sáng kiến kinh nghiệm: tổ chức học sinh làm thi nghiệm trong giờ vật lý

Tổ chức học sinh làm thí nghiệm trong giờ Vật lí (phần Điện học)

A-PHẦN MỞ ĐẦU:
I-LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
1/ Lý do khách quan:
Nhằm đảm bảo tốt việc thực hiện mục tiêu đào tạo mơn Vật lý ở trường trung
học cơ sở (THCS) cung cấp cho học sinh những kiến thức phổ thơng cơ bản, có hệ
thống và tương đối tồn diện.
Rèn luyện cho học sinh những kỹ năng cơ bản như: kỹ năng vận dụng các
kiến thức Vật lý để giải thích những hiện tượng Vật lý đơn giản, những ứng dụng trong
đời sống, kỹ năng quan sát.
Vật lý học là cơ sở của nhiều ngành kỹ thuật quan trọng, sự phát triển của
khoa học Vật lý gắn bó chặt chẽ và có tác động qua lại, trực tiếp với sự tiến bộ của khoa
học kỹ thuật. Vì vậy, những hiểu biết và nhận thức Vật lý có giá trị lớn trong đời sống
và trong sản xuất, đặc biệt trong cơng cuộc cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Ngày nay việc nâng cao chất lượng giáo dục là một trong những vấn đề được
quan tâm hàng đầu trong xã hội.Trong bối cảnh tòan ngành Giáo Dục và Đào Tạo đang
nổ lực đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) theo hướng phát huy tính tích cực chủ
động của học sinh trong họat động học tập mà phương pháp dạy học là cách thức họat
động của giáo viên trong việc chỉ đạo,tổ chức họat động học tập nhằm giúp học sinh chủ
động đạt các mục tiêu dạy học.
Nghị quyết Trung ương 2 khóa VII đã khẳng định “phải đổi mới phương
pháp giáo dục đào tạo ,khắc phục lối truyền thụ một chiều ,rèn luyện thành nếp tư duy
sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện
hiện đại của q trình dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho
học sinh…”
Luật Giáo dục, điều 24.2 “ Phương pháp giáo dục phổ thơng phải phát huy
tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với từng đặc điểm của
từng lớp học, mơn học ;bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng
- 1 -
Tổ chức học sinh làm thí nghiệm trong giờ Vật lí (phần Điện học)

kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho
học sinh”.
u cầu đổi mới PPDH đối với mơn Vật lý còn có một sắc thái riêng, phải
huớng tới việc tạo điều kiện cho học sinh tự chiếm lĩnh kiến thức thơng qua họat động
thực nghiệm và cao hơn nữa, cho học sinh tập dượt giải quuyết một số vấn đề Vật lý
trong thực tế. Vì vậy việc tổ chức cho học sinh làm thí nghiệm trong giờ học Vật lý
cũng khơng kém phần quan trọng trong việc đổi mới PPDH nhằm góp phần nâng cao
chất lượng giáo dục ở trường THCS.
2/ Lý do chủ quan :
Bản thân là giáo viên dạy mơn Vật lý cho nên việc tổ chức cho học sinh làm
thí nghiệm trong giờ học Vật lý là vấn đề cần thiết trong việc học nhóm của HS nhằm
để nâng cao chất lượng giáo dục.
Qua việc nghiên cứu giảng dạy trên lớp cũng như những kinh nghiệm của
giáo viên khác nhằm đưa ra những phương pháp thích hợp trong việc tổ chức cho HS
làm thí nghiệm trong giờ Vật lý.
Như vậy, với những lý do nêu trên và từ tình hình thực tế của việc dạy và học
Vật lý ở trường THCS hiện nay. Là giáo viên dạy mơn Vật lý tơi quyết định nghiên cứu
việc tổ chức cho học sinh làm thí nghiệm trong giờ học Vật lý (Phần Điện học) để tìm
hiểu và đóng góp một phần nhỏ của mình vào việc nâng cao chất lượng giáo dục và
cũng nhằm rút kinh nghiệm cho bản thân để việc giảng dạy mơn Vật lý được tốt hơn
trong việc đổi mới PPDH ở trường phổ thơng THCS.
II- MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU :
Nghiên cứu việc làm thí nghiệm Vật lý nhằm giúp học sinh nắm vững kiến
thức , từ đó học sinh nắm chắc kiến thức hơn, nâng cao chất lượng dạy và học.
III- NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU :
Xây dựng hệ thống thí nghiệm, qua đó làm nổi bật mối liên hệ giữa các kiến
thức với nhau, giúp học sinh vận dụng kiến thức nhiều lần để các em nhớ kỹ và hiểu
kiến thức vững chắc, sâu sắc hơn.
IV- ĐỐI TƯỢNG VÀ CƠ SỞ NGHIÊN CỨU:
Giáo viên giảng dạy mơn Vật lý khối lớp 7, 9.

