Bài giảng Quản trị kinh doanh bảo hiểm: Bài 2 - ThS. Bùi Quỳnh Anh

BÀI 2
BẢO HIỂM XÃ HỘI, BẢO HIỂM Y TẾ,
BẢO HIỂM THẤT NGHIỆP
ThS. Bùi Quỳnh Anh
ThS. Nguyễn Thành Vinh
Khoa Bảo hiểm - Đại học Kinh tế Quốc dân

v1.015101206

1


TÌNH HUỐNG KHỞI ĐỘNG
Ơng Đỗ Văn Hùng tham gia BHXH 15 năm. Khi về hưu, ơng có được hưởng lương hưu
định kỳ hàng tháng không?

v1.015101206

2


MỤC TIÊU
•

Cung cấp cho sinh viên kiến thức tổng hợp về BHXH, BHYT, BHTN: khái
niệm, vai trò, nội dung cơ bản, quỹ tài chính.

•

Giúp sinh viên hiểu rõ được sự cần thiết của việc tham gia BHXH, BHYT,
BHTN và quyền lợi khi tham gia.

•

Giải quyết được các bài tập tình huống về chi trả quyền lợi bảo hiểm khi có
sự kiện bảo hiểm xảy ra.

v1.015101206

3


NỘI DUNG
Bảo hiểm xã hội

Bảo hiểm y tế

Bảo hiểm thất nghiệp

v1.015101206

4


1. BẢO HIỂM XÃ HỘI
1.1. Lịch sử ra đời của BHXH
1.2. Khái niệm và bản chất của BHXH
1.3. Vai trò của BHXH
1.4. Quỹ BHXH và mục đích sử dụng quỹ
1.5. BHXH Việt Nam

v1.015101206

5


1.1. LỊCH SỬ RA ĐỜI CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI
Sự cần thiết khách quan của BHXH
Cơ sở ra đời: Quan hệ thuê mướn lao động

Rủi ro, biến cố → ảnh hưởng đến người lao động, gia
đình, người sử dụng lao động và nền KT – CT – XH

Tự đối phó → thành lập hội tương hỗ → đấu tranh,
bãi công

Mâu thuẫn không tự giải quyết được → ảnh hưởng
sâu rộng
→ Nhà nước ban hành chính sách BHXH
v1.015101206

6


1.1. LỊCH SỬ RA ĐỜI CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI (tiếp theo)
Lịch sử ra đời của BHXH

Sau chiến tranh
Thế giới II
Châu Á, Châu Phi, Caribe
Đầu thế kỷ XX

Châu Âu, Mỹ la tinh, Bắc Mỹ
1850
Ra đời ở nước Phổ

v1.015101206

7


1.2. KHÁI NIỆM VÀ BẢN CHẤT CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI
•

Khái niệm về BHXH:
BHXH là sự đảm bảo thay thế, bù đắp một phần thu
nhập cho người lao động khi họ gặp phải những biến cố
làm giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm
trên cơ sở hình thành một quỹ tiền tệ tập trung, nhằm
góp phần đảm bảo an tồn đời sống của người lao
động và gia đình họ, góp phần đảm bảo an tồn xã hội.

•

Đối tượng của BHXH:
Phần thu nhập bị giảm hoặc mất của người lao động khi
họ gặp phải…

v1.015101206

8

1.2. KHÁI NIỆM VÀ BẢN CHẤT CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI (tiếp theo)
•

Bản chất của BHXH:
 BHXH là nhu cầu khách quan, đa dạng và
phức tạp.
 Mối quan hệ giữa các bên trong BHXH phát
sinh trên cơ sở quan hệ lao động, quan hệ
quản lí xã hội.
 Những biến cố… có thể xảy ra ngẫu nhiên
hoặc khơng ngẫu nhiên, trong q trình lao
động hoặc ngồi q trình lao động → rủi ro
xã hội.
 Phần thu nhập bị giảm hoặc mất của người
lao động sẽ được bù đắp, thay thế một phần
từ quỹ tiền tệ tập trung gọi là quỹ BHXH.

v1.015101206

9


1.2. KHÁI NIỆM VÀ BẢN CHẤT CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI

•

Mục tiêu của BHXH:
 Đảm bảo nhu cầu sinh sống thiết yếu của người lao động và gia đình.


Chăm sóc sức khỏe và chống bệnh tật.

 Xây dựng điều kiện sống đáp ứng các nhu cầu của dân cư và các nhu cầu đặc biệt của
người già, người tàn tật và trẻ em.

v1.015101206

10


1.3. VAI TRỊ CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI
•

Vai trị của BHXH:
 Đối với người lao động;
 Đối với người sử dụng lao động;
 Đối với Nhà nước và xã hội.

•

Vai trò của BHXH trong hệ thống an sinh xã hội:
 Lưới đầu tiên, quan trọng nhất của hệ thống an
sinh xã hội quốc gia;
 Điều tiết mạnh mẽ các chính sách khác trong hệ
thống an sinh xã hội.

v1.015101206

11

1.4. QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI
•

Quỹ BHXH là quỹ tài chính độc lập, tập trung ngồi ngân sách nhà nước;

•

Quỹ thống nhất;

•

Quỹ thành phần.

v1.015101206

12


1.4.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI
•

Ra đời, tồn tại và phát triển gắn với mục đích thực hiện
chính sách.

•

Khơng nhằm mục đích kinh doanh kiếm lời.
→ Ngun tắc quản lý quỹ: cân bằng thu - chi.

