Giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn huyện đông anh thành phố hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI

TRẦN THÚY HẰNG
GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI THƯỜNG
XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG ANH – THÀNH PHỐ
HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ

HÀ NỘI - 2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘ

TRẦN THÚY HẰNG

GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI THƯỜNG
XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG ANH – THÀNH PHỐ
HÀ NỘI

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐÀO THANH BÌNH

HÀ NỘI - 2018

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bài luận văn tốt nghiệp: “Giải pháp hoàn thiện quản lý chi
thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn huyện Đông Anh,
thành phố Hà Nội” do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của thầy giáo TS. Đào
Thanh Bình. Các số liệu và trích dẫn được sử dụng trong luận văn là trung thực, có
nguồn gốc rõ ràng và đáng tin cậy.
Để hồn thành khóa luận này, tơi chỉ sử dụng những tài liệu được ghi trong
danh mục tài liệu tham khảo và không sao chép hay sử dụng bất kỳ tài liệu nào
khác. Nếu phát hiện có sự sao chép tơi xin chịu hồn tồn trách nhiệm.
Hà Nội, ngày 12 tháng 4 năm 2018
Học viên thực hiện

Trần Thúy Hằng


LỜI CÁM ƠN
Để có thể hồn thành đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh, bên cạnh
sự nỗ lực cố gắng của bản thân cịn có sự hướng dẫn nhiệt tình của q Thầy Cơ,
cũng nhờ sự động viên ủng hộ của Gia đình, đồng nghiệp và bạn bè trong suốt thời
gian học tập nghiên cứu và thực hiện Luận văn thạc sĩ.
Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến Thầy TS. Đào Thanh Bình đã hết
lịng giúp đỡ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tơi hồn thành luận văn này. Xin gửi
lời cám ơn đến tồn thể q thầy cơ trường Đại học Bách Khoa Hà Nội đã tận tình
truyền đạt những kiến thức quý báu cũng như tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho
tơi trong suốt q trình học tập nghiên cứu và cho đến khi thực hiện đề tài luận văn.
Xin trân trọng cám ơn UBND huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội đã không
ngừng hỗ trợ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt thời gian nghiên cứu
và thực hiện luận văn. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn Gia đình, đồng nghiệp
và bạn bè đã hỗ trợ cho tơi rất nhiều trong suốt q trình học tập, nghiên cứu và

thực hiện đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh.
Hà Nội, ngày 12 tháng 4 năm 2018
Học viên thực hiện

Trần Thúy Hằng


MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................................. i
DANH MỤC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ ...................................................................................... ii
DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU ............................................................................................ iii
PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................................. 1
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ................................................................... 2
3. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................................ 4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................................. 5
5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................ 5
6. Kết cấu của luận văn ....................................................................................................... 5
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC, QUẢN LÝ CHI
THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN VÀ KINH NGHIỆM
THỰC TẾ QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP
HUYỆN …………………………………………………………………………………….7
1.1. Tổng quan về Ngân sách nhà nước ............................................................................. 7
1.1.1. Khái niệm ngân sách nhà nước ............................................................................. 7
1.1.2. Chức năng ngân sách nhà nước ............................................................................ 9
1.1.3. Vai trò của ngân sách nhà nước .......................................................................... 10
1.1.4. Nội dung của ngân sách nhà nước ...................................................................... 12
1.1.5. Nội dung quản lý ngân sách nhà nước ................................................................ 13
1.2. Ngân sách nhà nước cấp huyện và chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp
huyện .............................................................................................................................. 16

1.2.1. Ngân sách nhà nước cấp huyện và quản lý ngân sách cấp huyện....................... 16
1.2.2. Khái niệm và một số nội dung về chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp
huyện .................................................................................................................................... 17
1.2.3. Vai trò và các nguyên tắc quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp
huyện .................................................................................................................................... 20
1.3. Nội dung quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện ..................... 22
1.3.1. Quản lý quá trình lập, phân bổ và giao dự toán chi thường xuyên ngân sách nhà
nước cấp huyện: ............................................................................................................ 23
1.3.2. Chấp hành dự toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện ............... 26
1.3.3. Quyết toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện............................ 27
1.3.4. Kiểm tra, thanh tra chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện ............... 29
1.4. Kinh nghiệm quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện tại một số
địa phương .......................................................................................................................... 29
1.4.1. Kinh nghiệm quản lý chi thường xuyên ngân sách huyện Phúc Thọ ................. 29


1.4.2. Kinh nghiệm quản lý chi thường xuyên ngân sách huyện Ba Vì ....................... 30
1.4.3. Bài học rút ra cho huyện Đông Anh trong quản lý chi thường xuyên ngân sách
nhà nước ....................................................................................................................... 31

Tiểu kết Chương 1…………………………………………..………………. 30
CHƯƠNG 2.THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ
NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG ANH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ........................ 46
2.1.Tổng quan về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của huyện Đông Anh .................. 46
2.2.Tổng quan thu chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố
Hà Nội............................................................................................................................. 46
2.2.1. Về thu Ngân sách ................................................................................................ 50
2.2.2. Về chi Ngân sách ................................................................................................ 53
2.2.3. Về cân đối thu - chi Ngân sách ........................................................................... 56
2.3.Thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước huyện Đông Anh....... 58

2.3.1. Mô hình tổ chức cơng tác quản lý chi thường xun NSNN huyện Đông Anh . 58
2.3.2. Công tác lập, phân bổ và giao dự toán chi thường xuyên ngân sách .................. 58
2.3.3. Chấp hành dự toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp
huyện……………………............................................................................................. 65

2.3.4. Cơng tác quyết tốn chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện.. 61
2.3.5. Thanh, kiểm tra chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện......... 63
2.4.Đánh giá chung về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện trên
địa bàn huyện Đông Anh ................................................................................................... 65
2.4.1. Những thành công............................................................................................... 65
2.4.2. Những hạn chế .................................................................................................... 66
2.4.3.Nguyên nhân cơ bản của những hạn chế nói trên ................................................ 68

