Khoa Xuất bản, Phát hành quá trình phát triển và những yêu cầu đặt ra trong bối cảnh hiện nay

VĂN HĨA
NGHIÊN CỨU

KHOA XUẤT BẢN, PHÁT HÀNH
Q TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ NHỮNG YÊU CẦU ĐẶT RA
TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY
PHẠM THANH TÂM

Tóm tắt
60 năm ra đời, xây dựng và trưởng thành, Khoa Xuất bản, Phát hành đã có những đóng góp to lớn
cho sự nghiệp đào tạo cán bộ ngành xuất bản nói chung và phát hành sách nói riêng. Từ một đơn vị
đào tạo nghiệp vụ văn hóa, số lượng giảng viên ít ỏi, chương trình, mục tiêu đào tạo nghèo nàn, đến
nay khoa đã có một vị trí đặc biệt trong trường đại học đào tạo cán bộ văn hóa lớn nhất đất nước
(HUC), đồng thời đang nỗ lực khẳng định vị thế của mình trong đào tạo cán bộ trước u cầu của tồn
cầu hóa kinh tế.
Từ khóa: Khoa Xuất bản Phát hành, phát hành sách, xuất bản phẩm
Abstract
After 60 years of founding, building and growing, the Faculty of Publication has made a great
contribution to the training cause of publishing staff in general and book publishing in particular. From
the faculty which was just a cultural professional training unit with a small number of lecturers, poor
training programs and objectives, today, the Faculty has gained a special position in a biggest culture
training university of the nation (Hanoi University of Culture) and attempted to maintain its position in
training professional personnel to meet the requirements of economic globalization.
Keywords: Faculty of Publication and Distribution, issuing publications, publications.
1. Khoa Xuất bản, Phát hành - quá trình
hình thành và phát triển

N

gày 10/10/1952 Chủ tịch Hồ Chí
Minh ký Sắc lệnh 122/SL về việc

thành lập Nhà in Quốc gia, đã chính
thức cho ra đời ngành Xuất bản - In - Phát hành
sách Việt Nam (trong đó bao gồm các lĩnh vực:
xuất bản, báo chí, in và phát hành). Đây là sự
kiện trọng đại, khẳng định vị trí đặc biệt quan
trọng của ngành Xuất bản, Phát hành đối với
cơng cuộc cách mạng của đất nước. Cũng
chính trong thời gian này, Đảng và Nhà nước
đã trao cho ngành sứ mệnh quan trọng là
hoạt động trên lĩnh vực chính trị, tư tưởng và
văn hóa. Từ đó, cơng tác đào tạo cán bộ xuất
bản, phát hành đã được đặt ra và trở thành
một trong những nhiệm vụ quan trọng của sự
nghiệp kháng chiến kiến quốc.
Sự nghiệp đào tạo cán bộ xuất bản, phát
hành cũng trải qua những chặng đường hoạt
82

Số 27 - Tháng 3 - 2019

động gắn liền với sự phát triển của ngành và
lịch sử phát triển của dân tộc. Q trình đó
đầy gian nan, vất vả nhưng ghi nhận sự nỗ lực
vượt bậc và sáng tạo phi thường của các nhà
khoa học, nhà quản lý, của toàn ngành Xuất
bản, đặc biệt là tập thể những người thầy qua
nhiều thế hệ của cơ sở đào tạo. Với sứ mệnh là
đào tạo đội ngũ cán bộ vừa hồng, vừa chuyên
cho ngành, trong 60 năm qua Khoa Xuất bản,
Phát hành đã không ngừng nỗ lực đổi mới để

phù hợp nhu cầu xã hội. Q trình hoạt động
đó được thể hiện trong những giai đoạn lịch sử
khác nhau của đất nước:
1.1. Đào tạo cán bộ có trình độ trung cấp
trong điều kiện đất nước còn chiến tranh
Những tháng, năm đầu thành lập Trường,
do điều kiện khó khăn về mọi mặt và quy mơ
hoạt động cịn nhỏ hẹp, nên tổ chức của Khoa
cũng gắn liền với các ngành nghiệp vụ văn hóa
khác của Trường. Dưới định hướng của Đảng,


