Vấn đề thông tin không cân xứng, lựa chọn đối nghịch và rủi ro đạo đức trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Vấn đề thông tin không cân xứng, lựa chọn đối
nghịch và rủi ro đạo đức trên thị trờng chứng
khoán Việt Nam
1. Tình hình hoạt động của thị trờng chứng khoán Việt Nam từ khi thành lập
đến nay
1.1. Tổng quan tình hình hoạt động của thị trờng chứng khoán Việt Nam.
Hai giờ chiều ngày 28/7 năm 2000 TTCK Việt Nam chính thức đi vào hoạt
động với phiên giao dịch đầu tiên tại Trung tâm giao dịch chứng khoán
(TTGDCK) Thành phố Hồ Chí Minh chỉ với 2 loại cổ phiếu đợc giao dịch ban
đầu. Kể từ đó đến nay đã hơn 3 năm đi hoạt động TTCK Việt Nam có nhiều biến
đổi thăng trầm
Về mặt cơ cấu các cơ quan chức năng và các bộ phận thành viên trong
TTCK Việt Nam có thể kể đến Uỷ ban chứng khoán nhà nớc, TTGDCK Tp HCM,
11 công ty chứng khoán ra đời, 6 công ty kiểm toán và 3 ngân hàng lu ký nớc
ngoài đợc thừa nhận về t cách pháp lý phục vụ cho các công ty niêm yết và nhà
đầu t, đã có khoảng 15.000 tài khoản đợc thống kê tại các công ty chứng khoán
(nhng thực tế chỉ có khoảng 2000 nhà đầu t thực sự có mua bán chứng khoán).
TTCK Việt Nam đi vào hoạt động với sự chào đón nhiệt tình từ các nhà đầu
t và ngay lập tức đã có đợc những thành công ngoài mong đợi. Chỉ số VN-index
và tất cả các loại cổ phiếu đều tăng mạnh và chỉ đến phiên giao dịch ngày
25/6/2001 đã ghi nhận con số kỷ lục: chỉ số VN-index đạt 571,04 điểm với giá trị
giao dịch phiên đạt 23.570.700.000 VNĐ, một con số đáng kể so với một thị tr-
ờng mới và vẫn còn rất khan hiếm hàng hoá. Trớc thời điểm ngày 25/6/2001 giá
cổ phiếu tăng theo từng ngày và dờng nh cứ mua cổ phiếu vào ngày hôm trớc là có
2% lãi vào ngày hôm sau vì thế đã tạo nên cơn sốt cổ phiếu, mọi nhà đầu t đều cố
gắng mua bằng đợc cổ phiếu và cứ vậy đẩy giá của cổ phiếu lên cao. Trớc tình
hình đó, các Cơ quan quản lý và Uỷ ban chứng khoán nhà nớc đã chủ động hạ sốt
bằng cách tăng biên độ giao dịch. Với sự thay đổi đó đã làm cho các nhà đầu t dè
dặt hơn khi đặt mua cổ phiếu và cứ thế thị trờng cổ phiếu suy giảm dần. Nhng
ngoài sự suy tính của các nhà quản lý, chỉ số VN-index và giá cổ phiếu giảm liên
tục kéo dài từ giữa năm 2001 không có dấu hiệu phục hồi. Đến tháng 3 năm 2002

chỉ số VN-index chỉ còn

180 điểm rồi ổn định ở mức đó đến 7/11/02 là 174,62
điểm đạt đến điểm đáy 130,90 điểm vào ngày 24/10/03, trung bình giảm 15,71%
mỗi tháng trong suốt 28 tháng kể từ ngày thị trờng suy giảm. Một điều đáng lu ý
là trong khi giá cổ phiếu giảm, TTCK ảm đạm, thì tình hình làm ăn của các công
ty niêm yết vẫn ổn định nếu không muốn nói là tốt đẹp đối với một số công ty,
điều này đã làm đau đầu các nhà quản lý đặc biệt là Uỷ ban chứng khoán nhà nớc
- cơ quan quản lý hệ thống chứng khoán và kinh doanh chứng khoán.
Biểu đồ chỉ số VN-index trên TTCK Việt Nam từ khi thành lập
(Nguồn: www.vietstock.com.vn)
1.2. Tình hình hoạt động của thị trờng chứng khoán trong hai năm gần
đây.
1.2.1. Thị trờng chứng khoán Việt Nam trong năm 2002
Chỉ số VN-Index và giá các cổ phiếu
Trên đà giảm mạnh của TTCK năm 2001, TTCK năm 2002 vẫn tiếp tục suy
giảm. Chỉ số VN-index giảm từ mức

