Thực trạng và giải pháp phát huy tính tích cực của sinh viên trong học tập môn giáo dục quốc phòng và an ninh ở trường đại học an giang hiện nay

TRƢỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG
BỘ MÔN GIÁO DỤC QUỐC PHÕNG

ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP ĐƠN VỊ
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA
SINH VIÊN TRONG HỌC TẬP MÔN GIÁO DỤC QUỐC PHÕNG
VÀ AN NINH Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG HIỆN NAY

NGƢỜI THỰC HIỆN: Th.s. NGUYỄN VĂN THÖC
AN GIANG, THÁNG 09 NĂM 2015


TRANG CHẤP NHẬN CỦA HỘI ĐỒNG

Đề tài nghiên cứu khoa học “Thực trạng và giải pháp phát huy tính tích cực của
sinh viên trong học tập môn Giáo dục quốc phòng và an ninh ở trường Đại học An
Giang hiện nay”, do tác giả Th.s.Nguyễn Văn Thúc, công tác tại Bộ mơn Giáo dục Quốc
phịng thực hiện. Tác giả đã báo cáo kết quả nghiên cứu và được Hội đồng khoa học và
Đào tạo Bộ mơn Giáo dục Quốc phịng thơng qua ngày 29/09/2015.

Thƣ ký

GV: Nguyễn Chí Hải
Phản biện 1

Phản biện 2

GV: Nguyễn Hồ Thanh

GV: Phạm Văn Thành

Chủ tịch Hội đồng

Trƣởng bộ môn: Tăng Chánh Nguyễn


LỜI CAM KẾT

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả
trong cơng trình nghiên cứu này có xuất xứ rõ ràng. Những kết luận mới về khoa học của
cơng trình nghiên cứu này chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
An giang, ngày 29 tháng 09 năm 2015
Người thực hiện

Nguyễn Văn Thúc


TÓM TẮT KẾT QUẢ ĐỀ TÀI
Việc nghiên cứu về lý luận thực tiễn mà mục tiêu đề tài đặt ra là làm thế nào để phát
huy tính tích cực, chủ động của sinh viên trong học tập môn GDQP – AN ở trường Đại học
An Giang hiện nay. Tác giả đã sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu, đặc biệt phương
pháp điều tra, khảo sát theo mẫu với 2 bảng câu hỏi gồm 163 phiếu điều tra:13 phiếu cho
giảng viên và 150 phiếu cho sinh viên. Qua khảo sát, phân tích thực trạng trong cơng tác
dạy và học mơn Giáo dục quốc phòng và an ninh đề tài đạt được những kết quả cơ bản
sau: phương pháp giảng dạy của giảng viên đã được từng bước được đổi mới chẳng hạn:
Mức độ đem lại hiệu quả hứng thú trong phương pháp giảng dạy GDQP - AN của giảng
viên đối với sinh viên như: mức độ hứng thú phương pháp thảo luận nhóm (3.35), phương
pháp đóng vai (3.3), phương pháp tình huống đứng (3.25). Về nội dung và phương pháp
giảng dạy của giảng viên với tỉ lệ 55,3%. Mức độ liên hệ tri thức mơn Giáo dục quốc
phịng và an ninh của giảng viên chiếm tỉ lệ 58%. Đồng thời chất lượng dạy và học mơn
Giáo dục quốc phịng và an ninh đã được nâng cao cụ thể như: Khơng khí học tập của lớp

học trong giờ học Giáo dục quốc phịng và an ninh: khơng khí lớp học sơi nổi chiếm tỉ lệ
51.3%. Bên cạnh đó, thái độ học tập của sinh viên trong giờ học mơn Giáo dục quốc
phịng và an ninh qua việc ghi chép bài: ghi chép đầy đủ lời thầy giảng (33.3%), nghe
giảng và ghi chép những ý trọng tâm (33.3%), ghi chép theo bảng trên lớp (18.7%). Nhìn
chung, kết quả trên cũng phản ánh tương đối tốt về thái độ của sinh viên đối với việc học
tập mơn Giáo dục quốc phịng và an ninh. Kết quả đạt được như vậy là do chương trình và
nội dung sách giáo khoa Giáo dục quốc phòng và an ninh đã được đổi mới phù hợp giữa
lý luận với thực tiễn theo xu hướng giáo dục hiện nay, tăng cường xu hướng học đi đôi
với hành, cùng với hệ thống các phương pháp dạy học của giảng viên ngày càng phong
phú, đa dạng hơn. Điều đó đã góp phần tăng thêm hứng thú học tập cho sinh viên.
Qua quá trình nghiên cứu thực trạng, tác giả đề tài đã đề ra một số giải pháp cơ bản
nhằm phát huy hơn tính tích cực học tập của sinh viên đối với mơn học này. Bên cạnh đó
cần có sự đổi mới phương pháp giảng dạy môn Giáo dục quốc phòng và an ninh ở bản thân
mỗi giảng viên. Đây là vấn đề có ý nghĩa quyết định bởi phương pháp là một trong những
yếu tố có ý nghĩa quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng dạy và học trong giai đoạn hiện nay.


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ............................................................................. ……………………………01
NỘI DUNG ........................................................................................................... ……..05
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA
SINH VIÊN TRONG HỌC TẬP MÔN GDQP - AN Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC.
1.1. Đặc thù của môn GDQP - AN ở trƣờng Đại học…………………………05
1.1.1. Vị trí, vai trị, nhiệm vụ của môn GDQP – AN ở trường ĐH………08
1.1.2. Đặc thù tri thức của môn GDQP – AN ở trường Đại học...............10
1.2. Quan điểm xây dựng chƣơng trình và những định hƣớng về đổi mới
phƣơng pháp giảng dạy môn GDQP - AN………………………………………….....13
1.2.1. Quan điểm xây dựng chương trình giảng dạy mơn GDQP – AN ở
trường Đại học.......................................................................................................13
1.2.2. Những định hướng về đổi mới phương pháp giảng dạy môn GDQP –

AN ở trường Đại học……………………………………………………………..14
1.3. Một số vấn đề liên quan đến tính tích cực....……………………………...17
1.3.1. Khái niệm về tích cực và tính tích cực trong học tập……………...17
1.3.2. Các cấp độ của tính tích cực ………………………………………20
1.3.3. Nguyên nhân của tính tích cực nhận thức …………………………21
1.4. Phƣơng pháp dạy học phát huy tính tích cực của sinh viên trong học tập
môn GDQP – AN ở trƣờng Đại học…………………………………………………….23
1.4.1. Đặc trưng của các phương pháp dạy học tích cực ………………..23
1.4.2. Q trình sử dụng các phương pháp dạy học tích cực trong giảng
dạy mơn GDQP – AN ở trường Đại học………………………………………….27
1.4.3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy môn GDQP – AN ở
trường Đại học……………………………………………………………………33
Kết luận chương 1…………………………………………………...................................34


