Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (558.92 KB, 7 trang )
<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>
<b>Đào Mỹ Hằng</b>
<b>Nguyễn Thị Thảo</b>
<b>Đặng Thu Hoài</b>
<b>Nguyễn Thị Lệ Thu</b>
Ngày nhận: 11/07/2018 Ngày nhận bản sửa: 12/07/2018 Ngày duyệt đăng: 24/07/2018
<i>Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang làm thay đổi một cách toàn </i>
<i>diện mọi mặt của mọi nền kinh tế trong đó có Việt Nam. Trong cuộc </i>
<i>cách mạng này, nhắc đến ngành tài chính- ngân hàng, không thể </i>
<i>không kể đến dịch vụ công nghệ tài chính- Fintech, một mảng dịch </i>
<i>vụ đang ngày càng phát triển, đặc biệt trong lĩnh vực thanh toán. Tuy </i>
<i>nhiên, thực tế triển khai dịch vụ Fintech trong thanh tốn tại Việt </i>
<i>Nam cịn gặp nhiều khó khăn khi số khách hàng chấp nhận sử dụng </i>
<i>dịch vụ này cịn ít. Bài viết này nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng tới </i>
<i>quyết định sử dụng dịch vụ Fintech trong thanh toán của các khách </i>
<i>hàng cá nhân tại Việt Nam. Kết quả nghiên cứu từ 264 phiếu khảo sát </i>
<i>với các cá nhân tại khu vực Hà Nội cho thấy có 6 nhân tố tác động </i>
<i>đến quyết định sử dụng dịch vụ fintech trong thanh toán, với mức độ </i>
<i>ảnh hưởng giảm dần, bao gồm: (1) Mức độ an tồn và bảo mật, (2) </i>
<i>Hữu ích; (3) Thái độ; (4) Sự tự chủ; (5) Tính dễ sử dụng và (6) Sự </i>
<i>thuận lợi. Dựa trên kết quả thu được, nhóm tác giả đã đề xuất một số </i>
<i>giải pháp nhằm nâng cao khả năng tiếp nhận dịch vụ fintech trong </i>
<i>thanh toán của khách hàng cá nhân. </i>
<i>Từ khóa: Cơng nghệ tài chính, Fintech, thanh tốn, hành vi tiếp nhận </i>
<i>dịch vụ</i>
<b>1. Đặt vấn đề</b>
Cuộc cách mạng công nghiệp
lần thứ tư (CM4.0) đang diễn
ra mạnh mẽ, với các phát minh
cơng nghệ mới có tính đột phá
CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ
Các phát minh, nền tảng công
nghệ số này tạo điều kiện
thuận lợi cho việc thiết kế các
sản phẩm dịch vụ công nghệ
tài chính mới đơn giản, tiện
lợi, chi phí thấp cung ứng cho
người tiêu dùng. Trong bối
cảnh toàn cầu hóa và hội nhập
kinh tế quốc tế, việc ứng dụng
cơng nghệ tài chính (Fintech)
trong thanh tốn trở thành
một trong các lĩnh vực trọng
tâm trên thế giới và Việt Nam
cũng khơng nằm ngồi xu thế
ấy.
Nhận thức được tầm quan
ít. Một trong số các ngun
nhân dẫn đến điều này là do
thói quen dùng tiền mặt của
người dân còn phổ biến cũng
như sự thiếu hiểu biết về lĩnh
vực mới ứng dụng công nghệ
phức tạp này dẫn đến những
lo ngại về rủi ro có thể gặp
phải. Từ thực tế trên, việc tìm
hiểu và xác định những mối
quan tâm của khách hàng khi
sử dụng dịch vụ thanh tốn
ứng dụng cơng nghệ tài chính
và các yếu tố ảnh hưởng tới
khả năng tiếp nhận dịch vụ
cơng nghệ tài chính trong
thanh tốn của khách hàng
là điều cần thiết đối với các
tổ chức tài chính trong q
trình phát triển và ứng dụng
cơng nghệ tài chính trong hoạt
động ngân hàng nói chung và
thanh tốn nói riêng. Nghiên
cứu này giúp nhà quản trị hiểu
được những yếu tố chính nào
tác động đến sự tiếp nhận dịch
vụ công nghệ tài chính trong
<b>2. Cơ sở lý thuyết, các giả </b>
<b>thuyết và mơ hình nghiên </b>
<b>cứu</b>
<i><b>2.1. </b><b>Cơ sở lý thuyết</b></i>
Thuyết hành động hợp lý
(Theory of Reasoned Action-
TRA) của Ajzen (1967) là một
trong những nghiên cứu sớm
nhất về hành vi tiêu dùng. Mơ
hình TRA cho thấy xu hướng
tiêu dùng là yếu tố dự đoán
tốt nhất về hành vi tiêu dùng.