•

Phân phối quỹ vừa hồn trả, vừa khơng hồn trả.

•

Được quản lí để bảo tồn và tăng trưởng.

•

Là hạt nhân, là nội dung vật chất của tài chính BHXH.

•

Sự ra đời, tồn tại và phát triển quỹ BHXH phụ thuộc vào
trình độ phát triển kinh tế - xã hội, điều kiện lịch sử trong
từng thời kỳ của từng quốc gia.

v1.015101206

13


1.4.2. NGUỒN HÌNH THÀNH QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI
•

Đóng góp của người lao động

•

Đóng góp của người sử dụng lao động

•

Hỗ trợ, bù thiếu của Nhà nước

•

Các nguồn khác: lãi đầu tư, ủng hộ từ thiện…

v1.015101206

Nguồn cơ bản, quyết định độ lớn của
quỹ BHXH

14


1.4.3. PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH MỨC ĐÓNG GÓP

Căn cứ theo W
• Người lao động đóng góp

Căn cứ theo
thu nhập
Dựa theo thu nhập được

theo một tỷ lệ % nhất định

cân đối chung trong tồn bộ

so với Whàng tháng

nên kinh tế.

• Người sử dụng lao động
đóng góp theo một tỷ lệ %
nhất định so với tổng quỹ
lương đơn vị.

v1.015101206

15


1.4.4. MỤC ĐÍCH SỬ DỤNG QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI 2

1

1

Chi trả trợ cấp:
• Ngắn hạn
• Dài hạn

v1.015101206

2

Chi
Quản lý

3

3

Chi khác

16


ILO: Cơng ước 102 – Giơnevơ (6/1952)
1. Chăm sóc y tế → BHYT
2. Trợ cấp ốm đau
3. Trợ cấp thất nghiệp → BHTN
4. Trợ cấp tuổi già (Chế độ hưu trí)
5. Trợ cấp tai nạn lao động – bệnh
nghề nghiệp
6. Trợ cấp gia đình

•

Thực hiện ít nhất 3 chế độ

•

Trong đó ít nhất có 1 trong 5 chế độ:
3, 4, 5, 8, 9

7. Trợ cấp sinh đẻ
8. Trợ cấp khi tàn phế
9. Trợ cấp cho người còn sống
(Trợ cấp mất người nuôi dưỡng)

v1.015101206

17


Đặc điểm hệ thống các chế độ BHXH
•

Pháp luật quy định

•

Chi trả bằng tiền

•

Chia sẻ rủi ro, tổn thất

•

Chi trả chính là quyền lợi

•

Chi trả dựa vào đóng góp

•

Chi trả phụ thuộc quỹ

•

Chủ yếu chi định kỳ

•

Cần được điều chỉnh

•

v1.015101206

Bao trùm cả cuộc đời

18


1.5. BẢO HIỂM XÃ HỘI VIỆT NAM
1.5.1. Lịch sử
1.5.2. Hệ thống BHXH
1.5.3. Quỹ BHXH
1.5.4. Quản lý BHXH

v1.015101206

19


1.5.1. LỊCH SỬ
•

Thời Pháp thuộc

•

1961: Nghị định 218/CP – Điều lệ tạm thời

•

1995: Nghị định 12/CP – Điều lệ BHXH

•

2006: Luật BHXH

v1.015101206

20


1.5.2. HỆ THỐNG BẢO HIỂM XÃ HỘI
•

BHXH bắt buộc:
 Chế độ trợ cấp ốm đau;

 Chế độ trợ cấp tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp;
 Chế độ hưu trí;
 Chế độ thai sản;
 Chế độ tử tuất.

•

BHXH tự nguyện:
 Chế độ hưu trí;
 Chế độ tử tuất.

•

BH thất nghiệp

v1.015101206

21


1.5.3. QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI
•

Mức đóng góp:
 Theo quan điểm căn cứ theo tiền lương (BHXH bắt
buộc);
 Tỷ lệ đóng góp của người lao động < tỷ lệ đóng
góp của người sử dụng lao động;


•

Từ 2010 điều chỉnh tăng dần → có lộ trình.

Các quỹ thành phần:
 Quỹ BHXH bắt buộc:


Quỹ Ốm đau, thai sản;



Quỹ Tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp;



Quỹ hưu trí, tử tuất.

 Quỹ BHXH tự nguyện;
 Quỹ BHTN.

v1.015101206

22


1.5.4. QUẢN LÝ BẢO HIỂM XÃ HỘI
•

Quản lý nghiệp vụ → BHXH Việt Nam

(Quản lý hoạt động sự nghiệp BHXH)

•

Quản lí nhà nước → Bộ LĐ – TB – XH
Chính phủ

BHXH Việt Nam

Bộ LĐ-TB-XH

BHXH Tỉnh

Sở LĐ-TB-XH

BHXH Huyện

Phòng LĐ-TB-XH

Đại diện BHXH ở
cơ sở
v1.015101206

23


2. BẢO HIỂM Y TẾ
2.1. Sự cần thiết khách quan của BHYT
2.2. Đối tượng bảo hiểm và phạm vi BHYT
2.3. Quỹ BHYT

2.4. BHYT ở Việt Nam

v1.015101206

24


2.1. SỰ CẦN THIẾT KHÁCH QUAN CỦA BẢO HIỂM Y TẾ

Chi phí
y tế

•

Phịng bệnh

•

Chữa bệnh

•

Phục hồi chức năng

Thu
nhập

Sức khỏe

v1.015101206

25