(Luận văn thạc sĩ) Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn giáo dục công dân ở các trường trung học cơ sở thành phố Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG VŨ VÂN HOA

VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHĨM
TRONG DẠY HỌC MƠN GIÁO DỤC CÔNG DÂN
Ở CÁC TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG VŨ VÂN HOA

VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHĨM
TRONG DẠY HỌC MƠN GIÁO DỤC CÔNG DÂN
Ở CÁC TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN
Ngành: LL&PPDH Bộ môn Lý luận chính trị
Mã ngành: 8.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Thị Lan

THÁI NGUYÊN - 2020

LỜI CAM ĐOAN
Luận văn tốt nghiệp của tôi được sự hướng dẫn của cô giáo TS. Trần Thị Lan,
tôi đã hồn thành luận văn tốt nghiệp của mình.
Tơi xin cam đoan khoá luận này là kết quả nghiên cứu của riêng tơi khơng trùng
với bất kỳ cơng trình nghiên cứu nào của các tác giả khác, những số liệu trong luận văn
là trung thực.
Thái Nguyên, ngày 23 tháng 11 năm 2020
Tác giả

Hoàng Vũ Vân Hoa

i


LỜI CẢM ƠN
Trước tiên tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành và sâu sắc tới ban chủ nhiệm
khoa, các thầy cơ giáo, khoa Giáo dục Chính trị trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên
đã tận tình dạy dỗ, giúp đỡ tơi hồn thành nhiệm vụ của khố học cũng như việc hồn
thành luận văn.
Đặc biệt tơi xin bày tỏ tình cảm trân trọng và lịng biết ơn sâu sắc tới cô giáo
hướng dẫn: TS. Trần Thị Lan - người đã định hướng cho tôi nghiên cứu luận văn, cung
cấp cho tôi những kiến thức lý luận, thực tiễn cùng với những kinh nghiệm quý báu,
nhiệt tình hướng dẫn, động viên khích lệ trong suốt q trình nghiên cứu để hồn thiện
khố luận.
Tơi cũng chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy cô giáo, các em HS của
trường THCS Nha Trang, Trường THCS Trưng Vương, Trường THCS Gia Sàng đã
nhiệt tình giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tơi trong suốt q trình làm khố luận.
Cuối cùng tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới gia đình, người thân, bạn bè,
đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tơi để tơi hồn

thành nhiệm vụ khố học và luận văn tốt nghiệp này.
Tác giả xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày 23 tháng 11 năm 2020
Tác giả

Hoàng Vũ Vân Hoa

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii
MỤC LỤC ................................................................................................................... iii
DANH SÁCH CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT ................................................................ vii
DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................ viii
DANH MỤC CÁC BIỂU ............................................................................................ ix
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................... 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................ 3
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ............................................................... 4
6. Đóng góp của đề tài .................................................................................................. 4
7. Kết cấu của đề tài ...................................................................................................... 4
NỘI DUNG .................................................................................................................. 5
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP
THẢO LUẬN NHÓM TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN
LỚP 6 Ở CÁC TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN........................ 5
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ..................................................................................... 5
1.1.1. Những cơng trình nghiên cứu nước ngồi .......................................................... 5

1.1.2. Những cơng trình nghiên cứu trong nước........................................................... 6
1.2. Cơ sở lý luận của việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học
mơn Giáo dục công dân ................................................................................... 13
1.2.1. Khái niệm phương pháp thảo luận nhóm.......................................................... 13
1.2.2. Quy trình chung và một số các kỹ thuật dạy học khi thực hiện phương pháp
thảo luận nhóm ................................................................................................. 20
1.2.3. Ưu điểm và hạn chế của phương pháp thảo luận nhóm.................................... 24
1.2.4. Cấu trúc và nội dung chương trình mơn Giáo dục Cơng dân lớp 6 .................. 26
1.2.5. Vai trị của phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Giáo dục công
dân lớp 6........................................................................................................... 28
Kết luận chương 1 ...................................................................................................... 35

iii


Chương 2: THỰC TRẠNG VÀ QUY TRÌNH VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP
THẢO LUẬN NHĨM TRONG DẠY HỌC MƠN GIÁO DỤC CƠNG DÂN
LỚP 6 Ở CÁC TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN .............................. 36
2.1. Khái quát đặc điểm các trường THCS ở thành phố Thái Nguyên ....................... 36
2.2. Thực trạng vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học mơn Giáo dục
công dân ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên và một số vấn đề đặt ra .... 38
2.2.1. Thực trạng vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Giáo
dục công dân ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên ............................... 38
2.2.2. Những vấn đề đặt ra từ thực trạng và sự cần thiết của việc nâng cao hiệu
quả vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Giáo dục
công dân lớp 6 ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên ............................ 45
2.3. Một số nguyên tắc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học
Giáo dục công dân lớp 6 ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên ............. 47
2.3.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích của dạy học theo phương pháp thảo
luận nhóm với việc phát triển năng lực của HS ................................................. 47

2.3.2. Nguyên tắc đảm bảo mối quan hệ giữa GV và HS ........................................... 48
2.3.3. Nguyên tắc đảm bảo sự kết hợp hài hịa giữa các hình thức và phương pháp
dạy học ............................................................................................................... 48
2.3.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ................................................................... 48
2.3.5. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tế ...................................................................... 49
2.3.6. Ngun tắc đảm bảo tính tồn diện .................................................................. 49
2.4. Quy trình vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Giáo
dục công dân lớp 6 ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên ...................... 50
2.4.1. Quy trình thiết kế bài học ................................................................................. 50
2.4.2. Quy trình tổ chức dạy học................................................................................. 52
2.4.3. Quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS ....................................... 54
2.5. Điều kiện vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Giáo
dục công dân lớp 6 ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên ...................... 56
2.5.1. Điều kiện đối với GV ........................................................................................ 56
2.5.2. Điều kiện đối với HS ........................................................................................ 58

iv


2.5.3. Điều kiện đối với các cấp quản lý..................................................................... 59
2.5.4. Điều kiện về cơ sở vật chất ............................................................................... 59
Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 61
Chương 3: THỰC NGHIỆM VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN
NHĨM TRONG DẠY HỌC MƠN GIÁO DỤC CƠNG DÂN LỚP 6 Ở CÁC
TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN ................................................ 62
3.1. Kế hoạch thực nghiệm ......................................................................................... 62
3.1.1 Mục đích của thực nghiệm................................................................................. 62
3.1.2. Giả thuyết thực nghiệm..................................................................................... 62
3.1.3. Thời gian, địa điểm, đối tượng thực nghiệm và đối chứng .............................. 62
3.2. Nội dung thực nghiệm ......................................................................................... 63