Để quan tâm hơn về các yếu
tố góp phần đến xu hướng
mua thì xem xét hai yếu tố là
thái độ và tiêu chuẩn chủ quan
(niềm tin của mỗi cá nhân).
Phát triển từ mơ hình TRA,
thuyết hành vi định trước
(Theory of Planned Behavior-
TPB) của Ajzen (1991) bổ
sung thêm yếu tố nhận thức
kiểm soát hành vi, giả định
rằng một hành vi có thể được
Dựa trên nền tảng của lý
thuyết TRA, Davis (1989)
phát triển mơ hình chấp
nhận cơng nghệ (Technology
Acceptance Model- TAM),
một trong những cơng cụ hữu
ích trong việc lý giải hành vi
chấp nhận một sử dụng công
nghệ qua việc thiết lập các
mối quan hệ giữa các biến
để giải thích hành vi của con
người.
Tác giả Phạm Thùy Giang
và đồng nghiệp (2014) với
“Nghiên cứu hành vi tiêu
dùng đối với dịch vụ Internet
banking của các ngân hàng
thương mại Việt Nam” đã
kế thừa lý thuyết của Davis
(1989) để phát triển mơ hình
CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ
Việt Nam trong thời điểm hiện
tại để xác định và đánh giá
mức độ tác động của các nhân
tố có ảnh hưởng tới quyết
định tiếp nhận sử dụng dịch
vụ cơng nghệ trong thanh tốn
tại Việt Nam
<i><b>2.2. </b><b>Giả thuyết nghiên cứu</b></i>
Nhóm yếu tố đặc điểm cố
định của khách hàng cá nhân:
trình độ giáo dục, thu nhập,
<b>đ</b>ộ tuổi, giới tính, ngành nghề/
lĩnh vực làm việc hay nơi cư
trú... là những biến tương đối
cố định ảnh hưởng đến quyết
định tiếp nhận sử dụng dịch
vụ Fintech trong thanh toán
của khách hàng.
<i>Giả thuyết H<sub>1</sub></i><sub>:</sub> Tính hữu ích
hay lợi ích cảm nhận của dịch
vụ Fintech trong thanh toán
càng lớn thì khả năng khách
hàng cá nhân tiếp nhận sử
dụng dịch vụ đó càng cao.
<i>Giả thuyết H</i><sub>2</sub>: Tính dễ sử
dụng của dịch vụ Fintech
trong thanh tốn càng lớn thì
khả năng khách hàng cá nhân
tiếp nhận sử dụng dịch vụ đó
càng cao.
<i>Giả thuyết H</i><sub>3</sub>: Sự an toàn và
bảo mật của dịch vụ Fintech
trong thanh tốn càng lớn thì
khả năng khách hàng cá nhân
tiếp nhận sử dụng dịch vụ đó
càng cao
<i>Giả thuyết H</i><sub>4</sub>: Sự tự chủ của
khách hàng cá nhân đối với
các cơng nghệ tài chính trong
thanh tốn càng lớn thì khả
năng khách hàng tiếp nhận sử
dụng dịch vụ Fintech đó càng
cao.