Tiểu kết Chương 2……………………………………………………..…… 70
CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI
THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG
ANH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ........................................................................................... 72
3.1. Mục tiêu, phương hướng phát triển kinh tế của huyện Đông Anh trong thời gian
tới ......................................................................................................................................... 72
3.1.1 Mục tiêu phát triển kinh tế của huyện Đông Anh ................................................ 72
3.1.2 Phương hướng phát triển kinh tế của huyện Đông Anh ...................................... 73
3.1.3 Mục tiêu và quan điểm quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa
bàn Thành phố Hà Nội .................................................................................................. 73
3.1.4 Mục tiêu và quan điểm quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa
bàn huyện Đông Anh .................................................................................................... 74
3.2 Giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện
trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội .......................................................... 75


3.2.1 Giải pháp hồn thiện quy trình lập, chấp hành và quyết toán chi thường

xuyên NSNN cấp huyện. .............................................................................................. 75
3.2.2. Giải pháp tăng cường thanh tra, kiểm tra, khen thưởng và xử lý vi phạm trong
quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước ............................................................. 79
3.2.3 Giải pháp nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác quản lý chi
thường xuyên ngân sách nhà nước ............................................................................... 83
3.2.4 Giải pháp đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi thường
xuyên NSNN ................................................................................................................. 84
3.3 Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước
cấp huyện trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội........................................ 86
3.3.1 Kiến nghị với UBND, Sở, ban ngành của thành phố.......................................... 86
3.3.2 Kiến nghị với UBND huyện Đông Anh ............................................................ 86
KẾT LUẬN ......................................................................................................................... 90
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 92

PHỤ LỤC………………………………………………………………………… 93


Danh mục từ viết tắt

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Ký hiệu
BĐXH
CCTL
CQTC
DN
ĐVSD
GTGT
HĐND
KHHGĐ
KH-TC

NSNNĐP
NSNN
NSNNTW

Luận văn tốt nghiệp

Diễn giải
Bảo đảm xã hội
Cải cách tiền lương
Cơ quan tổ chức
Doanh nghiệp
Đơn vị sử dụng
Giá trị gia tặng
Hội đồng nhân dân
Kế hoạch hóa gia đình
Kế hoạch – Tài chính
Ngân sách địa phương
Ngân sách nhà nước
Ngân sách trung ương

QĐ-TTg
QLHC
QLNN
QSD
TNCN
TNDN
TTĐB
UBND

Quyết định - Thủ tướng

XDCB

Xây dựng cơ bản

Quản lý hành chính
Quản lý nhà nước
Quyền sử dụng
Thu nhập cá nhân
Thu nhập doanh nghiệp
Tiêu thụ đặc biệt
Uỷ ban nhân dân

Trang|i


Danh mục hình vẽ, biểu đồ

DANH MỤC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ
Hình 1.1. Sơ đồ quy trình lập dự tốn ngân sách chi thường xuyên cấp huyện .................. 24
Sơ đồ 2.1: Cơ cấu bộ máy quản lý phịng Tài chính – kế hoạch huyện Đông Anh – TP. Hà
Nội ...................................................................................................................................... 46
Biểu đồ 2.1. Biểu đồ đánh giá tiến độ lập sự tốn ngân sách hàng năm của huyện Đơng
Anh – Hà Nội ...................................................................................................................... 51
Biểu đồ 2.2. Tỷ trọng trung bình chi thường xuyên NSNN huyện Đông Anh giai đoạn 2014
– 2016 ................................................................................................................................. 54

Luận văn tốt nghiệp

Trang|ii

Danh mục hình vẽ, biểu đồ

DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU
Bảng 2.1: Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân của Huyện Đông Anh giai đoạn 2014-2016
............................................................................................................................................. 48
Bảng 2.2. Chuyển dịch cơ cấu các ngành kinh tế huyện Đông Anh giai đoạn 2014-2016 . 49
Bảng 2.3. Tổng Thu NSNN Huyện Đông Anh giai đoạn 2014 -2016 ................................. 50
Bảng 2.4. Tỷ lệ hồn thành chỉ tiêu thu NSNN của Huyện Đơng Anh giai đoạn
2014 -2016 ........................................................................................................................... 51
Bảng 2.5. Tỷ trọng nguồn thu ngân sách các cấp trên địa bàn huyện Đông Anh (giai đoạn
2014 - 2016) ......................................................................................................................... 52
Bảng 2.6. Quyết toán thu NSNN trên địa bàn huyện Đông Anh ......................................... 52
Bảng 2.7. Tổng hợp Chi NSNN Huyện Đông Anh giai đoạn 2014 -2016 .......................... 54
Bảng 2.8. Tổng hợp quyết toán chi ngân sách ngân sách các xã trên địa bàn huyện Đông
Anh giai đoạn 2014 – 2016 .................................................................................................. 55
Bảng 2.9: Kết quả cân đối thu - chi NSNN sau quyết toán huyện Đông Anh giai đoạn
2014 -2016 ........................................................................................................................... 56
Bảng 2.10. Tỷ trọng trong chi cân đối NSNN huyện Đông Anh giai đoạn 2014 - 2016..... 57
Bảng 2.11. Cơ cấu chi thường xuyên NSNN huyện Đông Anh giai đoạn 2014 - 2016 ..... 66
Bảng 2.11. Tổng hợp chi thường xuyên NSNN huyện Đông Anh giai đoạn 2014-2016 ... 66