3.2.1. Những nội dung bài học học thực nghiệm ........................................................ 63
3.2.2. Thiết kế giáo án thực nghiệm ........................................................................... 63
3.2.3. Tiến hành dạy thực nghiệm .............................................................................. 64
3.2.4. Tiến hành thực nghiệm kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS ................. 65
3.3. Đánh giá kết quả thực nghiệm ............................................................................. 67
3.3.1. Phương pháp đánh giá ...................................................................................... 67
3.3.2. Kết quả thực nghiệm ......................................................................................... 67
3.4. Kết luận thực nghiệm ........................................................................................... 74
3.5. Giải pháp nâng cao hiệu quả vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học
Giáo dục công dân lớp 6 ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên .................. 76
3.5.1. Nâng cao nhận thức của đội ngũ cán bộ quản lý, GV về yêu cầu đổi mới
phương pháp dạy học ....................................................................................... 76
3.5.2. Bồi dưỡng phương pháp học tập tích cực cho HS ............................................ 77
3.5.3. GV cần kết hợp đa dạng các phương pháp và hình thức dạy học .................... 77
3.5.4. Nhận diện, xóa bỏ các rào cản của đổi mới phương pháp dạy học nói chung
và phương pháp thảo luận nhóm nói riêng ...................................................... 78
3.5.5. Tăng cường bồi dưỡng GV thông qua sinh hoạt chuyên môn theo nghiên
cứu bài học ....................................................................................................... 79
Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 80

v


KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................................. 80
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................ 82
PHỤ LỤC.......................................................................................................................

vi

DANH SÁCH CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT
STT

Cụm từ viết tắt

Diễn giải

1

ĐC

2

GDCD

3

GV

GV

4

HS

HS

5

SL

Số lượng

6

TN

Thực nghiệm

7

TS

Tổng số

8

THCS

Đối chứng
Giáo dục Công dân

THCS

vii


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1:

Danh sách các trường THCS thuộc thành phố Thái Nguyên năm 2019
- 2020 ...................................................................................................... 36

Bảng 2.2.

Kết quả điều tra về sự cần thiết của phương pháp thảo luận nhóm
trong dạy học mơn GDCD lớp 6 ............................................................. 39

Bảng 2.3.

Đánh giá của GV về mục đích sử dụng phương pháp thảo luận nhóm
trong dạy học mơn GDCD lớp 6 ............................................................. 40

Bảng 2.4.

Đánh giá của GV và HS về mức độ sử dụng các phương pháp dạy
học đối với môn GDCD lớp 6 ................................................................. 41

Bảng 2.5.

Đánh giá hiệu quả sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy
học mơn GDCD lớp 6 ............................................................................. 42

Bảng 2.6.

Thái độ học tập môn GDCD của HS theo đánh giá của HS ................... 43

Bảng 2.7.

Kỹ năng chia nhóm của GV khi dạy mơn GDCD theo phương pháp

thảo luận nhóm ........................................................................................ 44

Bảng 2.8.

Kết quả tìm hiểu những khó khăn khi vận dụng phương pháp thảo
luận nhóm trong dạy học mơn GDCD .................................................... 45

Bảng 3.1.

Các lớp đối chứng và thực nghiệm ......................................................... 63

Bảng 3.2.

Đánh giá của HS về cách thức dạy của GV ở lớp TN và lớp ĐC ........... 68

Bảng 3.3.

Mức độ hiểu bài của HS lớp ĐC và lớp TN............................................ 68

Bảng 3.4.

Mức độ hứng thú học tập của HS ở lớp ĐC và lớp TN .......................... 69

Bảng 3.5.

Mức độ ghi nhớ nội dung bài học của HS ở lớp ĐC và lớp TN ............. 71

Bảng 3.6.

Đánh giá của HS về các kỹ năng được hình thành và phát triển qua

dạy học mơn GDCD lớp 6 bằng phương pháp thảo luận nhóm.............. 71

Bảng 3.7.

Kết quả kiểm tra 1 tiết của HS ở lớp TN ................................................ 73

Bảng 3.8.

Kết quả kiểm tra 1 tiết của HS ở lớp ĐC ................................................ 73

viii


DANH MỤC CÁC BIỂU
Biểu đồ 3.1.

Mức độ hiểu bài của HS trong giờ học sử dụng phương pháp thảo
luận nhóm ........................................................................................... 69

Biểu đồ 3.2.

So sánh các kỹ năng được hình thành và phát triển qua dạy học
môn GDCD lớp 6 giữa lớp ĐC và lớp TN ......................................... 72

Biểu đồ 3.3.