232 điểm hồi tháng 1 xuống chỉ còn

182
điểm trong tháng 12, và đã có những phiên giảm xuống duới 180 điểm nh các
phiên từ 408 đến 438 . Sự giảm sút này tuy chậm hơn năm 2001 nhng các con số
đã xuống đến mức kỷ lục 174,62 điểm (phiên 7/01/02) tính đến hết năm 2002.
Một số cổ phiếu đợc cho là mạnh và ổn định nh SAM, REE, BBC, DPC
cũng giảm không ngừng. Cổ phiếu REE trong các phiên 335 338 đã giảm
mạnh, chỉ còn 2/3 giá trớc đó tức là từ

34000VNĐ/1cổ phiếu xuống còn

23.500VNĐ/1cổ phiếu.
Giá trị giao dịch
Tổng giá trị giao dịch cổ phiếu trên TTCK năm 2002 đạt
960.120.953.000VNĐ (chiếm 89,6% tổng giá trị giao dịch năm của TTCK, tổng
giao dịch trái phiếu chỉ đạt đợc 111.402.541.000 VNĐ chiếm 11,4%). Hình thức
giao dịch chủ yếu là khớp lệnh với 73,53%, hình thức thoả thuận chỉ chiếm
26,47%, trong khi đó đối tợng mua bán cổ phiếu trên thị trờng chủ yếu vẫn là các
nhà đầu t trong nớc, chiếm tới 86,65%.
Biểu đồ chỉ số VN-index cổ phiếu năm 2002
(Nguồn: www.vietstock.com.vn )
Lợng cung cầu chứng khoán
Năm 2002, lợng cung cầu chênh lệch nhau không nhiều với 57.710.770 cổ
phiếu tổng cung và 56.166.390 cổ phiếu tổng cầu trong đó tổng giá trị thực hiện là
29.678.890 cổ phiếu. Kết quả đó cho thấy phần nào sự cân bằng trong cung và cầu
cả năm, đặc biệt 6 tháng cuối năm sự chênh lệch giữa cung và cầu trong mỗi tuần
là rất ít.
Khối lợng giao dịch và giá trị giao dịch của một số cổ phiếu năm 2002:
Cổ phiếu REE (Công ty cổ phần cơ điện lạnh) vẫn đứng đầu với giá trị giao dịch
là 221.852.123.000 VNĐ , chiếm tới 23,12% tổng giá trị giao dịch trên thị trờng,
xếp sau là SAM (Công ty cổ phần Cáp và Vật liệu viễn thông) 13,53%, BBC
(Công ty cổ phần bánh kẹo Biên Hoà) 11,48%, GMD (Công ty cổ phần Đại lý liên
hiệp vận chuyển) 7,85%, AGF (Công ty cổ phần thuỷ sản An Giang) 7,39%,
Trong năm 2002 chỉ có duy nhất một cổ phiếu GIL là có tăng lên chút ít về giá, từ
khoảng 38.500 VNĐ (đầu năm) lên khoảng 42.000 VNĐ (cuối năm) và đã có lúc
đạt tới

50.000 VNĐ/1cổ phiếu , giá trị giao dịch toàn năm đạt tói
49.283.160.000 chiếm 5,14%.
Giải thích cho sự sụt giảm giá chứng khoán có thể xét tới lý do cơ bản sau:

Thứ nhất, trong năm qua trên thị trờng, giá vàng, bất động sản và lãi suất
huy động vốn VNĐ tăng cao. Vì vậy thay vì chọn đầu t vào TTCK, các nhà đầu t
đầu t vào các thị trờng này thậm chí là gửi ngân hàng vừa có lãi suất cao lại an
toàn hơn. Cụ thể, lãi suất gửi tiết kiệm VNĐ loại kỳ hạn 12 tháng tăng từ 0,55%
lên 0,67%/tháng; giá vàng tăng 26,9% trong năm qua (từ 516.000 đến 655.000
VNĐ/1 chỉ) còn giá bất động sản ở thành phố có lúc tăng đến 50% -70% trong
năm. Chính xu thế đó khiến cho các nhà đầu t chuyển vốn khỏi thị trờng chứng
khoán.
Thứ hai, số các nhà đầu t chuyên nghiệp ít, ngời đầu t chủ yếu là cán bộ hu
trí, một vài nhà đầu t nhỏ, một số ngời có vốn không nhiều quan tâm đến TTCK
và nhìn chung còn cha có kinh nghiệm, tham gia TTCK một cách bị động mang
tính thử nghiệm, thăm dò, đầu t ngắn, mua nhanh, bán nhanh.
Thứ ba, tâm lý lo lắng về sự xuống dốc của cổ phiếu do thông tin chậm trễ,
không đầy đủ, thiếu chính xác của các công ty niêm yết.
Thứ t, số lợng chứng khoán tham gia giao dịch còn ít và nghèo nàn, cha
phong phú về chủng loại, chỉ có một số nghành sản xuất có công ty niêm yết mà
mỗi nghành cũng chỉ có 1, 2 công ty niêm yết do vậy tính cạnh tranh cũng không
cao.
Thứ năm, các công ty chứng khoán hoạt động yếu kém, không cải tiến ph-
ơng pháp phục vụ, phí giao dịch cao (2 triệu đồng đối với các công ty giao dịch ở
miền Bắc và 5 triệu ở miền Nam), thủ tục giao dịch rờm rà, thông tin không minh
bạch, vẫn còn để có nhiều tin đồn làm ảnh hởng đến hoạt động mua bán chứng
khoán.
1.2.2. Thị trờng TTCK Việt Nam 10 tháng đầu năm 2003.
1.2.2.1. Bối cảnh TTCK Việt Nam đầu năm 2003.
TTCK Việt Nam đầu năm 2003 ở vào bối cảnh vẫn là một thị trờng non
yếu, quy mô nhỏ, dờng nh cha là sân chơi chính thức cho các nhà đầu t.
Vẫn đang đà xuống dốc của hơn một năm trớc, bắt đầu từ cuối tháng 6 đầu
tháng 7 năm 2001, chỉ số VN-Index cha có dấu hiệu cho thấy sẽ dừng lại ở những
con số hồi cuối năm 2002: giá của các công ty niêm yết hầu hết giảm sút một

