(Luận văn thạc sĩ) Nghiên cứu cơ sở khoa học lập quy hoạch phòng chống úng ngập dựa trên phân tích rủi ro

B

GIÁO D C VĨ ĨO T O

TR

NG

B

NỌNG NGHI P VĨ PTNT

I H C TH Y L I

NGUY N THI N D NG

NGHIểN C U C S KHOA H C L P QUY HO CH
PHÒNG CH NG ỎNG NG P D A TRểN PHÂN TÍCH
R I RO

LU N ỄN TI N S K THU T

HĨăN I,ăN Mă2018


B ăGIÁOăD CăVĨă ĨOăT O
B ăNỌNGăNGHI PăVĨăPTNT
TR
NG
I H C TH Y L I

NGUY N THI N D NG

NGHIểN C U C S KHOA H C L P QUY HO CH
PHÒNG CH NG ỎNG NG P D A TRểN PHÂN TÍCH
R I RO
LU N ỄN TI N S K THU T

Chuyên ngành: K thu t tƠi nguyên n

c

Mư s : 62 ậ 58 ậ 02 - 12

NG

IăH

NGăD NăKHOAăH C

1. GS.TS. NGUY N QUANG KIM
2. PGS.TS. NGUY N THU HI N

HĨăN I,ăN Mă2018


L I CAM OAN
Tácă gi ă xină camă đoană đơyă lƠă cơngă trìnhă nghiênă c uă c aă chínhă tácă gi .ă Cácă k tă qu ă
nghiênăc uăvƠăcácăk tălu nătrongălu năánălƠătrungăth c,ăkhơngăsaoăchépăt ăb tăk ăm tă
ngu nănƠoăvƠăd
đ

iăb tăk ăhìnhăth cănƠo.Vi căthamăkh oăcácăngu nătƠiăli uă(n uăcó)ăđưă

căth căhi nătríchăd năvƠăghiăngu nătƠiăli uăthamăkh oăđúngăquyăđ nh.
Tác gi lu n án

Nguy n Thi n D ng

i


L I CỄM
uătiên,ăNCSăxinăg iăl iăcámă năt iăTr

ngă

N
iăh căTh yăl iăđưăt oăm iăđi uăki nă

thu năl iăchoăNCSătrongăth iăgianănghiênăc uăvƠăhoƠnăthƠnhălu năánăti năs .ă
V iălòngăbi tă năsơuăs cănh t,ăNCSăxinătrơnătr ngăg iăt i ng

iăth yăh

ngăd nănghiênă

c uăkhoaăh căGS.TS. Nguy năQuangăKimăvƠ PGS.TS. Nguy năThuăHi năđưăluônădƠnhă
th iăgianăquỦăbáuăvƠăítă iăc aămìnhăđ ăl ngăngheăvƠăđ aăraănh ngăđ nhăh
nh ăđóălu năánăm iăđ
lnănh năđ

ni mătin t

ngăđúngăđ nă

căhoƠnăthƠnhăđúngăti năđ .ăTrongăqătrìnhănghiênăc u, NCS

căs ă ngăh nhi tătìnhăvƠăvơăđi uăki n, chính s ă ngăh ,ăkhíchăl ăvƠăđ tă
ng c aăng

iăTh yăđưăgiúpăNCSăv ngătinătrongăsu tăquáătrìnhăth căhi nă

nghiênăc u.
NCSăxină g iă l iătriă ơnă đ nă cácă nhƠă khoaă h că trongă H iă đ ngă đánhă giáă lu nă ánă vìă đưă
dƠnhăth iăgianăvƠătơmăhuy tăđ ăđ căvƠăs aăch aălu năán.ăNCSăc ngăvôăcùngăbi tă nă
cácă th yă côă giáo,ă cácă nhƠă khoaă h că trongă vƠă ngoƠiă Tr

ngă

iă h că Th yă l iă đưă cóă

nh ngăđóngăgópăquỦăbáuăgiúpăNCSăhoƠnăthi nălu năán.
NCSăc ngăxinăđ

căg iăl iăc mă năchơnăthƠnhăđ năcácăth yăcôăvƠăđ ngănghi pă ăKhoaă

Kinh t ăvƠăQu nălỦăđ căbi tălƠăB ămơnăQu nălỦăXơyăd ngăđưăcóănh ngăđ ngăviên,ăchiaă
s ,ăgiúpăđ ăNCSătrongăsu tăquáătrìnhănghiênăc u.ăNCSăxin c mă năcácăb năbè,ăđ ngă
nghi p và các em sinh viên luôn sát cánh bên NCS.
Cu iăcùng,ăNCSăxinăđ

căg iăt iănh ngăng

bi tă nă sơuă s că vìă s ă yêuă th

iăthơn th

ngătrongăgiaăđìnhăc aămìnhăl iă

ngă vƠă ngă h ,ă dƠnhă th iăgiană vƠă đi uă ki năt tă nh tă đ ă

giúpăNCSăhoƠnăthƠnhănghiênăc u.
Xin trân tr ng cám n!

ii


M CL C
B

GIỄO D C VĨ ĨO T O ....................................................................................1

L I CAM OAN ...........................................................................................................i
L I CỄM
M CL C

N

.......................................................................................................... ii
......................................................................................................... iii

DANH M C CỄC T
M

U

VI T T T VĨ GI I THệCH THU T NG

.....................x

...........................................................................................................1

1. Tính c p thi t c a đ tƠi lu n án ..........................................................................1
2. M c tiêu nghiên c u...............................................................................................2
3. i t ng vƠ ph m vi nghiên c u .........................................................................3
4. H ng ti p c n vƠ ph ng pháp nghiên c u .....................................................3
5. ụ ngh a khoa h c vƠ th c ti n ...............................................................................5
6. Nh ng đóng góp m i c a lu n án .........................................................................5
7. C u trúc c a lu n án ..............................................................................................6
CH
NG 1. T NG QUAN CỄC NGHIểN C U QUY HO CH PHọNG
CH NG ỎNG NG P TRểN C S PHỂN TệCH R I RO ...................................7
1.1. Gi i thi u v r i ro úng ng p vƠ phơn tích r i ro úng ng p ...........................7
1.1.1.ăKháiăni măv ăr iăro .........................................................................................7
1.1.2.ăKháiăni măr iăroăthiênătai ................................................................................9
1.1.3.ăKháiăni măr iăroăúngăng pădoăm aăl .............................................................9
1.1.4.ăPhơnătíchăr iăroăvƠăm tăs ăthu tăng ădùngătrongăphơnătíchăr iăro .................10
1.2. T ng quan v các nghiên c u úng ng p do m a l trên th gi i ..................13
1.2.1.ăTìnhăhìnhăúngăng pătrênăth ăgi i ..................................................................13
1.2.2.ăQuanăđi măđánhăgiáăr iăroăúngăng p ............................................................15
1.2.3.ăCácănghiênăc uăd aătrênăc ăs ăphơnătíchăr iăroătrênăth ăgi i .......................17

1.3. T ng quan các nghiên c u r i ro úng ng p t i Vi t Nam .............................19
1.3.1.ăTìnhăhìnhăúngăng păt iăVi tăNam .................................................................19
1.3.2.ăNghiênăc uăđánhăgiáăr iăroăúngăng p ...........................................................20
1.3.3.ăNghiênăc uăđánhăgiáăr iăroăúngăng păd aătrênăphơnătíchăt iă uăr iăro .........22
1.4. Các t n t i trong nghiên c u r i ro úng ng p hi n nay t i Vi t Nam .........25
1.5. nh h ng nghiên c u và các v n đ c n gi i quy t c a lu n án ...............26
1.6. K t lu n Ch ng 1 ............................................................................................30
CH
NG 2 PH
NG PHỄP LU N V QUY HO CH PHọNG CH NG
ỎNG NG P D A TRểN PHỂN TệCH R I RO ....................................................31
2.1. Ti p c n quy ho ch gi m thi u r i ro úng ng p ............................................31
2.1.1.ăTi păc năkinhănghi mă(I) ..............................................................................32
2.1.2.ăTi păc năd aătrênăchuăk ăl păc aătr năng pă(II) ............................................33
iii


2.1.3.ăTi păc nătheoăchuăk ăl păc aăriêngăt ngăvùngă(III) ......................................33
2.1.4.ăTi păc năm căr iăroăch pănh năđ că(IV) ....................................................33
2.1.5.ăTi păc năphơnătíchăt iă uăr iăroă(V) ..............................................................34
2.2. Các ph ng pháp đánh giá gi m thi u r i ro do úng ng p ..........................38
2.2.1.ăPh ngăphápăphơnătíchăchiăphíăt iăthi uă(CostăMininizationăAnalysis- CMA)
........................................................................................................................38
2.2.2.ăPh ngăphápăphơnătíchăchiăphíăhi uăqu ă(CostăEffectivenessăAnalysis-CEA)
........................................................................................................................39
2.2.3.ăPh ngăphápăphơnătíchăđaăm cătiêuă(Multi-Criteria Analysis -MCA) .........40
2.2.4.ăPh ngăphápăphơnătíchăchiăphíăl iăíchă(CostăBenefităAnalysisă-CBA) ........41
2.3. Nh n d ng vƠ phơn lo i r i ro do úng ng p ...................................................44
2.3.1.ăNh năd ngăr iăroădoăúngăng p ......................................................................44
2.3.2.ăPhơnălo iăr iăroădo úng ng p .........................................................................45