Kết quả kiểm tra 1 tiết ở nhóm lớp TN và nhóm lớp ĐC ................... 74

ix

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh gia tăng hội nhập quốc tế là xu thế
chủ yếu tác động khách quan đến mỗi quốc gia, dân tộc. Điều này đã và đang đặt giáo
dục trước yêu cầu phải có sự cách tân, đổi mới trong mục tiêu đào tạo nguồn nhân
lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao. Trước những đòi hỏi của thực tiễn, nguồn
nhân lực chất lượng cao ở Việt Nam cần được đặc trưng bởi trí tuệ, bởi phương thức
lao động sáng tạo với thái độ tích cực, tự giác cùng những năng lực thiết yếu như
năng lực tự chủ, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo và năng lực hợp tác
nhóm…
Để đáp ứng được những u cầu đó, địi hỏi mỗi cơ sở đào tạo, mỗi cấp học cần
tích cực hiện thực hóa Nghị quyết số 29 - NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung
ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu
cơng nghiệp hố, hiện đại hố trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa và hội nhập quốc tế. Trong đó, chú trọng “chuyển mạnh quá trình giáo dục từ
chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học”.
Cùng với đường hướng tư duy đó, Khoản 2, Điều 28 Luật giáo dục (2005) cũng đã xác
định“Phương pháp giáo dục phổ thơng phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động,
sáng tạo của HS; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương
pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào
thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS”. Điều
này trực tiếp giúp dạy học trở thành quá trình kiến tạo, hình thành, phát triển năng lực
đáp ứng những yêu cầu của cuộc sống hiện tại và tương lai.
Với vai trò quan trọng và trực tiếp trong giáo dục HS ý thức, hành vi người công
dân, phát triển trí lực và nhân cách con người tồn diện, mơn Giáo dục cơng dân nói
chung và chương trình giáo dục cơng dân cấp THCS nói riêng có nhiệm vụ đào tạo Nội
dung mơn học định hướng chính vào giáo dục về giá trị bản thân, gia đình, quê hương,
cộng đồng, nhằm hình thành cho học sinh thói quen, nền nếp cần thiết trong học tập, sinh
hoạt và ý thức tự điều chỉnh bản thân theo các chuẩn mực đạo đức và quy định của pháp

luật. Cùng với đó, năng lực hoạt động thực tiễn, đặc biệt là năng lực sáng tạo, hợp tác là

1


những năng lực quan trọng, cần thiết được phát triển ở người học thông qua môn Giáo
dục công dân ở cấp THCS. Đây là những năng lực thiết yếu của người lao động mới
trước địi hỏi của xu thế tồn cầu hóa, cạnh tranh, hội nhập mà Việt Nam cũng như mọi
quốc gia đều phải chú tâm đào tạo và bồi dưỡng.
Đảm trách vai trò, sứ mạng ấy, những năm gần đây, các trường THCS trên địa
bàn thành phố Thái Nguyên đã và đang tích cực đổi mới phương pháp dạy học mơn
Giáo dục cơng dân nói chung và chương trình GDCD lớp 6 nói riêng. Thực tiễn cho
thấy, đa số GV đã nhận thức rõ việc thay đổi phương pháp và các hình thức tổ chức
hoạt động dạy học, quan tâm nhiều hơn đến việc hình thành và phát triển năng lực,
phẩm chất cho HS. Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học mơn Giáo
dục Cơng dân bước đầu cũng được trú trọng và quan tâm, theo đó, HS được đặt vào
mơi trường học tập tích cực, được rèn luyện kỹ năng giao tiếp, được học hỏi lẫn nhau,
phát huy tính chủ động, sáng tạo trên cơ sở làm việc hợp tác. Tuy nhiên, nhiều GV vẫn
tỏ ra băn khoăn, lúng túng trước yêu cầu đổi mới phương pháp thảo luận nhóm theo
hướng phát triển năng lực người học, nhất là với đối tượng HS lớp 6. Bởi lẽ, chọn
phương pháp dạy học thảo luận nhóm cho một tiết học khơng khó, nhưng làm thế nào
để vận dụng phương pháp đó một cách hiệu quả vẫn là vấn đề cần luận bàn ở cả khía
cạnh lý luận và thực tiễn. Trong đó, yêu cầu thiết kế giáo án, lựa chọn hình thức tổ chức
dạy học, kết hợp phương pháp thảo luận nhóm với các phương pháp dạy học tích cực
khác một cách khoa học, hiệu quả được xem là vấn đề cần được quan tâm nghiên cứu,
khảo sát để đề xuất quy trình và tiến hành thực nghiệm.
Xuất phát từ những lý do nêu trên, tôi chọn vấn đề “Vận dụng phương pháp thảo
luận nhóm trong dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường THCS Thành phố Thái
Nguyên” làm đề tài luận văn thạc sĩ.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu

2.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở khảo sát, đánh giá thực trạng dạy học môn Giáo dục công dân ở các
trường THCS Thành phố Thái Nguyên, đề tài đề xuất quy trình và thực nghiệm vận
dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường
THCS trên địa bàn nghiên cứu.

2


2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Khái quát cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của việc vận dụng phương pháp thảo
luận nhóm trong dạy học mơn Giáo dục công dân ở các trường THCS.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng và nhận diện những vấn đề đặt ra từ thực tiễn vận
dụng phương pháp thảo luận nhóm ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên.
- Đề xuất quy trình vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn
Giáo dục công dân lớp 6 ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên.
- Tiến hành thực nghiệm vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học
mơn Giáo dục cơng dân chương trình lớp 6 ở trường THCS Nha Trang, trường THCS
Trưng Vương; trường THCS Gia Sàng.
- Kiến nghị một số biện pháp nâng cao hiệu quả vận dụng phương pháp thảo luận
nhóm trong dạy học dạy học môn Giáo dục công dân lớp 6 ở trường THCS Nha Trang,
trường THCS Trưng Vương; trường THCS Gia Sàng và các trường THCS trên địa bàn
thành phố Thái Nguyên nói chung.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học mơn
giáo dục cơng dân ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu quy trình, điều kiện và tiến hành thực nghiệm vận dụng phương
pháp thảo luận nhóm vào dạy học mơn Giáo dục cơng dân chương trình lớp 6 ở các

trường THCS thành phố Thái Nguyên qua khảo sát và thực nghiệm tại trường THCS
Nha Trang, trường THCS Trưng Vương, trường THCS Gia Sàng.
4. Giả thuyết khoa học
Việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học giáo dục công dân lớp
6 nếu được làm sáng tỏ cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn và đề ra được quy trình khoa học
thì sẽ phát huy được tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS trong hoạt động
hợp tác nhóm, tạo sự hứng thú học tập cho HS, góp phần nâng cao chất lượng dạy học
môn GDCD lớp 6 ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Thái Nguyên.