Số chuyên đề Kỷ niệm 60 năm
thành lập Trường ĐHVHHN

Nhà nước và sự chỉ đạo sâu sát của Bộ Văn hóa,
của Nhà trường, cơng tác đào tạo nghiệp vụ
xuất bản, phát hành sách trình độ trung cấp
và bồi dưỡng được triển khai tích cực. Lớp bồi
dưỡng nghiệp vụ xuất bản, phát hành đầu tiên
được chiêu sinh vào tháng 9/1960. Mục tiêu là
bồi dưỡng kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ
và trang bị phẩm chất chính trị, tư tưởng cho
cán bộ đang hoạt động trong các nhà xuất bản
và đơn vị phát hành sách. Cũng chính năm
1960, “Nhà nước đã quyết định thành lập Quốc
doanh phát hành sách Trung ương - cơ quan
quản lý tối cao của ngành Phát hành sách Việt
Nam. Các địa phương được gọi là Quốc doanh
phát hành sách tỉnh, thành phố” (4, tr.36).

Từ đây việc đào tạo cán bộ phát hành sách
đã có một bước phát triển mới, có sự tham gia
tích cực của cơ quan quản lý ngành cả về vật
chất, tinh thần và trí tuệ. Nhiều lớp bồi dưỡng,
lớp chuyên tu được mở ra với sự phối hợp
của Quốc doanh phát hành sách Trung ương.
“Tính đến năm 1963, số cán bộ phát hành sách
được đào tạo theo hình thức này đã lên tới
120 người. Trong đó nhiều người được giữ lại
trường và trở thành giáo viên của Khoa Phát
hành sách” (2).
Trong bối cảnh đế quốc Mỹ leo thang chiến
tranh ra miền Bắc, Trường phải sơ tán lên tỉnh
miền núi Hà Bắc (nay là tỉnh Bắc Giang). Trước
nhu cầu đào tạo cán bộ phát hành sách, tại nơi
sơ tán, công tác đào tạo của Khoa được tiếp
tục với tinh thần khẩn trương, nghiêm túc và
mở rộng mục tiêu. Dưới sự chỉ đạo của Bộ Văn
hóa (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch)
và Nhà trường, Khoa đã hồn thành sửa đổi
chương trình đào tạo theo hướng chuyên sâu
và mở thêm chương trình đào tạo mới. “Đó là
hai chương trình đào tạo trung cấp: đào tạo
nhân viên bán sách và đào tạo cán bộ kỹ thuật
phát hành sách. Hai chương trình này được
sử dụng có hiệu quả trong thời gian từ 1963 1977 ở các tỉnh phía Bắc và hàng chục năm sau
ở các tỉnh phía Nam. Kết quả, khoa đã đào tạo
và cung cấp cho ngành: 295 người có trình độ
trung cấp ở các tỉnh phía Bắc và các tỉnh phía
Nam là 315 người (3).

Số 27 - Tháng 3 - 2019

1.2. Đào tạo cán bộ phát hành sách trình
độ đại học trong bối cảnh hịa bình xây dựng
và bảo vệ đất nước
Đất nước thống nhất năm 1975, nhiệm vụ
đặt ra cho ngành Văn hóa nói chung và ngành
Phát hành sách nói riêng nặng nề hơn. Lúc này
nhu cầu đòi hỏi cán bộ cho ngành đã tăng gấp
đôi so với trước. Đồng thời để thực hiện đường
lối của Đảng, Nhà nước ta là xây dựng, phát
triển và bảo vệ đất nước, cần có những đột phá
trong đào tạo cán bộ văn hóa. Do đó, bên cạnh
việc đào tạo cán bộ trình độ trung cấp, cần
phát triển mục tiêu đào tạo cán bộ phát hành
sách ở bậc đại học để đáp ứng nhu cầu xã hội
trong tình hình mới. Thuận lợi của Khoa lúc này
là hồn thành và chuẩn trình độ đại học của
đội ngũ giảng viên. Những cán bộ, giảng viên
được đào tạo đại học ngành Xuất bản, Phát
hành ở Liên xô đã trở về (Năm 1974: 3 người,
năm 1976: 2 người); những cán bộ tốt nghiệp
trung cấp được giữ lại Khoa, được tiếp tục đào
tạo đại học trong nước cũng đã hoàn thành và
trở về khoa. Cán bộ giảng viên của Khoa đến
năm 1977 đã có 9 người, trong đó hầu hết có
trình độ đại học. Đây là đội ngũ giảng viên
nguồn để chuẩn bị cho việc mở chương trình
đào tạo cán bộ phát hành sách bậc đại học.
Với sự nỗ lực của toàn khoa, của ngành Phát