Luận văn tốt nghiệp

Trang|iii


Phần mở đầu

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ở bất kỳ một nền kinh tế nào nói chung, nền kinh tế Việt Nam nói riêng,
ngân sách nhà nước vừa là một cơng cụ tài chính, vừa là một nguồn lực hết sức
quan trọng của nhà nước. Ngân sách nhà nước ra đời, tồn tại, phát triển cùng với
nhà nước, là phương tiện tài chính và cũng là mục tiêu cơ bản của nền kinh tế để
Nhà nước thực hiện các chức năng, nhiệm vụ quyền lực của mình. Sự phân cấp
quản lý ngân sách nhà nước phù hợp với phân cấp của bộ máy chính quyền tạo ra
những địn bẩy tích cực nhằm phát triển các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, huyện hội.
Trong hệ thống chính quyền nhà nước 4 cấp ở nước ta và Thủ đô Hà Nội
hiện nay, chính quyền huyện là cấp chính quyền cơ sở, có vị trí đặc biệt quan trọng.
Là cấp trực tiếp đưa mọi chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng và
Nhà nước đến với người dân lao động và cũng là nơi các chủ trương, chính sách của
Nhà nước được hiện thực hóa trong cuộc sống. Là nơi giải quyết toàn bộ các mối
quan hệ và lợi ích trực tiếp giữa Nhà nước với nhân dân bằng pháp luật. Là một cấp
ngân sách nằm trong hệ thống Ngân sách Nhà nước trong những năm qua, Ngân
sách huyện được Đảng và Nhà nước quan tâm xây dựng, củng cố và ngày càng
được hồn thiện.
Đơng Anh là huyện phía bắc của Thủ đô Hà Nội, là đầu mối giao thơng quan
trọng giữa Thủ đơ với các tỉnh phía bắc của Tổ quốc, có tổng diện tích 18.230 ha,
dân số hơn 38 vạn người phân bổ trên 23 xã, 01 thị trấn. Việc quản lý NSNN huyện
Đông Anh trong giai đoạn 2014 - 2016 đã có những chuyển biến tích cực, đạt được
kết quả khá tốt và tương đối toàn diện. Tuy nhiên, quản lý chi thường xuyên NSNN
trên địa bàn Huyện vẫn còn những tồn tại, hạn chế ảnh hưởng đến kết quả điều hành
ngân sách nhà nước. Công tác chi thường xuyên ngân sách nhà nước ở các đơn vị
dự tốn cịn khá nhiều hạn chế. Tình trạng lãng phí trong chi thường xuyên ở lĩnh
vực chi quản lý hành chính như mua sắm trang thiết bị, phương tiện làm việc không
đúng tiêu chuẩn, chế độ; chi tổ chức hội nghị, hội thảo còn chưa hợp lý, lãng phí. Vì
vậy, việc quản lý chi thường xun ngân sách nhà nước của chính quyền cấp huyện
trên địa bàn huyện Đông Anh cần phải được tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện

nhằm mục tiêu sử dụng nguồn lực ngân sách thật sự đúng quy định, linh hoạt, hiệu
quả, làm đòn bẩy thật sự phát triển kinh tế hạ tầng đô thị, thu hút đầu tư, cải thiện
đời sống nhân dân, đảm bảo trật tự an toàn xã hội, an ninh quốc phòng.
Từ luận cứ khoa học trên và thực tiễn cơng tác ở ngành tài chính Thủ đơ Hà
Nội, tơi chọn đề tài: “Giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên ngân sách
nhà nước cấp huyện trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội” làm luận
Luận văn tốt nghiệp

Trang| 1


Phần mở đầu

văn tốt nghiệp cao học chuyên ngành Quản lý kinh tế.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Cho đến nay, việc nghiên cứu công tác quản lý ngân sách nhà nước nói
chung và ngân sách cấp huyện nói riêng ở nước ta trong những năm qua đã có một
số cơng trình tiêu biểu như sau:
- Nguyễn Cúc (2000), Tập bài giảng Quản lý nhà nước về kinh tế, NXB
Chính trị - Hành chính. Tập bài giảng đã trang bị cho sinh viên các ngành kinh tế
những nội dung kiến thức cơ bản, từ đó giúp sinh viên các ngành kinh tế những nội
dung kiến thức cơ bản, từ đó giúp sinh viên nhận thức được những vấn đề đặt ra đối
với quản lý nhà nước về kinh tế trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay.
- Luận án tiến sĩ chuyên ngành quản lý hành chính cơng “Phân cấp quản lý
ngân sách nhà nước ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Lê Tồn Thắng, Học viện
hành chính, Học viện Chính trị - hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2013. Nội
dung chính của Luận văn bao gồm những cơ sở khoa học của phân cấp quản lý
ngân sách nhà nước, từ thực trạng phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt
Nam hiện nay đưa ra định hướng và giải pháp phân cấp quản lý ngân sách nhà nước
ở Việt Nam. Luận án đã tập trung đi sâu vào xem xét những nội dung phân cấp

quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam giữa cấp ngân sách trung ương và ngân
sách địa phương, tác giả đã đánh giá thực trạng phân cấp trên cả hai trạng thái là
“tĩnh” và trạng thái “động”, từ đó đưa ra các kiến nghị: (1) Phân định rõ nhiệm vụ,
quyền hạn của ngân sách trung ương và ngân sách địa phương (2) Tổ chức lại thời
gian chuẩn bị, xây dựng dự toán ngân sách nhà nước và (3) Nâng cao tính pháp lý
Nghị quyết của Quốc hội về NSNN.
- Nghiên cứu khoa học “Ngân sách huyện trong phân cấp quản lý ngân sách
nhà nước: nghiên cứu tại huyện Hoàng Diệu, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương” của
tác giả Nguyễn Hữu Khánh, Tạp chí Khoa học và phát triển 2014, tập 12, số 6. Bài
viết này phân tích những vấn đề đối với ngân sách huyện trong phân cấp quản lý
NSNN. Nội dung phân tích tập trung vào một số thay đổi kinh tế - huyện hội nông
thôn dẫn đến biến động khoản thu và nhiệm vụ chi của ngân sách huyện. Bằng
chứng cho những nội dung thảo luận của bài viết được thu thập từ một huyện nằm
ở trung tâm của vùng đồng bằng sơng Hồng, huyện Hồng Diệu, huyện Gia Lộc,
tỉnh Hải Dương. Kết quả nghiên cứu cho thấy, trong thời kỳ từ 2008 đến 2013, các
khoản thu và chi của ngân sách huyện biến động mạnh cả về số lượng và cơ cấu.
Chi cho đầu tư phát triển trên địa bàn huyện phụ thuộc phần lớn vào thu từ cấp
quyền sử dụng đất. Đồng thời, tác giả đã đưa ra kiến nghị: (1) cần tăng cường minh
bạch thông tin về ngân sách huyện tới người dân, (2) nên thay đổi mức thuế sử
Luận văn tốt nghiệp