3


5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Đề tài dựa trên các cơ sở lý luận sau:
- Nội dung chương trình mơn học Giáo dục công dân lớp 6 ở trường THCS.
- Các văn bản chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
- Những cơng trình nghiên cứu của các tác giả liên quan đến nội dung đề tài.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng phương pháp luận chung của chủ nghĩa duy vật biện chứng.
Các phương pháp nghiên cứu lý luận: Phương pháp phân tích, tổng hợp, phương
pháp logic - lịch sử…
Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Phương pháp quan sát, phương pháp điều
tra xã hội học, phương pháp thực nghiệm sư phạm…
6. Đóng góp của đề tài
Thứ nhất, làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận của phương pháp thảo luận nhóm
trong dạy học môn GDCD lớp 6
Thứ hai, đánh giá thực trạng vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy
học môn GDCD lớp 6 ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên
Thứ ba, xây dựng được quy trình và tiến hành thực nghiệm vận dụng phương

pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn GDCD lớp 6 ở trường THCS Nha Trang,
THCS Gia Sàng và THCS Trưng Vương.
Thứ tư, sau khi hồn thiện, đề tài cịn có thể làm tài liệu tham khảo cho việc giảng
dạy môn GDCD lớp 6 ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên.
7. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm 3
chương, 9 tiết.

4


NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN
NHĨM TRONG DẠY HỌC MƠN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 6 Ở CÁC
TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ THÁI NGUN
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Những cơng trình nghiên cứu nước ngoài
Trong lịch sử phát triển của giáo dục trên thế giới, phương pháp thảo luận nhóm
là một trong những phương pháp được nhiều nhà nghiên cứu khoa quan tâm cả về mặt
lý luận và thực tiễn, tiêu biểu cho các cơng trình đó có thể kể đến:
Casinet - Roger, vào năm 1949 đã đề xuất các phương pháp làm việc tự do theo
nhóm: “Làm việc theo nhóm có nghĩa là sinh viên phải tìm tịi, phải thực hiện một cuộc
khảo cứu hay quan sát, phải cố gắng phân tích, tìm hiểu, diễn đàn, phải thành lập theo
phiếu và sắp xếp những phiếu này, phải đóng góp sự tin tưởng của mình cho cơng việc
của nhóm” [46, tr.134].
A. Jakiel - nhà giáo dục Ba Lan lỗi lạc với cuốn sách “Học tập theo nhóm ở trường
học” đã giới thiệu một hình thức học mới sẽ đem lại hiệu quả cao trong hoạt động dạy
học đó chính là: “Học tập theo nhóm ở trường học” [30, tr. 52].
Năm 1909 mươi lăm, Robert Vlavin trong tác phẩm “Dạy học theo nhóm nhỏ: Lý

thuyết nghiên cứu và thực hành” cũng đã đề cập đến mơ hình dạy học theo nhóm nhỏ.
Rất nhiều mơn học có áp dụng hình thức dạy học theo nhóm nhỏ, tất cả đều có chung
ý tưởng là các học viên cùng nhau làm việc trong các nhóm nhỏ để hoàn thành mục
tiêu hoạt động chung” [47, tr. 23].
Tác giả Geoffrey Petty với cuốn sách Dạy học ngày nay, Nxb Stanlay Thomes,
1998 đã bàn luận đến xu hướng đổi mới phương pháp dạy học trong bối cảnh hiện nay.
Theo đó, tác giả khẳng định, thực tiễn đã và đang đòi hỏi các nhà giáo dục phải quan
tâm nghiên cứu, vận dụng các phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của HS,
trong đó có phương pháp làm việc nhóm (thảo luận nhóm).

5


Tác giả Robert J.Marzand với cơng trình nghiên cứu “Nghệ thuật và khoa học dạy
học” (Người dịch: Nguyễn Hữu Châu), Nxb Giáo dục Việt Nam, Hà Nội, 2011. Cuốn
sách tập trung làm rõ những yêu cầu, đòi hỏi của hoạt động dạy học khi được xem là
nghệ thuật và khoa học tổ chức hoạt động nhận thức của HS thông qua việc khéo léo
sử dụng các phương pháp dạy học hướng đến tạo lập mối quan hệ tương tác hai chiều
giữa GV và HS.
Nhóm tác giả Robert J.Marzand, Debra J.Pickering, Jane E.Pollock với cơng trình
nghiên cứu “Các phương pháp dạy học hiệu quả” (Người dịch: Nguyễn Hồng Vân),
Nxb Giáo dục Việt Nam, Hà Nội, 2011 đã phân tích lý giải những cơ sở khoa học và
tính tất yếu vận dụng các phương pháp dạy học hiệu quả. Trong đó, phương pháp thảo
luận nhóm được các tác giả nghiên cứu, tiếp cận ở cả lý luận chung và các kỹ thuật tổ
chức phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học một cách khoa học và hiệu quả. Cùng
với đó, những nguyên tắc vận dụng thảo luận nhóm kết hợp các phương pháp dạy khác
như dự án, đóng vai, dạy học bằng tình huống, phương pháp nêu vấn đề được nhóm tác
giả tập trung làm rõ về khái niệm và những yêu cầu cần đảm bảo trong quá trình vận
dụng nhằm tối ưu hóa ưu thế của từng phương pháp.
Tác giả Robert J. Marzano thông qua cuốn sách “Quản lý hiệu quả lớp học”,