hành sách, sự hỗ trợ của chuyên gia xuất bản
Liên xơ và Đức, chương trình mục tiêu đào
tạo cán bộ trình độ đại học ngành Phát hành
sách được bắt đầu biên soạn từ năm 1976.
Một điều thật sự vui mừng là năm 1977, Khoa
Phát hành sách đã bảo vệ thành cơng chương
trình và tháng 10/1978 đã chính thức chiêu
sinh, đào tạo cán bộ bậc đại học ngành Phát
hành sách. Chuyển từ việc đào tạo hệ trung
cấp và bồi dưỡng nghiệp vụ sang đào tạo ở
trình độ đại học ngành Phát hành sách là một
bước tiến lớn, đánh dấu sự trưởng thành vượt
bậc của Khoa.
Trong hơn 10 năm thực hiện đào tạo cán
bộ phát hành sách bậc đại học, Khoa luôn cập
nhật nhu cầu thực tế của ngành và xu hướng
phát triển của xã hội để sửa chữa, bổ sung
chương trình cho hồn thiện. Đồng thời với
việc đào tạo, khoa còn tổ chức các hoạt động
nghiên cứu khoa học cho giảng viên, sinh

VĂN HÓA
NGHIÊN CỨU

83


VĂN HÓA
NGHIÊN CỨU

viên và các hoạt động khác theo yêu cầu của
nhà trường. Đặc biệt, 2 đề tài cấp Trường và
Ngành do giảng viên của Khoa thực hiện đã
được đánh giá cao là: “Điều tra nhu cầu sách
nông nghiệp ở các tỉnh phía Bắc” (1983) và “Tình
hình phân loại sách của ngành Phát hành sách
Việt Nam” (1985). Hoạt động nghiên cứu khoa
học của sinh viên Khoa Phát hành sách cũng
dành được nhiều giải thưởng, trong đó, sinh
viên Nguyễn Ngọc Bảo khóa 9 (nay là Phó Cục
trưởng Cục Xuất bản) đã dành giải thưởng
xuất sắc sinh viên nghiên cứu khoa học Thành
phố Hà Nội. Kết quả, từ năm 1978 - 1991, Khoa
đã đào tạo được “9 khóa đại học dài hạn với 395
cử nhân, trong đó ở Thành phố Hồ Chí Minh 1
khóa với 35 cử nhân; 3 khóa chuyên tu với 105
cử nhân, trong đó Thành phố Hồ Chí Minh 1
khóa với 32 cử nhân; 4 khóa đại học tại chức
với 231 cử nhân, trong đó Thành phố Hồ Chí
Minh 1 khóa với 57 cử nhân” (3). Mặc dù xuất
phát điểm có nhiều khó khăn so với các khoa
nghiệp vụ khác trong trường, nhưng với sự
đồn kết, nhất trí, nỗ lực của tập thể cán bộ,
giảng viên, Khoa Phát hành sách đã từng bước
vươn lên khẳng định mình và hồn thành tốt
chức năng, nhiệm vụ được giao. Khoa đã cung
cấp đội ngũ cán bộ có phẩm chất đạo đức tốt,
năng lực chun mơn cao cho ngành, trong đó
nhiều cán bộ đã trở thành nhà quản trị trong
hệ thống ngành Phát hành sách toàn quốc.

1.3. Đào tạo cử nhân kinh doanh xuất
bản phẩm trong nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa
Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ
VII đã mở ra một thời kỳ mới trong phát triển
kinh tế đất nước, đó là phát triển nền kinh tế thị
trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Nền
kinh tế thị trường với quy luật vận động của
nó đã tác động lên mọi mặt đối với các ngành
nghề và toàn xã hội. Ngành Xuất bản và Phát
hành sách cũng khơng nằm ngồi bối cảnh
đó. Ngành Phát hành sách lúc này đứng trước
những biến động lớn: Nhà nước thành lập Tổng
công ty Phát hành sách theo tinh thần Tổng
công ty 90, 91; các đơn vị phát hành sách địa
phương được thành lập công ty, chuyển sang
kinh doanh theo nhu cầu thị trường và định
hướng của Nhà nước. Nhu cầu thị trường có
biến động mạnh mẽ theo xu hướng có lựa chọn
84