Trang| 2


Phần mở đầu

dụng đất phi nông nghiệp và (3) điều chỉnh phí sử dụng đất cơng ích là đất canh tác
trên đồng ruộng cho phù hợp.
- Bài viết “Một số vấn đề về phân cấp quản lý ngân sách nhà nước” của TS.
Nguyễn Thị Lan Hương, Tạp chí Pháp luật Ngân sách nhà nước, năm 2012. Bài

viết này trên cơ sở khái quát một số bất cập trong quản lý phân cấp NSNN để đưa
ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định pháp luật về phân cấp quản lý NSNN
hiện nay. Đặc biệt, trong bối cảnh thí điểm không tổ chức Hội đồng nhân dân
(HĐND) ở cấp huyện, quận, phường, đồng thời trước thực trạng vốn của nhà nước
tập trung đầu tư vào các tập đoàn kinh tế, tổng công ty khá lớn nhưng lại được đầu
tư dàn trải và kém hiệu quả thì việc điều chỉnh phân cấp quản lý NSNN tạo quyền
tự chủ thực sự cho địa phương là một yêu cầu cấp bách nhằm phát triển nguồn thu
đáp ứng nhu cầu chi không ngừng gia tăng và việc xác định trách nhiệm quản lý và
phạm vi hoạt động đầu tư bằng vốn NSNN cũng cần phải giải quyết triệt để. Từ
những vấn đề thực tiễn và bất cập nêu trên, tác giả đã đưa ra kiến nghị: đảm bảo
quyền tự chủ tài chính của địa phương, gắn trách nhiệm của cơ quan được phân cấp
với hiệu quả chi NSNN đồng thời đảm bảo dự toán chi NSNN lập hàng năm.
- Luận văn Thạc sĩ “Quản lý nguồn thu chi ngân sách nhà nước tại chính
quyền cấp huyện, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng giai đoạn hiện nay”
của tác giả Vũ Minh Thông, Đại học Kinh tế, năm 2012. Nội dung chính của luận
văn bao gồm Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về ngân sách huyện và
quản lý ngân sách huyện; Phân tích đánh giá thực trạng quản lý hoạt động thu chi
ngân sách nhà nước tại chính quyền cơ sở cấp huyện, phường, thị trấn trên địa bàn
tỉnh Lâm Đồng, chỉ ra những kết quả đạt được, những tồn tại hạn chế và nguyên
nhân của những tồn tại hạn chế; Đề xuất một số giải pháp để đổi mới công tác quản
lý ngân sách huyện nhằm nâng cao hiệu quả và hiệu lực quản lý ngân sách nhà
nước tại cấp huyện. Tuy nhiên, luận văn đã tập trung vào nghiên cứu sâu về thực
trạng quản lý nguồn thu ngân sách nhà nước tại chính quyền cấp huyện đồng thời
đưa ra được những giải pháp thiết thực cho việc khai thác, quản lý nguồn thu nhằm
đạt hiệu quả cao nhất trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng...
- Luận văn Thạc sĩ “Quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Đông Anh, thành
phố Hà Nội” của tác giả Trịnh Thị Hồng Lan, Học viện Hành chính Quốc Gia năm
2015. Luận văn đã đề cập tới các cơ sở khoa học về quản lý ngân sách nhà nước
cấp huyện đến việc phân tích thực trạng quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn
huyện Đông Anh và rút ra những thành công, hạn chế trong quá trình quản lý ngân

sách của địa phương, đã tạo ra những căn cứ xác thực cho việc đề ra các giải pháp
hồn thiện cơng tác quản lý điều hành NSNN huyện Đông Anh trong thời gian tới.
Luận văn tốt nghiệp

Trang| 3


Phần mở đầu

Đồng thời đề ra những giải pháp thực sự có tính khả thi.
- Luận văn Thạc sỹ “Tăng cường quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa
bàn thị xã Sơn Tây” của tác giả Nguyễn Quang Hán, Trường Đại học Thăng Long
năm 2015. Luận văn đã đề cập tới các cơ sở khoa học về quản lý chi thường xuyên
ngân sách nhà nước cấp huyện đến việc phân tích thực trạng quản lý ngân sách nhà
nước trên địa bàn thị xã Sơn Tây và rút ra những thành cơng, hạn chế trong q
trình quản lý ngân sách của địa phương, đã đề ra các giải pháp hoàn thiện công tác
quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa bàn thị xã Sơn Tây.
Như vậy, các công trình nghiên cứu nêu trên đã đạt được những thành công
như sau:
Thứ nhất: Đã tổng hợp và khái quát được những cơ sở lý luận chính, nền tảng
về ngân sách nhà nước, quản lý ngân sách nhà nước, ngân sách huyện và quản lý
chi thường xuyên NSNN cấp huyện.
Thứ hai: Đã đi vào trình bày và phân tích cũng như đánh giá thực trạng của
quản lý ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện, tại một
số địa bàn cụ thể, từ đó đưa ra những nhận xét và đánh giá khách quan, sát thực tiễn
Thứ ba: đã có những kiến nghị, giải pháp cụ thể cho các địa bàn, đối tượng
nghiên cứu, các giải pháp có tính thực tiễn khá cao.
Tuy nhiên, đối với quản lý chi thường xuyên ngân sách huyện, cụ thể là đối
với huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội trong giai đoạn từ năm 2014 - 2016 cho
đến nay thì chưa có cơng trình nào nghiên cứu. Điều đó cho thấy việc nghiên cứu