(Người dịch: Phạm Trần Long), Nxb Giáo dục Việt Nam, Hà Nội, 2011 đã phân tích,
luận giải và chứng minh sự cần thiết phải vận dụng các biện pháp để quản lý hiệu quả
lớp học, trong đó có hiệu quả dạy và học. Tác giả bước đầu đã đề cập đến các kỹ thuật
để quản lý lớp học khi sử dụng các phương pháp dạy học hợp tác, trong đó có phương
pháp thảo luận nhóm.
Những cơng trình nghiên cứu nêu trên ở mức độ nhất định đã làm rõ lý luận về
dạy học hợp tác nói chung và thảo luận nhóm nói riêng. Đó là cơ sở lý luận cần thiết
để tác giả kế thừa khi luận giải về đổi mới phương pháp thảo luận nhóm theo hướng
tiếp cận năng lực của người học.
1.1.2. Những cơng trình nghiên cứu trong nước
Một là, những cơng trình nghiên cứu về phương pháp thảo luận nhóm trong
dạy học
Phát huy tính tích cực của HS là vấn đề trung tâm của lý luận dạy học. Trong lịch
sử nhân loại, ý tưởng về một phương pháp dạy học phát huy cao độ tính tích cực của
6


người học đã được các nhà tư tưởng lớn, các nhà giáo dục của thời đại quan tâm và
nghiên cứu.
Ở Việt Nam, học tập theo nhóm đã có từ khá lâu. Ơng cha ta đã có câu “Học thầy
khơng tày học bạn”. Sau cách mạng tháng 8 năm 1945, chúng ta đã từng có phong trào
học tập dân chủ, học tập tổ, nhóm. Phong trào đó đã đem lại ảnh hưởng tích cực vào
thành cơng của phong trào diệt giặc dốt do chủ tịch Hồ Chí Minh phát động. Phong
trào “Đơi bạn chun cần” cũng được duy trì khá dài trong thời kỳ kháng chiến chống
Đế quốc Mỹ.
Ngày nay, trước xu hướng đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa
hoạt động của học sinh. Nhiều nhà giáo dục đã nghiên cứu về vấn đề học tập nhóm.
Bài viết: “Lấy HS làm trung tâm” của tác giả Trần bá Oanh đã đề cập tới phương pháp
hợp tác hay phương pháp học tập nhóm với ý nghĩa là một trong những phương pháp
lấy HS làm trung tâm.

Với bài viết: “Về quan điểm giảng dạy lấy HS làm trung tâm”, PGS - TS Phạm
Viết Vượng đã nhận định: phương pháp thảo luận nhóm cịn gọi là học hợp tác, sắp xếp
HS theo nhóm ngồi quanh một bàn, thảo luận, góp ý kiến để xây dựng các ý kiến trả
lời từng tiểu mục trong module. Đại diện từng nhóm hoặc cá nhân trình bày trước lớp
về những điều đã thu được.
Tác giả Nguyễn Hữu Châu trong cuốn: “Những vấn đề cơ bản về quá trình dạy
học” cũng đã đưa quan điểm của mình về dạy học hợp tác theo nhóm. Theo tác giả thì:
Dạy học hợp tác là việc sử dụng các nhóm nhỏ để HS làm việc cùng nhau nhầm tối đa
hóa kết quả học tập của bản thân mình cũng như của người khác” [8, tr. 225].
Tác giả Phan Trọng Ngọ trong cuốn “Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà
trường” cũng đã đề cập rất nhiều về vấn đề phương pháp dạy và học trong nhà trường
hiện nay, trong đó có phương pháp thảo luận nhóm. Tác giả cho rằng “Phương pháp
thảo luận nhóm là phương pháp dạy học trong đó nhóm lớn (lớp học) chia thành những
nhóm nhỏ để tất cả các thành viên trong lớp đều được làm việc và thảo luận về một chủ
đề cụ thể và đưa ra ý kiến chung của mình về vấn đề đó” [37, tr. 223].
Lê Đức Ngọc trong cuốn: “Giáo dục đại học phương pháp dạy và học” cho rằng:
“Thảo luận nhóm là sự trao đổi ý tưởng, quan điểm nhận thức giữa các học viên và GV,

7


để làm rõ và làm giàu sự hiểu biết các nội dung phù hợp với hoạt động đào tạo” [38, tr.
43].
Vai trò, ý nghĩa của phương pháp thảo luận được nhiều tác giả nghiên cứu, luận
giải, trong đó có thể kể đến các cơng trình nghiên cứu tiêu biểu: Tác giả Nguyễn Kim
Quý (2003) với “Một số kết quả về áp dụng phương pháp dạy học cộng tác”; Nguyễn
Thị Hồng Nam (2003) với bài viết “Tổ chức hoạt động hợp tác trong học tập theo hình
thức thảo luận nhóm”; Vũ Thị Minh Hằng (2003), “Áp dụng dạy học hợp tác trong dạy
học tốn ở tiểu học”… Ở bình diện chung nhất, các tác giả đã nhận diện bản chất, ưu
thế, vai trị, ý nghĩa của phương pháp thảo luận nhóm ở các điểm sau: Thơng qua hoạt