Chƣơng 2: THỰC TRẠNG PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, CHỦ ĐỘNG CỦA
SINH VIÊN TRONG HỌC TẬP MÔN GDQP – AN Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC
AN GIANG HIỆN NAY.
2.1. Đặc điểm trƣờng Đại học An Giang……………………………………….36
2.1.1. Giới thiệu sơ lược về trường Đại học An Giang …………………36
2.1.2. Giới thiệu sơ lược về bộ môn GDQP ở trường Đại học AG……….40
2.1.3. Đặc điểm sinh viên trường Đại học An Giang……………………..41
2.2. Thành tựu và hạn chế trong việc phát huy tính tích cực, chủ động của
sinh viên trong học tập môn GDQP – AN ở trƣờng ĐHAG…………………..............43
2.2.1. Thành tựu trong việc phát huy tính tích cực, chủ động của của sinh
viên trong học tập môn GDQP – AN ở trường Đại học An Giang……………….43
2.2.2. Hạn chế trong việc phát huy tính tích cực, chủ động của sinh viên
trong học tập môn GDQP – AN ở trường Đại học An Giang…………………….53
2.3. Nguyên nhân của những thành tựu và hạn chế trong việc phát huy tính
tích cực, chủ động của sinh viên trong học tập môn GDQP – AN ở trƣờng

ĐHAG…………………………………………………………………………………….57
2.3.1. Nguyên nhân của những thành tựu………………………………...57
2.3.2. Nguyên nhân của những hạn chế…………………………………..59
Kết luận chương 2…………………………………………………...................................60
Chƣơng 3: GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA SINH VIÊN
TRONG HỌC TẬP MÔN GDQP – AN Ở TRƢỜNG ĐH AN GIANG HIỆN NAY.
3.1. Phát huy vai trò của đội ngũ giảng viên bộ môn GDQP ..........................61
3.2. Khai thác yếu tố tích cực trong các phƣơng pháp dạy học truyền
thống...............................................................................................................................64
3.3. Tăng cƣờng cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động dạy và học mơn Giáo
dục quốc phịng và an ninh...............................................................................................67


3.4. Từng bƣớc đổi mới phƣơng thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của
sinh viên cũng là một biện pháp đẩy mạnh việc tích cực hóa hoạt động nhận thức của
sinh viên.............................................................................................................................68
3.5. Nâng cao ý thức trách nhiệm của sinh viên trong học tập môn GDQP AN ở trƣờng Đại học.................................................................................................69
Kết luận chương 3…………………………………………………...............................71
Phần kết luận…………………………………………………………………….........72


Biểu đồ 1: Đánh giá mức độ đem lại hiệu quả hứng thú trong phương pháp giảng
dạy môn Giáo dục quốc phòng và an ninh của giảng viên đối với sinh viên……………..45
Biểu đồ 2: Hoạt động học tập của sinh viên trong giờ học mơn Giáo dục quốc
phịng và an ninh………………………………………………………………………….48
Biểu đồ 3: Hoạt động của sinh viên sau giờ học trên lớp………………………….50
Biều đồ 4: Những yếu tố quan trọng ảnh hưởng tới việc phát huy tính tích cực trong
học tập mơn Giáo dục quốc phịng và an ninh……………………………………………51

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

ĐHAG:
GDQP - AN

Đại học An Giang
:

Giáo dục Quốc phòng và An ninh

CĐ - ĐH:

Cao đẳng - Đại học

CNTT:

Công nghệ thông tin

HS - SV:

Học sinh - Sinh viên

XHCN:

Xã hội chủ nghĩa

XHKH:

Xã hội khoa học

UBND:

Uỷ ban nhân dân

HĐND:

Hội đồng nhân dân

QTKD:

Quản trị kinh doanh

NN – TNTN:

Nông nghiệp - Tài nguyên thiên nhiên

SP:

Sư phạm


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
Quá trình dạy học là quá trình thống nhất, biện chứng giữa hoạt động dạy của thầy
và hoạt động học của trị, trong đó hoạt động học là trung tâm. Dạy học nhằm phát huy
tính tích cực trong hoạt động học tập của sinh viên, thực chất đó là q trình tổ chức,
hướng dẫn sinh viên tìm hiểu, phát hiện vấn đề và giải quyết vấn đề trên cơ sở tự giác,
được tạo khả năng và điều kiện để chủ động trong hoạt động học tập của sinh viên. Q
trình đó thực chất là tập hợp các hoạt động nhằm làm chuyển biến vị trí của người học
từ thụ động sang chủ động, từ đối tượng tiếp nhận tri thức sang chủ thể tìm kiếm tri thức

để nâng cao hiệu quả học tập.
Việc phát huy tính tích cực trong hoạt động học tập của sinh viên là một trong
những nhiệm vụ chủ yếu của người thầy trong quá trình dạy học. Vì vậy, việc nghiên
cứu về lý luận thực tiễn, việc vận dụng nó trong dạy học như thế nào luôn là trung tâm
chú ý của các nhà giáo dục. Muốn nâng cao tính tích cực của người học, địi hỏi phải
khơng ngừng đổi mới phương pháp giảng dạy. Đổi mới các phương pháp dạy học là
thay thế các phương pháp dạy học chỉ đem lại cho người học sự thụ động, lệ thuộc vào
người dạy bằng các phương pháp dạy học khác có khả năng làm phát huy tính tích cực
chủ động của người học.
Giáo dục quốc phòng và an ninh (GDQP-AN) là một bộ phận của nền giáo dục
quốc dân, việc giáo dục và tăng cường Giáo dục quốc phòng và an ninh là nhiệm vụ
chung của Đảng, Nhà nước và của toàn xã hội, phải được chỉ đạo, tổ chức thực hiện chặt
chẽ, thống nhất từ Trung Ương đến từng địa phương, các hình thức phù hợp với từng
đối tượng. Đăc biệt chú trọng giáo dục lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, lịch sử
truyền thống của Đảng và dân tộc, ý thức sống và làm việc có kỉ luật, trong đó xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN là nhiệm vụ của mọi cơng dân ( Trích chỉ thị
12/CT/TW của Bộ chính trị - BCH TW Đảng Cộng sản Việt Nam ngày 3/5/2007). Giáo
dục quốc phòng và an ninh là một môn học bao gồm nhiều kiến thức về khoa học xã
hội, nhân văn, khoa học tự nhiên lẫn khoa học kĩ thuật quân sự. Là một môn học không
chỉ trang bị cho người học những vấn đề cơ bản về đường lối quân sự của Đảng, tư duy
về quốc phòng và an ninh và kiến thức qn sự cần thiết mà cịn hình thành cho sinh
viên ý thức công dân, giúp sinh viên phát triển một cách toàn diện cả về tri thức khoa