2.4. Các ph ng pháp c l ng thi t h i r i ro úng ng p .................................48
2.4.1.ăXácăđ nhăđ iăt ngăvƠăph ngăphápănghiênăc uăphùăh p ...........................48
2.4.2.ăGi iăthi uăcácăph ngăphápăđánh giáătr căti păthi tăh iăr iăroăúngăng p .....49
2.4.3. Gi i thi uăcácăph ngăphápăđánhăgiáăgiánăti p thi t h i do úng ng p .........57
2.5. L a ch n ph ng pháp đ
c l ng thi t h i cho t ng đ i t ng ............59
2.6. Gi i thi u mô hình bƠi tốn t i u d a trên phơn tích r i ro úng ng p......61
2.6.1.ăMơăhìnhăbƠiătốnăt iă uăt ngăqtătrongăquyăho chăúngăng p......................62
2.6.2. Mơ hình bƠiătốnăt iă uăđ năgi nătrongăquyăho chăúngăng p.......................65
2.6.3.ăMơăhìnhăbƠiătốnăxácăđ nhăc păl ăc nătiêuăt iă u .........................................67
2.6.4.ăBƠiătốnătìmăgi iăphápăcơngătrìnhăt iă uă ngăv iăc pătiêuăt iă u..................68
2.7. Ph ng pháp gi i bƠi toán t i u phi tuy n ...................................................71
2.7.1.ăPh ngăphápăgi iăbƠiătốnăt iă uăphiătuy n ..................................................71
2.7.2.ă ăxu tăcơngăc ăgi iăbƠiătốnăt iă uăphiătuy n .............................................74
2.7.3.ăGi iăthi uăv ăph năm măgi iătoánăt iă uăGAMS ..........................................75
2.8. Phơn lo i, đi u tra, thu th p vƠ phơn tích s li u ...........................................76
2.8.1.ăPhơnălo iăs ăli u ............................................................................................76
2.8.2.ăPh ngăphápăđi uătraăthuăth păs ăli uăb ngăph ngăv nătr căti p .................77
2.8.3.ăPh ngăphápăphơnătíchăvƠăđánhăgiáăs ăli u ..................................................78
2.9. Ph ng pháp xơy d ng hƠm thi t h i vƠ hƠm chi phí đ u t ......................78
2.9.1 Cácăb căth căhi năxơyăd ngăhƠmăthi tăh iăvƠăhƠmăchiăphíăđ uăt ...............78
2.9.2 . Xây d ng hàm phi tuy n Y = a
.............................................................79
2.10. K t lu n Ch ng 2 ..........................................................................................79
CH
NG 3. XỂY D NG VĨ PHỂN TệCH K T QU MỌ HỊNH BĨI TOỄN
QUY HO CH PHọNG CH NG ỎNG NG P T I U L U V C SỌNG
PHAN- CĨ L T NH V NH PHỎC ..........................................................................81
3.1. LỦ do l a ch n vùng nghiên c u ......................................................................81
3.1.1. Gi i thi u v l uăv c sông Phan ậ Cà L t nhăV nhăPhúc ...........................81

iv


3.1.2.ăTìnhăhìnhăúngăng păvùngănghiênăc u ...........................................................88
3.1.3. L a ch n vùng nghiên c uăđi n hình ...........................................................89
3.2. Tính tốn, xơy d ng b n đ úng ng p vùng nghiên c u ...............................91
3.2.1.ăL aăch năcơngăc ătínhătốn...........................................................................91
3.2.2.ăThi tăl pămơăhìnhăth yăl căvƠăbiênătínhătốnăc aăvùngănghiênăc u .............91
3.2.3.ăK tăqu ătínhătốnăhi uăch nhămơăhình ...........................................................92
3.2.4.ăXácăđ nhăcácăk chăb nătínhătốnăđánhăgiáăhi nătr ngăúngăng p ....................93
3.2.5.ăK tăqu ătínhătốnăv iăhi nătr ngăcơngătrìnhătiêuăthốt ..................................95
3.2.6.ăPhơnătíchăk tăqu ătínhătốnăt ămơ hìnhăth yăl c ...........................................98
3.3. Tính tốn thi t h i kinh t ph c v bƠi toán quy ho ch tiêu vùng nghiên
c u ..........................................................................................................................100
3.3.1ăThi tăh iăt ăvi căm tăhoƠnătoƠnădi nătíchăcanhătácănơngănghi p .................100
3.3.2 Thi tăh iădoăgi măn ngăsu tăcơyătr ngănơngănghi p ....................................102
3.3.3 Thi tăh iăliênăquanăđ năchiăphíăkh căph căs ăc ăs aăch aănhƠăc a,ăđôăth ..103
3.3.4 Thi tăh iăc ăs ăh ăt ngăxưăh i ......................................................................104
3.3.5 Thi tăh iădoăgiáătr ăđ tăđaiăđ nhăc ăgi m ......................................................105
3.3.6 Thi tăh iădoăchiăphíăv ăsinhămơiătr ng .......................................................106
3.3.7 Thi tăh iăchiăphíăyăt ăcácăb nhădoăv ăsinhămơiătr ngăkém .........................107
3.3.8 Thi tăh iădoă nhăh ngăđ năho tăđ ngăs năxu tăcôngănghi p ......................108
3.3.9 Thi tăh iăliênăquanăđ năđìnhătr ăth iăgianălaoăđ ng,ăkinhădoanhăvƠăgiaoăthơng.
......................................................................................................................108
3.3.10 T ngăh păthi tăh iăvƠă căl ngăgiáătr ăr iădoăcònăl iătheoăt ngăc păl .109
3.4 Xơy d ng hƠm thi t h i do r i ro úng ng p vƠ hƠm chi phí đ u t ..........111
3.5. Xác đ nh c p ng p c n b o v t i u d a trên phơn tích r i ro .................113
3.5.1.ăXácăđ nhăc păl ăc năph iătiêuătheoăph ngăphápăt iă uăr iăr c ..................114
3.5.2.Xácăđ nhăc păl ăc nătiêuăt iă uătheoăph ngăphápăliênăt c .........................115
3.6. Tính tốn gi i pháp cơng trình tiêu ng v i c p l c n tiêu t i u ............117

3.6.1.ăPhơnătíchăvƠăl aăch năk chăb nătiêuă ngăv iăt năsu tăl ă10%ă(chuăk ăl păl iă
10ăn m) .................................................................................................................117
3.6.2. Tínhătốnăl aăch năph ngăánătiêuăt iă uăd aătrênăhƠmăliênăt c................128
3.7. Xơy d ng quy trình quy ho ch t i u r i ro úng ng p ...............................135
3.8. K t lu n Ch ng 3 ..........................................................................................141
K T LU N VĨ KI N NGH ...................................................................................143
1. Nh ng k t qu đ t đ c c a lu n án ...............................................................143
2. Nh ng ki n ngh c a lu n án ............................................................................144
3. Nh ng h n ch vƠ đ nh h ng phát tri n ti p theo ........................................144

v


DANH M C CỄC CỌNG TRỊNH ĩ CỌNG B

...............................................146

TĨI LI U THAM KH O.........................................................................................147
PH L C CH

NG 2 .............................................................................................154

PH L C CH

NG 3 .............................................................................................158

vi


DANH M C HỊNH V

Hình 1. 1. Phân lo i r i ro theo tính ch t.........................................................................8
Hình 1. 2.
Hình 1. 3. Ph

th th hi n r iăroăcònăd ăv i c p b o v c aăl ă(chuăk l p l i) ............13
ngăphápăs d ng b năđ đánhăgiáăr i ro úng ng p [50] .......................22

Hình 1.4.ăS ăđ nghiên c u c a lu n án ........................................................................29
Hình 2. 1. i m t iă uătrongăphơnătíchăr i ro úng ng p [61]........................................35
Hình 2. 2. Cácăđi m t iă uătrongăphơnătíchăt iă u .........................................................38
Hình 2. 3. Mơ t ph

ngăphápăphơnătíchăChiăphíăt i thi u (CMA) ...............................39

Hình 2.4. Mơ t ph

ngăphápăphơnătíchăchiăphí hi u qu (CEA) .................................39

Hình 2. 5. Mơ t ph

ngăphápăphơnătíchăđaăm c tiêu ...................................................40

