u hiệu vi pha ̣m pháp luật, xâm pha ̣m đế n quyề n
và lơ ̣i ích hơ ̣p pháp của mình.
Thứ hai, tính chấ t của khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà
nước thu hồi đất là phức ta ̣p; việc thẩ m tra, xác minh, lập hờ sơ giải qú t
khiế u na ̣i khó khăn và mấ t nhiề u thời gian do quá nhiề u quy đinh
̣ pháp luật
cùng điề u chin̉ h liñ h vực này.
Thứ ba, tình tra ̣ng khiế u na ̣i đông người, vượt cấ p diễn ra ngày càng
nhiề u trong liñ h vực bồ i thường khi Nhà nước thu hờ i đấ t. Tính phức tạp của
tranh chấp đất đai, khiếu kiện kéo dài không chỉ bắt nguồn từ những xung đột
gay gắt về lợi ích kinh tế, từ hệ quả của sự quản lý thiếu hiệu quả của cơ quan
công quyền, sự bất hợp lý và thiếu đồng bộ của hệ thống chính sách, pháp luật
đất đai … mà cịn do những ngun nhân có tính lịch sử trong quản lý và sử

dụng đất đai qua các thời kỳ. Chính bởi tính chất phức tạp này mà tình trạng
khiếu nại đơng người, vượt cấp diễn ra ngày càng nhiều trong lĩnh vực bồi
thường khi Nhà nước thu hồi đất.
1.1.2. Phân loại khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi
đất
Căn cứ vào quyền các quyền chung của người sử dụng đất được quy
định tại Điều 166 Luật Đất đai năm 2013 và căn cứ vào các nội dung cụ thể
của pháp luật hiện hành về vấn đề thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư,


15

đặc biệt là các quy định về quyền của người có đất bị Nhà nước thu hồi, đồng
thời quan sát và nghiên cứu từ thực tiễn khiếu nại và giải quyết khiếu nại
trong lĩnh vực thu hồi đất, có thể phân loại khiếu nại trong lĩnh vực này
thường tập trung ở các dạng sau đây:
- Quyết định thu hồi đất: Nội dung khiếu nại ở dạng này thường tập
trung vào vấn đề người sử dụng đất thuộc vùng quy hoạch bị Nhà nước thu
hồi đất không đồng ý với quyết định hành chính về thu hồi đất của cơ quan
nhà nước có thẩm quyền. Theo đó, lý do họ cho rằng, quyết định thu hồi đất
đó khơng có đủ căn cứ để thu hồi theo quy định tại Điều 61, 62, 63 của Luật
Đất đai năm 2013. Cụ thể, lý do thu hồi đất khơng vì mục đích quốc phịng,
an ninh, phát triển kinh tế xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng; khi thu hồi
đất không dựa trên “kế hoạch sử dụng đất hàng năm đã được phê duyệt”. Các
quyết định thu hồi đất có dấu hiệu của lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ.
- Quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, GPMB, tái định
cư: Đây là dạng khiếu nại chiếm tỷ lệ lớn nhất. Theo đó, người có đất bị thu
hồi khơng đồng tình với mức bồi thường về đất, tài sản trên đất, khơng đồng
tình với cách thức hỗ trợ và tái định cư được thể hiện trong quyết định phê
duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của cơ quan nhà nước có

thẩm quyền.
- Quyết định cưỡng chế thu hồi đất: Khiếu nại ở dạng này thường được
biểu hiện ở nội dung là người có đất bị thu hồi cho rằng, quyết định cưỡng
chế của Nhà nước là không thỏa đáng, không tâm phục, khẩu phục đối với họ
bởi chúng chưa đủ điều kiện, cơ sở, căn cứ để áp dụng quyết định cưỡng chế.
Chẳng hạn, Ban bồi thường, GPMB chưa thực hiện cơng tác vận động, tun
truyền, giải thích pháp luật sâu rộng cho dân, chưa áp dụng các biện pháp
khuyến khích, động viên để dân hiểu và thực hiện mà có thái độ áp đặt, cửa
quyền, lạm quyền, độc quyền.
- Khiếu nại về hành vi thực hiện không đúng quy trình, thủ tục thu hồi
đất: Nội dung khiếu nại ở dạng này thường tập trung ở sự phản ánh của người