1


học lẫn phẩm chất đạo đức, ý thức được trách nhiệm của bản thân với gia đình, xã hội.
Đồng thời, mơn Giáo dục quốc phịng và an ninh cịn góp phần hình thành năng lực,
phẩm chất đạo đức gắn với đường lối xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc, hình thành con
người lao động mới có thế giới quan khoa học, nhân sinh quan tiên tiến, đạo đức trong

sáng, bồi dưỡng nhân cách sống con người CNXH.
Trong những năm gần đây, bộ môn đã không ngừng đổi mới phương pháp dạy học
nhằm phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của sinh viên trong học tập môn Giáo
dục quốc phòng và an ninh từng bước đem lại hiệu quả thiết thực. Nhưng vẫn còn một
số sinh viên thụ động trong việc tự học, phần lớn ỷ lại, xem nhẹ môn học và chủ yếu
dựa vào những kiến thức mà giảng viên truyền thụ, sinh viên thụ động trong việc suy
nghĩ xây dựng bài, ý thức học tập kém.
Là giảng viên đang giảng dạy mơn Giáo dục quốc phịng và an ninh hơn ai hết tôi
ý thức được tầm quan trọng của việc nắm vững và vận dụng sáng tạo các phương pháp
giảng dạy để giáo dục tốt nhất cho sinh viên nhằm phát huy tính tích cực của sinh viên
trong học tập mơn Giáo dục quốc phịng và an ninh ở trường Đại học. Thông qua đề tài
này, tôi mong muốn cung cấp một bức tranh toàn cảnh về thực trạng của việc dạy và học
môn Giáo dục quốc phòng và an ninh ở trường Đại học An Giang nhằm phát huy tính
tích cực của sinh viên, qua đó, giúp bản thân cũng như đồng nghiệp có cái nhìn khách
quan, toàn diện và nhận thức được những hạn chế, thiếu sót để từng bước đổi mới
phương pháp giảng dạy nhằm mang lại chất lượng cao trong dạy và học mơn ở trường
Giáo dục quốc phịng và an ninh ở trường Đại học. Xuất phát từ những lý do trên, tôi
chọn đề tài: “Thực trạng và giải pháp phát huy tính tích cực của sinh viên trong học
tập mơn Giáo dục quốc phòng và an ninh ở trường Đại học An Giang hiện nay”.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Đến nay ở Việt Nam đã có nhiều nhà khoa học nghiên cứu về phương pháp
phát huy tính tích cực của học sinh, sinh viên trong học tập, các cơng trình nghiên cứu ở
nhiều góc độ khác nhau, một số bài viết đã đề cập đến khía cạnh này hay khía cạnh khác
của vấn đề, cụ thể như:
Nguyễn Kỳ, “Phương pháp giáo dục tích cực”. Tạp chí nghiên cứu giáo dục, số
242/1993.
“Phương pháp dạy học tích cực trong giáo dục”. Đề tài nghiên cứu khoa học do
Nguyễn Thị Cẩm Bích (chủ biên).
2

“Ứng dụng phương pháp dạy học tích cực trong lĩnh vực phát triển nhận thức”. Đề
tài nghiên cứu khoa học do Hoàng Thị Thu Hương (chủ biên).
TS. Võ Thành Lâm, (2007), chuyên đề“Đổi mới phương pháp dạy học ở đại học
theo hướng sư phạm tích cực”.
Nguyễn Văn Việt, “Vận dụng phương pháp dạy học tích cực trong q trình dạy
học môn giáo dục học”. Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, Thái Ngun (2009).
Nhìn chung, các cơng trình nghiên cứu, bài viết trên đều có ý nghĩa to lớn đối với
việc phát huy tính tích cực của sinh viên; chủ yếu nghiên cứu về phương pháp tích cực
của sinh viên trong học tập, một số tác giả bàn đến hiệu quả sử dụng các phương pháp
trong một số môn học cụ thể. Tuy nhiên, những cơng trình này chưa đề cập một cách
trực tiếp đến việc phát huy tính tích cực của sinh viên trong học tập mơn Giáo dục quốc
phịng và an ninh. Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài: " Thực trạng và giải pháp phát huy
tính tích cực của sinh viên trong học tập mơn Giáo dục quốc phòng và an ninh ở
trường Đại học An Giang hiện nay” là lĩnh vực chưa được nghiên cứu một cách hệ
thống và đủ mức, đề tài không chỉ là tài liệu tham khảo mà cịn mang tính lâu dài, cần
được nghiên cứu nghiêm túc, thận trọng xuất phát từ cơ sở lý luận và đánh giá thực tiễn
sự phát triển năng lực chủ động học tập của sinh viên.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục tiêu nghiên cứu
Làm thế nào để phát huy tính tích cực, chủ động của sinh viên trong học tập môn
GDQP – AN ở trường Đại học An Giang hiện nay. Trên cơ sở đề xuất một vài giải pháp
nhằm phát huy tính tích cực của sinh viên trong học tập mơn GDQP - AN ở trường Đại
học An Giang hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Thứ nhất, nghiên cứu cơ sở lý luận của việc phát huy tính tích cực của sinh viên
trong học tập môn GDQP - AN ở trường Đại học An Giang hiện nay.
Thứ hai, phân tích thực trạng phát huy tính tích cực của sinh viên trong học tập
môn GDQP - AN ở trường Đại học An Giang hiện nay.
Thứ ba, đề xuất một số giải pháp nhằm phát huy tính tích cực của sinh viên trong

học tập môn GDQP - AN ở trường Đại học An Giang hiện nay.

3


4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Thực trạng của việc phát huy tính tích cực của sinh viên trong học tập môn GDQP
- AN ở trường Đại học An Giang hiện nay.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài chỉ nghiên cứu thực trạng của việc phát huy tính tích cực, chủ động của
sinh viên trong học tập môn GDQP - AN ở trường Đại học An Giang.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa
duy vật lịch sử, phân tích và tổng hợp, phương pháp so sánh và hệ thống. Đặc biệt tác
giả đã sử dụng phương pháp điều tra, khảo sát theo mẫu với 2 nhóm giảng viên và sinh
viên để thực hiện nội dung chương trình, đổi mới phương pháp theo hướng tích cực hóa
hoạt động của người học với 2 bảng câu hỏi gồm 163 phiếu điều tra được sử dụng để
đánh giá, phân tích, nhằm thực hiện mục đích và nhiệm vụ mà đề tài đặt ra: Bảng hỏi
cho giảng viên số lượng 13 phiếu. Bảng hỏi cho sinh viên số lượng 150 sinh viên, cụ thể
là 50sv/ khoa: 50 sinh viên khoa Kinh tế quản trị kinh doanh; 50 sinh viên khoa sư
phạm; 50 sinh viên khoa Nông nghiệp tài nguyên thiên nhiên. Kết quả điều tra, thống kê
được tác giả thể hiện trong đề tài bằng số liệu, biểu đồ minh họa.
6. Cấu trúc đề tài:
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, đề tài kết
cấu làm ba chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của việc phát huy tính tích cực của sinh viên trong học tập môn
GDQP - AN ở trường Đại học.
Chương 2: Thực trạng phát huy tính tích cực, chủ động của sinh viên trong học tập môn
GDQP - AN ở trường Đại học An Giang.

Chương 3: Giải pháp nhằm phát huy tính tích cực của sinh viên trong học tập môn
GDQP - AN ở trường Đại học An Giang.

4


Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC
CỦA SINH VIÊN TRONG HỌC TẬP MƠN GDQP - AN Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC.