Học sinh khối 7, 9.
- 2 -
Tổ chức học sinh làm thí nghiệm trong giờ Vật lí (phần Điện học)
Thái độ học của học sinh trong khi làm thí nghiệm Vật lý.
Chương trình sách giáo khoa lớp 9 .
Hệ thống các bài thí nghiệm về điện trong giờ Vật lý.
V- PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU :
1. Phương pháp nghiên cứu chương trình nội dung sách giáo khoa Vật lý
và tài liệu liên quan .
a.Mục đích :
Hệ thống các thí nghiêm.
Tiến hành xây dựng hệ thống thí nghiệm.
b.Tài liệu :
Sách giáo khoa vật lý.
Bảng phân phối chương trình Vật lý.
Sách giáo viên, sách bài tập, sách tham khảo .
c. Cách tiến hành :
Thu thập các tư liệu có liên quan đến đề tài: sách giáo khoa Vật lý , các bài
học có làm thí nghiệm.
Cần nghiên cứu kỹ kiến thức khi làm thí nghiệm.
2.Phương pháp trò chuyện phỏng vấn :
a.Mục đích :
Tìm hiểu tình hình học và làm thí nghiệm Vật lý của học sinh.
Những khó khăn và thuận lợi khi xây dựng làm thí nghiệm phần điện học.
b.Đối tượng :
Giáo viên bộ mơn.
Học sinh khối 7, 9.
c.Nội dung :
Đặt câu hỏi để tìm hiểu việc làm thí nghiệm của giáo viên và học sinh.
d.Cách tiến hành :

Xác định mục đích và đối tượng cần trò chuyện .
Xây dựng bảng hệ thống câu hỏi phỏng vấn ( xem phần phụ lục ).
Thực hiện phỏng vấn – ghi nhận kết quả .
3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động :
a.Mục đích :
- 3 -
Tổ chức học sinh làm thí nghiệm trong giờ Vật lí (phần Điện học)
Nắm được thực trạng việc tổ chức làm thí nghiệm Vật lý của giáo viên và của
học sinh
b.Đối tượng :
Giáo án của giáo viên .
Kế hoạch giảng dạy của giáo viên .
c.Cách tiến hành :
Xác định mục đích u cầu .
Liệt kê những sản phẩm cần nghiên cứu .
Mơ tả có phê phán lại q trình hoạt động đưa đến sản phẩm đó .
4.Phương pháp quan sát :
a.Mục đích :
Nắm được phương pháp giảng dạy của giáo viên .
Nắm được tinh thần thái độ học tập của học sinh .
b.Nội dung :
Quan sát cách dạy của giáo viên .
Quan sát cách làm thí nghiệm của học sinh .
Quan sát tất cả các hoạt động trên lớp của giáo viên và học sinh khi làm thí
nghiệm.
c.Cách tiến hành :
Chuẩn bị mục đích, nội dung, cách quan sát và tiêu chuẩn đánh giá .
Sau khi quan sát cần ghi chép kết quả và có sự thống nhất của những người
cùng quan sát .
Tóm lại :

Qua việc nghiên cứu bằng các phương pháp nêu trên, ta cần rút ra những kinh
nghiệm tiên tiến và tìm ra những biện pháp thực hiện tốt nhiệm vụ của vấn đề .
- 4 -
Tổ chức học sinh làm thí nghiệm trong giờ Vật lí (phần Điện học)
B-PHẦN NỘI DUNG:
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN:
Vật lý học là cơ sở của nhiều ngành kỹ thuật quan trọng. Mơn Vật lý có mối
quan hệ gắn bó chặt chẽ, qua lại giữa các mơn khác. Việc tổ chức dạy học Vật lý THCS
cần rèn luyện cho học sinh đạt được:
− Kỹ năng quan sát các hiện tượng và q trình vật lý để thu thập
thơng tin và các dữ liệu cần thiết.
− Kỹ năng sử dụng các dụng cụ đo lường vật lý phổ biến, lắp ráp
và tiến hành các thí nghiệm đơn giản.
− Kỹ năng phân tích, xử lý các thơng tin và các dữ liệu thu được
từ các quan sát hoặc thí nghiệm.
− Kỹ năng vận dụng các kiến thức để giải thích các hiện tượng
vật lý đơn giản để giải quyết một số vấn đề trong thực tế cuộc sống
− Khả năng đề xuất các dự đóan hoặc giả thiết đơn giản về mối
quan hệ hay về bản chất của các hiện tượng vật lý.
− Khả năng đề xuất phương án thí nghiệm đơn giản để kiểm tra
dự đóan hoặc giả thiết đã đề ra.
− Kỹ năng diễn đạt rõ ràng, chính xác bằng ngơn ngữ vật lý.
Khối lượng nội dung của tiết học Vật lý được tính tóan để có thời gian dành
cho các hoạt động tự lực của học sinh và đáp bứng những u cầu sau:
− Tạo diều kiện để cho học sinh có thể quan sát trực tiếp các hiện tựơng vật
lý.
− Tạo diều kiện để cho học sinh thu thập và xử lý thơng tin, nêu ra được các
vấn đề cần tìm hiểu.
− Tạo diều kiện để cho học sinh trao đổi nhóm, tìm phương án giải quyết
vấn đề, tiến hành thí nghiệm , thảo luận kết quả và rút ra những kết luận cần thiết.