đề tài này là vấn đề mới, đòi hỏi phải đi sâu nghiên cứu, phân tích để từ đó đưa ra
được những giải pháp thiết thực nhằm mục đích quản lý ngân sách cấp huyện đạt
được hiệu quả. Trong quá trình nghiên cứu, tác giả sẽ tiếp thu, kế thừa có chọn lọc
thành quả nghiên cứu của các cơng trình đã có và các tài liệu liên quan đến luận
văn này.
3. Mục tiêu nghiên cứu
3.1. Mục tiêu chung: Đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên
ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể:
Hệ thống hóa cơ sở lý thuyết về NSNN và quản lý chi thường xuyên NSNN
cấp huyện;
Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện tại
huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội, chỉ ra những vấn đề còn hạn chế, bất cập trong
quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện cùng những nguyên nhân khách quan
lẫn chủ quan của tình trạng đó;
Luận văn tốt nghiệp

Trang| 4


Phần mở đầu

Đề xuất các giải pháp và kiến nghị thiết thực và phù hợp với điều kiện của địa
phương nhằm hoàn thiện quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện trong tương
lai thông qua các giải pháp về cở chế, chính sách, tổ chức thực hiện, tổ chức quản
lý…
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện.
4.2. Phạm vi nghiên cứu:
-Về không gian: Giới hạn nghiên cứu trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố

Hà Nội.
-Về thời gian: Tập trung chủ yếu vào giai đoạn từ năm 2014-2016, từ những
nghiên cứu thực tiễn đó để đề xuất những giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường
xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà
Nội.
5. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài phối hợp nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau (Phương pháp
nghiên cứu lý thuyết, Phương pháp phân tích và tổng kết kinh nghiệm) Phân tích và
tổng hợp để có được những dữ liệu phản ánh một cách tổng hợp, khách quan và đa
chiều về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại huyện Đông Anh, thành
phố Hà Nội.
Dữ liệu được thu thập và phân tích những dữ liệu tổng quan về thực trạng
quản lý ngân sách huyện Đơng Anh nói chung và chi thường xuyên ngân sách
huyện nói riêng.
Đề tài kết hợp sử dụng các số liệu thống kê từ kết quả của các cơng trình
nghiên cứu khoa học đã được công bố; các số liệu từ các Sở ban ngành của thành
phố Hà Nội, các báo cáo của UBND Huyện và các cơ quan có liên quan...
Q trình thu thập và phân tích dữ liệu như sau:
- Liên hệ với các tổ chức cung cấp thông tin và tiến hành sao chép dữ liệu.
- Thu thập các Bảo cáo của UBND huyện Đơng Anh và các đơn vị có liên
quan.
- Khảo sát đối với một số cán bộ và nhân dân trên địa bàn Huyện (Theo bảng
câu hỏi đính kèm)
- Rà sốt các nguồn thơng tin: sách báo, internet.
- Kiểm tra tính chính xác, thời sự của dữ liệu thu thập được.
- Xử lý và phân tích dữ liệu theo mục tiêu đã xác định.
6. Kết cấu của luận văn
Ngồi các trang bìa, mục lục, danh mục bảng biểu, danh mục các sơ đồ, biểu
Luận văn tốt nghiệp

Trang| 5


Phần mở đầu

đồ, hình vẽ, danh mục các từ viết tắt, các phần mở đầu và kết luận, danh mục tài
liệu tham khảo, luận văn chia làm 03 chương như sau:
Chương 1: Cơ sở lý thuyết về ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên
NSNN cấp huyện và kinh nghiệm thực tế quản lý chi thường xuyên NSNN cấp
huyện
Chương 2: Thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa
bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội
Chương 3: Giải pháp và kiến nghị hoàn thiện quản lý chi thường xuyên ngân
sách nhà nước trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội

Luận văn tốt nghiệp

Trang| 6


Chương 1. Cơ sở lý thuyết về ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên …

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC,
QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN VÀ
KINH NGHIỆM THỰC TẾ QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ
NƯỚC CẤP HUYỆN

1.1. Tổng quan về Ngân sách nhà nước
1.1.1. Khái niệm ngân sách nhà nước

Trong hệ thống tài chính thống nhất ngân sách nhà nước là khâu tài chính tập
trung giữ vị trí chủ đạo. Ngân sách nhà nước cũng là khâu tài chính được hình thành
sớm nhất, nó ra đời tồn tại và phát triển gắn liền với sự ra đời của hệ thống quản lý
nhà nước và sự phát triển của kinh tế hàng hoá tiền tệ. Cho đến nay, thuật ngữ
“ngân sách nhà nước” được sử dụng rộng rãi trong đời sống kinh tế huyện hội ở mọi
quốc gia. Nhưng quan niệm về ngân sách nhà nước lại chưa thống nhất. Trên thực
tế, người ta đã đưa ra nhiều định nghĩa về ngân sách nhà nước không giống nhau
tuỳ theo quan điểm của người định nghĩa thuộc các trường phái kinh tế khác nhau
hoặc tuỳ theo mục đích nghiên cứu khác nhau.
Theo từ điển Bách Khoa Toàn Thư của Liên Xô (cũ) (1971) cho rằng:
“Ngân sách là bảng liệt kê các khoản thu và chi bằng tiền của Nhà nước trong
một giai đoạn nhất định; là mọi kế hoạch thu chi bằng tiền của bất kỳ một xí
nghiệp, cơ quan hoặc cá nhân nào trong một giai đoạn nhất định”.
Từ điển Bách Khoa Toàn Thư về kinh tế của Pháp định nghĩa: “Ngân sách là văn
kiện được Nghị viện hoặc Hội đồng thảo luận và phê chuẩn mà trong đó, các nghiệp
vụ tài chính (thu, chi) của một tổ chức cơng (Nhà nước, chính quyền, địa phương, đơn
vị cơng hoặc tư (doanh nghiệp, hiệp hội.…) được dự kiến và cho phép”.
Từ điển Kinh tế thị trường của Trung Quốc định nghĩa: “Ngân sách nhà nước
là kế hoạch thu chi tài chính hàng năm của nhà nước được xét duyệt theo trình tự
pháp định”.
Theo Luật Ngân sách nhà nước đã được Quốc hội nước Cộng hòa huyện hội
chủ nghĩa Việt Nam khóa XI, kỳ họp thứ hai thơng qua ngày 16/12/2002 có hiệu lực
thi hành từ năm ngân sách 2004, thì: "Ngân sách nhà nước là tồn bộ các khoản thu,
chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực
hiện trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước".
Theo Luật Ngân sách nhà nước số 83/2015/QH13 đã được Quốc hội nước
Cộng hòa huyện hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI, kỳ họp thứ hai thơng qua ngày