Số 27 - Tháng 3 - 2019

cao; trên thị trường có đa dạng hóa các mặt
hàng và thành phần kinh doanh; cạnh tranh
gay gắt giữa lực lượng Nhà nước với tư nhân và
lực lượng kinh doanh xuất bản phẩm khác.
Trong bối cảnh đó, chương trình, mục tiêu
đào tạo cán bộ bậc đại học ngành Phát hành
sách đã tỏ ra không cịn phù hợp. Hai khóa

sinh viên ra trường tỷ lệ xin được việc làm thấp,
vì doanh nghiệp xuất bản phẩm tuyển dụng
nhân sự đã đặt yếu tố năng lực kinh doanh
theo định hướng lên hàng đầu. Ba năm liền
Khoa Phát hành sách phải dừng tuyển sinh.
Vấn đề cốt lõi và sự sống còn của khoa lúc này
là: Phải đổi mới chương trình, nội dung đào
tạo cập nhật thị trường và nhu cầu nhân sự của
các doanh nghiệp kinh doanh xuất bản phẩm.
Dưới sự chỉ đạo của Nhà trường, chi bộ Khoa
và toàn thể cán bộ giảng viên trong Khoa đã
tổ chức nhiều cuộc họp bàn thảo, nhiều cuộc
tọa đàm, mời các chuyên gia đào tạo kinh tế,
các nhà quản lý ngành tham dự và chia sẻ kinh
nghiệm. Đặc biệt, Khoa đã đề nghị Nhà trường
cử các giảng viên phù hợp đi đào tạo thạc sĩ,
tiến sĩ tại các trường kinh tế. Bên cạnh đó, Khoa
cịn tích cực sưu tầm, nghiên cứu, dịch các
chương trình đào tạo quản trị và kinh doanh
chuyên ngành xuất bản, kinh doanh xuất bản
phẩm, liên ngành của các nước trên thế giới...
Sau gần hai năm nỗ lực, Khoa Phát hành sách
đã xây dựng thành công chương trình mới:
Kinh doanh xuất bản phẩm. Một điều kỳ diệu
và hạnh phúc tràn ngập trên những gương
mặt bấy lâu lo lắng của toàn bộ lãnh đạo, giảng
viên Khoa Phát hành sách là tháng 01/1992 Bộ
đã duyệt và đánh giá chương trình đạt xuất
sắc. Ngay sau đó Trường Đại học Văn hóa Hà
Nội đã chính thức quyết định cho chiêu sinh,

đào tạo cán bộ kinh doanh xuất bản phẩm vào
năm học 1992 - 1993.
Lúc này, việc biên soạn bài giảng, bố trí
giảng viên cho các mơn học đặt ra bức thiết.
Được sự giúp đỡ, hợp tác của Khoa Thương
mại, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân (khoa
kết nghĩa), Khoa Phát hành sách nhanh chóng
hồn thành về cơ bản việc biên soạn hệ thống
bài giảng và bố trí giảng viên dạy, trong đó có
đến gần nửa số mơn học do giảng viên thỉnh
giảng từ các trường đại học: Kinh tế Quốc
dân, Thương mại, Ngoại thương. Được sự tài
trợ kinh phí của Tổng công ty Phát hành sách


Số chuyên đề Kỷ niệm 60 năm
thành lập Trường ĐHVHHN

Việt Nam, Khoa đã thực hiện một chiến lược
tuyên truyền, quảng cáo cho chương trình
mới. Mùa tuyển sinh năm học 1992 - 1993,
một hiện tượng chưa từng có đối với Trường,
với Khoa là: Số lượng thí sinh đăng ký thi vào
học Kinh doanh xuất bản phẩm đông nhất
với tỉ số điểm đạt cao nhất. Vì vậy, từ kế hoạch
tuyển sinh 60 sinh viên (một lớp), Nhà trường
đã cho phép Khoa tuyển 130 sinh viên (hai
lớp) và điểm chuẩn của Khoa cũng đạt tốp
cao so với các ngành khác. Từ đây sự nghiệp
đào tạo của Khoa đã chuyển sang một trang