<i>Giả thuyết H</i><sub>5</sub>: Sự thuận tiện
<i>Giả thuyết H</i><sub>6</sub>: Thái độ sử
dụng của khách hàng cá nhân
đối với các dịch vụ Fintech
trong thanh toán càng tích cực
thì khả năng khách hàng tiếp
nhận sử dụng dịch vụ đó càng
cao
<i><b>2.3. </b><b>Mơ hình nghiên cứu </b></i>
Dựa trên mơ hình gốc TAM,
nhóm tác giả xây dựng mơ
hình nghiên cứu khả năng tiếp
nhận dịch vụ cơng nghệ tài
chính trong hoạt động thanh
tốn của khách hàng cá nhân
tại Việt Nam. Về cơ bản, mơ
hình giữ ngun các biến số
chính và mở rộng nghiên cứu
ảnh hưởng của các biến số bên
ngoài tác động tới khả năng
tiếp nhận của khách hàng cá
nhân đối với dịch vụ công
nghệ tài chính trong thanh
<b>3. Phương pháp và dữ liệu </b>
<b>nghiên cứu</b>
CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ
tác giả thực hiện phỏng vấn
và phát bảng hỏi trực tiếp với
các anh/chị nhân viên, các
thực tập sinh và khách hàng
đến giao dịch tại một số ngân
hàng, phỏng vấn các sinh viên
các trường Đại học, cao đẳng,
phỏng vấn ngẫu nhiên các cá
nhân tại một số địa điểm du
lịch, siêu thị, khu dân cư cũng
như gửi bảng khảo sát online.
Kết thúc quá trình khảo sát,
tổng số kết quả trả lời khảo
sát đáp ứng yêu cầu là 264
phiếu. Kích thước mẫu đạt
yêu cầu theo tiêu chuẩn của
Bollen (1998), Hair & cộng
sự (1998) là lớn hơn 5 lần số
lượng biến quan sát (tối thiểu
115 phiếu).
Để đo lường thái độ, mức cảm
mềm SPSS 20.0 để tiến hành
các bước phân tích độ tin cậy,
phân tích tương quan, phân
tích nhân tố, phân tích hồi quy
và kiểm định giả thuyết.
<b>4. Kết quả nghiên cứu</b>
<i><b>4.1. </b><b>Thống kê mô tả</b></i>
(Xem bảng 2)
<i><b>4.2. </b><b>Phân tích nhân tố</b></i>
Kết quả đánh giá thang đo và
<b>Bảng 1. Mơ tả các biến nghiên cứu</b>
<b>Nhóm yếu tố</b> <b>Mơ tả biến</b> <b>Biến QS</b>
<i>Sự hữu ích (HI): </i>
<i>Cronbach’s Alpha </i>
Giúp thanh tốn thuận lợi và tiện ích <b>HI1(loại)</b>
Giúp thực hiện nhiều, đa dạng các dịch vụ thanh toán HI2
Giúp tiết kiệm thời gian HI3
Giúp tiết kiệm chi phí HI4
Giúp thanh tốn tự động HI5
<i>Tính dễ sử dụng </i>
<i>(DD): Cronbach’s </i>
<i>Alpha = 0.775 </i>
Dễ dàng truy cập, có hướng dẫn chi tiết để thực hiện DD1
Giao diện đơn giản DD2
Dễ dàng truy vấn thông tin DD3
Thao tác thực hiện đơn giản, nhanh chóng DD4
<i>Tính an tồn và </i>
<i>bảo mật (AT): </i>
<i>Cronbach’s Alpha </i>
<i>= 0.652</i>
Thơng tin cá nhân, thông tin tài khoản được được bảo mật cao nhất AT1
Ít khi gặp trục trặc kĩ thuật khi thực hiện thanh toán AT2
<i>Sự tự chủ (TC): </i>
<i>Cronbach’s Alpha </i>
<i>= 0.819</i>
Khách hàng sử dụng thành thạo thiết bị công nghệ thông minh TC1
Khách hàng có mức độ truy cập Internet thường xuyên TC2
Khách hàng thường xuyên thưc hiện thanh toán online TC3
<i>Sự thuận lợi khi </i>
<i>thực hiện giao dịch </i>
<i>(TL): Cronbach’s </i>
<i>Alpha = 0.709</i>
Dễ dàng đăng nhập hoặc thoát khỏi hệ thống khi thanh toán qua Fintech TL1
Giúp khách hàng có thể tiến hành thanh tốn nhanh chóng mọi nơi mọi lúc TL2
Thanh tốn chính xác TL3
<i>Thái độ của người </i>
<i>sử dụng (TD): </i>
<i>Cronbach’s Alpha </i>
<i>= 0.904</i>
Rất tin tưởng khi tiến hành thanh tốn qua Fintech TD1
Rất thích thanh tốn qua Fintech TD2
Tích cực sử dụng và giới thiệu người khác tham gia sử dụng TD3
CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ
độ tin cậy (Cronbach’s Alpha)
và hệ số tương quan biến
tổng (Corrected Item-Total
Correlation) của tất cả các
biến quan sát đều lớn hơn 0,6
và 0,3 trừ hai biến HI1 (Giúp
thanh toán thuận lợi và tiện
ích) và AT4 (Được pháp luật
đảm bảo an tồn) bị loại do
có hệ số tương quan biến tổng
nhỏ hơn 0,3 (lần lượt là 0,079
vaà 0,157). Như vậy, thang đo
còn 20 biến quan sát đủ độ tin
cậy để tiếp tục đưa vào phân
tích nhân tố EFA.
