Văn hóa quản trị Đông – Tây: mỗi nơi một vẻ

Văn hóa quản trị Đông – Tây: mỗi nơi
một vẻ
Phạm Vũ Lửa Hạ

Một góc nhìn kinh doanh


Tổng giám đốc của một công ty Singapore sắp sửa ký kết một hợp đồng thì phía đối tác ở
phương Tây gọi điện nói rằng đại lý của họ ở Singapore cũng muốn tham gia vào thương
vụ này. Vị tổng giám đốc này nhớ lại: "Khách hàng của tôi đã trực tiếp liên hệ tôi. Qua
hết các cuộc đàm phán, tôi chưa hề biết ở đây có đại lý của họ. Và bỗng nhiên tôi được
yêu cầu phải dành chỗ cho đại lý này trong thương vụ này”.
"Nếu tôi là một giám đốc phương Tây, có lẽ tôi chỉ việc thẳng thừng nói “Không”. Ở
phương Tây, các thương vụ không có chỗ cho những tình cảm nể nang ngoài lề. Nhưng ở
nền văn hóa châu Á thì phải biết ôn hòa, thỏa hiệp. Vì thế tôi đẩy giá lên một chút và để
cho đại lý này tham gia vào thương vụ. Thế là trở thành một tình huống tất cả mọi bên
đều có lợi”.
Câu chuyện này lại cho thấy một giám đốc châu Á cố gắng tránh đối đầu và đề cao mối
quan hệ trong kinh doanh. Trái lại, một giám đốc có nguồn gốc châu Âu hay Mỹ có thể
không chần chừ kiện ra tòa để phân xử bất cứ khi nào có nảy sinh vấn đề, hoặc có thể chỉ
đơn giản hủy bỏ thương vụ với lý do cho rằng chẳng đáng theo đuổi nữa.

Hai thái cực
Ngày nay, với tốc độ toàn cầu hóa nhanh chóng, và việc những nhà quản trị có khuôn
mẫu học vấn giống nhau và được đào tạo về quản trị như nhau, ta dễ dàng nghĩ rằng các
phương pháp quản trị Đông - Tây sẽ có nhiều điểm tương đồng.
Nhưng không hẳn như thế. Dù cho có toàn cầu hóa hay không, các quản trị viên ở
phương Đông và phương Tây cũng khác nhau. Một cuộc khảo sát quốc tế do công ty tư
vấn Arthur Andersen và Trung tâm Thông tin và Nghiên cứu Batey thực hiện khẳng định
sự phân cực Đông - Tây về các phong cách quản trị, mỗi phong cách đều bắt nguồn từ
những nền văn hóa tương ứng của mình.

Thực vậy có rất nhiều điểm khác biệt. Quan hệ đóng vai trò trọng tâm trong triết lý quản
trị phương Đông. Hiromu Nishimura, một giám đốc tại Công ty Mishubishi ở Singapore
nói: "ở châu Á, thông thường ta phải quen biết thật rõ người ta rồi mới ký kết thương vụ
được. Ở Nhật và Trung Quốc chẳng hạn, điều quan trọng là phải tạo quan hệ với một
khách hàng qua những dịp đi uống rượu vào buổi tối. Phải gặp gỡ nhau nhiều lần rồi mới
có thể đi đến hợp tác làm ăn.


Trong hầu hết các trường hợp, một khi quan hệ đã được thiết lập, nó trở thành một mối
liên hệ suốt đời. Chữ tín và mối quan hệ giúp ta tiến xa trên thương trường...“Ngược lại,
cách quản trị của phương Tây trọng lý hơn trọng tình, do đó nhờ trọng tài phân xử thường
là một cách giải quyết vấn đề. Ramasubramanyam, phó chủ tịch Công ty Tín dụng Công
nghiệp và Đầu tư của Ấn Độ, nhận định rằng phương pháp quản trị của phương Tây rất
khác biệt so với "phong cách quản trị trọng tình và dựa vào các mối quan hệ ở châu Á"
Fabio Galardi thuộc công ty thương mại Orco International ở Singapore hiểu điều này rất
rõ. Ông phát biểu: "Ở châu Âu hoặc ở Mỹ, một thương vụ bắt đầu với những điều khoản
được trình bày rất rõ với sự giúp đỡ của một luật sư. Khi nảy sinh tranh chấp, người ta
viện đến luật pháp. Trái lại, người châu Á chỉ nhờ đến trọng tài phân xử chỉ khi nào họ đã
gắng đi hết mọi con đường nhằm dàn xếp bằng tình cảm mà không được gì”.