động nhóm, HS cùng hồn thành những cơng việc mà một mình khơng thể hoàn thành
được trong một thời gian nhất định; trong học tập theo nhóm, HS có cơ hội được bộc
lộ, thể hiện mình về mặt giao tiếp; HS được rèn luyện phương pháp làm việc hợp tác;
có điều kiện, mơi trường để học hỏi lẫn nhau; đem lại bầu khơng khí đồn kết, tin tưởng
giúp đỡ lẫn nhau… và có cơ hội rèn luyện, phát triển năng lực tư duy sáng tạo, năng
lực giải quyết vấn đề và kĩ năng hợp tác.
Tác giả Trần Bá Hoành với bài viết “Bàn tiếp về dạy học lấy HS làm trung tâm”,
Tạp chí thơng tin khoa học giáo dục số 49, trang 43-47, 1995. Bài viết đã làm rõ cơ sở
của việc dạy học lấy HS làm trung tâm, theo đó phương pháp thảo luận nhóm được tác
giả xem là phương pháp dạy học lấy HS làm trung tâm nhằm phát triển tính tự giác, tích
cực của HS và hướng đến phát triển năng lực, phẩm chất của HS.
Tác giả Ngô Thị Thu Dung với bài viết “Mơ hình tổ chức dạy học theo nhóm
trong giờ học trên lớp”, Tạp chí Giáo dục số 5, năm 2001, trang 21-22 và tác giả Trần
Duy Hưng với bài viết “Mơ hình phương pháp dạy học theo nhóm nhỏ”, Tạp chí Nghiên
cứu giáo dục số 4, trang 9-10, 2000; tác giả Nguyễn Thị Kim Dung với bài viết “Thảo
luận nhóm và q trình xây dựng quan hệ nhân ái giữa HS với nhau ở trường trung
học”, Tạp chí Nghiên cứu Giáo dục số 11, trang 10- 11, 2000. Các tác giả cùng thống
nhất trong quan điểm đánh giá vai trị, ý nghĩa của mơ hình dạy học theo nhóm mà
phương pháp thảo luận nhóm là vấn đề cốt lõi quy định cách thức học tập theo nhóm,
hướng đến phát triển năng lực hợp tác nhóm, năng lực giải quyết vấn đề thông qua trao
8


đổi, thảo luận trên cơ sở chia sẻ thông tin, chia sẻ nhiệm vụ của các thành viên.
Tác giả Nguyễn Văn Cường đã trực tiếp bàn luận đến các phương pháp dạy học
mới, trong đó có phương pháp thảo luận nhóm thơng qua tài liệu học tập, bồi dưỡng
“Phát triển năng lực thông qua phương pháp và phương tiện dạy học mới, Tài liệu hội
thảo tập huấn, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Dự án phát triển giáo dục THPT, Hà Nội, 2005.
Tác giả cho rằng, phương pháp dạy học tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực
hóa hoạt động nhận thức của người học, tức là tập trung vào phát huy tính tích cực của

người học chứ khơng phải là tập trung vào phát huy tính tích cực của người dạy, tuy
nhiên để dạy học theo phương pháp tích cực thì thầy giáo phải nỗ lực nhiều so với dạy
theo phương pháp thụ động.
Tác giả Trần Thị Bích Trà (2006), “Một số trao đổi về học tập hợp tác ở trường
phổ thơng”, Tạp chí giáo dục số 146, trang 20. Bài viết đưa ra một số ý kiến trao đổi
về cách thức phát triển năng lực học tập hợp tác quả HS thông qua các phương pháp
dạy học của GV, trong đó có phương pháp thảo luận nhóm. Tác giả cho rằng, năng lực
hợp tác được xem là một trong những năng lực quan trọng cần được phát triển cho HS
trong quá trình dạy học và giáo dục. Theo đó, dạy học hợp tác bằng phương pháp thảo
luận nhóm chính là cách thức, là con đường để phát triển năng lực hợp tác cho HS.
Trực tiếp bàn luận về phương pháp thảo luận nhóm, tác giả Lê Đức Ngọc trong
cuốn Giáo dục Đại học phương pháp dạy và học, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội, 2005
đã khẳng định: “Thảo luận nhóm là một sự trao đổi ý tưởng, quan điểm, nhận thức giữa
các học viên và GV để làm rõ và làm giàu sự hiểu biết các nội dung phù hợp với hoạt
động đào tạo” [38, tr.43].
Năm 2005, tác giả Lê Đình Dụng đã bảo vệ thành công Luận văn Thạc sĩ Khoa
học giáo dục “Sử dụng kết hợp các phương pháp quan sát, thảo luận nhóm và hỏi đáp nhằm phát huy tính tích cực học tập của HS trong dạy học môn tự nhiên và xã
hội”. Luận văn là cơng trình nghiên cứu chun sâu về phương pháp thảo luận nhóm
trong sự kết hợp với phương pháp quan sát và hỏi - đáp. Tác giả đã làm rõ khái niệm
thảo luận nhóm và yêu cầu, nguyên tắc, điều kiện để vận dụng kết hợp phương pháp
thảo luận nhóm với phương pháp quan sát và hỏi - đáp nhằm phát huy tính tích cực học
tập của HS trong dạy học môn tự nhiên và xã hội.

9


Tác giả Nguyễn Thị Hà đã luận bàn đến cách thức đổi mới phương pháp thảo luận
nhóm nhằm nâng cao hiệu quả và tính ưu thế của phương pháp này qua luận văn thạc
sĩ “Đổi mới phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học chương “Phép biện chứng
duy vật” ở trường Cao đẳng Cộng đồng Lai Châu”, Luận văn Thạc sĩ khoa học Giáo