Hình 2. 6. Quy trình qu n lý r i ro úng ng p tích h p v i phân tích chi phí l i ích .....43
Hình 2. 7. Ph

ngăphápăphơnătíchăchiăphíăl i ích trong gi m thi u r i ro ....................44

Hình 2.8. Phân lo i các lo i hình thi t h i do r i ro úng ng p ......................................45
Hìnhă2.ă9.S ăđ kh i nh n d ng, phân lo iăvƠăph
Hình 2.10. Bi u th t

ngăphápă

căl

ng thi t h i .........49

ngăquanăgiáănhƠăđ t v i c i thi t úng ng p ...............................59

Hình 2.11. Mơ ph ng quá trình tìm l i gi i t iă uăc a bài tốn ....................................73
Hình 3. 1. B năđ v tr đ aălỦăl uăv c sơng Phan ậ Cà L ..........................................81
Hình 3. 2. Vùng 2- l uăv c sông Phan ậ Cà L T nhăV nhăPhúcă(Vùngănghiênăc u) .82
Hình 3. 3.ă

a hình t nhiên vùng nghiên c u .............................................................83

Hình 3. 4. B năđ đ ng tr l
Hình 3. 5. B năđ m ngăl

ngăm aă1ăngƠyămaxănhi uăn măc a vùng nghiên c u ..85

i sông su iăl uăv c sông Phan ậ Cà L ............................86

Hình 3. 6.M t s hình nh úng ng p trong Vùng nghiên c uăn mă2008 ......................89
Hình 3. 7.ăS ăđ m ngăl

i tính tốn th y l c vùng nghiên c u ..................................94

Hình 3. 8. Mơ t kh n ngăúngăng p khi xu t hi năm aăl ăth

ng xuyên ....................96

Hình 3. 9. Mô t kh n ngăúngăng p xu t hi năm aăl ăchuăk 10ăn m.........................96
Hình 3. 10. Hàm quan h gi a công su t tr măb măvƠăv năđ uăt .............................111
Hình 3. 11. Quan h gi a t ng m căđ uăt ăbanăđ u và chu k l p l i c aăl ..............113
Hình 3. 12. Phân chia vùng nghiên c u thành ti uăl uăv c d aătrênăđ căđi m tiêu....114
Hình 3. 13. Xácăđ nh c păl ăb o v đ t t iă uăv r i ro ..............................................115
Hình 3. 14. Hàm quan h gi a r i ro, chi phí và chu k l p l i c aăl ........................116
Hình 3. 15. PhơnăchiaăvùngătiêuăvƠăph

ngăánătiêu.....................................................118
vii


Hình 3. 16. Mơ hình mơ ph ngăs ăđ tiêu c a toàn h th ng thu c vùng nghiên c u119
Hình 3. 17. Ph

ngăánăl a ch n quy ho ch tiêu t iă uăv r i ro ................................128

Hình 3. 18. Mơ ph ng q trình ho tăđ ng c aăch
Hình 3. 19. K t qu nghi m c aăch

ngătrìnhăGAMS ........................132

ngătrìnhă ng v i các bi n.................................134

Hình 3. 20. Quy trình tính tốn quy ho ch t iă uăr i ro úng ng p ..............................136
Hình 3. 21. C păl ăb o v t iă u..................................................................................139
Hìnhă3.ă22.Ph

ngăánăch n t iă uă ng v i c păl ăt iă u ............................................140

viii


DANH M C B NG BI U
B ng 2. 1. T ng h p các ti p c n quy ho ch gi m thi u r i ro úng ng p .....................32
B ng 2. 2. B ng phân lo i thi t h i do úng ng p...........................................................48
B ng 2.3. T ng h p các lo i thi t h iăvƠăph
B ng 2.4. B ng t ng h p c u trúc c a m tăch

ngăphápă

căl

ng giá tr thi t h i .......60

ngătrìnhăvi t trên GAMS ...................75

B ng 3. 1.

cătr ngăl

B ngă3.ă2.ă

cătr ngăhìnhătháiăkhuăv c c a m t s sơng chính....................................87

B ng 3. 3. M căn

ngăm aăgi l n nh t nhi uăn măc a vùng nghiên c u...........84

c l n nh t th căđoăvƠămôăph ng t i các v trí ki m tra..................92

B ng 3. 4. Di n bi n kh n ngăúngăng pătrongăđi u ki n hi n tr ng ............................95
B ng 3. 5. Phân b di n tích ng pătheoăđ sâu t i th iăđi m 24 gi max .....................95
B ng 3. 6. Di n tích b thi t h i do úng ng pătrongăđi u ki n hi n tr ng .....................97
B ng 3. 7. Th i gian duy trì ng p t i các v triăđ i di nătrongăđi u ki n hi n tr ng .....97
B ng 3.8. B ng t ng h p thi t h i và r i ro còn l i do m t di n tích lúa theo c păl 101
B ng 3.9. T ng h p thi t h i còn l i và r i ro còn l i c a hoa màu theo t ng c păl .101
B ng 3.10. T ng h p thi t h i còn l i và r i ro cịn l i c a ni tr ng th y s n ........102
B ng 3. 11. B ng tính giá tr n ngăsu t cây tr ng gi m do úng ng p .........................103
B ng 3. 12. B ng t ng h p thi t h i và r iăroăcònăd ădoăgi măn ngăsu t ...................103
B ng 3. 13. T ng h p r iăroăcònăd ătheoăt ng c p úng ng p (C păl ) .......................112
B ng 3. 14. K t qu phơnăl uăv c thu c vùng nghiên c u .........................................118
B ng 3. 15. B ng thi t k cácăph

ngăánăquyăho ch tiêu ng p ..................................120

B ng 3. 16. T ng h p di n tích ng p b ng pătheoăcácăph
B ng 3. 17. T ng h p thi t h iă cònă d ă c a t ngă ph

ngăánătiêuă(ha) ...............124

ngăánă quyă ho ch theo t n su t

P=10% .........................................................................................................................125
B ng 3. 18. T ng h păchiăphíăđ uăt ăxơyăd ngătheoăcácăph
B ng 3. 19. T ng h p r i ro c aăcácăph

ngăánătiêu ....................127

ngăánătiêu ..................................................127

ix


DANH M C CỄC T

VI T T T VĨ GI I THệCH THU T NG

CBA

Phơnătíchăchiăphíăl iăích

CEA

Phơnătíchăchiăphíăhi uăqu

CIF

Cost,ăInsurance,ăFreightă/GiáăthƠnh,ăB oăhi m,ăC

CMA

Phơnătíchăchiăphíăt iăthi u

CVM

Ph

FDI

ngăphápăđánhăgiáăng uănhiên
uăt ătr căti păn

căngoƠi

FRP

FloodăReturnăPeriodă(Chuăk ăl păc aăl )

FOB

FreeăOnăBoard/ăGiáăt iăbiênăgi iăxu tăkh u

GAMS

H ăth ngămơăhìnhăđ iăs ăt ngăqt

IPCC

yăbanăliênăchínhăph ăv ăbi năđ iăkhíăh u

LVS

L uăv căsơng

MC

Chi phí biên

MR

R iăroăbiên

NN&PTNN

Nơngănghi păvƠăPhátătri năNơngăthơn

RBO

Phơnătíchăt iă uăr iăro

QHTL

Quyăho chăth yăl i

TP

ThƠnhăPh

UBND

yăBanăNhơnăDơnă

VSL

Giáătr ăth ngăkêăc aănhơnăm ng

VNC

VSMT

VùngăNghiênăc u
V ăsinhămôiătr ng

WTA

ụămu năđ năbù/ăCh pănh năđ năbù

WTP

S năsƠngăchiătr

x

c


M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài lu n án
Trongănh ngăn măv aăquaătìnhătr ngúngăng p x yăraăv iăm tăxuăth ngƠyăcƠngăt ng,ă
cùngăv iădi năbi năph căt păc aăth iăti tădoăbi năđ iăkhíăh uăđưăvƠăđangăgơyăraănhi uă
thi tă h iă v ă tínhă m ng,ă gơyă t nă th tă to l nă v ă kinhă t xưă h iă vƠă môiă tr
ng p nhăh
c aăng

ng.ă Úng

ngănghiêmătr ngăđ nă t tăc ăcácăho tăđ ngăs năxu tăc ngănh ăcu căs ngă

iădơn.ăÚngăng p gơyăthi tăh iăkhơngăch ăđ iăv iăvùngănơngăthơn,ăvùngăvenăđơă

cóăt căđ ăđơăth ăhóaăcao,ămƠăđ căbi tănghiêmătr ngăđ iăv iăcác vùngăđôăth ăn iămƠăt pă
trung tƠiăs năvƠăcácăho tăđ ngăs năxu tăkinhăt ăl n.Hi nănay,ăh uăh tăcácăđôăth ăl n c aă
Vi tăNamăđ uălƠ n iăcóăcácăcơngătrìnhăxơyăd ngănhƠăcaoăt ngănh ăcơngăs ,ăcơngătrìnhă
cơngăc ngăvƠăch ăy uălƠănhƠă ăđangăm călênăsanăsát.ăQătrìnhăđơăth ăhóa di năraăt ngă
ngƠyăđưălƠmăchoăb ăm tăth măngƠyăcƠngătr ănênăb ăthuăh p,ăcácăaoăh ăb ăsanăl păd n,ă
h ăth ngătiêuăthốtăn

căxu ngăc p,ăkhơngăđ

cănơngăc păc iăt oăk păth iălƠăm tătrongă

nh ngă nguyênă nhơnă gơyă nênă tìnhă tr ngă úngă ng pă ă m tă s ă đôă th ă t iă Vi tă Nam,ă nh ă
m tăs ăđôăth ăquanătr ngănh ăTP.HƠăN i,ăTP. H ăChíăMinh,ăTP. C năTh ,ăTP. V nhă
Yênăt nhăV nhăPhúc.ăG năđơy,ăghiănh năt tr năm aăk ăl cădi năraăvƠoăn mă2008ăđưă
bi năThƠnhăph ăHƠăN iăthƠnhăm tăbi năn
M căđ ăthi tăh iăđ

că

c,ăgơyăthi tăh iăn ngăn ăv ăkinhăt xưăh i.ă

cătínhăs ăb c aătr n l tăvƠoăngƠyă30/10/2008ăt iăTPăHƠăN iă

ítă nh tă kho ngă 3000ă t ă đ ngă [1] (ch aă k ă cácă nhă h

ngă c aă s nă xu tă côngă nghi p,ă

d chă v ,ă duă l chă vƠă cácă thi tă h iă liênă quană đ nă s nă xu tă kinhă doanhă c aă ng

iă dơn).