Luật bất thành văn
Khi làm ăn ở châu Á, một số luật bất thành văn gây ra nhiều trở ngại đối với những nhà
quản trị phương Tây. Ví dụ, "nể mặt" - tức là tỏ lòng nể trọng người có quyền lực - có ý
nghĩa quan trọng trong các cuộc đàm phán.
Vikram R. Sri Hari, tổng giám đốc của công ty Wesson Nava Private Ltd., Singapore,
minh họa điều này thông qua ví dụ: "Giả sử một thương vụ đã thương thảo xong và trước
khi thỏa thuận được ký kết trên giấy trắng mực đen, vị giám đốc yêu cầu bạn gặp nhân
vật lãnh đạo hàng đầu. Khi gặp ông ta, bạn phải tỏ vẻ kính nể chức vụ của ông ta và chấp
nhận giảm giá là một cách nể mặt. Và bạn cũng cần phải nể mặt đối với những ai có vai
trò quan trọng trong thương vụ này".

Khi cần phải giao phó quyền hạn, những nhà quản trị phương Tây có tính thực dụng hơn.
Gary R. Bennet, một giám đốc thuộc công ty tư vấn Jardine CMG Consulting Pte. Ltd.,
Singapore: "Phong cách của họ cởi mở hơn và cho phép người làm công tham gia nhiều
hơn. Những nhà quản trị cao cấp cố gắng phát triển con người thay vì quy trình sản
phẩm. Ví dụ, nếu một công việc bao gồm 10 bước, nhà quản trị phương Tây cho phép
phạm sai lầm… Và họ can thiệp để sửa chữa những sai sót và giúp các nhân viên tự hoàn
thiện".
Một đặc điểm quan trọng khác của phong cách quản trị châu Á là sự dựa vào trực giác.
Điều này đặc biệt thể hiện rõ trong những dự án rủi ro mà những nhà doanh nghiệp phải
cố gắng hết sức vất vả để dựng nên. Ở nhiều doanh nghiệp châu Á được hình thành theo
cách này, các bản năng kinh doanh hòa quyện với những tập quán quản trị hiện đại.
Phong cách này ngược lại với phong cách của người Mỹ, những người vốn rất logic và
dựa vào nghiên cứu thị trường.
Nhà doanh nghiệp Mustaq Ahmad, người đứng đầu tập đoàn bán lẻ Mohammad Mustafa
& Sons ở Singapore, tóm tắt về phong cách kinh doanh của người châu Á. Ông công
nhận rằng hầu hết những quyết định kinh doanh quan trọng của ông đều dựa vào bản
năng. "Tôi chẳng bao giờ dự tính trước bất cứ động thái nào của mình. Tôi chỉ tận dụng
cơ hội khi chúng đến”. Và khi những nhà doanh nghiệp - quản trị viên như vậy ra những
quyết định dựa vào trực giác và cảm tính, đương nhiên họ hy vọng những ý muốn của
mình được thực hiện đến nơi đến chốn, không sai một ly. Thái độ thông thường là lãnh
đạo cao cấp biết rõ điều gì tốt nhất cho công ty.

Trò chơi quyền lực
Các nhà quản trị phương Đông và phương Tây cũng khác nhau khi phải giao phó quyền
lực. Ở châu Á, phương pháp là độc đoán. Một quản trị viên châu Á tiêu biểu sẽ quyết
định chia công việc thành nhiều phần, ra chỉ thị cho cấp dưới của mình, và đề ra hạn chót.
Hậu quả của việc không tuân thủ cũng sẽ được nêu rõ ràng.
Trái lại, một quản trị viên người Mỹ trước tiên nêu mục tiêu và tham khảo ý kiến của cấp
dưới về kế hoạch hành động. Tương tự như thế họ giao phó công việc thông qua sự tham
vấn ý kiến. Điều quan trọng là kết quả cuối cùng chứ không phải phương tiện.