dục, Đại học Sư phạm Hà Nội, 2010.
Hai là, những cơng trình nghiên cứu về phương pháp thảo luận nhóm trong
dạy học Giáo dục cơng dân
Ở bình diện chung, khi bàn luận về phương pháp dạy học mơn GDCD, có một số
cơng trình nghiên cứu tiêu biểu:
Tác giả Trần Thị Mai Phương, Dạy học giáo dục công dân theo phương pháp tích
cực, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2007. Cơng trình là kết quả nghiên cứu cơng phu của tác
giả về dạy học giáo dục công dân theo phương pháp tích cực, trong đó có phương pháp
thảo luận nhóm. Từ việc làm rõ lý luận chung về các phương pháp dạy học tích cực nói
chung, phương pháp thảo luận nhóm nói riêng, tác giả đã chỉ rõ ưu điểm và hạn chế
của từng phương pháp và luận giải những nguyên tắc, yêu cầu cơ bản khi dạy học
GDCD theo phương pháp tích cực.
Nhóm tác giả Nguyễn Văn Cư, Nguyễn Duy Nhiên (Đồng chủ biên), Dạy và học
môn giáo dục công dân ở trường trung học phổ thông - Những vấn đề lí luận và thực
tiễn, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội, 2007; Đinh Văn Đức - Dương Thị Thuý Nga,
Phương pháp dạy học giáo dục công dân ở trường trung học phổ thông, Nxb Đại học
sư phạm, Hà Nội, 2011. Những cơng trình nghiên cứu nêu trên đã phân tích, luận chứng
khá sâu sắc, tồn diện những vấn đề lý luận và thực tiễn về dạy và học môn GDCD ở
trường trung học phổ thông. Với việc chỉ ra đặc thù môn học, mục tiêu và nội dung
môn học, các tác giả đã khẳng định yêu cầu đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức
dạy học, trong đó việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm, nêu và giải quyết vấn đề,
dạy học bằng tình huống cần được sử dụng kết hợp với phương pháp thuyết trình, đàm
thoại để phát huy tính tích cực của HS khi tiếp cận những kiến thức trừu tượng của
môn học GDCD.
Ở bình diện tiếp cận trực tiếp việc đổi mới phương pháp dạy học môn GDCD ở
trường THCS, tác giả Lương Thị Lan Huệ đã có cơng trình nghiên cứu độc lập “Lý

10

luận và phương pháp dạy học môn Giáo dục công dân ở trường THCS”, Nxb Đại học
Sư phạm, Hà Nội, 2017. Cuốn sách đã tập trung làm rõ lý luận về phương pháp dạy
học, phương pháp dạy học môn GDCD. Từ những đánh giá khái quát về thực trạng,
những vấn đề đặt ra từ thực tiễn dạy học GDCD ở trường THCS, tác giả đã luận chứng
tính cấp thiết và yêu cầu khi sử dụng các phương pháp dạy học, trong đó có phương
pháp thảo luận nhóm theo hướng đổi mới, khắc phục tính hình thức đã tồn tại khá phổ
biến trong thực tiễn dạy môn GDCD ở nhiều cơ sở đào tạo.
Trong những năm gần đây, có nhiều luận văn thạc sĩ tiếp cận và khai thác vấn đề
vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học mơn GDCD, tiêu biểu có thể kể
đến như:
- Nguyễn Thị Sen, Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn
GDCD phần “Công dân với đạo đức” ở trường THPT Hồng Quí tỉnh Yên Bái, Luận
văn Thạc sỹ khoa học giáo dục, Đại học Sư phạm Hà Nội, 2009.
- Nguyễn Văn Dũng, Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học phần
“Công dân với kinh tế” môn GDCD ở trường THPT Cát Hải - Hải Phòng, Luận văn
Thạc sỹ khoa học giáo dục, Đại học Sư phạm Hà Nội, 2010.
- Đặng Thị Thúy, Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học mơn
GDCD phần “Cơng dân với việc hình thành thể giới quan, phương pháp luận khoa
học” ở trường n Mơ A tỉnh Ninh Bình, Luận văn Thạc sĩ khoa học giáo dục, Đại học
Sư phạm Hà Nội, 2010.
- Nguyễn Thị Sen, Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học mơn
GDCD phần “Cơng dân với đạo đức” ở trường THPT Hồng Quí tỉnh Yên Bái, Luận
văn Thạc sĩ khoa học Giáo dục, Đại học Sư phạm Hà Nội, 2009.
- Nguyễn Văn Dũng, Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học phần
“Cơng dân với kinh tế” môn GDCD ở trường THPT Cát Hải - Hải Phòng, Luận văn
Thạc sĩ khoa học Giáo dục, Đại học Sư phạm Hà Nội, 2010.
- Đặng Thị Thúy, Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học mơn
GDCD phần “Cơng dân với việc hình thành thể giới quan, phương pháp luận khoa
học” ở trường Yên Mô A tỉnh Ninh Bình, Luận văn Thạc sĩ khoa học Giáo dục, Đại học
Sư phạm Hà Nội, 2010.

11


- Trần Thị Thơm,“Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Giáo
dục công dân lớp 10 ở các trường THPT huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên”, Luận
văn thạc sĩ, ngành Lý luận và phương pháp dạy học Lý luận chính trị, Thái Nguyên,
2019.
Những luận văn nêu trên đều làm rõ cơ sở lý luận và cơ sở khoa học của việc vận
dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn GDCD ở các trường. Từ việc
khái quát, tổng hợp các quan niệm về phương pháp thảo luận nhóm, các tác giả đã làm
rõ vai trị, ý nghĩa của phương pháp này đối với môn GDCD. Trên cơ sở đánh giá, khảo
sát thực trạng, các tác giả đã đề xuất quy trình và thực nghiệm vận dụng phương pháp
thảo luận nhóm trong dạy học mơn GDCD ở các trường thuộc địa bàn nghiên cứu, từ
đó nhận diện những biện pháp nâng cao hiệu quả vận dụng phương pháp này trong dạy
học môn GDCD theo hướng đổi mới, phát huy tính tích cực của cả người dạy và người
học.
Ngồi ra, cịn có nhiều bài viết đăng trên các tạp chí khoa học cũng luận bàn
đến thực tiễn vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học mơn GDCD,
tiêu biểu như:
- Bùi Thị Thanh Huyền, “Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học
mơn GDCD ở trường THPT”, Tạp chí Giáo dục, số 306, 2013.
- Nguyễn Thị Toan, “Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học mơn
GDCD ở trường THPT”, Tạp chí Giáo dục, số 312, 2013.
- Bùi Thị Thanh Huyền, “Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học
mơn GDCD ở trường THPT”, Tạp chí Giáo dục, số 306, 2013.
- Nguyễn Thị Toan, “Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học mơn
GDCD ở trường THPT”, Tạp chí Giáo dục, số 312, 2013.
Nhìn chung những cơng trình nêu trên đã làm rõ lý luận cơ bản về phương pháp
thảo luận nhóm. Những ưu điểm, hạn chế và các hình thức tổ chức thảo luận nhóm.