Phân tích nhân tố EFA cho
20 biến độc lập với factor
loading là 0,4 nhận được kết
quả bảng ma trận xoay nhân
tố cho thấy các biến đều có
hệ số KMO lớn hơn 0,5 nên
phân tích nhân tố là phù hợp
có ý nghĩa thực tiễn, Sig.
(Bartletts Test) = 0,000 chứng
tỏ các biến quan sát có tương
Phân tích tương quan được
thực hiện nhằm kiểm tra mối
quan hệ tuyến tính chặt chẽ
giữa biến phụ thuộc với biến
độc lập và kiểm tra mối quan
hệ giữa các biến độc lập với
nhau. Hệ số tương quan giữa
các biến phụ thuộc và các
biến độc lập lớn hơn 0 chứng
<b>Bảng 2. Thống kê mẫu khảo sát</b>
<b>Tiêu chí</b> <b>Số lượng Tỷ lệ (%)</b>
<b>Giới tính</b> Nam 128 48,5
Nữ 136 51,5
<b>Tuổi</b> Từ 16 đến dưới 25 tuổi 106 40,2
Từ 25 tuổi đến dưới 45 tuổi 116 43.9
Từ 45 tuổi đến dưới 60 tuổi 39 14,8
Từ 60 tuổi trở lên 3 1,1
<b>Học vấn</b> Phổ thông trung học 20 7,6
Đại học/ Cao đẳng 204 77.3
Sau đại học 40 15,2
<b>Nơi làm </b>
<b>việc</b> Thành thị<sub>Nông thôn</sub> 191<sub>73</sub> 72,3<sub>27,7</sub>
<b>Thu </b>
<b>nhập </b>
<b>(tháng)</b>
Dưới 7 triệu 89 33,7
Từ 7 triệu đến dưới 15 triệu 121 45,8
Từ 15 triệu đến dưới 30 triệu 44 16,7
Từ 30 triệu trở lên 10 3,8
<i>Nguồn: Thống kê kết quả nghiên cứu của nhóm tác giả</i>
<b>Bảng 3. Kết quả phân tích nhân tố khám phá tổng hợp</b>
<b>HI</b> <b>TD</b> <b>DD</b> <b>TC</b> <b>AT</b> <b>TL</b>
<b>Biến</b> <b>Kết quả Biến Kết quả Biến Kết quả Biến Kết quả Biến Kết quả Biến Kết quả</b>
HI3 0,848 DD1 0,734
<b>Eigen-values</b> 4,494 2,842 2,695 1,808 1,672 <b>1,120</b>
<b>% of Variance</b> 22,469 14,210 13,473 9,038 8,361 5,600
<b>Cumulative %</b> 22,469 36,679 50,152 59,190 67,551 <b>73,152</b>
Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy. = 0,767
Bartlett’s Test of Sphericity: Approx. Chi-Square = 2628,680; df = 190; Sig. = 0,000
CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ
tỏ giữa chúng có quan hệ với
nhau và phân tích hồi quy
tuyến tính có thể phù hợp.