1.1. Đặc thù của môn Giáo duc Quốc phòng và An ninh ở trƣờng Đại học
1.1.1. Vị trí, vai trị, nhiệm vụ của mơn Giáo dục quốc phòng và an ninh ở
trƣờng Đại học trong giai đoạn hiện nay.
@. Vị trí của mơn Giáo dục Quốc phòng và an ninh ở trƣờng Đại học
Giáo dục quốc phịng và an ninh là mơn học chính khố, bắt buộc đối với học sinh
các trường trung học phổ thông, trung cấp chuyên nghiệp, sinh viên các trường cao
đẳng, đại học; là một nội dung cơ bản trong xây dựng nền quốc phịng tồn dân, an ninh
nhân dân.
Giáo dục quốc phịng và an ninh góp phần giáo dục tồn diện cho sinh viên về
lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, niềm tự hào và sự trân trọng đối với truyền thống
đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc, của lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam; có
ý thức cảnh giác trước âm mưu thủ đoạn của các thế lực thù địch; có kiến thức cơ bản về
đường lối quân sự của Đảng và công tác quản lý nhà nước về quốc phịng và an ninh; có
một số kỹ năng quân sự cần thiết để tham gia vào sự nghiệp xây dựng, củng cố nền quốc
phịng tồn dân, an ninh nhân dân, sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
@. Vai trị của mơn Giáo dục Quốc phòng và an ninh ở trƣờng Đại học
Giáo dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên là một trong những nội dung của
chiến lược đào tạo con người , nhằm đào tạo ra những con người mới xã hội chủ nghĩa
có đầy đủ trình độ năng lực để thực hiện tốt 2 nhiệm vụ chiến lược : xây dựng thành
công chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Mơn
học giáo dục quốc phịng và an ninh đã được xác định trong nhiều văn bản quy phạm

pháp luật của Nhà nước và gần đây nhất Bộ Chính trị đã có Chỉ thị số 12-CT/TW ngày
03-5-2007 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục quốc phịng và
an ninh trong tình hình mới, Chính phủ cũng có Nghị định số 116/2007/NĐ-CP ngày
10-7-2007 về giáo dục quốc phịng và an ninh.
Qn triệt chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về công tác giáo dục quốc
phòng và an ninh để nhằm đáp ứng tốt hơn nữa yêu cầu của mục tiêu giáo dục và đào
tạo toàn diện, Bộ GD&ĐT đã phối hợp với Bộ Quốc phịng, Bộ Cơng an đã nghiên cứu,
biên soạn bộ sách Giáo trình Giáo dục Quốc phịng và an ninh dùng cho sinh viên các
trường Đại học, cao đẳng gồm hai tập. Nội dung sách đã cập nhật được những vấn đề
5


mới, phù hợp với chương trình mới ban hành, theo Quyết định số 81/2007/QĐ-BGDĐT
ngày 24-12-2007 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Theo Luật Quốc phòng 2005 chỉ rõ: “Giáo dục Quốc phòng và an ninh là bộ phận
của nền giáo dục quốc dân, một nội dung cơ bản trong xây dựng nền quốc phịng tồn
dân, an ninh nhân dân; là mơn học chính khố trong chương trình giáo dục & đào tạo
trung học phổ thông đến đại học và các trường chính trị, hành chính, đồn thể…”
Những năm qua, cùng với những thành tựu vượt bậc của công cuộc đổi mới đất nước,
cơng tác quốc phịng và an ninh nước ta luôn được Ðảng, Nhà nước, nhân dân chăm lo
xây dựng, củng cố. Vì vậy, tiềm lực và thế trận quốc phịng tồn dân gắn với thế trận an
ninh nhân dân được giữ vững, công tác giáo dục quốc phòng và an ninh (GDQP – AN)
ngày càng được tăng cường, củng cố. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định:
“Tăng cường quốc phòng và an ninh là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên của Đảng,
Nhà nước và toàn dân”. Tư duy mới của Đảng ta về xây dựng nền quốc phịng tồn dân,
an ninh nhân dân trong giai đoạn hiện nay được thể hiện rõ ở việc tăng cường bồi dưỡng
kiến thức quốc phòng và an ninh, làm cho mọi người hiểu rõ những thách thức lớn tác
động trực tiếp đến nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong điều kiện mới.
Trong giai đoạn hiện nay, tình hình thế giới và khu vực tiếp tục diễn biến nhanh
chóng, phức tạp, tiềm ẩn những yếu tố khó lường. Đối với nước ta, các thế lực thù địch

vẫn ráo riết chống phá, chủ yếu bằng chiến lược diễn biến hồ bình, nhằm xố bỏ chế độ
xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, xố bỏ vai trị lãnh đạo của Đảng Cộng sản, chuyển hoá
cách mạng nước ta đi chệch hướng xã hội chủ nghĩa. Các hành động xâm hại chủ quyền,
toàn vẹn lãnh thổ của nước ta vẫn tiếp diễn dưới nhiều hình thức, âm mưu và với các thủ
đoạn hết sức tinh vi. Sinh viên ở các trường đại học, cao đẳng là một lực lượng hùng
hậu, có sức khỏe, có trình độ học vấn, có tiềm năng sáng tạo, có khả năng tiếp cận và
làm chủ khoa học kỹ thuật hiện đại, chủ nhân tương lai của đất nước. Bên cạnh đó, một
bộ phận khơng nhỏ sinh viên đã và đang bị tác động to lớn bởi cơ chế thị trường, có
những biểu hiện xuống cấp về lối sống, dễ bị kẻ xấu kích động, lơi kéo. Với mục tiêu
giáo dục toàn diện về mọi mặt cho sinh viên, Giáo dục quốc phòng và an ninh đã tạo
những cơ hội thiết thực cho thế hệ trẻ tu dưỡng về phẩm chất đạo đức, rèn luyện và hồn
thiện bản thân thơng qua các giờ học thực hành trên thao trường, cùng với đó, các giờ
học lý luận trên giảng đường đã trang bị cho sinh viên những kiến thức cơ bản về quan
điểm đường lối quân sự của Đảng, âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch cũng như
cơng tác quốc phịng trong giai đoạn hiện nay.
6


Mặt khác mơn học Giáo dục quốc phịng và an ninh còn trang bị cho sinh viên
những kiến thức hữu ích về một số loại vũ khí, khí tài, thông qua đó sinh viên có thể biết
cách phân biệt, sử dụng và trang bị cho mình những kỹ thuật cơ bản để sử dụng được
một số loại vũ khí thơng thường và biết cách phòng tránh khi đối phương sử dụng vũ
khí hủy diệt lớn. Ngồi ra mơn học Giáo dục quốc phòng và an ninh còn giúp cho sinh
viên biết và hiểu được một số quy định trong môi trường quân đội, hướng cho sinh viên
làm việc theo nguyên tắc, kỷ cương. Tạo cơ sở cho sinh viên tu dưỡng và hoàn thiện kỹ
năng sống của bản thân; Để trở thành những cơng dân có ích trong xã hội.
Giáo dục quốc phòng và an ninh là một nhiệm vụ cần thiết đối với thế hệ trẻ, môn
học này giúp sinh viên nhận thức và hành động đúng đắn, tránh được các tệ nạn xã hội
đang tồn tại và phát triển hàng ngày, hàng giờ. Đồng thời giúp sinh viên định hướng
được những thế mạnh của mình để phát huy, hạn chế tối đa các yếu kém. Môn học Giáo