Qua đó, các tác giả đều thống nhất với quan niệm cho rằng, phương pháp thảo luận
nhóm sẽ góp phần phát huy tính tích cực học tập của HS nếu có quy trình vận dụng
khoa học và phù hợp.
Từ việc tổng hợp những cơng trình nghiên cứu tiêu biểu nêu trên, có thể đưa ra
một số nhận xét, đánh giá như sau:

12


Trong dạy học mơn GDCD, thảo luận nhóm được xem là một trong những
phương pháp dạy học tích cực được nhiều nhà giáo quan tâm trên nhiều cấp độ khác
nhau.
Ở bình diện chung nhất, các tác giả và những cơng trình nghiên cứu về vận dụng
phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn GDCD đều thống nhất về tư duy rằng,
thảo luận nhóm là phương pháp dạy học tích cực nhằm phát huy vai trò chủ động, sáng
tạo của người học.
Tùy thuộc vào nội dung môn học, điều kiện học tập, đối tượng HS, tính chất bài
học và năng lực sư phạm, GV có thể sử dụng kết hợp giữa phương pháp thảo luận nhóm
với các phương pháp dạy học khác nhằm tích cực hóa hoạt động của HS.
Những cơng trình nghiên cứu nêu trên cịn tập trung làm rõ tính tất yếu vận dụng
phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học GDCD. Qua đó, các tác giả cũng luận giải
vai trị, vị trí của phương pháp này đối việc nâng cao chất lượng dạy và học GDCD ở
trường THCS trong giai đoạn hiện nay.
Những cơng trình nghiên cứu nêu trên đã đưa lại kết quả nghiên cứu rất hữu ích
để tác giả đề tài tiếp thu, kế thừa khi luận giải các vấn đề liên quan đến đổi mới phương
pháp thảo luận nhóm trong dạy học mơn GDCD lớp 6 theo hướng tiếp cận năng lực
của HS.
Tuy nhiên, những nghiên cứu lý luận gắn với thực tiễn về việc vận dụng phương
pháp thảo luận nhóm trong dạy học GDCD lớp 6 ở trường THCS chưa được nghiên
cứu một cách có hệ thống, đặc biệt là các trường THCS trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên

thì đây vẫn là vấn đề hoàn toàn mới mẻ.
1.2. Cơ sở lý luận của việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học
môn Giáo dục công dân
1.2.1. Khái niệm phương pháp thảo luận nhóm
* Khái niệm về phương pháp và phương pháp dạy học
Phương pháp
Theo tiếng Hy Lạp, “Methodos” có nghĩa là con đường đi đến mục tiêu hay cách
thức để đạt tới mục đích nào đó. Thuật ngữ phương pháp bắt nguồn từ nghĩa đó.
Theo từ điển Bách khoa, phương pháp là cách thức, là con đường, phương tiện để
đạt tới mục đích và giải quyết những nhiệm vụ nhất định trong nhận thức cũng như

13


trong thực tiễn.
Phương pháp còn được hiểu theo nghĩa chung nhất là cách thức hành động để chủ
thể để đạt một mục tiêu nhất định. Theo ý nghĩa đó, với mục tiêu khác nhau, ở các lĩnh
vực cụ thể khác nhau, các chủ thể sẽ sử dụng phương pháp khác nhau. Như vậy, phương
pháp là phạm trù gắn liền với hoạt động có ý thức của con người, mỗi chủ thể sẽ nghiên
cứu, tìm tịi, phát hiện và vận dụng các phương pháp khác nhau để hiện thực hóa mục
tiêu của mình trong quá trình nhận thức cũng như trong hoạt động thực tiễn.
Phương pháp có tính đa dạng và phong phú, phản ánh tính khác biệt trong phương
thức hoạt động của từng chủ thể ở từng lĩnh vực khác nhau.
Về quá trình hình thành, phương pháp bắt nguồn từ sự đúc rút kinh nghiệm, khái
quát thành lý luận. Về bản chất, phương pháp là khoa học đòi hỏi mỗi chủ thể khi sử
dụng phải đồng thời tuân thủ các ngun tắc chung nhưng phải có nghệ thuật, nó địi
hỏi tính sáng tạo rất cao và mang dấu ấn của chủ thể sử dụng phương pháp. Viện sĩ
Tôđa Páplốp đã từng khẳng định: “Phương pháp khoa học là những quy luật nội tại của
sự vận động của tư duy, với tư cách là sự phản ánh chủ quan của thế giới khách quan,
hay là những quy luật khách quan được “chuyển” và “dịch” trong ý thức của con người

và được sử dụng một cách có ý thức, có hệ thống như là phương tiện để giải thích và
cải biến thế giới” [54].
Phương pháp dạy học
Dạy học vốn là hoạt động đặc thù đòi hỏi rất cao về phương pháp. Theo nghĩa
chung nhất, dạy học là quá trình tổ chức hoạt động nhận thức, hình thành và phát triển
kỹ năng, kỹ xảo tương ứng cho người học. Dạy học còn là quá trình giáo dục tình cảm,
thái độ cho người học.
Theo lý thuyết dạy học hiện đại, dạy không phải là truyền thụ kiến thức một chiều,
thông tin đến với người học không thể đơn thuần do GV cung cấp. Dạy học thực chất
là quá trình định hướng, tổ chức để người học tự mình chiếm lĩnh kiến thức, hình thành
và phát triển ở họ những kỹ năng, bồi dưỡng cho người học cảm xúc và hình thành thái
độ tích cực, đúng đắn. Dạy học hướng đến phát triển năng lực và phẩm chất của người
học trở thành xu hướng tất yếu khách quan cũng là vì lẽ đó.

14