Đau lưng cấp tính

Đau Lưng Cấp Tính
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô
Dân sống tại Mỹ bị bệnh đau lưng khá nhiều, khoảng 70 tới 90 phần trăm. Ít ra, bị đau
lưng đôi ba lần trong một đời người. Nếu đau lưng kéo dài hơn 3 tháng là đau kinh niên.
Ở đây chúng ta chỉ nói vấn đề đau lưng cấp tính tức là trong khoảng thời gian ít hơn 3
tháng.
Tìm hiểu bệnh đau lưng:
Trước hết chúng ta biết rằng lưng dưới có 5 đốt xương, liên kết với hệ thống gân, bắp thịt
và mạch máu. Hệ thống lưng dưới có nhiệm vụ chống đỡ cơ thể, bảo vệ hệ thống thần
kinh và giúp cơ thể xoay trở. Mỗi đốt xương lưng xen kẽ bằng điã sụn. Đốt xương sống
nọ ráp đốt xương kia, phía đằng sau, bằng những khớp xương (apophyseal joints). Xương
sống cử động được là nhờ đĩa sụn đằng trước ép xuống và nhờ khớp xương (apophyseal
joints) đằng sau giao động. Gân nằm bao quanh xương lưng chống đỡ cho xương lưng.
Nhiều bắp thịt vây xung quanh chống giữ cho cột sống lưng vững vàng và cũng gíúp cho
lưng xoay trở dễ dàng.
Sống lưng nằm đè lên xương sacrum, và cũng giáp nối với xương chậu. Dây thần kinh
sống lưng và thần kinh tủy nằm trong ống xương sống. Dây thần kinh sống lưng chui qua
những lỗ giữa 2 đốt xương lưng, bò ra ngoài, và được đặt tên tùy theo vị trí của mỗi sống
lưng. Nhưng dây thần kinh quan trọng nhất-sciatic nerve do nhiều giây thần kinh sống
lưng L4, L5, S1, S2 và S3 chập lại.
Khi bị đau lưng cấp tính, có thể đau từ nguồn gốc những dây gân, những bắp thịt vây
quanh sống lưng, những khớp xương nằm giữa 2 đốt xương lưng, những cấu tạo của đốt
xương sống, hay những dây thần kinh sống lưng, hoặc những bao vây xung quanh dây
thần kinh. Nếu bị kéo giãn ra, hay bắp thịt xung quanh cột sống bị co lại, hay bị viêm,
thương tích, hay bất cứ lý do nào chấn động hệ thống cột sống lưng đều làm đau lưng.
Đau lưng từng chỗ khi mỗi phần bắp thịt, dây gân bao xung quanh dây thần kinh hay
khớp xương lưng bị kích động. Đau lưng chuyền xuống chân là do dây thần kinh toạ
sciatic nerve bị ép.
Những cơ nguyên đau lưng dưới cấp tính:
Phần lớn là do chỗ bắp thịt, dây gân, đĩa sụn lòi ra, hay ống cột sống co nhỏ lại. Phong
thấp khớp xương giữa những đốt xương lưng cũng làm đau lưng. Những trường hợp hiếm

có và nguy hiểm như: bể xương lưng, ung thư, nhiễm trùng, hay hiện tượng cauda equina.
Đôi khi đau phần dưới lưng không thể kiếm được nguyên nhân.
Định bệnh:
Khám bệnh, thử nghiệm thần kinh, thí nghiệm máu, chụp hình và vài thử nghiệm khác
như đo điện dây thần kinh (nerve conduction studies) và bắp thịt (electromyography)
gíúp đỡ chNn bệnh chính xác. Bệnh nhân có thể bị đau lưng cấp tính có thể nằm trong
những trường hợp sau đây:
. Phần lớn bị đau bắp thịt hay gân (strain). N ói chung do nguyên nhân như vì khiêng đồ
nặng, trẹo lưng, hay thương tích. Phần lớn bệnh nhân ở tuổi từ 20 tới 50. N gười già ít
hơn. Đau từ lưng dưới tới đít, thường đau một bên. Cử động đau nhiều hơn. N ghỉ ngơi sẽ
giảm đau. N ếu thử nghiệm đo điện thần kinh sẽ thấy không có gì. N hưng khi ấn mạnh
thấy đau từng vùng, bắp thịt như cứng lại.
. Điã sụn lòi ra, đụng vào giây thần kinh hay đụng vào giây gân nằm dọc sau cột sống
lưng (posterior longitudinal ligament). Lưng đau chuyền xuống chân, chuyền xuống dưới
đầu gối. N ếu nằm đưa chân lên cao sẽ làm căng dây thần kinh, làm đau hơn. Điã sụn lưng
lòi ra cũng làm đau lưng, thường ở tuổi từ 30 tới 50, nhưng người già khi bị phong thấp,
đĩa sụn bị thoái hóa, cũng làm đau lưng.
. Ống xương lưng hẹp nhỏ lại do đĩa sụn giữa đốt xương lưng bị thoái hóa, hay đốt xương
lưng mọc gai, hay phong thấp khớp xương nằm giữa đốt xương sống cũng làm đau lưng.
. Phong thấp (osteoarthitis) của người lớn tuổi làm đau lưng. Cử động lưng sẽ giảm và
yếu đi. Khớp xương lưng bị viêm cứng (ankylosing spondylitis) gây đau lưng.
. Đau lưng cấp tính của phụ nữ có thể do nhiều nguyên nhân khác như: Bệnh liên hệ tử
cung, ống dẫn trứng, buồng trứng. Cũng có khi do những loại bệnh như endometriosis, tử
cung nằm không đúng chỗ, bướu tử cung, bướu hay ung thư buồng trứng, hay viêm vùng
chậu (pelvic inflammatory disease).
. Đau lưng cấp tính có thể do đau thận hay nhiễm trùng thận. Cũng có thể do sạn thận. Có
khi vừa đau lưng, vừa đau hông, hay chuyền trước bụng hay háng. Có khi làm nóng, lạnh,
ói mửa, đau đường tiểu.
. Đau lưng phụ nữ trong lúc mang bầu (50 phần trăm), phần lớn liên hệ tới bắp thịt sống
lưng hay bộ phận giây chằng xung quanh tử cung. Thường thì sau khi sanh xong sẽ hết