dục quốc phịng và an ninh có vai trị quan trọng trong việc khơi dậy và nêu cao tinh
thần yêu nước của thế hệ trẻ, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, củng cố vững
chắc niềm tin của nhân dân vào Đảng và Nhà nước, chống lại mọi âm mưu chia rẽ, phản
động của các thế lực thù địch trong và ngồi nước. Giáo dục quốc phịng và an ninh còn
là nhân tố quan trọng để đánh giá phẩm chất đạo đức của sinh viên, đồng thời củng cố
và bảo vệ vững chắc an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, tăng cường sự đoàn kết
trong nhà trường, giữa sinh viên với sinh viên, giữa người với người và với các mối
quan hệ xã hội khác, gắn kết tinh thần dân tộc và xây dựng khối đại đồn kết tồn dân.
Mơn học Giáo dục quốc phịng và an ninh được quan tâm đào tạo và giáo dục cho sinh
viên còn thể hiện chủ trương đường lối đúng đắn của Đảng và Nhà nước ta, góp phần
nâng cao vị thế chính trị, quân sự của nước ta đối với các nước trong khu vực và bạn bè
quốc tế. Có thể nói rằng, mơn học Giáo dục quốc phịng và an ninh có một vai trị và ý
nghĩa rất to lớn trong việc giáo dục và nâng cao ý thức, phẩm chất đạo đức của con
người đặc biệt là sinh viên – thế hệ trẻ, chủ nhân tương lai của đất nước. Trong điều
kiện đất nước hội nhập và phát triển, việc nâng cao ý thức, trách nhiệm và hiểu biết về
kiến thức quốc phòng và an ninh là một nhiệm vụ thiết thực hơn bao giờ hết.
Tóm lại, việc giảng dạy cho sinh viên những kiến thức về quốc phòng và an ninh
là một việc làm đúng đắn và rất có ý nghĩa. Nó sẽ giúp cho khối đại đồn kết tồn dân
và sức mạnh dân tộc khơng ngừng được củng cố và lớn mạnh, đáp ứng yêu cầu của sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ vững Tổ Quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

7


@. Nhiệm vụ mơn Giáo dục Quốc phịng và an ninh ở trƣờng Đại học
Tổ chức thực hiện kế hoạch giảng dạy, học tập, các hoạt động giáo dục và nghiên
cứu khoa học phục vụ đào tạo theo kế hoạch chung của Nhà trường.
- Tổ chức quản lý, bồi dưỡng nâng cao trình độ chun mơn nghiệp vụ sư phạm
cho đội ngũ giảng viên. Thực hiện tốt công tác quản lý, giáo dục sinh viên trong trường.
- Tham gia xây dựng mục tiêu, chương trình đào tạo, cải tiến phương pháp giảng

dạy để nâng cao chất lượng đào tạo. Chủ động xây dựng các ngân hàng đề thi, thiết bị
dạy học tự làm...để phục vụ giảng dạy.
- Trang bị cho sinh viên hệ thống tri thức cơ bản về giá trị đạo đức – nhân văn,
đường lối chính sách của Đảng, Nhà nước và Pháp luật. Giúp sinh viên từng bước hình
thành thế giới quan đúng đắn và phương pháp luận khoa học.
- Góp phần giúp sinh viên hình thành nhân sinh quan tiến bộ. Trang bị cho sinh
viên những kĩ năng sống cần thiết. Quản lý và sử dụng có hiệu quả các trang thiết bị vật
chất được trang bị.
1.1.2. Đặc thù tri thức mơn Giáo dục Quốc phịng và an ninh ở trƣờng Đại học
@. Đặc điểm môn học Giáo dục Quốc phòng và an ninh
Giáo dục quốc phịng và an ninh là mơn học được luật định, nó được thể hiện
rất rõ trong đường lối giáo dục của Đảng và được thể chế hóa bằng các văn bản quy
phạm pháp luật của Nhà nước, nhằm giúp cho sinh viên thực hiện mục tiêu “hình thành
và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực công dân, đáp ứng yêu cầu của sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Kế tục và phát huy những kết quả đã thực hiện
Chương trình huấn luyện qn sự phổ thơng (theo Luật Quốc phòng 2005), trong những
năm qua, để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới và phù hợp
với quy chế giáo dục – đào tạo trình độ đại học, năm 2007 chương trình mơn học tiếp
tục được bổ sung, sửa đổi; thực hiện chỉ thị 12/ CT của Bộ chính trị và nghị định
116/NĐ của Chính phủ về giáo dục quốc phịng và an ninh, mơn học Giáo dục quốc
phịng được lồng ghép nội dung giáo dục an ninh thành môn học Giáo dục quốc phòng
và an ninh. Như vậy trong từng giai đoạn cách mạng, chương trình mơn học Giáo dục
quốc phịng và an ninh đều có những đổi mới phục vụ cho sự nghiệp giáo dục nói chung
và cơng tác quốc phịng an ninh nói riêng trong từng thời kì, gắn kết chặt chẽ các mục
tiêu của giáo dục và đào tạo với quốc phòng và an ninh.
8


Giáo dục quốc phịng và an ninh là mơn học bao gồm kiến thức khoa học xã hội,
nhân văn, khoa học tự nhiên và khoa học kĩ thuật quân sự và thuộc nhóm các mơn học

chung, có tỉ lệ lí thuyết chiếm gần 60% chương trình mơn học. Nội dung bao gồm
những kiến thức cơ bản về đường lối quốc phịng, qn sự của Đảng, cơng tác quản lí
Nhà nước về quốc phòng và an ninh; về kĩ năng quân sự, an ninh cần thiết đáp ứng yêu
cầu xây dựng, củng cố nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân.
Giáo dục quốc phịng và an ninh góp phần xây dựng , rèn luyện ý thức tổ chức kỷ
luật, tác phong khoa học ngay khi sinh viên đang học tập trong trường và khi ra công
tác. Giảng dạy và học tập tốt mơn học Giáo dục quốc phịng và an ninh là góp phần đào
tạo cho nhiều ngành một đội ngũ cán bộ khoa học kĩ thuật, cán bộ quản lí, chun mơn
nghiệp vụ có ý thức, năng lực sẵn sàng tham gia thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc
Việt Nam xã hội chủ nghĩa trên mọi cương vị cơng tác.
@. Chương trình mơn học Giáo dục Quốc phịng và an ninh
Chương trình mơn học Giáo dục quốc phịng và an ninh cho sinh viên thực hiện
theo Thông tư 31/2012/TT-BGDĐT, ngày 12/9/2012 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và
Đào tạo. Chương trình được xây dựng trên cơ sở phát triển trình độ các cấp học dưới,
bảo đảm liên thơng, logíc; mỗi học phần là những khối kiến thức tương đối độc lập, tiện
cho sinh viên tích lũy trong quá trình học tập. Kết cấu chương trình gồm 2 phần chính:
Phần 1: Mục tiêu, thời gian, thời điểm thực hiện.
Phần 2: Tóm tắt nội dung các học phần và chương trình.
Học phần I : Đường lối quân sự của Đảng, 45 tiết.
Học phần II: Cơng tác quốc phịng, an ninh, 45 tiết.
Học phần III: Quân sự chung, Chiến thuật và kĩ thuật bắn súng tiểu liên AK, 75t.
@. Đặc thù tri thức mơn Giáo dục Quốc phịng và an ninh ở trường Đại học
Hệ thống tri thức môn Giáo dục quốc phịng và an ninh ở trường Đại học
mang tính đa dạng tổng hợp:
Hệ thống tri thức môn Giáo dục quốc phòng ở trường Đại học (ĐH) được tổng
hợp từ nhiều lĩnh vực, nhiều bộ môn khoa học khác nhau như triết học, đạo đức học,
kinh tế chính trị học, chủ nghĩa xã hội khoa học, đường lối quan điểm của Đảng, một số
chính sách quan trọng của Nhà Nước, pháp luật học. Bên cạnh đó, mỗi phần, mỗi bài
9