cách đều đặn, các nhà đầu t vẫn tâm lý do dự, ngời có cổ phiếu không dám bán vì
sợ lỗ, ngời mua không dám mua vì sợ cổ phiếu sẽ lại giảm trong những phiên sau
nữa.
1.2.2.2. Tình hình TTCK 10 tháng đầu năm 2003
Trong 10 tháng đầu năm, tình hình TTCk vẫn không có dấu hiệu tiến triển
tốt đẹp, TTCK ế ẩm, tụt giảm liên tục, những con số thấp của VN-index cũng nh
giấ của các cổ phiếu luôn lập những kỷ lục mới:
Tại phiên 24/10 chỉ số VN-index chỉ đạt 130,90 điểm, mức thấp kỷ lục
nhất trong hơn 3 năm qua.
Biểu đồ chỉ số VN-index 10 tháng đầu năm 2003:
(Nguồn: www.vietstock.com.vn )
Tổng khối lợng giao dịch 10 tháng chỉ đạt 31.006.089 cổ phiếu. Cụ thể
tổng kết khối lợng giao dịch 10 tháng:
Thng kê khi lng giao dch chng khoán to n th trng 10 tháng
u nm 2003 (Nguồn: www.vietstock.com.vn )
Thỏng Ton th trng
Giao dch
khp lnh
T trng
Giao dch
tha thun
T trng
1 1.637.650 1.232.950 75,29% 404.700 24,71%
2 1.450.470 1.310.470 90,35% 140.000 9,65%
3 2.506.800 1.813.900 72,36% 692.900 27,64%
4 3.474.250 2.627.600 75,63% 846.650 24,37%
5 3.081.150 2.377.100 77,15% 704.050 22,85%
6 2.972.370 1.559.120 52,45% 1.413.250 47,55%
7 2.606.100 1.020.370 39,15% 1.585.730 60,85%
8 3.286.190 1.304.620 39,70% 1.981.570 60,30%

9 2.804.800 1.030.870 36,75% 1.773.930 63,25%
10 7.186.309 1.513.240 21,06% 5.673.069 78,94%
Tng 31.006.089 15.790.240 50,93% 15.215.849 49,07%
Nhìn tổng thể TTCk Việt Nam trong 10 tháng đầu năm ta thấy giá cổ phiếu
và chỉ số VN-index giảm chủ yếu vào thời gian đầu, giữa tháng 2 và cuối tháng 6,
tăng một chútđầu và giữa tháng 5, cuối tháng 10, đầu tháng 11. Tuy có sự tăng cục
bộ nhng nói chung mức tăng không đáng kể nên không gây ra nhiều thay đổi lớn.
Giá một số loại cổ phiếu tiêu biểu
Chứng khoán SAM (Công ty cổ phần cáp và vật liệu viễn thông): Đầu
tháng 3 biến đổi mạnh nhất, chỉ trong 2 phiên liên tiếp đã giảm tới 1/3 giá trị cổ
phiếu, từ

29.000 VNĐ/1cp xuống còn

19.000 VNĐ/1cp, trớc và sau thời
gian đó SAM là một trong những chứng khoán khá ổn đinh và cho đến 29/10 giá
còn lại là 16.900 VNĐ/1cp .
Về giá trị giao dịch: SAM cũng là cổ phiếu có giá trị giao dịch khá ổn
định và khá cao so với các chứng khoán khác.
Chứng khoán REE (Công ty cổ phần cơ điện lạnh): Cổ phiếu REE của
công ty cơ điện lạnh cũng là cổ phiếu biến động mạnh, đặc biệt là trong quý I của
năm, giá đã giảm từ