Những nhà quản trị phương Tây thường không ôm đồm vượt quá trách nhiệm của mình.
Ví dụ, khi được phân công làm một việc họ thường tự giới hạn mình chỉ trong lĩnh vực
của mình. Nếu có một vấn đề nảy sinh, họ sẽ không dám vượt quá lãnh địa của mình.
Những nhà quản trị châu Á làm ngược lại. Họ áp dụng một phương pháp tổng quát hơn
và thường tin rằng công việc được phân công của họ có quan hệ chặt chẽ với các phòng
ban phối hợp khác.
Quá trình ra quyết định là một lĩnh vực khác mà Đông – Tây không gặp nhau. Ở Nhật,
phương pháp từ dưới lên là điều phổ biến. Các quyết định chủ yếu được đưa ra ở cấp thấp
nhất và dần dần đệ trình lên cấp cao nhất.
Cũng có thể nhận xét tương tự về những nhà quản trị Indonesia. Đặc biệt, những nhà
quản trị Indonesia theo phương pháp đồng tâm nhất trí, và tránh đối đầu. Mối quan tâm
hàng đầu là sự hòa hợp. Những nhà quản trị Thái Lan và Philippines bị ảnh hưởng của
những nhà doanh nghiệp Trung Hoa trong chừng mực nào đó bởi vì có rất nhiều người
Hoa trong nền kinh tế của họ. Những ông chủ - quản trị viên người Hoa thường rất thực
tế, ra quyết định nhanh chóng, và sẵn sàng chịu rủi ro. Họ vừa chuyên quyền vừa linh
hoạt.
Các quản trị viên phương Tây thường áp dụng phương pháp ngắn hạn đối với các thương
vụ. Đối với những nhà quản trị phương Đông thì ngược lại. Chẳng hạn khi phân tích
những mặt lợi hại của một thương vụ, nhà quản trị châu Á sẽ xem xét mọi việc trong một
bối cảnh dài hạn, ví dụ năm năm. Nếu nhượng bộ điều đó hiện nay, anh ta có những kế
hoạch lớn hơn cho tương laị.

Thỏa hiệp
Kinh nghiệm và tuổi tác là một lĩnh vực khác mà phong cách quản trị Đông - Tây trái
ngược nhau. Phương Tây chú trọng đến năng lực và tài năng bất luận người đó già hay
trẻ. Ở châu Á, vốn coi trọng kinh nghiệm và tuổi tác, ta thường thấy những người lớn tuổi
ở những chức vụ cao nhất. Xét về khía cạnh này, phong cách quản trị của phương Tây cởi
mở hơn và dân chủ hơn.
Trong khi các quản trị viên châu Á nắm rõ các khái niệm quản trị phương Tây học được
từ các sách giáo khoa và những khóa đào tạo cao học quản trị kinh doanh (MBA), ta

không thể nhận xét tương tự về những nhà quản trị phương Tây. Đối với nhiều quản trị
viên phương Tây, áp dụng những khái niệm của phương Đông vào thực tế là một vấn đề
thử và sai.
Phương pháp địa phương hóa mở ra một lối đi tắt. Pepsico nhanh chóng thích ứng với
môi trường châu Á bằng cách khuyến khích tinh thần kinh doanh địa phương bên trong
công ty này. Asserts Ramesh Vangal, chủ tịch Pepsico Foods Intemational ở Singapore
nói: "Thay vì thúc đẩy ồ ạt ở những thị trường đang trỗi dậy, các công ty đa quốc gia nên
khởi đầu với quy mô nhỏ bằng cách khơi dậy tinh thần kinh doanh và giao quyền quản trị
cho người địa phương”.
Nguồn: Một góc nhìn kinh doanh