học lại có những nội dung liên quan đến các lĩnh vực, các môn khoa học khác nhau liên
quan đến các lĩnh vực, các môn học khác nhau như: dân số, mơi trường, ngoại giao,
quốc phịng, giới tính và sức khỏe sinh sản, vật lí, sinh học, hóa học…
Đặc thù nói trên địi hỏi người giảng viên Giáo dục quốc phịng và an ninh bên
cạnh trình độ nắm vững hệ thống tri thức triết học, kinh tế chính trị học, chủ nghĩa xã
hội khoa học, đường lối quan điểm của Đảng, một số chính sách quan trọng của Nhà
nước, pháp luật học, phải có tri thức về nội dung liên quan ở những lĩnh vực, những bộ
môn khoa học khác nhau. Người giảng viên Giáo dục quốc phòng và an ninh phải khơng
ngừng học hỏi để nâng cao trình độ phải am hiểu nhiều lĩnh vực, nắm vững và biết vận
dụng các kiến thức của các lĩnh vực, các môn khoa học khác nhau vào bài học giáo dục
quốc phòng và an ninh.
Sự đa dạng hệ thống tri thức đòi hỏi người giảng viên Giáo dục quốc phòng và an
ninh phải sử dụng một cách đa dạng và linh hoạt các phương pháp, hình thức tổ chức
dạy học sao cho phù hợp với đặc thù tri thức của từng phần, từng bài học giáo dục quốc
phòng và an ninh.
Hệ thống tri thức mơn Giáo dục Quốc phịng và an ninh ở trường Đại học
mang tính khái quát, trừu tượng:
Tính khái quát, trừu tượng của hệ thống tri thức môn Giáo dục quốc phòng và an
ninh trước hết thể hiện ở những nội dung, luận điểm được đề cập trong mỗi bài học, mỗi
đơn vị kiến thức. Những nội dung đó thường là những vấn đề lớn ở tầm vĩ mô, chẳng
hạn như: những vấn đề cấp thiết của nhân loại, pháp luật với sự hịa bình và tiến bộ của
nhân loại bao trùm một lĩnh vực rộng lớn nào đó như chính sách quốc phịng và an ninh,
chính sách đối ngoại, dân số và giải quyết việc làm, tài nguyên và bảo vệ mơi trường.
Tính khái qt, trừu tượng của hệ thống tri thức mơn Giáo dục quốc phịng và an
ninh cịn thể hiện thơng qua một số khái niệm, phạm trù, nguyên lí, quy luật hết sức đặc
thù. Những khái niệm, phạm trù của mơn Giáo dục quốc phịng và an ninh thường là
những khái niệm, phạm trù triết học, đạo đức học, kinh tế chính trị học, chủ nghĩa xã hội
khoa học như: thế giới quan, phương pháp luận, lượng, chất, phủ định biện chứng, thực
tiễn, phương thức sản xuất, đạo đức, lương tâm, nghĩa vụ, sản xuất vật chất, phát triển

kinh tế, cơ cấu kinh tế, giá trị hàng hóa, chủ nghĩa xã hội.
Những ngun lí, quy luật mơn Giáo dục quốc phịng và an ninh chủ yếu là những
nguyên lí, quy luật của triết học, kinh tế chính trị học được trình bày một cách ngắn gọn
10


như: sự vận động và phát triển của thế giới vật chất, nguồn gốc vận động, phát triển của
sự vật, hiện tượng, cách thức vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng, khuynh hướng
phát triển của sự vật hiện tượng, tồn tại xã hội và ý thức xã hội, mối quan hệ giữa lực
lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, quy luật lưu thông tiền tệ, quy luật giá trị trong sản
xuất và lưu thơng hàng hóa, quy luật cạnh tranh trong sản xuất và lưu thông hàng hóa,
quy luật cung cầu trong sản xuất lưu thơng hàng hóa. Phạm vi phản ánh những khái
niệm, phạm trù, nguyên lí, quy luật nói trên rất rộng vì thế chúng điều mang tính khái
qt hóa, trừu tượng hóa rất cao.
Đặc thù này đòi hỏi người giảng viên Giáo dục quốc phòng và an ninh trước hết
phải nắm vững nội dung, bản chất, đặc điểm của từng khái niệm, phạm trù, ngun lí,
quy luật, luận điểm liên quan. Ngồi ra người giảng viên Giáo dục quốc phòng và an
ninh phải lựa chọn được các phương pháp, hình thức và phương tiện dạy học phù hợp
với đối tượng để truyền thụ và giúp sinh viên lĩnh hội chính xác những nội dung của bài
học. Việc tăng cường liên hệ thực tiễn và đảm bảo tính vừa sức trong dạy học ln là
những u cầu có tính ngun tắc trong dạy học giáo dục quốc phòng và an ninh đặc
biệt là những nội dung có tính khái qt, trừu tượng.
Hệ thống tri thức mơn Giáo dục Quốc phịng và an ninh ở trường Đại học mang
tính thời sự:
Tri thức của các mơn học điều gắn liền với thực tiễn cuộc sống ở những gốc độ
và lĩnh vực khác nhau. Đối với môn Giáo dục quốc phịng và an ninh, bên cạnh tính
thực tiễn tri thức của mơn học ln mang tính thời sự sâu sắc. Những tri thức của môn
học dù khái quát, trừu tượng hay cụ thể tập trung phản ánh những vấn đề, những hiện
tượng đang nảy sinh trong cuộc sống hằng ngày. Từ những vấn đề thách thức của toàn
cầu như bùng nổ dân số, dịch bệnh, ô nhiểm môi trường đến những vấn đề của một quốc

gia như giải quyết việc làm, chính sách giáo dục, bảo vệ mơi trường. Ngay cả những nội
dung khái quát, trừu tượng như: quy luật lưu thông tiền tệ, quy luật giá trị trong sản xuất
và lưu thơng hàng hóa, quy luật cạnh tranh trong sản xuất và lưu thơng hàng hóa, quy
luật cung cầu trong sản xuất lưu thơng hàng hóa cũng đang hàng ngày, hàng giờ biểu
hiện, tác động trong mọi lĩnh vực của đời sống.
Đặc thù này đòi hỏi người giảng viên Giáo dục quốc phòng và an ninh phải làm
theo tri thức của bài học bắt nhịp với cuộc sống đang đổi mới từng ngày. Để làm được
điều đó, mỗi người giảng viên Giáo dục quốc phòng và an ninh phải có một tâm hồn