16

dân trong các đơn khiếu kiện cho rằng, hành vi của cán bộ thực hiện công tác
bồi thường, GPMB khi thu hồi đất không tuân thủ các quy định về trình tự,
thủ tục, khơng cơng khai, minh bạch và dân chủ ...
Như vậy, có rất nhiều các dạng khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi
Nhà nước thu hồi đất. Chúng ta chưa bàn đến khía cạnh nội dung của đơn thư
khiếu nại có đúng đắn, trung thực và chính xác hay không. Song với tư cách
là chủ thể đại diện chủ sở hữu về đất đai, là chủ thể có quyền thống nhất quản
lý đất đai phải có trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết khiếu nại theo đúng quy
trình, thủ tục và thời hạn luật định.
1.1.3. Nguyên nhân dẫn đến khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà
nước thu hồi đất
- Một là, do q trình đơ thị hóa diễn ra mạnh mẽ làm cho nhu cầu sử
dụng đất tăng lên, thúc đẩy giá đất tăng cao. Trong khi đó, nhu cầu của Nhà
nước lại cần phải điều chỉnh một số lượng đất lớn phục vụ cho mục đích quốc
phịng, an ninh, phát triển kinh tế, phục vụ cho sự nghiệp cơng nghiệp hóa,

hiện đại hóa đất nước, song vấn đề bồi thường, ổn định cuộc sống, vấn đề việc
làm và an dân cho người có đất bị thu hồi chưa được thực hiện một cách có
hiệu quả.
- Hai là, do nhận thức của người dân về sở hữu đất đai không đồng nhất
với quy định của pháp luật; vẫn còn tồn tại các phong tục, tập quán truyền
thống, hương ước, luật tục với những quy định lạc hậu về sở hữu đất đai chưa
được loại bỏ đã “ăn sâu, bám rễ” trong tiềm thức của một bộ phận dân chúng
vốn ít có điều kiện tiếp xúc với pháp luật. Trong tiềm thức của một bộ phận
dân chúng (đặc biệt là những người dân sống ở khu vực nơng thơn, vùng sâu,
vùng xa hoặc người dân có trình độ học vấn thấp) vẫn tồn tại quan niệm đất
đai là của ông cha, tổ tiên để lại hoặc cũng có một số người dân quan niệm
rằng đất đai là của Nhà nước nhưng khi Nhà nước đã giao cho sử dụng ổn
định lâu dài và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thì là của họ. Chính vì


17

nhận thức không đúng này nên trong điều kiện kinh tế thị trường, đất đai ngày
càng trở lên có giá thì tình trạng địi lại đất của ơng cha ngày càng gia tăng.
- Ba là, do việc cho thuê, cho mượn, cầm cố đất đai trong nội bộ nhân
dân, việc đưa đất đai, lao động vào các tập đoàn sản xuất, các nơng, lâm
trường, khơng có hoặc khơng lưu giữ được các tài liệu, sổ sách; việc trưng
dụng, trưng thu, trưng mua, thu hồi đất khơng có quyết định, chưa bồi thường
hoặc đã bồi thường nhưng không lưu giữ giấy tờ, hồ sơ nên khơng có cơ sở để
xác định khi diễn ra tranh chấp.
- Bốn là, Luật Đất đai, Bộ Luật Tố tụng dân sự, Luật Khiếu nại, tố cáo,
Pháp lệnh về thủ tục giải quyết các vụ án hành chính cịn chồng chéo, mâu
thuẫn, khơng thống nhất. Chính sách, pháp luật về đất đai chưa theo kịp cơ
chế kinh tế thị trường, đặc biệt là chính sách tài chính đất đai chưa điều tiết
hoặc đã điều tiết, phân phối nhưng chưa hợp lý phần giá trị tăng thêm mang