<i><b>4.3. </b><b>Phân tích kết quả mơ </b></i>
<i><b>hình hồi quy </b></i>
Để xác định, đo lường và đánh
giá mức độ ảnh hưởng của 6
nhóm nhân tố đến quyết định
tiếp nhận sử dụng dịch vụ
Fintech trong thanh toán của
<i>Phương trình hồi quy tổng </i>
<i>quát được xây dựng như sau: </i>
TN = β<sub>0</sub> + β<sub>1</sub>HI + β<sub>2</sub>DD +
β<sub>3</sub>AT + β<sub>4</sub>TC + β<sub>5</sub>TL + β<sub>6</sub>TD
+ e<sub>i</sub>
Trong đó:
Biến phụ thuộc là TN- Sự tiếp
nhận dịch vụ Fintech trong
thanh toán của khách hàng cá
nhân.
Các biến độc lập gồm HI
(Nhóm yếu tố tính hữu ích),
DD (Nhóm yếu tố tính dễ
sử dụng), AT (Nhóm yếu tố
tính an tồn và bảo mật), TC
(Nhóm yếu tố tính tự chủ), TL
(Nhóm yếu tố tính thuận tiện),
TD (Nhóm yếu tố Thái độ).
Phương trình hồi qui tuyến
tính đa biến được viết từ kết
quả Bảng 5 như sau:
<b>TN = 0,527+0,122*HI+0,151</b>
<b>*DD+0,185*AT+0,139*TC+0</b>
<b>,128*TL+0,115*TD</b>
Mối quan hệ giữa biến phụ
thuộc sự tiếp nhận dịch vụ
Fintech trong thanh toán
của khách hàng và các biến
độc lập được thể hiện trong
phương trình hồi quy chuẩn
hoá sau:
<b>TN = 0,357*HI<sub>i</sub> + 0,256*DD<sub>i</sub></b>
<b>+ 0,366*AT + 0,271*TC + </b>
<b>0,212*TL + 0,273*TD</b>
Phương trình hồi qui cho thấy
quyết định tiếp nhận sử dụng
dịch vụ Fintech trong thanh
toán của khách hàng cá nhân
chịu ảnh hưởng của cả 6 nhóm
nhân tố. Mức độ tác động của
mỗi nhóm nhân tố lên quyết
định tiếp nhận sử dụng dịch
vụ của khách hàng là khác
nhau trong khi các yếu tố khác
không đổi. Các hệ số hồi quy
đều mang dấu (+) thể hiện các
biến độc lập có quan hệ thuận
với biến phụ thuộc.
So sánh mức độ tác động của
06 biến này vào biến phụ
thuộc TN (Hành vi tiếp nhận)
theo thứ tự giảm dần như sau:
Nhóm nhân tố tính an tồn
và bảo mật (AT) có tác động
mạnh nhất (β = 0,366); tiếp
theo lần lượt là nhóm nhân tố
tính hữu ích HI (β = 0,357);
nhóm nhân tố thái độ TD (β
=0,273); nhóm nhân tố sự tự
chủ TC (β = 0,271); nhóm
nhân tố dễ sử dụng DD (β =
0,256); và tác động thấp nhất
là nhóm nhân tố tính thuận lợi
TL (β= 0,197). Đồng thời, các
hệ số Beta > 0 cho thấy các
biến độc lập tác động thuận
chiều với biến phụ thuộc.
Nghĩa là khi tăng bất kỳ một
nhân tố nào cũng sẽ làm cho
sự tiếp nhận dịch vụ cơng
nghệ tài chính trong thanh
tốn của khách hàng tăng lên.
Do đó, các giả thuyết H1, H2,
H3, H4, H5, H6 nêu trong mơ
hình nghiên cứu được chấp
nhận.
<i>Đánh giá và kiểm định độ phù </i>
<i>hợp của mơ hình:</i>
Kết quả hồi qui có giá trị R2
và R2 <sub>hiệu chỉnh lần lượt là </sub>
0,605 và 0,596, cho thấy độ
phù hợp của mơ hình tương
đối cao với độ tin cậy 95%.