− Tạo điều kiện để cho học sinh nắm được nội dung chính của bài học trên
lớp.
CHƯƠNG II: CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH TRONG LÀM THÍ NGHIỆM:
- 5 -
Tổ chức học sinh làm thí nghiệm trong giờ Vật lí (phần Điện học)
Tổ chức HS làm thí nghiệm Vật lý chủ yếu trong các hoạt động nhóm, nhằm
rèn luyện cho HS kĩ năng sử dụng các dụng cụ đo lường Vật lý phổ biến, lắp ráp và tiến
hành các thí nghiệm đơn giản, kĩ năng phân tích và xử lí các thơng tin, các dữ liệu thu
được từ thí nghiệm.
Qua thí nghiệm học sinh có thái độ trung thực, tỉ mỉ, cẩn thận, chính xác
trong thực hành thí nghiệm.
Làm thí nghiệm là một hoạt động khơng thể thiếu trong nhiều giờ học Vật lý.
Khi làm thí nghiệm thành cơng thì HS cơ bản đã nắm được kiến thức, nội dung của bài
học. Muốn làm thí nghiệm thành cơng cũng khơng phải chuyện dễ vì mơn Vật lý có
nhiều thí nghiệm, mỗi bài học có một kiểu thí nghiệm khác nhau. Giáo viên phải suy
nghĩ xem mình phải chuẩn bị những gì cho thí nghiệm ở bài học này và những gì cho thí
nghiệm ở bài học khác, nhưng tổ chức cho HS làm thí nghiệm ở những bài học khác
nhau cũng có những đặc điểm chung:
1. Chuẩn bị:+ HS: tổ chức HS làm thí nghiệm chủ yếu trong hoạt động
nhóm nên GV có thể chia lớp thành 4 6 nhóm nhỏ (tùy tình hình cơ sở vật chất
trường, lớp), có phân cơng cụ thể cho từng thành viên trong nhóm như phân cơng nhận
và thu dọn lại dụng cụ thí nghiệm của nhóm. Phân cơng thư ký để ghi kết quả thí
nghiệm, phân cơng chịu trách nhiệm trình bày kết quả thí nghiệm …. Trong nhóm, mỗi
thành viên thực hiện một cơng việc cụ thể.
+ GV phải chuẩn bị sẵn đầy đủ các đồ dùng, dụng cụ cần thiết cho
từng thí nghiệm ở các nhóm. Vẽ hình sẵn nếu cần thiết.
2. Giới thiệu đồ dùng: GV giới thiệu và cách sử dụng từng đồ dùng có
trong thí nghiệm hoặc qua hình vẽ HS nêu được các đồ dùng cần thiết trong thí nghiệm
hoặc HS có thể tự đề xuất phương án làm thí nghiệm để giải quyết một vấn đề nào đó.
3. Giáo viên có thể làm mẫu cho HS xem: có những thí nghiệm tương

đối khó thực hiện, GV có thể làm trước cho HS xem trước các bước hoặc có những đồ
dùng các em chưa từng thực hiện thì GV cũng có thể thao tác cho HS thấy.
4. Tiến hành thí nghiệm: các nhóm HS đồng loạt tiến hành thí nghiệm
theo sự hướng dẫn của GV. Từng thành viên trong nhóm thực hiện nhiệm vụ của mình
như đã phân cơng trong nhóm.
5. Các nhóm thảo luận, xử lý, trình bày kết quả: sau khi các nhóm thực
hiện thí nghiệm xong (có thể trong q trình thí nghiệm) các nhóm tự thảo luận, xử lý
- 6 -