mới, đáp ứng yêu cầu của thị trường và theo
định hướng phát triển của quốc gia. Quá trình
phát triển trong nhiều năm qua cũng là q
trình Khoa ln chỉnh sửa và hồn thiện nội
dung, chương trình đào tạo, bổ sung những
mơn học mới.
Từ những nỗ lực của Khoa và từ thực tế biến
động của thị trường trong xu thế hội nhập, cơ
quan quản lý đào tạo đã ban hành các văn bản
chính thức: Năm 2008, Bộ Giáo dục và Đào tạo
đã chính thức ban hành Khung chương trình
đào tạo ngành Phát hành xuất bản phẩm. Năm
2010, Bộ ban hành Thông tư số 14/2010/TT/
BGDĐT ngày 27/4/2010 về Danh mục giáo dục
đào tạo cấp IV trình độ cao đẳng, đại học; đổi
tên ngành đào tạo từ Phát hành xuất bản phẩm
thành Kinh doanh xuất bản phẩm, mã ngành là
51320402. Mặc dù, mãi đến năm 2010 chương
trình kinh doanh xuất bản phẩm mới được Bộ
Giáo dục và Đào tạo chính thức cơng nhận,
nhưng kiến thức kinh doanh xuất bản phẩm
đã được Khoa thực hiện đào tạo có hiệu quả
cao từ năm học 1992 - 1993 đến nay.
Chất lượng đội ngũ giảng viên cũng ngày
được nâng cao. “Đến năm 2004, Khoa đã có
14 giảng viên tại chỗ, trong đó: 1 giảng viên là
phó giáo sư, tiến sĩ; 3 giảng viên là thạc sĩ. Mặt
khác Khoa còn có một đội ngũ giảng viên kiêm
nhiệm với học hàm, học vị là giáo sư, phó giáo
sư, tiến sĩ từ các trường đại học danh tiếng

trong nước. Từ đây, hàng năm Khoa thường
tuyển sinh hai lớp với sỹ số đạt từ 120 - 130
sinh viên” (3).
Bước sang thế kỷ XXI, nhất là khi Việt Nam
đã chính thức ra nhập tổ chức thương mại
quốc tế WTO và ngành xuất bản tham gia
Cơng ước Berne, thì tên khoa, chương trình,
mục tiêu đào tạo luôn được xem xét, đổi
mới. Việc soạn thảo và bổ sung những học
Số 27 - Tháng 3 - 2019

phần mới, điều chỉnh kiến thức học phần và
chuẩn đầu ra theo yêu cầu xã hội được thực
hiện thường xuyên. Để đáp ứng mục tiêu hoạt
động trong bối cảnh toàn cầu hóa và nhu cầu
thực tế của ngành, Khoa đã nỗ lực nghiên cứu
và đề xuất mở rộng mục tiêu chương trình đào
tạo theo hướng đa dạng hóa và hiện đại hóa.
Bên cạnh đó, những đề tài nghiên cứu khoa
học cấp Nhà nước (đề tài nhánh), cấp Bộ, cấp
Trường được thực hiện gắn với nhu cầu và
đòi hỏi của kinh doanh xuất bản phẩm trong
nền kinh tế tồn cầu hóa. Những thành tích
Khoa Xuất bản, Phát hành đạt được đến nay
rất đáng ghi nhận: Với 12 giảng viên, 100%
có trình độ thạc sĩ trở lên, trong đó có 1 phó
giáo sư, 2 tiến sĩ, chất lượng sinh viên đào tạo
được nâng cao rõ rệt. Tuy chưa có ngành đào
tạo kinh doanh xuất bản phẩm sau đại học,
nhưng nhiều luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ

về xuất bản, kinh doanh xuất bản phẩm đã
được thực hiện với sự hướng dẫn của giảng
viên trong Khoa. Đến nay, Khoa đã biên soạn
được 6 giáo trình, đang tiến hành biên soạn
nhiều giáo trình khác; 100% học phần có tập
bài giảng.
2. Những yêu cầu đặt ra đối với Khoa Xuất
bản, Phát hành trong bối cảnh tồn cầu
hóa và cuộc Cách mạng cơng nghiệp 4.0
2.1. Tác động của tồn cầu hóa và Cách
mạng cơng nghiệp 4.0
Tồn cầu hóa là xu hướng tất yếu đối với
các nền kinh tế thế giới hiện nay, trong đó có
Việt Nam. Tồn cầu hóa kinh tế và cuộc Cách
mạng cơng nghiệp 4.0 (CMCN 4.0) đã mang
lại cơ hội cho các ngành nghề phát triển theo
xu hướng đột phá và tăng tốc. Sự phát triển
của cơng nghệ đã khiến cho quy trình sản
xuất rút ngắn, có khả năng tạo ra, sử dụng
những sản phẩm siêu hiện đạị, mới, hấp dẫn
và tiện ích gấp vài chục lần so với trước đây;
đồng thời cũng làm cho các nền kinh tế xích
lại gần nhau trên tinh thần hợp tác, chia sẻ,
học hỏi lẫn nhau. Ngành Xuất bản Việt Nam
cũng nằm trong bối cảnh đó. Với việc thực
hiện Công ước Berne năm 2004 về bảo hộ
quyền tác giả, ngành Xuất bản Việt Nam đã
chính thức hội nhập quốc tế. Từ đây, quan
hệ giữa ngành Xuất bản Việt Nam và thế giới
được mở rộng, đặc biệt, tháng 07/2007 Việt