lại từ đất khi sử dụng đất cho các dự án đầu tư như trong công tác thu hồi đất,
bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho người có đất bị thu hồi ...
- Năm là, công tác giải quyết tranh chấp, khiếu kiện đất đai ở một số nơi
còn dựa vào cảm tính chủ quan, nể nang, chưa đúng pháp luật và thiếu công
bằng.
1.1.4. Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi
đất
Luật Khiế u na ̣i quy đinh
̣ về trách nhiệm giải quyế t khiế u na ̣i và phố i
hơ ̣p giải quyế t khiế u na ̣i: Cơ quan, tổ chức, cá nhân trong pha ̣m vi chức năng,
nhiệm vu ̣, qù n ha ̣n của mình có trách nhiệm tiế p nhận, giải quyế t kip̣ thời,
đúng pháp luật các khiế u na ̣i, xử lý nghiêm minh người vi pha ̣m; áp du ̣ng biện
pháp cầ n thiế t nhằ m ngăn chặn thiệt ha ̣i có thể xảy ra; bảo đảm cho quyế t
đinh
̣ giải quyế t khiế u na ̣i được thi hành nghiêm chỉnh và phải chiụ trách
nhiệm trước pháp luật về quyế t đinh
̣ của mình. Cơ quan, tở chức hữu quan có
trách nhiệm phớ i hơ ̣p với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩ m quyề n trong việc
giải quyế t khiế u na ̣i; cung cấ p thông tin, tài liệu có liên quan đế n việc khiế u


18

na ̣i theo yêu cầ u của cơ quan, tổ chức, cá nhân đó. Cơ quan, tở chức, cá nhân
có trách nhiệm kiể m tra, xem xét la ̣i quyế t đinh
̣ hành chính, hành vi hành
chính, quyế t đinh
̣ kỷ luật của mình; nế u trái pháp luật phải kip̣ thời sửa chữa,
khắ c phu ̣c, tránh phát sinh khiế u na ̣i. Nhà nước khuyế n khích việc hịa giải
tranh chấ p giữa các cơ quan, tở chức, cá nhân trước khi cơ quan, tở chức, cá

nhân có thẩ m quyề n giải quyế t tranh chấ p đó.
Như vậy, giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước
thu hồi đất là việc cơ quan, tổ chức, cá nhân tiế p nhận, giải quyế t kip̣ thời,
đúng pháp luật các khiế u nại liên quan đến quyết định hành chính bồi thường
khi Nhà nước thu hồi đất, xử lý nghiêm minh người vi pha ̣m; áp du ̣ng biện
pháp cầ n thiế t nhằ m ngăn chặn thiệt ha ̣i có thể xảy ra; bảo đảm cho quyế t
đinh
̣ giải quyế t khiế u na ̣i được thi hành nghiêm chỉnh và phải chiụ trách
nhiệm trước pháp luật về quyế t đinh
̣ của mình.
Việc giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu
hồi đất mang một số đặc điểm pháp lý như sau:
Thứ nhất, theo quy định của pháp luật về khiếu nại và pháp luật đất đai,
cơ quan hành chính nhà nước bắt buộc phải thực hiện thủ tục pháp lý nhất
định về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi
đất. Giải quyết khiếu nại hành chính được thực hiện theo thủ tục hành chính;
đối với khiếu nại hành chính lần đầu, cơ quan hành chính nhà nước có quyết
định hành chính hoặc hành vi hành chính vừa có tư cách là người có thẩm
quyền giải quyết khiếu nại, vừa là người bị khiếu nại; đối với khiếu nại hành
chính lần hai, thì cơ quan hành chính nhà nước có quyết định hành chính,
hành vi hành chính là người bị khiếu nại, cơ quan hành chính cấp trên trực
tiếp của cơ quan hành chính này là cơ quan có thẩm quyền giải quyết.
Thứ hai, các cá nhân, tổ chức khiếu nại tham gia thủ tục pháp lý về
khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất với tư cách là
người khiếu nại. Để giải quyết khiếu nại hành chính, cơ quan hành chính nhà
nước có thẩm quyền giải quyết phải tiến hành kiểm tra, xác minh, làm việc,