Luận văn tốt nghiệp

Trang| 7


Chương 1. Cơ sở lý thuyết về ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên …

25/6/2015 có hiệu lực thi hành từ năm ngân sách 2017 “Ngân sách nhà nước là toàn
bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng
thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực
hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”.
Như vậy, định nghĩa về NSNN như trong Luật ngân sách nhà nước đã nhìn
nhận NSNN một cách tồn diện theo nhiều góc độ khác nhau.
Năm ngân sách (còn được gọi là niên độ ngân sách hay năm tài chính hoặc tài
khóa), mà trong đó, dự tốn thu, chi tài chính của Nhà nước đã được phê chuẩn của
quốc hội có hiệu lực thi hành. Hiện nay, ở tất cả các nước, năm ngân sách đều có
thời hạn bằng một năm dương lịch, nhưng thời điểm bắt đầu và kết thúc năm ngân
sách ở mỗi nước một khác. Đa số các nước, năm ngân sách trùng với năm dương
lịch tức là bắt đầu từ 01/01 kết thúc vào 31/12, như: Pháp, Bỉ, Hà Lan, Trung
Quốc, Lào, Triều Tiên, Malaisia, Philippin,…
Ở một số nước khác, thời điểm bắt đầu và kết thúc năm ngân sách thường rơi
vào tháng 3, như: Apganixtan (bắt đầu 21/3 năm trước và kết thúc vào 20/3 năm
sau), tháng 4, như: Anh, Nhật, Canada, Hongkong, Ấn Độ, Inđônêxia, Singapore
(bắt đầu 01/4 năm trước và kết thúc vào 31/3 năm sau),…
Việc quy định năm ngân sách hoàn toàn là ý định chủ quan của nhà nước. Tuy
nhiên, ý định này cũng bắt nguồn từ những yếu tố tác động khác nhau, trong đó có 2
yêu cầu cơ bản là:
- Đặc điểm hoạt động của nền kinh tế có liên quan tới nguồn thu của NSNN.
- Đặc điểm hoạt động của cơ quan lập pháp (các kỳ họp của Quốc hội hoặc
Nghị viện để phê chuẩn NSNN).
Ở nước ta, năm ngân sách bắt đầu từ 01/01 và kết thúc vào 31/12 hàng năm.
Điều này phù hợp với các kỳ họp của Quốc hội.

Mặc dù biểu hiện của NSNN rất đa dạng và phong phú, nhưng về thực chất
chúng đều phản ánh các nội dung cơ bản là:
- NSNN hoạt động trong lĩnh vực phân phối các nguồn tài chính, vì vậy nó thể
hiện các mối quan hệ về lợi ích kinh tế giữa Nhà nước và huyện hội.
- Nhà nước quản lý ngân sách, mọi khoản thu và chi tài chính của Nhà nước
đều do nhà nước quyết định, nhằm mục đích phục vụ yêu cầu thực hiện các chức
năng của Nhà nước.
Những nội dung trên cũng chính là những mặt, những mối liên hệ quyết định
sự phát sinh, phát triển của NSNN. Do đó, bản chất của NSNN qua nghiên cứu các
quy định, tham khảo các tài liệu nghiên cứu và thực tế có thể kết luận như sau:
Bản chất NSNN là hệ thống các mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nước và huyện
Luận văn tốt nghiệp

Trang| 8


Chương 1. Cơ sở lý thuyết về ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên …

hội phát sinh trong quá trình nhà nước huy động và sử dụng các nguồn tài chính đảm
bảo yêu cầu thực hiện các chức năng quản lý và điều hành nền kinh tế huyện hội của
mình.
NSNN khơng tách rời nhà nước. Một Nhà nước ra đời trước hết cần phải có
nguồn tài chính để chi tiêu cho mục đích bảo vệ sự tồn tại ngày càng vững chắc
của mình. Đó là các khoản chi cho các nhu cầu nhằm thực hiện các chức năng của
nhà nước như chi cho nhu cầu văn hoá giáo dục đào tạo, y tế, phúc lợi huyện hội,
trợ cấp huyện hội, chi cho đầu tư xây dựng cơ bản hệ thống kết cấu hạ tầng, chi
phí phát triển sản xuất…
NSNN ra đời đã tập hợp và cân đối thu chi của nhà nước, bắt buộc các khoản
thu phải theo luật định và các khoản chi phải theo tiêu chuẩn định mức, đúng dự
toán. Nhiệm vụ của NSNN là huy động nguồn thu, bảo đảm nhu cầu chỉ tiêu của