11


nhạy cảm, biết cảm nhận, biết lắng nghe những thay đổi của cuộc sống, biết nắm bắt,
sàng lọc, cập nhật, phân tích và xử lí thơng tin để mang hơi thở cuộc sống, thời đại vào
từng tiết dạy, bài học giáo dục quốc phòng và an ninh. Tuy nhiên, nếu lạm dụng đặc thù
này, giảng viên sẽ biến giờ học giáo dục quốc phòng và an ninh trở thành một giờ nói
chuyện thời sự.
Hệ thống tri thức mơn học mang Giáo dục Quốc phòng và an ninh ở trường Đại
học mang tính định hướng chính trị sâu sắc:
Đối với mơn Giáo dục quốc phòng và an ninh ở trường Đại học, mục tiêu dạy
người – giáo dục để sinh viên trở thành một cơng dân có ích cho xã hội ln được xác
định là quan trọng nhất. Q trình giáo dục để sinh viên trở thành những cơng dân có
ích cho xã hội trước hết phải bắt đầu từ việc giáo dục ý thức cơng dân, ý thức chính trị
cho sinh viên. Ở trường Đại học nhiệm vụ này một phần thuộc về mơn Giáo dục quốc
phịng và an ninh. Do hệ thống tri thức của môn học luôn hướng vào việc giúp sinh viên
hình thành được những thái độ, tình cảm cơng dân lành mạnh, có lập trường, quan điểm
chính trị rõ ràng. Nội dung của mỗi bài học giờ học giáo dục quốc phịng và an ninh
ln định hướng cho sinh viên về trách nhiệm của sinh viên đối với bản thân, gia đình
và xã hội.
Đặc thù này đòi hỏi người giảng viên Giáo dục quốc phòng và an ninh phải luôn

bám sát mục tiêu của mỗi bài học, tiết dạy, phải nắm vững nội dung của từng bài, từng
đơn vị kiến thức, nắm bắt được đặc điểm trình độ, tâm sinh lý của sinh viên để lựa chọn
phương pháp dạy học sao cho phù hợp. Người giảng viên giáo dục quốc phịng và an
ninh phải khơng ngừng rèn luyện để có một nhân cách trong sáng, một tâm hồn phong
phú, một bản lĩnh chính trị vững vàng.
Những đặc thù tri thức của mơn Giáo dục quốc phịng và an ninh nói trên biểu
hiện khác nhau trong mỗi bài học, mỗi đơn vị kiến thức khác nhau. Trước khi giảng dạy,
người giảng viên bộ môn cần nghiên cứu kĩ những mục tiêu, nội dung, đặc thù của từng
bài học, từng tiết học, từng đơn vị kiến thức để lựa chọn phương pháp, hình thức tổ chức
dạy học, nội dung thông tin, tài liệu, phương tiện dạy học sao cho phù hợp hiệu quả.

12


1.2. Quan điểm xây dựng chƣơng trình và những định hƣớng về đổi mới phƣơng
pháp giảng dạy môn Giáo dục Quốc phòng và An ninh
1.2.1. Quan điểm xây dựng chƣơng trình giảng dạy mơn Giáo dục Quốc
phịng và An ninh ở trƣờng Đại học
Chương trình mơn Giáo dục quốc phịng và an ninh được xây dựng trên các môn
khoa học cơ bản như: Triết học, Đạo đức học, Luật học, Chủ nghĩa xã hội khoa học và
các đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà Nước Việt Nam trong giai
đoạn hiện nay.
Giáo dục quốc phòng và an ninh là mơn học chính khố, bắt buộc đối với sinh
viên các trường trung học phổ thông, trung cấp chuyên nghiệp, sinh viên các trường cao
đẳng, đại học; là một nội dung cơ bản trong xây dựng nền quốc phịng tồn dân, an ninh
nhân dân. Giáo dục quốc phòng và an ninh góp phần giáo dục tồn diện sinh viên về
lịng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, niềm tự hào và sự trân trọng đối với truyền thống
đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc, của các lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam;
có ý thức cảnh giác trước mọi âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch; có kiến thức
cơ bản về đường lối quân sự của Đảng và công tác quản lý nhà nước về quốc phịng và

an ninh; có một số kỹ năng qn sự cần thiết để tham gia vào sự nghiệp xây dựng, củng
cố nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân, sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã
hội chủ nghĩa.
Q trình dạy mơn Giáo dục quốc phịng và an ninh là quá trình khai thác tiềm
năng và phát triển tâm lực, trí lực sinh viên, phát triển tích cực hoạt động nhận thức và
năng lực tự hoàn thiện của sinh viên. Nội dung mơn Giáo dục quốc phịng và an ninh
hướng sinh viên vươn tới những giá trị cơ bản của người cơng dân Việt Nam trong thời
kì cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đó là những giá trị tốt đẹp của dân tộc trong
sự hòa nhập với tinh hoa văn hóa nhân loại, thể hiện sự thống nhất giữa tính truyền
thống với tính hiện đại. Chương trình mơn Giáo dục quốc phịng và an ninh ở bậc Đại
học đảm bảo tính hệ thống, tính phát triển của các giá trị; đáp ứng được mục tiêu của
cấp học, phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và khả năng nhận thức của sinh viên.
Chương trình mơn Giáo dục quốc phòng và an ninh đảm bảo cân đối, hài hòa giữa
yêu cầu trang bị kiến thức với việc rèn luyện kĩ năng và phát triển thái độ tích cực cho
sinh viên. Mơn Giáo dục quốc phịng và an ninh không những trang bị cho sinh viên về
thế giới quan khoa học và nhân sinh quan tiến bộ; về các giá trị đạo đức, pháp luật, lối

13


sống, mà cịn hình thành và phát triển ở sinh viên những tình cảm, niềm tin, những hành
vi và thói quen phù hợp với những giá trị đã học; giúp cho sinh viên có sự thống nhất
cao giữa ý thức và hành vi. Nội dung mơn Giáo dục quốc phịng và an ninh gắn bó chặt
chẽ với thực tiễn cuộc sống của sinh viên, gắn liền với sự kiện trong đời sống đạo đức,
pháp luật, kinh tế, chính trị, xã hội của địa phương, của đất nước. Vì vậy, ngồi nội
dung thống nhất chung cho cả nước, chương trình cịn có phần “mở” để dạy các vấn đề
liên quan của địa phương.
1.2.2. Những định hƣớng về đổi mới phƣơng pháp giảng dạy mơn Giáo dục
quốc phịng và an ninh ở trƣờng Đại học.
Định hướng đổi mới phương pháp dạy và học đã được xác định trong Nghị quyết

Trung ương 4 khóa VII (1- 1993), Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII (12- 1996), được
thể chế hóa trong Luật Giáo dục (2005), đặc biệt là Chỉ thị số 15 (4 -1999). Luật Giáo
dục (2005), Điều 28.2 đã quy định: “Phương pháp giáo dục phổ thơng phải phát huy tính
tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn
học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kĩ năng
vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học
tập cho học sinh”.
Có thể nói định hướng chung của việc đổi mới phương pháp dạy học là tăng
cường vai trò chủ động, tích cực, tự lực và sáng tạo của sinh viên trong quá trình học
tập, khắc phục tình trạng dạy học “ thầy thuyết trình, trị thụ động nghe, ghi chép”. Dạy
học phát huy tính tích cực nhận thức cho sinh viên là rất cần thiết. Đó chính là việc sinh
viên hoàn thành một cách chủ động, tự giác, có nghị lực, có hướng đích rõ rệt, có sáng
kiến với những hoạt động trí óc và chân tay nhằm nắm vững kiến thức, hình thành kĩ
năng và kĩ xảo để vận dụng những nội dung tri thức đã học vào thực tiễn.
Từ định hướng chung kể trên, việc đổi mới phương pháp dạy học mơn Giáo dục
quốc phịng và an ninh ở trường Đại học cần phải được thực hiện theo các định hướng
cơ bản sau đây:
@. Dạy học thông qua tổ chức các hoạt động nhận thức cho sinh viên: Tâm lí
học hiện đại đã chỉ ra rằng: Nhân cách của con người chỉ được hình thành và phát triển
thơng qua hoạt động và giao tiếp. Chính vì vậy, để hình thành và phát triển nhân cách
của thế hệ trẻ thơng qua mơn Giáo dục quốc phịng và an ninh, việc dạy học không thể
tiến hành theo kiểu thuyết lí, rao giảng mà phải thơng qua các hoạt động tương tác của
chính sinh viên. Nói cách khác, q trình dạy học mơn Giáo dục quốc phịng và an ninh
14