NgoƠiănh ngăthi tăh iătr căti pătrênăcịnăcóănh ngăthi tăh iăgiánăti pănh ăphíăph căh iă
s năxu tăsauăúngăng p,ăchiăphíăv ăsinhămơiătr
ho tă đ ngă s nă xu tă vƠă nhă h
ngoƠiădoă mơiătr

ng,ăchiăphíăs căkh e,ăchiăphíădoăđìnhătr ă

ngă đ nă kh ă n ngă thuă hútă v nă đ uă t ă tr că ti pă t ă bênă

ngăđ uăt ănhi uăr iăroăcao.ăDoăđó, v n đ qu nălỦăúngăng p,ăgi mă

thi uă r iă roă úngă ng pb nă v ng lƠă h tă s că c nă thi t,ă ph iă mangă tính đ ngă b ă t ă quyă
ho ch,ăthi tăk ăxơyăd ngăvƠăqu nălỦăkhai thác cơng trình.
uăt ăgi măthi uăr iăroăthi tăh iăc aăúngăng p th căch tălƠăchiăphí choăcácăgi iăphápă
gi măthi uăr iăroă(baoăg măc ăgi iăphápăc ngăvƠăgi iăphápăm m)ăv iămongămu năgi mă
t iăm căth pănh tăcácătácăđ ngăc ngănh ăthi tăh iămƠăúngăng p gơyăraăchoăconăng
kinhăt ,ăxưăh iăvƠămôiătr

ng.ăCácăquy tăđ nhăđ uăt ăc năph iăđ
1

i,ă

căxemăxétăc năth nă

t ă giaiă đo nă quyă ho ch,ă thi tă k ă xơyă d ng,ă qu nă lỦă vƠă v nă hƠnhă khaiă thácă cácă cơngă
trìnhă đ uă t .ă Trongă cácă d ă ánă l pă quyă ho chă phòngă ch ngă r iă roă úngă ng pă hi nă nayă
th că hi nă ch ă y uă d aă trênă c ăs ătínhă tốnă b nă đ ă ng pă l t,ă xácă đ nhă l uă l

ngă c nă

tiêu,ăd aătrênădi nătíchăc nătiêuăđ ăl aăch năt năsu tătiêuăthi tăk ăchoăcơngătrìnhătiêuălƠă
xơyăd ngăđê,ăxơyăd ngătr măb mătiêu.ăTuyănhiênăc ăs ăl aăch nătu năsu tătiêuăthi tăk ă
c ngănh ăc năc ăl aăch năcôngăsu tăb măch aăđ măb oămangătínhăkhoaăh căvƠăth că
ti n,ăđ că bi tăđ iăv iăcácăvùngăúngăng pălƠăvùngăđơăth ăvƠăcóăt că đ ăđơăth ăhóaăcao,ă
ho căm tăđ ădơnăc ăt pătrungăcao,ăr iăroăúngăng păl iăđ căbi tăcao.ăR iăroăđ
theoăm tăngh aăr ngăđóălƠăcácăthi tăh iădoăúngăng păgơyăra.ă

căhi uă

iăv iăcácăquy tăđ nhăđ uă

t ăgi măthi uăr iăroăúngăng păc năph iăd aătrênăc ăs ăkhoaăh cătínhătốnăđ yăđ ăl iăíchă
c aăđ uăt ăđ măb oăgi măthi uăr iăroăúngăng păđ năm căt iăthi uănh t, đ tăgiáătr ăt iă uă
v ăr iăro.ăCơuăh iăđ

căđ tăraălƠăc ăs ănƠoăđ ălƠmăc năc ăl aăch năcácăquy tăđ nhăđ uă

t ăgi măthi uăđó?ăLi uăđ uăt ăgi măthi uăr iăroăúngăng p cóăđ măb oăđúngătheoăti pă
c năr iăroăb năv ng phùăh păv iăđi uăki năvƠăhoƠnăc nhăc aăVi tăNam hayăch a?ăCó
đ măb oăhi uăqu ăkinhăt ăxưăh iăkhông?
Úngăng p luônălƠăm iăđeăd aăhƠngăđ uăvƠăgơyăraănhi uăthi tăh iăv ăng
v iăs ă t ngă tr

iăvƠăc a.ăCùng

ngă c aă cácă ngƠnhă kinhă t ,ă s ă phátă tri nă c aă xưă h i,ă địiă h i cơng tác

qu nălỦ,ăphịngăch ngăthiênătai,ăđ căbi tăthiên taiúngăng p, nh măđ măb oăm căđ ăană
toàn v ăng

i,ăh năch ăđ năm căth pănh tăv ăthi tăh i kinhăt ăxưăh iăvƠămơiătr

ng.

Trongăb iăc nhăđóăNCS l aăch năđ ătƠi “Nghiên c u c s khoa h c l p quy ho ch
phòng ch ng úng ng p d a trên c s phân tích r i ro” v iă mongă mu nă xácă đ nhă
lƠmărõăc ăs ălỦălu năvƠăkhoaăh căđ ătínhătốnăbƠiătốnăquyăho chăphịngăch ngăr iăroă
úngăng pătheoătiêuăchíăt iăthi u (t iă u)ăcácăr iăro, thi tăh iăgơyăraăđ iăv iăconăng
kinhăt , xưăh iăvƠămôiătr

i,ă

ng.

2. M c tiêu nghiên c u
 Nghiên c u ph

ngăphápălu n, xây d ngăc ăs khoa h c ph c v tính tốn bài tốn

quy ho ch phịng ch ng úng ng p d aătrênăc ăs phân tích t iă uăv r i ro thi t h i
do úng ng p gây ra.
2

 V n d ngăc ăs nghiên c u lý thuy tăđ áp d ng tính tốn bài tốn quy ho ch tiêu
úng ng păchoăl uăv c sông Phan ậ Cà L t nhăV nhăPhúc.ă
3.

it

3.1.

ng vƠ ph m vi nghiên c u

it

ng nghiên c u

 R i ro thi t h i do úng ng păgơyăraăđ i v iăconăng
thi t h i v môiătr

i, ho tăđ ng s n xu t kinh t ,

ng và xã h i;

 Gi i pháp quy ho ch tiêu t ng th choăl uăv c sông Phan- Cà L t nhăV nhăPhúcă
đápă ng m c tiêu qu n lý r i ro úng ng p b n v ng trênăc ăs phân tích t iă uăv
r i ro thi t h i.
3.2. Ph m vi nghiên c u
 Nghiên c u r i ro úng ng p do hi năt

ngăm aăl n không tiêu thoát k p th i;

 Nghiên c uă đ xu t gi i pháp trongă giaiă đo n quy ho ch t ng th ,ă xácă đ nh công
su t thi t k c aăcácăcơngătrìnhăđ u m i,ăkhơngăxétăđ n các gi i pháp tiêu mang tính
c c b ,ătiêuăn

c gi a các b ph n cùng trong m t vùng nghiên c u;

 Phân tích t iă uăr i ro d a trênăc ăs l
ra cóăxétăđ n tính dài h năvƠăc

ng hóa ti n t các thi t h i do úng ng p gây

ngăđ úng ng p;