nhà nước. Qua đó bản chất của ngân sách nhà nước được thể hiện là:
- Huy động nguồn tài chính và đảm bảo các nhu cầu chi tiêu theo dự toán của
Nhà nước.
- Thực hiện cân đối giữa các khoản thu và các khoản chi (bằng tiền) của Nhà nước.
1.1.2. Chức năng ngân sách nhà nước
Một là, chức năng phân phối NSNN.
Bộ máy Nhà nước muốn thực hiện được sự hoạt động của mình một cách bình
thường và ổn định để thực hiện tốt các chức năng, nhiệm vụ là quản lý mọi mặt của
đời sống huyện hội của một quốc gia thì nhất thiết phải có nguồn NSNN đảm bảo.
Với quyền lực tối cao của mình, Nhà nước sử dụng các công cụ, các biện pháp
bắt buộc các thành viên trong huyện hội cung cấp cho mình các nguồn lực tài chính
cần thiết. Nhưng cơ sở để hình thành nguồn lực tài chính đó là từ sự phát triển kinh
tế, phát triển sản xuất kinh doanh. Vì vậy, muốn động viên được nguồn thu NSNN
ngày càng tăng và có hiệu quả thì nền kinh tế nói chung, sản xuất kinh doanh nói
riêng phải được phát triển với tốc độ nhanh, bền vững và có hiệu quả cao. Vì vậy,
Nhà nước trong quá trình quản lý kinh tế - huyện hội phải nắm được quy luật kinh
tế và tôn trọng các quy luật kinh tế khách quan. Đồng thời phải bảo đảm hài hồ các
quan hệ lợi ích của các chủ thể của nền kinh tế.
Một NSNN vững mạnh là một ngân sách mà cơ chế phân phối của nó đảm bảo
được sự cân đối trên cơ sở khuyến khích phát triển sản xuất kinh doanh nuôi dưỡng
nguồn thu, trên cơ sở đó tăng được thu để đáp ứng nhu cầu chi tiêu của Nhà nước
ngày càng tăng lên.
Mặt khác, một NSNN vững mạnh còn phải thể hiện việc phân phối và quản lý
chi đúng đắn, hợp lý và hiệu quả. Nhà nước sử dụng khối lượng tài chính từ nguồn
Luận văn tốt nghiệp

Trang| 9


Chương 1. Cơ sở lý thuyết về ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên …

NSNN để chi tiêu vào mục đích phát triển kinh tế - huyện hội và chi tiêu cho sự
hoạt động của bộ máy Nhà nước. Như vậy, chức năng của NSNN, ngoài việc động
viên nguồn thu thì cịn phải thực hiện quản lý và phân phối chi tiêu sao cho có hiệu
quả. Đó cũng là một tất yếu khách quan.
Từ sự phân tích trên đây, ta có thể hiểu được bản chất của NSNN - đó là hệ
thống các mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nước với các thành viên trong huyện hội,
phát sinh trong quá trình Nhà nước huy động và sử dụng các nguồn lực tài chính
nhằm đảm bảo yêu cầu thực hiện trong các chức năng quản lý và điều hành nền
kinh tế - huyện hội của Nhà nước. Hoạt động của NSNN luôn luôn gắn liền với thực
hiện các chức năng của Nhà nước.
Hai là, chức năng giám đốc quá trình huy động các nguồn thu và thực hiện các
khoản chi tiêu.
Thực hiện chức năng này, Nhà nước thông qua NSNN để biết được nguồn thu
- chi nào là cơ bản của từng thời kỳ, từng giai đoạn và do đó có những giải pháp để
làm tốt thu - chi. Nhà nước định ra cơ cấu thu- chi hợp lý ; theo dõi các phát sinh và
những nhân tố ảnh hưởng đến thu- chi...
Tóm lại, NSNN có hai chức năng cơ bản- chức năng phân phối và chức năng
giám đốc. NSNN không thể cân đối được nếu như không thực hiện đầy đủ hai chức
năng đó, bởi vì: nếu khơng có sự giám đốc trong việc động viên khai thác hợp lý
các nguồn thu và do đó sẽ dẫn đến tình trạng thất thu dưới nhiều hình thức. Nếu
khơng thực hiện tốt chức năng phân phối thì cũng khơng thể động viên được nguồn
thu cho NSNN.
Chức năng phân phối và chức năng giám đốc của NSNN đều có vị trí và tầm
quan trọng của nó. Do đó, cần phải coi trọng cả hai chức năng đó và tổ chức chỉ đạo
để các cơ quan chức năng thực hiện tốt hai chức năng đó của NSNN.
1.1.3. Vai trị của ngân sách nhà nước
1.1.3.1 Vai trò huy động các nguồn tài chính để đảm bảo nhu cầu chi tiêu và thực
hiện sự cân đối thu, chi tài chính của Nhà nước
Bất cứ một mơ hình kinh tế nào, Nhà nước muốn tồn tại và thực hiện được các

chức năng, nhiệm vụ của mình, địi hỏi phải có nguồn tài chính để thỏa mãn các nhu
cầu chi tiêu đã xác định. Trải qua các giai đoạn lịch sử NSNN đã thực sự trở thành
cơng cụ huy động các nguồn lực tài chính để đảm bảo nhu cầu chi tiêu của Nhà
nước, do đó vai trị này cịn được gọi là vai trị truyền thống của NSNN.
Mặt khác, thu - chi của NSNN phải được xác lập trên nguyên tắc cân đối nhằm
đảm bảo một ngân sách lành mạnh. Để thực hiện cân đối thu, chi NSNN cần quan
tâm tới ba vấn đề sau:
Luận văn tốt nghiệp

Trang| 10


Chương 1. Cơ sở lý thuyết về ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên …

- Mức độ động viên vào NSNN đối với các thành viên trong xã hội qua thuế
và các khoản thu khác phải hợp lý.
- Tỷ lệ động viên vào NSNN đối với tổng sản phẩm quốc nội (GDP) phải được
xác định có căn cứ và chủ trương phát triển kinh tế huyện hội của Đảng và Nhà
nước trong từng thời kỳ.
- Sử dụng đồng bộ các cơng cụ tài chính trong việc thực hiện chỉ tiêu NSNN,
đảm bảo chi tiêu theo dự toán, trên ngun tắc tiết kiệm có hiệu quả.
1.1.3.2. Vai trị là công cụ điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế - xã hội của Nhà nước
Xuất phát trong điều kiện cụ thể hiện nay, NSNN có vai trị là cơng cụ điều
chỉnh vĩ mô các hoạt động kinh tế, xã hội của Nhà nước. Vai trò này xuất phát từ
yêu cầu khắc phục những khuyết tật vốn có của kinh tế thị trường. Vai trị là cơng
cụ điều chỉnh vĩ mơ nền kinh tế xã hội của NSNN được biểu hiện trên những khía
cạnh sau:
* Vai trị trong lĩnh vực kinh tế:
Để khắc phục những khuyết tật vốn có của cơ chế thị trường, Nhà nước thực
hiện việc định hướng hình thành cơ cấu kinh tế mới, kích thích phát triển sản xuất