Nam đã được cấp mã số sách quốc tế ISBN.
Đây là cơ hội lớn để ngành Xuất bản Việt Nam

VĂN HÓA
NGHIÊN CỨU

85


VĂN HÓA
NGHIÊN CỨU

giao dịch bản quyền và tham gia sâu hơn,
mạnh hơn trong lĩnh vực kinh doanh xuất,
nhập khẩu xuất bản phẩm. Những thành quả
mà tồn cầu hóa và CMCN 4.0 mang lại cho
ngành Xuất bản thể hiện rõ trên các mặt:
+ Cơng nghệ siêu hiện đại, tác động làm
hồn thiện hóa q trình sản xuất các xuất bản
phẩm, nâng cao khơng ngừng chất lượng và
hình thức, mẫu mã đa dạng của chúng.
+ Nhu cầu xuất bản phẩm tăng nhanh và
thể hiện ở nhiều chủng loại, tri thức khác nhau,
với ngơn ngữ và vật mang khác nhau. Đó là cơ
sở, là căn nguyên để phát triển sản xuất, kinh
doanh xuất bản phẩm và ra đời xuất bản phẩm
mới như ebook (sách điện tử), sách nói…
+ Sở hữu trí tuệ được đảm bảo sẽ kích thích
tài năng sáng tạo và giao dịch bản quyền
quốc tế được thực hiện, làm cho ngành cơng

nghiệp xuất bản Việt Nam hịa nhập với thế
giới, hướng tới văn minh, hiện đại.
+ Thị trường xuất bản phẩm phát triển và
mở rộng không chỉ trong quốc gia mà cịn tồn
cầu. Điều đó đã tạo ra sự cạnh tranh, hợp tác
trên cơ sở pháp luật giữa các chủ thể kinh tế.
+ Do nhu cầu kinh doanh và cạnh tranh
thị trường, các nhà sản xuất, nhà kinh doanh
xuất bản phẩm đã nỗ lực tìm kiếm giải pháp
mới và đa dạng hóa phương thức kinh doanh.
Đặc biệt trong đó là tìm kiếm nhân sự, các nhà
quản trị có tầm nhìn, năng lực tổ chức và kinh
doanh thích ứng thị trường tồn cầu hóa.
2.2. Yêu cầu đối với nhân sự kinh doanh
xuất bản phẩm
Từ đặc điểm trên của hoạt động xuất bản
đã đặt ra những yêu cầu cấp bách cho công tác
đào tạo nhân sự xuất bản và kinh doanh xuất
bản phẩm trong bối cảnh hiện nay, đó là:
+ Cần tạo ra đội ngũ nhân sự có bản lĩnh
kinh doanh và chịu được áp lực từ: Nhu cầu
của khách hàng với mong muốn đa dạng,
phong phú về chủng loại xuất bản phẩm và
đòi hỏi được thỏa mãn nhu cầu bằng các cách
khác nhau; nhân sự dám đương đầu với đối
thủ toàn cầu và biết cách biến đối thủ thành
đối tác của mình.
+ Nhân sự phải năng động, sáng tạo, cập
nhật nhanh với thị trường, biết hoạt động độc
lập và luôn luôn thay đổi, tìm kiếm sản phẩm