Nói cách khác, các biến độc
lập của mơ hình giải thích
được khoảng 60% sự biến
thiên của biến phụ thuộc hay
60% quyết định sử dụng dịch
vụ Fintech trong thanh toán
của khách hàng cá nhân chịu
ảnh hưởng của 6 nhóm nhân
tố trên. Hệ số Durbin-Watson
= 2,018 (nằm trong khoảng
1-3), chứng tỏ khơng có tương
quan chuỗi bậc nhất trong mơ
hình; kiểm định F có giá trị
Sig.= 0,000 (< 0,05), nên mơ
hình sử dụng là phù hợp; các
hệ số Tolerance> 0,0001 nên
<b>Bảng 4. Kết quả phân tích tương quan giữa biến phụ thuộc và </b>
<b>biến độc lập</b>
<b>HI</b> <b>DD</b> <b>AT</b> <b>TC</b> <b>TL</b> <b>TD</b> <b>TN</b>
<b>HI</b> 1
<b>DD</b> 0.049 1
<b>AT</b> -0,014 0,193** 1
<b>TC</b> 0,410** 0,042 -0,.001 1
<b>TL</b> 0,031 0,011 -0,106 -0,055 1
<b>TD</b> -0,318** 0,051 0,021 -0,111 0,366** 1
<b>TN</b> 0,395** 0,372** 0,394** 0,386** 0,272** 0,228** 1
CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ
các biến đều đạt được tiêu
chuẩn chấp nhận. Các hệ số
phóng đại phương sai VIF< 2
nên khơng có hiện tượng đa
cộng tuyến. Hệ số Sig. của 5
biến độc lập đều < 0,05 nên cả
5 biến độc lập này đều được
nhận.
<i><b>4.4. </b><b>Phân tích sự khác biệt về </b></i>
<i><b>sự tiếp nhận dịch vụ Fintech </b></i>
<i><b>trong thanh tốn giữa những </b></i>
Theo các kiểm định Levene’s
Test, Test of Homogeneity of
Variances, Equal variances
assumed và bảng ANOVA,
không có sự khác biệt giữa
khách hàng nam và nữ, giữa
các nhóm khách hàng có nơi
làm việc khác nhau và giữa
các nhóm khách hàng có mức
thu nhập khác nhau về sự tiếp
nhận dịch vụ fintech trong
thanh tốn. Tuy nhiên, có sự
khác biệt có ý nghĩa thống kê
với độ tin cậy 90% về sự tiếp
nhận fintech trong thanh toán
giữa những khách hàng có độ
tuổi, trình độ học vấn khác
nhau.
<b>5. Kết luận</b>
Kết quả nghiên cứu khẳng
định có 6 yếu tố có quan hệ
đồng biến đến sự tiếp nhận
dịch vụ Fintech trong thanh
toán nhưng với mức độ ảnh
Từ kết quả nghiên cứu, để
nâng cao khả năng tiếp nhận
dịch vụ fintech trong thanh
tốn của khách hàng cá nhân,
nhóm tác giả đề xuất những
giải pháp như sau:
<i><b>Giải pháp về công nghệ</b></i>
Theo kết quả phân tích hồi
quy thì nhân tố về Mức độ an
<i>tồn và bảo mật có mức độ tác </i>
Model
Unstandardized
Coefficients Standardized Coefficients <sub>t</sub> <sub>Sig.</sub> Collinearity Statistics
B Std. Error Beta Tolerance VIF
(Constant) .527 .137 3.837 .000
HI .122 .016 .357 7.757 .000 .727 1.375
DD .151 .024 .256 6.383 .000 .955 1.047
AT .185 .020 .366 9.092 .000 .948 1.055
TC .139 .022 .271 6.281 .000 .824 1.213
TL .128 .026 .212 4.907 .000 .822 1.216
TD .115 .019 .273 6.034 .000 .749 1.335
R Square = 0,605
Adjusted R Square = 0, 596
Durbin-Watson = 2.080
F = 65.600 Sig. = 0,000