20.000 VNĐ/1cp đầu quý xuống chỉ còn 13.700 VNĐ/1cp
cuối quý, đến đầu tháng 8 lại một đợt biến động mạnh hạ giá cổ phiếu xuống chỉ
còn khoảng 11.200 VNĐ/1cp và phiên 29/10 giá của REE chỉ còn đợc 10.300
VNĐ/1cp (giá một số phiên của cổ phiếu REE đợc cho trong bảng trên). Về giá trị
giao dịch, REE là cổ phiếu có giá trị giao dịch cao, thờng xuyên đạt trên 100 triệu
VNĐ/ phiên.
Chứng khoán BBC (Công ty cổ phần bánh kẹo Biên Hoà): Cổ phiếu BBC

của công ty Bibica cũng không khác nhiều so với SAM, trong đầu tháng 2/2003,
BBC đã hạ giá bất ngờ làm một số nhà đầu t thua lỗ nặng nề. Cũng chỉ trong 2,3
phiên liên tiếp từ mức

43.000 VNĐ/1cp đã giảm chỉ còn 27.300 VNĐ/1cp
(giảm >1/3 giá trị), trớc và sau đó cổ phiếu có giảm nhng chậm, chỉ đến cuối
tháng 8 và đầu tháng 9, BBC mới lại giảm lần nữa, xuống mức kỷ lục chỉ còn
8.800 VNĐ/1cp. Cho đến ngày 29/10 cổ phiếu BBC chỉ còn 7.300 VNĐ/1cp, trớc
đó hạ xuống tới 7.100 VNĐ/1cp. Với con số đó BBC là cổ phiếu giảm mạnh nhất.
Về giá trị giao dịch, không bằng REE nhng BBC vẫn là cổ phiếu có giấ trị giao
dịch lớn. Sự giảm giá cổ phiếu của BBC có thể do các nhà đầu t không tin tởng
vào công ty Bibica vì đã không cung cấp những thông tin kịp thời về tình hình tài
chính và kế hoạch, gây ra tâm lý không an tâm của nhà đầu t.
Các loại cổ phiếu khác: có nhiều cổ phiếu cũng biến động rất mạnh theo
chiều hớng giảm giá bán nh CAN, Công ty cổ phần đồ hộp Hạ Long, (từ 1800
VNĐ/1cp đầu năm giảm còn

1.200 VNĐ/1cp cuối năm), cổ phiếu TMS, Một
số cổ phiếu khá ổn định chỉ giảm đi chút ít nh TRI (cổ phiếu TRI, Công ty cổ
phần nớc giải khát Sài Gòn, đã có những phiên tăng giá với giá trị giao dịch vợt cả
REE vơn lên đứng đầu), SGH (công ty cổ phần Sài Gòn Hotel),
Nh vậy, sau ba năm hoạt động, thị trờng chứng khoán Việt Nam đã có 21
cổ phiếu và các loại trái phiếu chính phủ tham gia niêm yết. Chỉ số VN-Index đạt
mức cao nhất 571,04 điểm vào ngày 25/6/2001, giảm đến mức kỷ lục 130,90 điểm
ngày 24/10/2002 và sau đó tăng dần rồi ổn định quanh mức 150 điểm. Có nhiều
nguyên nhân giải thích cho sự biến động rất mạnh của VN-Index trong đó có
nguyên nhân liên quan đến sự bất cân xứng về thông tin do sự cha hoàn thiện của
hoạt động thông tin và công bố thông tin của thị trờng gây ra. Phần tiếp theo của
luận văn sẽ đề cập chi tiết hơn về vấn đề này.
2. Những dấu hiệu về thông tin không cân xứng, lựa chọn đối nghịch và

rủi ro đạo đức trên thị trờng chứng khoán Việt Nam.
2.1. Những hạn chế trong việc công bố thông tin và quản lý công bố thông
tin là nguyên nhân xuất hiện thông tin không cân xứng.
Từ khi hoạt động đến nay, thị trờng chứng khoán Việt Nam còn rất nhiều
bất cập trong việc công bố thông tin và quản lý công bố thông tin. Đây là một
trong những nguyên nhân quan trọng khiến nhiều nhà đầu t cảm thấy không bình
đẳng trong giao dịch và đã quay lng lại với thị trờng. Chất lợng thông tin kém đợc
thể hiện qua các biểu hiện sau:
Công bố thông tin chậm.
Việc chậm công bố thông tin thể hiện trớc tiên trong cách thức công bố. Tờ
bản tin thị trờng do Trung tâm giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh
cung cấp đợc truyền qua fax tới các công ty chứng khoán rồi từ các công ty này
mới tới tay nhà đầu t. Một số công ty chứng khoán phô tô lại rồi phát cho các nhà