mới, phương pháp kinh doanh mới để thích
nghi thị trường tồn cầu.
86

Số 27 - Tháng 3 - 2019

+ Có năng lực cạnh tranh dựa trên thượng
tơn pháp luật của đất nước và quốc tế; đủ điều
kiện để đàm phán, giao dịch kinh doanh và thu
hút sự đầu tư của các doanh nghiệp xuất bản
phẩm thế giới.
+ Hiểu và biết xây dựng thương hiệu cho
chính mình, tổ chức của mình trên thị trường
trong nước cũng như thế giới nhằm hướng tới
phát triển, hiện đại và bền vững.
2.3. Yêu cầu đào tạo
Để đáp ứng được những yêu cầu trên đây,
Khoa Xuất bản, Phát hành cần hồn thiện
chương trình, mục tiêu đào tạo theo hướng:
Đa dạng hóa, chuẩn hóa và cập nhật thị trường
trong nước cũng như thế giới.
Thứ nhất, cần mở rộng ngành đào tạo. Với
tên Khoa Xuất bản, Phát hành đã đặt ra yêu
cầu đào tạo nhân sự cho hai lĩnh vực là xuất
bản (sản xuất) và phát hành (kinh doanh). Vậy
Khoa mặc nhiên có hai nhiệm vụ cần thực
hiện: Đào tạo nhân sự làm xuất bản và đào tạo
nhân sự làm kinh doanh xuất bản phẩm.
Thứ hai, cần mở các chuyên ngành đào
tạo. Việc đào tạo nhân sự kinh doanh xuất

bản phẩm đã trải qua 27 năm (có nhiều lần bổ
sung, chỉnh sửa), vì thế Khoa đã có trải nghiệm
sâu sắc về vấn đề này. Hiện nay, do đòi hỏi của
kinh doanh trong nền kinh tế tồn cầu hóa và
CMCN 4.0, những kiến thức trong đó cần mở
rộng, khơi sâu và phát sinh mới. Do đó, chương
trình kinh doanh xuất bản phẩm đã tỏ ra nặng
nề và khó đáp ứng đầy đủ vấn đề phát sinh từ
thực tế kinh doanh trên thị trường. Từ đó cần
những chuyên ngành của ngành Kinh doanh
xuất bản phẩm ra đời, nhằm cung cấp nhân
sự hoạt động chuyên sâu về các lĩnh vực kinh
doanh xuất bản phẩm.
Thứ ba, cần nhanh chóng mở chuyên
ngành đào tạo Quản trị kinh doanh xuất bản
phẩm. Vấn đề quản trị hiện nay đã đặt ra bức
thiết cho kinh doanh, thế giới đã nghiên cứu
và khẳng định kinh doanh có hiệu quả cao hay
khơng là do quản trị quyết định 70%, hành
vi kinh doanh chỉ chiếm 30%. Do đó nhiều
trường trên thế giới đã phát triển chương trình
này. Vấn đề quản trị kinh doanh ngày nay đã
đạt đến mức độ phức tạp như: Quản trị hệ
thống kinh doanh; quản trị chiến lược; quản
trị nhân sự; quản trị tài chính; quản trị phân
phối; quản trị rủi ro; quản trị chi phí; quản trị


Số chuyên đề Kỷ niệm 60 năm
thành lập Trường ĐHVHHN

xúc tiến; quản trị thương hiệu... Vì vậy, nếu chỉ
có một học phần quản trị doanh nghiệp kinh
doanh xuất bản phẩm như hiện nay thì khơng
thể có nhân sự quản trị những vấn đề mới phát
sinh của kinh doanh xuất bản phẩm và hoạt
động khơng chun nghiệp.
Cùng với đó, cần mở chuyên ngành đào tạo
Kinh doanh xuất bản phẩm quốc tế. Như trên đã
phân tích, hiện nay ngành Kinh doanh xuất bản
phẩm đã thực sự tham gia sâu vào thị trường
toàn cầu, nên việc đào tạo chuyên ngành này
là rất cần thiết, nhằm giúp nhà kinh doanh có
thể thực hiện tốt (hoạt động chuyên nghiệp)
các công việc: Nghiên cứu thị trường thế giới;
đàm phán giao dịch quốc tế; mở LC; hợp đồng
mua bán xuất bản phẩm quốc tế; quy trình tổ
chức phân phối và bán xuất bản phẩm trên
thị trường quốc tế; các hoạt động xúc tiến;
thanh toán quốc tế; quản trị nói chung, nhất là
nhân sự với văn hóa khác biệt... Hiện tại, trong
chương trình đào tạo của Khoa chỉ có một học
phần về vấn đề này (Kinh doanh xuất, nhập
khẩu xuất bản phẩm) sẽ không đáp ứng được
yêu cầu kinh doanh xuất bản phẩm quốc tế
mà các doanh nghiệp đang kỳ vọng. Như vậy,
chúng ta sẽ đẩy đối tác sử dụng nhân sự của
mình sang sử dụng nhân sự được đào tạo từ
các trường khác.
Thứ tư, cần làm mới tri thức các học phần