đau lưng. N hưng khoảng 10 phần trăm vẫn còn đau lưng, kéo dài một năm sau khi sanh
xong. Phụ nữ nếu đã từng bị đau lưng nhiều, khi có bầu dễ bị đau lưng cấp tính.
. (Đau lưng kinh niên không đề cập ở đây, nhưng cũng cần nhắc nhở những trường hợp
như phong thấp, làm cứng lưng buổi sáng. Hay loãng xuơng phần lớn lúc đàn bà mãn
kinh, có thể làm bể xương lưng).
Điều trị:
Vấn đề điều trị đau lưng đặt trong 3 căn bản: làm giảm đau lưng, giúp bệnh nhân trở lại
cuộc sống bình thuờng, và làm sao để khỏi bị đau trở lại.
Điều trị đau lưng gồm có:
. Khuyên nhủ, chỉ dẫn cho bệnh nhân.
. Thay đổi hoạt động hằng ngày.
. Bảo vệ cột sống lưng.
. Đắp nước nóng lạnh hay vật lý trị liệu.
. Tập thể dục.
. Uống thuốc giảm đau.
. Uống thuốc làm bắp thịt mềm giãn.
. Bệnh nhân nằm nghỉ ngơi, nhưng đừng quá 2-4 ngày
. N ếu đau lưng cấp tính kéo dài quá 4-6 tuần lễ, cần tìm hiểu thêm và cần sáng tỏ hơn vấn
đề định bệnh. Cũng cần tìm hiểu thêm nếu bị vấn đề tâm lý. Bệnh nhân cần gặp bác sĩ
chuyên môn về xương (orthopedics) hay thần kinh (N eurology) để truy tầm và định bệnh
chính xác.
. Trong trường hợp đau lưng cấp tính phức tạp, nhất là khi có liên hệ tới hệ thống thần
kinh hay cauda equina syndrome. Tất nhiên phải do bác sĩ chuyên môn giải phẫu
(orthopedics hay neurosurgery) chNn bệnh.
Tóm lại, đau lưng cấp tính có thể chữa trị bằng nhiều phương pháp nội, ngoại khoa. Phần
lớn bệnh sẽ thuyên giảm. N hưng trong trường hợp phức tạp, đau mãi mà không hết, hay
đau trở đi trở lại, cần phải đi sâu hơn trong vấn đề định bệnh và phải gặp bác sĩ chuyên
môn (orthopedics hay neurology).
Vài lời khuyên cho bệnh nhân đau lưng:
. Cần giảm cân lượng nếu bị mập.

. N ằm ngủ nghiêng một bên, gối thấp, không nằm sấp. N ếu phải nằm ngửa thì kê gối dưới
chân.
. Không cúi xuống, không khom lưng, không khiêng đồ nặng.
. Lúc đang làm, thỉnh thoảng nghỉ ngơi, vươn vai. Đi lòng vòng chút đỉnh, nếu phải ngồi
lâu hay phải đứng lâu.
. Đeo nịt lưng để bảo vệ lưng.
. Tập thể dục để giảm đau lưng. N hưng nên hỏi bác sĩ gia đình cách tập cho đúng.
Cập N hật:
Trong Báo
AmFamPractice, tập 75, số 8, 2007, Bs Scott Kindale Đau lưng cấp tính cộng
thêm đau thần kinh truyền xuống chân hay không đều không trầm trọng trong lúc đầu.
Chỉ cần hướng dẫn bệnh nhân cách tự lo đau lưng cấp tính và uống thuốc giảm đau là đủ.
Tuy nhiên có thể nguy hiểm khi gặp phải trường hợp đau lưng hội chứng đuôi ngựa bao
gồm rễ thần kinh lưng, thần kinh đốt sống cuối cùng, ung thư, nhiễm trùng, hay gẫy
xương lưng. Tất nhiên là trường hợp này phải theo dõi, và chuyển bác sĩ chuyên môn.
Mỗi ngày, ở Mỹ, có khoảng 5.6% bệnh nhân bị đau lưng. 18% bệnh nhân đã từng bị đau
lưng một tháng trước đây và đau lưng cũng là lý do bệnh nhân đến khám bác sĩ nhiều
nhất.
Bs Benedict M. Want và các đồng nghiệp trong báo
Spine, 29: 2350, 2004, cho biết khi
bệnh nhân bị đau lưng cấp tính điều trị ngay sẽ giúp bệnh nhân chóng lành bệnh hơn, có
đời sống tốt hơn là chỉ khuyến cáo bệnh nhân vẫn hoạt động như bình thường.
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô