T NG QUAN v d CH t h c b NH UNG

TỔNG QUAN VỀ DỊCH TỂ HỌC
VÀ GHI NHẬN UNG THƯ
TS. NGUYỄN ĐÌNH TÙNG


Đặc điểm của ung thư :
+ Sự phân chia không kiểm soát được của tế bào
+ Xâm lấn vào tổ chức xung quanh
+ Di căn xa
Nguyên nhân ung thư khác nhau dẫn đến những khác
biệt về nguy cơ ung thư trong cộng đồng
Các biện pháp can thiệp để phòng chống ung thư dựa
trên những đặc điểm bệnh tật ung thư của từng địa
phương


KHÁI NIỆM VỀ DỊCH TỂ HỌC
UNG THƯ




DTH là môn học nghiên cứu về sự phân bố và
những yếu tố liên quan đến bệnh tật trong một
quần thể dân cư. DTH ung thư cung cấp những
thơng tin có giá trị về mơ hình và bệnh ngun
ung thư.
GNUT là một cơng cụ quan trọng của DTH
mô tả ung thư

Một số khái niệm






Tỷ lệ mắc bệnh toàn bộ ( prevalence): là con số ước
tính tồn bộ số người mắc bệnh ung thư , thường
được tính bằng số cas ung thư trên 100.000 dân.
Tần suất mắc bệnh ( incidence ): Số cas ung thư mới
xuất hiện trong một quần thể dân cư , thường được
tính theo số cas ung thư mới mắc mỗi năm trên
100.000 dân.
Tỷ lệ tử vong ( Mortality ): Số cas tử vong trên
100.000 dân mỗi năm.


KHÁI NIỆM VỀ GHI NHẬN UNG THƯ
Xác định tình hình tử vong do ung thư địi hỏi
phải có hệ thống thống kê tử vong và số liệu
dân số học
Xác định tình hình mắcĨ chỉ có thể có được từ
ghi nhận ung thư quần thể . Hiện nay trên thế
giới có 200 Ghi nhận ung thư quần thể đang
hoạt động dựa trên cùng một nguyên tắc chung
về chuyên môn do Hiệp hội các Ghi nhận ung
thư đề ra.

Định nghĩa : GNUT là quá trình thu thập một
cách có hệ thống và liên tục số liệu về tình
hình mắc bệnh cũng như đặc điểm các loại ung
thư ghi nhận được trong một quần thể xác định
làm cơ sở cho việc đánh giá và kiểm soát gánh
nặng ung thư trong cộng đồng


Các hình thức GNUT




Ghi nhận ung thư bệnh viện ( Hospital-based cancer
registry ): Thống kê tất cả các cas ung thư được điều
trị trong bệnh viện với mục đích giúp ghi nhận hiện
trạng các loại bệnh ung thư được chẩn đốn , điều trị
tại bệnh viện đó .
Ghi nhận ung thư quần thể ( Population-based cancer
registry): Thống kê tất cả các cas ung thư xuất hiện
trong một quần thể xác định và trong một khoảng thời
gian xác định với mục đích chính là để xác định tỷ lệ
mắc bệnh trong quần thể đó.


Đưa ra các giả thuyết về nguyên nhân
So sánh các ung thư theo thời gian và không gian là
những thông tin quan trọng cho việc xây dựng các giả
thuyết về nguyên nhân
+ Giữa các nước

+ Giữa các vùng trên cùng một quốc gia
+ Giữa các nhóm dân cư có đặc điểm khác nhau trong
cùng một quần thể
+Giữa nhóm người di cư với những cá thể có cùng
nguồn gốc


Hỗ trợ cho các nghiên cứu dịch tể học
phân tích
Trong nghiên cứu thuần tập : Cung cấp thông tin về
trường hợp ung thư xuất hiện trong các nhóm phơi
nhiễm khác nhau
Trong nghiên cứu bệnh chứng : Cung cấp Cas bệnh ,
đặc biệt trong nghiên cứu dựa vào quần thể
Trong nghiên cứu tương quan hay nghiên cứu sinh
thái học : So sánh tỷ lệ mắc ung thư ở các quốc gia ,
các vùng địa lý, các nghề nghiệp khác nhau...


Đánh giá gánh nặng bệnh ung thư trong
cộng đồng
Đánh giá quy mô của bệnh ung thư : tỷ lệ mới mắc ,
tỷ lệ hiện mắc , tỷ lệ tử vong, thời gian sống thêm
Phân tích các đặc điểm ung thư trong cộng đồng theo
thời gian , giữa các nhóm dân cư mang các đặc điểm
khác nhau ( tuổi, giới, chủng tộc , đặc điểm kinh tế xã
hội ...)
Có thể ước tính gánh nặng ung thư trong cộng đồng
lớn hơn dựa vào các Ghi nhận ung thư trên các quần
thể riêng biệt

Lập kế hoạch cho chương trình
phịng chống ung thư
Mục tiêu : Giảm tỷ lệ mắc,giảm tỷ lệ tử vong
Biện pháp :
+ Phòng bệnh bứớc một
+ Phòng bệnh bước hai
+ Điều trị và phục hồi chức năng
+ Chăm sóc triệu chứng


GNUT cung cấp số liệu về tỷ lệ mắc các ung thư
trong cộng đồng để chọn các ưu tiên cho chương trình
PCUT có hiệu quả
Dự báo tình hình và đặc điểm bệnh ung thư trong
tương lai
Cung cấp thông tin về cách thức và quá trình luân
chuyển bệnh nhân trước khi đến được nơi điều trị
Kết quả của nghiên cứu dịch tể học phân tích sẽ cung
cấp thơng tin về các yếu tố nguy cơ , làm cơ sở cho
công tác phòng ngừa.


TÌNH HÌNH UNG THƯ TRÊN THẾ GIỚI
Tình hình mắc và tử vong
Theo IARC có khoảng 10,9 triệu trường hợp mới mắc,
6,7 triệu người chết và 24,6 triệu người chung sống
với ung thư ( năm 2002 )
Ung thư phổi là loại ung thư chủ yếu trên thế giới .

Có 1.35 triệu người mắc ,1,18 triệu người chết .
Ung thư vú đứng hàng thứ hai với 1,15 triệu người
mắc, tử vong 0,35 triệu người .
Ung thư dạ dày với 934.000 cas mới mắc và 700.000
người tử vong. Ung thư gan ( 626.000 cas, 598.000
người chết), ung thư đại trực tràng ( 1.02 triệu cas,
529.000 người chết ).


20 vùng địa lý của Ghi nhận
ung thư thế giới


Các loại ung thư phổ biến theo giới
Nam giới : Phổi, dạ dày , tiền liệt tuyến, đại trực
tràng, gan
+ Ở các nước phát triển :Phổi, tiền liệt tuyến , đại
trực tràng
+ Ở các nước đang phát triển : phổi, dạ dày , gan
Nữ giới : Vú, cổ tử cung, đại trực tràng, phổi, dạ
dày .
+ Ở các nước phát triển : vú, đại trực tràng, phổi.
+ Ở các nước đang phát triển : Vú, cổ tử cung, dạ
dày




Phân bố ung thư theo giới

Ung thư vú


Ung thư đại trực tràng


Ung thư dạ dày


Ung thư tiền liệt tuyến


Ung thư gan


Ung thư cổ tử cung


Xu hướng của bệnh ung thư theo thời gian
Trong 50 năm qua đã có sự thay đổi rõ rệt về
tình hình ung thư ở các nước đang phát triển:
Sự gia tăng của ung thư phổi và xu hướng
giảm đi của ung thư cổ tử cung, ung thư dạ dày
Tử vong của những ung thư khơng hoặc ít liên
quan đến thuốc lá (dạ dày , đại trực tràng,
Hodgkin...)có xu hướng giảm là do sự cải thiện
về thời điểm chẩn đoán và kỹ thuật điều trị