phải thơng qua q trình tổ chức cho sinh viên hoạt động và tương tác. Phương pháp dạy
học phải tạo ra được sự cuốn hút sinh viên vào các hoạt động học tập do giảng viên thiết
kế, tổ chức và hướng dẫn, qua đó sinh viên có thể tự khám phá và chiếm lĩnh nội dung
bài học, sinh viên sẽ hứng thú, thơng hiểu và ghi nhớ những gì các em nắm được qua

hoạt động chủ động, tích cực của chính mình. Các hoạt động này do giảng viên thiết kế
dựa trên mục tiêu, nội dung của bài học; đặc điểm tâm sinh lí và trình độ nhận thức của
sinh viên, điều kiện, hoàn cảnh, cơ sở vật chất kĩ thuật của nhà trường, lớp học và sở
trường của người giảng viên.
Các hoạt động dạy học môn Giáo dục quốc phòng và an ninh rất phong phú và đa
dạng bao gồm các hình thức hoạt động chủ yếu như: thảo luận, phân tích tình huống,
điều tra thực tiễn, đánh giá ý kiến, quan điểm, hành vi, sưu tầm tài liệu… các hoạt động
này phải được giảng viên thiết kế đan xen một cách linh hoạt và hợp lí trong giờ dạy để
vừa đảm bảo được thực hiện mục tiêu bài học vừa gây hứng thú học tập cho sinh viên.
@. Dạy học phải rèn luyện phƣơng pháp tự học: Đổi mới phương pháp dạy học
phải xem việc rèn luyện phương pháp học tập cho sinh viên không chỉ là một biện pháp
nâng cao hiệu quả dạy học mà còn là một mục tiêu dạy học. Trong đổi mới phương pháp
dạy học, sinh viên - đối tượng của hoạt động “dạy”, đồng thời là chủ thể của hoạt động “
học” - được cuốn hút vào các hoạt động do giảng viên tổ chức và chỉ đạo, thơng qua đó
tự lực khám phá những điều mình chưa rõ chứ khơng phải thụ động tiếp thu những tri
thức đã được giảng viên sắp đặt. Được đặt vào những tình huống của đời sống thực tế,
sinh viên trực tiếp quan sát, thảo luận, giải quyết vấn đề đặt ra theo cách suy nghĩ của
mình, từ đó nắm được kiến thức kĩ năng mới, vừa nắm được phương pháp “làm ra” kiến
thức, kĩ năng đó, khơng rập theo những khn mẫu có sẵn, được bộc lộ và phát huy tiềm
năng sáng tạo. Dạy học theo cách này, giảng viên không chỉ giản đơn truyền đạt tri thức
mà còn dạy sinh viên phương pháp học, trong đó cốt lõi là phương pháp tự học. Nếu rèn
luyện cho sinh viên có được phương pháp, kĩ năng, thói quen, ý chí tự học sẽ tạo cho họ
hứng thú ham học, khơi dậy nội lực vốn có trong mỗi con người, kết quả học tập sẽ
được nhân lên gấp bội. Vì vậy, ngày nay người ta nhấn mạnh mặt hoạt động tự học
trong quá trình dạy học, nỗ lực tạo ra sự chuyển biến từ học tập thụ động sang tự học
chủ động, không chỉ tự học ở nhà sau giờ lên lớp mà tự học cả trong tiết học có sự
hướng dẫn của giảng viên.

15

@. Dạy học phải tăng cƣờng học tập độc lập kết hợp chặt chẽ với học tập hợp
tác: Dạy học hợp tác là cách dạy trong đó giảng viên tổ chức cho sinh viên hoạt động
hợp tác với nhau trong nhóm nhỏ để giải quyết một vấn đề đặt ra, nhằm đạt được mục
tiêu học tập. Học tập hợp tác làm tăng hiệu quả học tập, nhất là lúc giải quyết những vấn
đề gay cấn, lúc xuất hiện thực sự nhu cầu phối hợp giữa các cá nhân để hoàn thành
nhiệm vụ chung. Trong hoạt động hợp tác theo nhóm nhỏ, tính cách, năng lực mỗi thành
viên được bộc lộ, uốn nắn; phát triển tình bạn, ý thức tổ chức, tinh thần tương trợ. Sự
hợp tác trong học tập sẽ giúp sinh viên quen dần với sự phân công hợp tác trong lao
động xã hội hình thành năng lực hợp tác rất cần thiết cho người công dân trong một thế
giới phát triển với sự hợp tác song phương, đa phương giữa các quốc gia và xu hướng
quốc tế hóa, tồn cầu hóa.
Trong q trình dạy học mơn Giáo dục quốc phòng và an ninh, giảng viên cần
phải huy động, khai thác tối đa vốn hiểu biết và kinh nghiệm sống của sinh viên, tạo cơ
hội động viên khuyến khích sinh viên bày tỏ quan điểm, ý kiến cá nhân về vấn đề đang
học. Giảng viên cũng cần khuyến khích sinh viên nêu thắc mắc trong khi nghe giảng;
đặt câu hỏi cho thầy, cho bạn; tạo nên mối quan hệ hợp tác, giao tiếp giữa thầy và trò,
giữa trò và trị trong q trình chiếm lĩnh nội dung học tập. Thông qua thảo luận, tranh
luận trong tập thể, ý kiến cá nhân được bộc lộ, khẳng định hay bác bỏ, qua hiểu biết của
sinh viên được nâng lên một trình độ mới. Bài học vận dụng được vốn hiểu biết và kinh
nghiệm của mỗi sinh viên và cả lớp chứ không phải chỉ dựa trên vốn hiểu biết và kinh
nghiệm sống của thầy giáo.
@. Dạy học phải kết hợp đánh giá: Trong dạy học, việc đánh giá sinh viên
không chỉ nhằm mục đích nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động học của trò mà
còn đồng thời tạo điều kiện nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động dạy của thầy.
Trước đây giảng viên giữ độc quyền đánh giá sinh viên. Trong phương pháp tích
cực, giảng viên phải hướng dẫn sinh viên phát triển kĩ năng tự đánh giá để tự điều chỉnh
cách học. Liên quan với điều này, giảng viên cần tạo điều kiện thuận lợi để sinh viên
được tham gia đánh giá lẫn nhau. Tự đánh giá đúng và điều chỉnh hoạt động kịp thời là
năng lực rất cần cho sự thành đạt và phát triển trong cuộc sống mà nhà trường phải trang

bị cho sinh viên.
Theo hướng phát triển các phương pháp tích cực để đào tạo những con người năng
động, sớm thích nghi với đời sống xã hội, thì việc kiểm tra, đánh giá không thể dừng lại
16