 Vùng nghiên c uăđi năhìnhălƠăl uăv c sơng Phan- Cà L t nhăV nhăPhúc;
 S li u tính tốn c a lu năánăđ

c c p nh tăđ năn mă2016,ăcóăxemăxétăđ n các quy

ho ch t ng th v s d ngăđ t đ năn mă2020,ăđ nhăh

ng phát tri n kinh t , xã h i

c a vùng nghiên c u l uăv c sông Phan-Cà L t nhăV nhăPhúc đ n 2030.
4. H
4.1. H

ng ti p c n vƠ ph

ng pháp nghiên c u

ng ti p c n nghiên c u

 Ti p c n h th ng: T ănghiênăc uălỦăthuy tăđ năápăd ngăđi năhìnhăvƠoăth căti n.ă
T ăxemăxétăcácăgi iăphápămangătínhătoƠnădi n,ăt ngăth ăđ năgi iăphápăchiăti t.ăT ă
xácă đ nhă nguyên,ă nh nă d ngă vƠă phơnă lo iă cácă lo iă thi tă h iă r iă roă úngă ng p.ă Xơyă
3


d ng,ăđ ăxu tăcácăgi iăphápă

căl

ngăthi tăh iăvƠăápăd ngănghiênăc uăđi năhìnhăc ă

th ;
 Ti p c n k th a: T cácăcơngătrìnhănghiênăc uăđưăcó, trênăc ăs ăth aăh

ngăcácăs ă

li uăvƠăk tăqu ăphơnătíchăđưăcó k tăh păv iăcácăs ăli uăthuăth p,ăđi uătraăb ăsung làm
c ăs ăđ uăvƠoăchoănghiênăc uătheo cáchăti păc năm i,ăkhoaăh căh n,ăđ măb oăyêuă
c uăth căti n.
4.2. Ph

ng pháp nghiên c u

Lu nă ánă s ă d ngă nhi uă ph
tínhă đ nhă l

ng,ă đ

ngăphápă nghiênă c uă v aă mangă tínhăđ nh tínhăv aă mangă

că v nă d ngă m tă cách linhă ho tă vƠă t ngă h pă tùy theo t ngă đ iă

t

ngă nghiênă c uă c ă th .ă ToƠnă b ă quáă trìnhă ti pă c nă v nă đ ,ă gi iă quy tă v nă đ ă đ uă

đ

căhi nă th că hóaă thơngă quaă vi că ápă d ngă tr că ti pă vƠoă nghiênă c uă đi nă hình.ă Cácă

ph

ngăphápănghiênăc uăđ

 Ph

căs ăd ngătrongălu năán:

ng pháp k th a: K ăth aănh ngăk tăqu ănghiênăc uăkhoaăh cătrongăcácăcơngă

trìnhăbƠiăbáo,ăd ăán,ănghiênăc uăc ălỦăthuy tăvƠăth căti nătrongăvƠăngoƠiăn
 Ph

ng pháp đ nh tính: Ph

ngăphápănƠyăđ

că ngăd ng đ phơnătíchăcácăthi tăh i,ă

cácăr iăroădoăúng ng p đ iăv iăm tăs ăthi tăh iăch aăth ăl
t ăv ăkinhăt ,ăxưăh iăvƠămôiătr
 Ph

ng pháp đ nh l

mơiătr
 Ph

c;

ngăhóaăthƠnhăgiáătr ăti nă

ng;

ng: Nghiênăc uăđ nhăl

ngăcácăgiáătr ăthi tăh iăng

i,ătƠiăs n,ă

ng,ăs căkh e,ănôngănghi p,ăcôngănghi păvƠăho tăđ ngăd chăv ăs năxu t;

ng pháp phân tích đa chi u:ăPhơnătíchăđánhăgiáăđaăchi uăv ăm căđ ăthi tăh i,ă

nhơnăt ăr iăroăc a cácăbênănh ăh ădơn, chuyên gia vƠăcácănhƠăqu nălỦăr iăro;
 Ph

ng pháp t i u: Xơyăd ngăbƠiătoánăt iă uăphiătuy n,ăthi tăl păhƠmăm cătiêuăvƠă

cácărƠngăbu căbƠiătốnăt iă utrênăc ăs ăphơnătíchăr iăro;
 Ph

ng pháp chun gia và tham v n c ng đ ng: Ki mătraăđánhăgiáăb ngăh i,ănh nă

di năvƠăphơnălo iăcácălo iăthi tăh iădoă úngăng păt iăvùngănghiênăc u; đi uătraătr că
ti pă cácă h ă giaă đìnhă trongă vùngă nghiênă c u,ă ph ngă v nă sơuă đ iă v iă cácă c ăs ăs nă
xu t,ăkinhădoanhăd chăv .
4


 Ph

ng pháp th ng kê: S ă d ngă đ ă phơnă tíchă t nă su tă m a,ă t nă su tă dịngă ch y,ă

phơnătíchăvƠăki măđ nhăch tăl
tốnăh căt

ngăs ăli uăđi uătra,ăxơyăd ngăvƠăki măđ nhăcácăhƠmă

ngăquan.

5. Ý ngh a khoa h c và th c ti n
5.1. Ý ngh a khoa h c
ưăh ăth ngăph



căl

ngăphápălu năkhoaăh căchoăvi cănh năd ng,ăphơnălo i,ăđánhăgiáăvƠă

ngăgiáătr ă(ti năt ăhóa)ăc aăcácălo iăhìnhăthi tăh i.

ưăt ngăh păcácămơăhìnhălỦăthuy tădùngăđ ă



căl

ngăcácăgiáătr ăthi tăh iădoă úng

ng p,ă lƠmă c ă s ă choă vi că phơnă tíchă đánhă giáă hi uă qu ă l iă íchă c aă cácă cơngă trìnhă
phịngăch ngăvƠăgi mănh ăr i ro do úngăng p.
 Xơyă d ngă thƠnhă cơngă bƠiă tốnă t iă uă d aă trênă phơnă tíchă r iă ro,ă xácă đ nhă ph

ngă

phápă gi i,ă côngă c ă gi iă bƠiă toánă lƠmă c ăs ăkhoaă h că choă cácă gi iă phápă quyă ho chă
đ uăt ăgi măthi uăr iăroăchoăm tăvùngăho căm tăl uăv căsông.
5.2. Ý ngh a th c ti n
ưă xơyă d ngă cácă ph


l

ngă phápă

că l

ngă thi tă h iă r iă roă úngă ng p.ă ưă ápă d ngă

ngăhóaăti năt ăđ iăv iăm tăs ălo iăhìnhăthi tăh iădoăúngăng pătrongăvùngănghiênă

c u- L uăv căsôngăPhanăậCƠăL ăt nhăV nhăPhúc.ă
 Xácăđ nhăđ

căl t iă uăc nătiêuăvƠăcácăgi iăphápăquyă ho chăt ngăth ăchoăbƠiătốnă

tiêuăc aăl uăv căsơngăPhan- CƠăL ăđ aăph năt nhăV nhăPhúc,ălƠmăc ăs ăchoăUBNDă
t nhăV nhăPhúcăb ătríăngơnăsáchăvƠăl aăch năph

ngăánăđ uăt ăcácăcơngătrìnhătiêuă

đ uăm i.
 Xácă đ nhă đ

că trìnhă t ă c ngă nh ă cácă b

că đ ă ti nă hƠnhă th că hi nă bƠiă tốnă quyă

ho ch d aătrênăphơnătích r iăroăchoăm tăvùngăho căm tăl uăv căsôngb ăúngăng p.
6. Nh ng đóng góp m i c a lu n án
 Xơyăd ngăđ

căph

ngăphápătíchăh păgi aăk ăthu tăvƠăkinhăt ăchoăl păquyăho chă

phịngăch ngăúngăng pătrênăc ăs ăphơnătíchăr iăro úngăng p.
 Xácăđ nhăt năsu tăl thi tăk ăt iă u vƠăgi iăphápătiêuăt ngăth t iă uăv ăr iăro choăl uă
v căsông Phan ậ CƠăL ăt nhăV nhăPhúc.
5


7. C u trúc c a lu n án
Khôngăk ăph năm ăđ u,ăk tălu năvƠăki năngh ,ălu năánăg mă3ăch
Ch

ng:

ng 1: T ngăquanăcácănghiênăc uăquyăho chăphịngăch ngăúngăng păd aătrênăc ă

s ăphơnătíchăr iăro.
Ch

ng 2: Ph

ngăphápălu năv ăquyăho chăphịngăch ngăúngăng păd aătrênăphơnătíchă

r iăro.
Ch

ng 3: Xơyăd ngăvƠăphơnătíchăk tăqu ămơăhìnhăbƠiătốnăquyăho chăphịngăch ng

úngăng păt iă uăl uăv căsơngăPhan- CƠăL ăt nhăV nhăPhúc.
Tóm t t n i dung t ng ch