theo tinh thần hiện nay, để tránh dạy kiến thức
cũ, các thuật ngữ không phù hợp. Đào tạo
theo lối ứng dụng để đảm bảo chuẩn đầu ra,
người học có nhận thức lý luận vững vàng và
có kỹ năng chuyên nghiệp trong mọi hành vi
kinh doanh. Tăng cường học ngoại ngữ; tăng
cường công tác nghiên cứu thực tế; nên mở
rộng và đa dạng hình thức thi hết học phần:
Vấn đáp, tự luận, thuyết trình, làm chuyên đề,...
để đánh giá sinh viên.
Thứ năm, hồn thiện hóa đội ngũ giảng
viên khơng chỉ trên bằng cấp mà cịn là năng
lực của họ. Cần chun mơn hóa đội ngũ giảng
viên, nghĩa là giảng viên dạy học phần với kiến
thức nào, cần được đào tạo chuyên sâu về vấn
đề đó; nâng cao khả năng thuyết trình, tạo sự
hấp dẫn và thích học cho sinh viên; am hiểu
nghề và kỹ năng nghề nghiệp để tránh làm xa
rời giữa lý luận và thực tiễn. Đặc biệt là phải
biết truyền cảm hứng nghề cho sinh viên, để
giúp sinh viên yêu nghề, đam mê và thành
đạt. Giảng viên phải biết tiếng Anh - ngôn ngữ
Số 27 - Tháng 3 - 2019

quốc tế và tiến tới thông thạo, có thể giảng bài
bằng tiếng Anh.
Kết luận
60 năm là một chặng đường dài và cũng
là quá trình lịch sử chứng kiến sự ra đời, phát
triển trên mọi mặt của Khoa Xuất bản, Phát

hành. Sự đồn kết nhất trí, nỗ lực vượt bậc,
ham tìm tịi, học hỏi và u nghề là những giá
trị cốt lõi khiến Khoa đã vượt lên trên khả năng
của chính mình để hồn thành tốt sứ mệnh
được giao. Tuy nhiên, phía trước cịn đầy thách
thức với bối cảnh của ngành ln thay đổi, địi
hỏi Khoa phải có tầm nhìn chiến lược với tư
duy và phương pháp mang tính đột phá để trở
thành một cơ sở đào tạo nhân sự có uy tín cao,
đáp ứng sự kỳ vọng của ngành và của doanh
nghiệp hiện nay.
P.T.T
(PGS.TS, Nguyên Trưởng khoa Phát hành
xuất bản phẩm, Trường ĐHVHHN)
Tài liệu tham khảo
1. Cục Xuất bản (2015), Chiến lược phát triển
ngành Xuất bản Việt Nam đến năm 2020 và tầm
nhìn năm 2030, Hà Nội.
2. Khoa Kinh doanh xuất bản phẩm (1999),
Khoa Kinh doanh xuất bản phẩm - Quá trình xây
dựng và trưởng thành, Báo cáo tại Hội nghị khoa
học kỷ niệm 40 năm ngày thành lập Trường Đại
học Văn hóa Hà Nội, 25/3/1999.
3. Khoa Phát hành xuất bản phẩm (2004),
Nâng cao năng lực đào tạo cán bộ ngành Kinh
doanh xuất bản phẩm trong nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa, Báo cáo nhân kỷ
niệm 45 năm thành lập Trường Đại học Văn hóa
Hà Nội, ngày 26/3/2004.
4. Phạm Thị Thanh Tâm (1994), Lịch sử ngành

phát hành sách Việt Nam, Nxb. Văn hóa - Thơng
tin, Hà Nội.
5. Tổng cơng ty Phát hành sách Việt Nam
(2002), Báo cáo tổng kết hoạt động nhân dịp kỷ
niệm 50 năm thành lập ngành, Hà Nội, ngày
10/10/2002.
Ngày nhận bài: 26 - 12 - 2018
Ngày phản biện, đánh giá: 15 - 2- 2019
Ngày chấp nhận đăng: 20 - 3 - 2019

VĂN HÓA
NGHIÊN CỨU

87