Ch

ng:

ng 1 xácăđ nhăcácăv năđ ăc nănghiênăc u.ăT ngăquanăcácănghiênăc uăv ăr iăroă

úngăng pănóiăriêngăvƠăr iăroăng păl tănóiăchungătrênăTh ăgi iăvƠăVi tăNam.ăXácăđ nhă
cácăh

ngănghiênăc u,ăcáchăti păc năquyăho chăphòngăch ng r iăroăúngăng păhi nănayă

vƠăch ăraăđ

căcácăkho ngătr ngătrongăcácănghiênăc u.ăTrênăc ăs ăcácăkho ngătr ngă

trongănghiênăc u,ălu năánăđ uăxu tăcáchăti păc năquyăho chăphịngăch ngăúngăng păd aă
trênăphơnătíchăr iăro.ăCácănhi măv ănghiênăc u,ăh
nghiênăc uăc ngăđ
Ch

căxácăđ nhărõătrongăCh

ng 2 t ngăh p cácăc ăs ălỦăthuy tăchoăh

ngăti păc n,ăc ngănh ăph măviăc aă

ngă1.ă
ngănghiênăc uăquyăho chăphịngăch ngă

úngăng păd aătrênăphơnătíchăr iăro.ăTrongăqătrìnhăxácăđ nhăc ăs ălỦăthuy t,ăcácăh

ti păc năquyăho ch,ăph

ngăphápăđánhă giáăr iăroăúngăng pă s đ

ngă

căphơnătíchăđ ăl aă

ch năcáchăti păc nălỦăthuy tăvƠăbƠiătoánăphùăh pănh t.ăTrênăc ăs ăbƠiătoánălỦăthuy tă
xácăđ nhăl aăch năph

ngăphápăgi i,ăcơngăc ăh ătr ăgi iăbƠiătốnăphơnătíchăr iăroăsaoă

cho phùăh păv iăth căti năc aăVi tăNam.
Ch

ng 3 th ă hi nă k tă qu ă nghiênă c uă c ăs ălỦă thuy tă quyă ho chă phòngă ch ngă úngă

ng păđ

căápăd ngăc ăth ăchoăm tănghiênăc uăđi năhìnhălƠăl uăv căsơngăPhan- CƠăL ă

t nhăV nhăPhúc.ăK tăqu ănghiênăc uăth cănghi măs ăgiúpăchoăvi căc ăth ăhóaăgi aăbƠiă
tốn lỦăthuy tăvƠăbƠiătốnăápăd ng.ăM tănghiênăc uăphơnătíchăk tăqu ăt năsu tătiêuăt iă
uăvƠăt ăh păgi iăphápăcơngătrìnhăt iă uăchoăl uăv căsơngăPhan- CƠăL ăt nhăV nhăPhúcă
đ

căphơnătíchăvƠătrìnhăbƠyăc ăth .
6

CH

NG 1. T NG QUAN CÁC NGHIÊN C U QUY HO CH PHỊNG
CH NG ÚNG NG P TRểN C

S

PHÂN TÍCH R I RO

1.1. Gi i thi u v r i ro úng ng p và phân tích r i ro úng ng p
1.1.1. Khái ni m v r i ro
Khiănóiăv ăkháiăni măr iăro,ăcóăr tănhi uăđ nhăngh aăv ăr iăro,ătuy nhiên ch aăcóăm tă
đ nhăngh aăr iăroănƠoăth căs ăn iătr i vƠăbaoăhƠmăđ

căđ yăđ ăn iădungăvƠăỦăngh a.

Theo đ nhăngh aăc aăFrank Knight [2]thì “r i ro là s b t tr c có th đo l
hay “R i ro là m t tình tr ng trong đó các bi n c x y ra trong t
đ nh đ

ng đ

c”

ng lai có th xác

c”[3]. Theoăquanăđi măc aăIrvingă[4] thìăr iăroăcóăđ ăc păthêmăthƠnhăph năxácă

su tă“R i ro là m t s t ng h p nh ng s ng u nhiên có th đo l

ng đ

c b ng xác

su t”.ăTuyăv y, xácăsu tătrongăr iăroăph iăcóăm tăquyălu tăphơnăph iătheoăquanăđi mă
c aăcácănhƠăkinhăt ăHoaăK :ă“R i ro là hồn c nh trong đó m t s ki n x y ra v i m t
xác su t nh t đ nh ho c trong tr

ng h p quy mơ c a s ki n đó có m t quy lu t phân

ph i xác su t”.
Kháiăquátăchungăl i thìăr iăroăs ăg năli năv iăkh ăn ngăx yăraăc aăm tăs ăbi năc ăkhơngă
l

ngătr

t

ngălaiăhayănóiătheoăcáchăkhácălƠăs ăsaiăl chăsoăv i nh ngăgìăx yăraăđ

tr

căđ

căhayăđúngăh nălƠăm tăbi năc ămƠătaăhoƠnătoƠnăkhôngăch căch n trong
căd ăki năt ă

c vƠăs ăsaiăl chănƠyă l năvƠăkhácăbi tăđ năm căkhóăcóăth ăch pă nh năđ

c.ăHi nă

nayătrênăth ăgi iăđangăt năt iăsongăsongă3ăquanăđi măliênăquanăđ năđánhăgiáănhìnănh nă
v ăr iăro:ă(i) Quan đi m truy n th ng: Nh năm nhăđ năcácăm tătiêuăc c,ăthi tăh iăhayă
k tăqu ăkhôngăđ tănh ăm cătiêuă mongă mu năbanăđ uvƠătheoăquanăđi mănƠyăthìănhìnă
nh nă r iă roă hoƠnă toƠnă theoă chi uă h
m nhăđ năk tăqu ăx yăraătrongăt

ngă tiêuă c c;ă (ii) Quan đi m trung l p: Nh nă

ngălaiăkhácăbi tăso v iăd ăki năbanăđ uăhayăk ăho chă

banăđ uămƠăkhơngănh năm nhăvƠoătínhăch tătiêuăc căhayătíchăc c,ăt călƠăquanătơmăđ nă
s ăthayăđ iămƠăítăquanătơmăđ nătínhăch tăc aăs ăthayăđ i;ă(iii) Quan đi m m r ng:ăK ă
th aăc ăhaiăquanăđi mătrênănh ngăcóăs ănhìnănh năđánhăgiáămangătínhătoƠnădi năh năv ă
tínhăch tăvƠăm cătiêuăđ tăra,ătheoăquanăđi măm ăr ngăthìăs ăsaiăl chăsoăv iăm cătiêuă
banăđ uăcóăth ălƠăthi tăh iănh ngăc ngăcóăthêmăs ătíchăc căđóălƠăc ăh iăthayăđ iămangă
tínhătíchăc c.ă i uănƠyăđ

călỦăgi iălƠătrongăcùngăm tăv năđ ătaălnănhìnănh năđ
7

că


c ăhaiăm tăc aănó,ăđóălƠătiêuăc căm tănƠy,ăđ iăv iăng
ăm tăkhácvƠăđ iăv iăng

iănƠy,ănh ngăc ngăl iălƠătíchăc că

iăkhác.ăQuanăđi măm ăr ngănƠyăđ

căđónănh năđ ăđánhăgiáă

xemăxétăr iăroăm tăcáchătoƠnădi năh n,ăđ măb oăs ăcôngăb ngăh n.
Khiănghiênăc uăv ăr iăro,ăchúngătaăc ngăc năphơnăbi tănh ngătìnhăhu ngăr iăroăv iăcácă
tìnhăhu ngxácăđ nhăhayăv iătìnhăhu ngăb tăđ nh. Tình hu ng xác đ nh: S ăch căch nă
v ă k tă qu ă s ă đ tă đ

că trongă t

ngă laiă g nă (tìnhă hu ngă hi n). Tình hu ng r i ro:

Khơngăch căch năv ăk tăqu ăs ăđ tăđ
tínhăđ

cătrongăt

ngălaiătrungăh nănh ngăcóăth ă

că

căxácă su tă x yă raă c aă cácă vi nă c nhămƠă chúngă taă mongă mu nă (n uă chúngătaă

ti nă hƠnhă nghiênă c uă m tă cáchă đ yă đ ă vƠă khoaă h c). Tình hu ng b t đ nh: Không
ch căch năv ăk tăqu ăs ăđ tăđ

cătrongăt

su tăx yăraăc aăcácăbi năc ătrongăt

tómă t tă vƠă phơnă lo iă theoă cácă tr

ngălaiăđ ngăth iăkhôngă

ngălaiă(bi năc ăm ).

cătínhăđ

ămơăhìnhăhóa,ăr iăroăđ

că

ngă h pă sau:ă (1)ă Phơnă lo iă r iă roă theoă tiêuă chí;ă (2)ă

Phơnă lo i r iă roă theoă ph mă viă môiă tr

ng;ă (3)ă Phơnă lo i r i ro theo tớnh ch t (Hỡnh

1.1).
Phân loại rủi ro
theo tính chất
Tĩnh
(đơn giản, tổn thất
về vật chất ảnh
h-ởng ít đều đặn)

Động
(do quá trình vận động,
tổn thất nhiều, không
dự đoán đ-ợc)

Có thể
Tính khái quát

Không thể
Tính khái quát

Thuần tuý
(chỉ mang lại thiệt
hại)

Suy đoán
(có thể mang lại thiệt
hại hoặc cơ hội)

Riêng biệt
(do vô ý, cố tình
phạm lỗi)

cxỏc

Cơ bản
(thiên tai, kinh tế
suy thoái)

Riêng biệt
(do biến cố chủ
quan của cá nhân)

Hỡnh 1. 1. Phnlo ir irotheotớnhch t

8

Cơ bản
(do tác động t-ơng
hỗ của xà héi)


Theoăcáchăth căphơnălo iăr iăroătheoătínhăch tă(Hìnhă1.1)ăr i ro thiên tai c ngăđ

că

xem lƠăm tălo iăhìnhăr iăro, v ăc ăb năth ăhi nătínhătiêuăc căđóălƠănh ngăthi tăh iăđ iă
v iăconăng

i, ho tăđ ngăs năxu tăkinhăt ,ăxưăh iăvƠămôiătr

ng.

1.1.2. Khái ni m r i ro thiên tai
Vi tăNamăn mătrongăvùngănhi tăđ iăgióămùa,ălƠăm tătrongănh ngăn
ngăch uă nhăh

Châu Á -Thái BìnhăD

ngăn ngăn ădoăth

căthu căkhuăv că

ngăxuyênăph iăđ iăm tăv iă

nhi uălo iăhìnhăthiênătaiăkh căli t.ăThiênătaiăđưăx yăraă ăh uăh tăkh păcácăkhuăv cătrênă
c ăn

c,ăgơyănhi uăt năth tătoăl năv ăng

tácăđ ngăx uăđ nămôiătr

i,ătƠiăs n,ăc ăs ăh ăt ng,ăkinhăt ,ăxưăh iăvƠă

ng.ăTheoăbáoăcáoăc aăNgơnăhƠngăTh ăGi iă(2010)[5], trong

10ăn mătr ăl iăđơy,ătrungăbìnhăhƠngăn măcóăt iă750ăng
tƠiăs nă
nhăh

cătínhăt

ngăđ

iăch tăvƠăm tătích,ăthi tăh iăv ă

ngăkho ngă1-1.5%GDP, cóătrênă70%ădơnăs ăVi tăNamăch uă

ngătr căti păr iăroăthiênătai,ăđi uănƠyăđeăd aăđ năs ăphátătri năc aăVi tăNamă

c ngănh ătháchăth că m cătiêuă qu că giaăv ă c iăthi nă vƠăgi măthi uăđóiănghèo.ăDoăđóă
c năthi tăph iăcóăm tăchi năl

căthíchă ngăvƠăgi mănh ăr iăroăthiênătaiănh măphátătri nă

b năv ng.ă
Theo lu tăPhòngăch ngăthiênătai s ă33,ăQu căh iă13ă(2013)[6], thiên tai lƠăhi năt
t ănhiênăb tăth

ngăcóăth ăgơyăthi tăh iăv ăng

i,ătƠiăs n,ămôiătr

ngă

ng,ăđi uăki năs ngă

vƠăcácăho tăđ ngăkinhăt - xưăh i.ăTheo lu tăPhịngăch ngăthiênătaiăthìăcóă19ălo iăhìnhă
thiênătaiăđ

căxácăđ nh (bưoăvƠăápăth pănhi tăđ i,ăl c,ăl ,ăng păl tă(úngăng p),ăl ăquét,

h năhán,ăm aăđá,ăl ăđ t...) trongăđóăúngăng pădoăm aăl ăđ

căxácăđ nh lƠăm tălo iăhìnhă

thiên tai.
1.1.3. Khái ni m r i ro úng ng p do m a l
 Ng p l t: Hi nă t

ngă n

că ng pă v

tă quáă m că bìnhă th

trình,ănhƠăc a,ăcơyăc i,ăđ ngăru ngăvà nhăh

ng[7], lƠmă ng pă côngă

ngăđ năs năxu tăvƠăđ iăs ng.Ng păl tăcó

th ăngunănhơnădoăl ătrênăcácăsơngăl nălƠmătrƠnăho căv ăđêăsơng,ăc ngăcóăth ălƠădoă
hi năt

ngăm aăl năkéoădƠiă(th

ngăkèmătheoăbưoăl n)ăcácăcơngătrìnhătiêuăthốtăn

khơngăđ măb o tiêuăthốtăk păth i s ăd năđ năng păc ăs ăh ăt ngă kinhăt ă nhăh

că
ngă

đ năđ iăs ngăsinhăho tăvƠăs năxu t.ăNgoƠiăra, t iăm tăs ăvùngăđ ngăb ngăc aăsôngăti pă
giápăv iăbi n,ădoătácăđ ngăc aăbi năđ iăkhíăh uăn
9

căbi nădơng,ăkhiăcó tri uăc

ngălà


nguyênă nhơnă d nă đ nă ng pă l t c aă cácă vùngă đ t,ă c ă dơnă sinhă s ngă g nă c aă sôngă b ă

bi năđ căbi tăch uăs ă nhăh
 Úng ng p:
hi năt

ngăc aăhi năt

ngăbi năđ iăkhíăh u,ăn

căbi nădơng.

căcoiălƠăm tăd ngăc aăng păl tăkhiănguyênănhơnăc aăúngăng pălƠădoă

ngăm aăl năkéoădƠiăho căhi năt

ngăn

s ăh ăt ngăđeăd aăđ nătínhăm ngăconăng

căth yătri uădơngăcaoălƠmăng păcácăc ă

iăvƠă nhăh

t .ă i năhìnhătrongănh ngăn măg năđơyăth

ngăđ năho tăđ ngăs năxu tăkinhă

ngăxuyênăx yăraătìnhătr ngăúngăng păđ iă

v iăm tăs ăđôăth ăl năhayămi năh ăl uăc aăcácăconăsôngăl n.ăÚngăng păth

ngăxuyênă

x yă raă đ iă v iă cácă thƠnhă ph ă l nă nh :ThƠnhă Ph ă HƠă N i,ă ThƠnhă Ph ă H ă ChíăMinh,ă
ThànhăPh ăV nhăYênăt nhăV nhăPhúc,ăThƠnhăph ăVinhăt nhăNgh ăAn[8]...
 R i ro úng ng p:
ch t,ăcácă nhăh

că hi uă lƠă nh ngă thi tă h iă liênă quană đ nă ng

i,ă tƠiă s nă v tă

ngăđ năho tăđ ngăs năxu tăvƠăphátătri năkinhăt ăc aăt ngăcáăth ,ăh ă

giaăđìnhăhayăc aăvùngăch uă nhăh

ngăc aăúngăng p. Úngăng păth

ngăxuyênăx yăraă

khiăcóăm aăl ăgơyăt năh iăl năchoăđ iăs ngăkinhăt ăvƠăanăninhăxưăh iădoăv yăđ ăgi iă
quy tăđ

cătìnhătr ngăúngăng păc năthi tăph iăđ

bi tătrongănh ngăn mătr ăl iăđơy,ăkhiăhi năt
t ngăv ăquyămôăvƠăc

ngăđ ăcácăhi năt

kinhăt ăvƠătƠnăpháămôiătr

că

ngăbi năđ iăkhíăh uăđưăvƠăđangălƠmăgiaă

ngăc căđoan.

Trongălu năán, r iăro úngăng pădoăhi năt
thốt nên gây thi tăh iăđ năng

căs ăquanătơmăc aătoƠnăxưăh i.ă

ngă m aăl n gây úng ng păkhông k p tiêu

i,ătƠiăs n,ăthi tăh iăliênăquanăđ năho tăđ ngăs năxu tă

ng.ăHi năt

ng úng ng p đ

cănghiênăc uăvà xemxét v iă

m tăph măviăr ngăl n, đ yăđ ăcácălo iăhìnhă úngăng pă baoăg măúng ng păvùngănơng
nghi p,ăvùngănơngăthơn,ăúng ng păvùngăđơăth ăhayăvùngăcóăt căđ ăđơăth ăhóaăcao. R iă
roăúngăng păđ

cănghiênăc uăvƠ s ăd ng xuyênăsu tătrongălu năánănƠy.

1.1.4. Phân tích r i ro và m t s thu t ng dùng trong phân tích r i ro
 Phân tích r i ro (Risk analysis), Theo Vrouwenvelder (2001)[9] lƠăs ăphơnătíchăcóă

tínhăh ăth ngăcácăđ cătr ng,ătínhăch tăc aăr iăroăvƠăđ nhăl

ngăr iăroăm tăcáchăt tănh tă

cóăth .ăPhơnătíchăr iăroăbaoăg măc ăphơnătíchăđ nhătínhăvƠăphơnătíchăđ nhăl
đóăphơnătíchăđ nhăl

ng,ătrongă

ngăbaoăg măxácăđ nhăxácăxu tăvƠăgiáătr thi tăh iă ngăv iăt ngăs ă

ki n.ăTheoănghiênăc uăc aăRudolfăFaberă(2006)[10] phơnătíchăr iăroăbaoăg m:ăMơăt ă

10


h ăth ng;ăXácăđ nhănguyăc ăr iăro;ăXácăđ nhăcácăk chăb n;ăPhơnătíchăth yăv năth yăl c;ă
Phân tíchăthi tăh i;ă nhăl

ngăr iăro.

 Nguy c r i ro (Hazard) liênă quană đ nă xácă su tă x yă raă cácă k chă b nă úngă ng pă
th

ngăđ

căhi uătheoăcácăt năsu tăl ăhayăt năsu tăng p[11].

 Tính d t n th
khuynhăh

ng (Vulnerability) lƠăxuăh

ngănƠyă đ

ng,ăkhuynhăh

ngăb ă nhăh

ngăx u,ă

căc uăthƠnhăb iăđ cătínhăbênătrongăc aăcácăy uăt ă nhăh

ng.ă

Trongă l nhă v că r iă roă thiênă taiă nóiă chungă vƠă r iă roă úngă ng pă nóiă riêng,ă theoă tácă gi ă
Wisner et al. (2004)[12]baoăg măcácăđ cătínhăc aăm tăcáănhơnăhayăm tăc ngăđ ngăcóă
liênăquanăđ năkh ăn ngăc aăh ăv ăd ăđốn,ăđ iăphó,ăch ngăl iăvƠăph căh iăđ iăv iăcácă
tácăđ ngăcóăh iăc aăhi năt
m tăđ iăt

ngăv tălỦ.ăTr

căkhiăphơnătích tínhăd ăb ăt năth

ngăc aă

ng c ăth ănƠoăđóăthìăc năph iăch ărõăvƠăđiăkèmăv iăcácăđ căđi măv ătríăđ aă

lỦ,ă đơyă c ngă lƠă lỦă doă gi iă thíchă v iăchúngă taă r ngă cùngă v iă m tă c pă đ ă ng pă thìăcácă

vùngă khácă nhauă s ă ch uă nh ngă tácă đ ngă c ngă nh ă t nă th tă khácă nhauă (gi ă đ nhă v iă
cùngăm tăh ăth ngăch ngăch uăr iăro). Víăd ăng păđơăth ăs ăthi tăh iăl năh năr tănhi uă
soăv iăng păvùngăđ ngăb ngănơngănghi p,ăđi uănƠyăliênăquanăđ nătínhăd ăb ăt năth

ngă

khácănhauă ngăv iăcácăvùngăc ăth ădoăliênăquanăđ năxưăh i,ăv năhóa,ăs ăphátătri năkinhă
t ăc aăđ aăph

ng.ăTínhă d ăt năth

tínhăd ăb ăt năth
ng

ngăbaoăg mătínhăd ăt năth

ngăc ngăđ ng.ăTínhăd ăt năth

ngăc aăcáănhơnăhayă

ngăc aăc ngăđ ngăliênăquanăđ năconă

i,ăxưăh i,ăc ăs ăh ăăt ng,ătƠiăs năc ngănh ăquáătrìnhăphátătri năkinhăt ăc aăc ngă

đ ngăđó.ăHi uătheoăm tăcáchăh păh n,ătínhăd ăt năth

ngălƠăhƠmăc aă“Tính ph i bày”,ă

“Tính nh y”ă vƠă ắKh n ng ch ng ch u” c aă c ngă đ ngă đóă tr

că r iă roă thiênă taiă

(IPCC, 2001).
 Tính ph i bày (Exposure): Hayăcịnăđ
hi nădi nătheoăv ătríăc aăconăng

căg iălƠăm căđ ăph iăbƠyăđ

i,ăsinhăk ,ăcácăd chăv ămôiătr

cădùng ch ăs ă

ngăvƠăcácăngu nătƠiă

nguyên,ăc ăs ăh ăt ng,ătƠiăs năkinhăt ăxưăh iăho cătƠiăs năv năhóaă ănh ngăn iăcóăth ă
ch uănh ngă nhăh

ngăb tăl iăc aăhi năt

ngăthiênătai,ănóăđ

căcoiă lƠăđ iăt

ngăc aă

nh ngăthi tăh i,ăm tămátă(IPCC,ă2012)[13].
 Kh n ng thích ng (Adaptive capacity): LƠăkh ăn ngăc aăm tăh ăth ngăvƠăcácăh pă
ph năc aănóăcóăth ăphánăđốn,ăh păth ,ăđi uăch nhăvƠăv
11

tăquaănh ngă nhăh

ngăc aă


m tăhi năt

ngănguyăhi măm tăcáchăk păth iăvƠăhi uăqu ăk ăc ăkh ăn ngăgi ăgìn,ăph că

h iăvƠăt ngăc

ngăcácăc uătrúcăvƠăch căn ngăc ăb năquanătr ngăc aăh ăth ngă(IPCC,ă

2012)[13].
 R i ro còn còn d (Residual risk): Theoăđ nhăngh aăr i ro còn d c aăcácătácăgi ă
Plate (2002)[14] và Merz (2006)[15] thìăr iăroăcịnăd ălƠăph năcònăd ăl iăc aăr iăroăsauă
khiăth căhi năđ uăt ăvƠăv năhƠnhăm tăh ăth ngăb oăv .ăR iăroăcịnăd ăcóăth ăđ
lƠănh ngăr iăroăkhiăx yăraăhi năt

căhi uă

ngăc căđoanăl năh năkh ăn ngăb oăv ăc aăh ăth ngă

(v

tă quáă t n su tă đ mă b o/thi tă k ) hayă cóă th ă lƠă m tă s ă c ă mƠă khôngă th ă d ă báoă

tr

că(h ăth ngăb oăv ăb ăh ngăkhôngăphátăhuyăkh ăn ng,ăt n su tăb oăv ).ăVíăd :ăKhi

thi tăk ăh ăth ngăđêăcóăth ăch ngăl ătrênăsơngă ngăv iăt năsu tălƠă10%ăthìăh ăth ngăđêă
khơngă cóă kh ă n ngă b oă v ă ană toƠnă v iă tr nă l ă có t nă su tă nh ă h nă 10%,ă hi nă t
n

căsơngătrƠnăquaăm tăđêăgơyăúngăng păph nădi nătíchătrongăđêăho căhi năt

v ădo s ăc ănƠoăđóăm cădùăl ătrên sơngăch aăv
10%ă(tr

ngăđêăb ă

tăquaătr năl ăcó t năsu tăthi tăk ălƠă

ngăh pănƠyăg iălƠăthi tăh iă ngăv iăr iăroăkhôngăđ

c ngăch aăn iăhƠmăc ăr iăroăcóăth ăch pănh năđ

ngă

căd ăbáo).ăR iăroăcịnăd

c.

Cáchă xácă đ nhă r iă roă cònă d ph ă thu că vƠoă cách xácă đ nhă r iă roă d aă trênă hƠmă phơnă
ph iăm tăđ ăxácăxu tăthi tăh iătrungăbìnhăhƠngăn măc aăr iăroă(Tung,ă2002)[16].
∞

Và
Trongăđó:

E D

∞

(1-1)

x f x dx

- F x Giáătr ăr iăroăt

ngă ngăv iăchuăk ăl păl iăxă(n m).

- f x HƠmăphơnăph iăm tăđ ăxácăsu tăc aăthi tăh i.
- E D Giáătr ăthi tăh iăcóăth ă ngăv iătr

Trong tr

ngăh păcaoănh t.

ngăh păr iăr căthìăr iăroăcịnăd ăđ

căxácăđ nhătheoăcơngăth c:
(1-2)

12


Hình 1. 2.

ăth ăth ăhi năr iăroăcịnăd ăv iăc păb oăv ăc aăl ă(chuăk ăl păl i)

Trongăđó:ă
:ăR iăroăcịnăd ă ngăv iăc păl ăb oăv ,ăm căng păb oăv ă P* (k> P*).
:ăThi tăh i t ng ngăv iăc p l ăkă(ph năchênhăl chăthi tăh iăt ng gi aăm căng păP*ă
vƠăm căng păk).
: T n su t ng v i c păl ăkă(Pk= 1/k, v i
: Chiăphíăđ uăt ă ngăv iăm căb oăv ăP*.
Kháiăni măr iăroăcònă d ăđ

à

).

căhi uălƠăph nă r iăroătrongătr

ch ngăvƠăgi măthi uăthi tăh iăvƠă nhăh

ngăc aăhi năt

ngăh păcóăđ uăt ăphịngă

ngăúngăng p.ăGi aăr iăroăcịnă

d ăvƠăr iăroăcóăs ăchuy năhóaăl nănhauătùy thu căvƠoăđi uăki năvƠăgócăđ ăxemăxétăgi aă
đ uăt ăvƠăkhơngăđ uăt .ăVíăd ,ăn uănh ăkhơngăcóăchiăphíăđ uăt ăchoăgi iăphápăgi mă
thi uăr iăroăúngăng p,ăthìăr iăroăcịnăd ăc ngăchínhălƠăr iăroăc aăúngăng p.
1.2. T ng quan v các nghiên c u úng ng p do m a l trên th gi i
1.2.1. Tình hình úng ng p trên th gi i
NgƠyănay,ăcùngăv iăhi năt

ngănóngălênătoƠnăc u,ăs ăgiaăt ngădơnăs ,ăt ngătr

ngăkinhă

t ,ăcơngănghi păhóa,ăđơăth ăhóaăđiăcùngăv iăcácăho tăđ ngăpháăr ng,ădiăcanhădiăc ăc aă
m tă b ă ph nă dơnă s ă đưă vƠă đangă lƠmă choă xưă h iă ngƠyă cƠngă tr ă lênă d ă b ă t nă th
tr

căcácăhi năt

ngă

ngăthiênătai,ăth măh aăt ănhiên.ăNh ngătácăđ ngăc aăchúngăđ năn nă

kinhăt ,ăxưăh iăvƠămơiătr

ng có xuăh

ngăngƠyăcƠngăgiaăt ngătrênătoƠnăth ăgi iăv iă

m tă m că đángă báoă đ ng. Theo Jonkman (2005)[17] t ngă s ă ng
13

iă ch tă vƠă b ă nhă