kinh doanh và chống độc quyền. Thông qua thu chi ngân sách thực hiện những
nhiệm vụ sau:
- NSNN cung cấp kinh phí để Nhà nước đầu tư cho cơ sở hạ tầng, hình thành
các ngành then chốt, trên cơ sở đó tạo mơi trường và điều kiện thuận lợi cho sự ra
đời và phát triển của các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác.
- Việc hình thành các doanh nghiệp Nhà nước là một trong những biện pháp
căn bản để chống độc quyền.
- NSNN hỗ trợ cho sự phát triển của các doanh nghiệp trong những trường hợp
cần thiết đảm bảo cho sự ổn định về cơ cấu hoặc chuẩn bị chuyển đổi sang cơ cấu
kinh tế mới hợp lý hơn.
- Thông qua các khoản thuế và chính sách thuế sẽ đảm bảo vai trị định hướng
đầu tư, kích thích hoặc hạn chế phát triển sản xuất kinh doanh.
* Vai trò về mặt xã hội:
Trong xã hội luôn tồn tại những vấn đề bất cập như phân hóa giàu nghèo,
những đối tượng khó khăn trong tầng lớp dân cư như người già, người tàn tật, trẻ
mồ côi..., sự gia tăng của các tệ nạn xã hội. Do vậy, vai trò của ngân sách là rất to
lớn trong việc thực hiện mục tiêu xây dựng xã hội công bằng, văn minh.
- Thông qua thuế trực thu (thuế thu nhập cá nhân, thuế thu nhập doanh nghiệp)
nhằm điều tiết những đối tượng có thu nhập cao để phân phối lại cho các đối tượng
có thu nhập thấp.
Luận văn tốt nghiệp

Trang| 11


Chương 1. Cơ sở lý thuyết về ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên …

- Thông qua thuế gián thu nhằm hướng dẫn người tiêu dùng, tiêu dùng một
cách tiết kiệm và hiệu quả hơn.
Tuy nhiên trong điều kiện nguồn NSNN còn eo hẹp, chi cho các vấn đề xã hội

phải được thực hiện triệt để theo phương trâm "Nhà nước và nhân dân cùng chăm
lo". Nguồn kinh phí cấp phát cho các vấn đề xã hội phải tiết kiệm, có hiệu quả, chi
phải đúng người, đúng việc. Có như vậy mới phát huy được tác dụng của các khoản
chi NSNN trong các vấn đề xã hội.
* Vai trị về mặt thị trường:
Thơng qua các khoản thu, chi NSNN góp phần bình ổn giá cả thị trường,
chống lạm phát. Trong điều kiện của nền kinh tế thị trường, sự biến động của giá cả
có nguyên nhân chủ yếu do mất cân đối giữa cung và cầu. Bằng công cụ thuế và
chính sách chi của NSNN, Nhà nước có thể tác động vào cung hoặc vào cầu để bình
ổn giá cả.
NSNN được sử dụng như một cơng cụ có hiệu lực để kiềm chế và đẩy lùi lạm
phát. Thông qua cơng cụ thu, chi của tài chính Nhà nước góp phần đáng kể vào việc
chống lại lạm phát.
Việc thu, chi NSNN phải nhằm mục đích kích thích sản xuất phát triển, chống
tình trạng bao cấp và lãng phí. Nếu sử dụng ngân sách đúng mục đích thì tác dụng
của nó là rất to lớn, trong trường hợp ngược lại sẽ gây mất ổn định kinh tế, thúc đẩy
lạm phát tăng lên.
Việc sử dụng biện pháp phát hành tiền trong trường hợp thâm hụt ngân sách là
nguyên nhân trực tiếp của tình trạng lạm phát gia tăng. Ngược lại, biện pháp vay
trong dân sẽ là một trong những giải pháp căn bản để bù đắp thâm hụt NSNN;
không phát hành tiền để chi tiêu sẽ góp phần kiềm chế lạm phát.
Tất cả những điều đó thể hiện vị trí quan trọng của ngân sách nhà nước với tư
cách là một cơng cụ tài chính vĩ mơ sắc bén, nhạy cảm, hiệu quả để Nhà nước can
thiệp, điều chỉnh nền kinh tế. Do đó, Nhà nước cần phải nắm chắc cơ chế tác động
của thu, chi ngân sách đối với kinh tế thông qua nhận thức đầy đủ và làm chủ cơ
chế tác động của hiệu ứng kích thích kinh tế của ngân sách nhà nước để phát huy
vai trò thúc đẩy tăng trưởng, ổn định và điều khiển kinh tế vĩ mô của NSNN.
1.1.4. Nội dung của ngân sách nhà nước
Ngân sách nhà nước bao gồm hai quá trình là thu ngân sách nhà nước và chi
ngân sách nhà nước.

Thu ngân sách nhà nước là một loại hoạt động nhà nước, hoạt động của một tổ
chức có quyền lực cơng, ln gắn liền với yếu tố chính trị của nhà nước. Từ đó,
chúng ta có thể hiểu thu ngân sách Nhà nước là hoạt động của các cơ quan Nhà
Luận văn tốt nghiệp

Trang| 12


Chương 1. Cơ sở lý thuyết về ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên …

nước có thẩm quyền nhằm tập trung một bộ phận của cải xã hội dưới hình thức giá
trị theo những hình thức và biện pháp phù hợp để hình thành nên quỹ ngân sách
Nhà nước.
Xét về bản chất, thu ngân sách Nhà nước phản ánh các quan hệ phân phối của
cải xã hội giữa Nhà nước với các chủ thể khác trong xã hội. Đó là việc nhà nước
dùng quyền lực chính trị của mình để tham gia vào việc phân chia của cải xã hội
được các chủ thể khác nhau trong xã hội tạo ra. Đối tượng của hoạt động thu ngân
sách Nhà nước là của cải xã hội biểu hiện dưới hình thức giá trị.
Chi ngân sách nhà nước là quá trình nhà nước, tổ chức, đơn vị có liên quan
tiến hành phân phối, sử dụng quỹ ngân sách nhà nước do quá trình thu tạo lập nên
để đảm bảo điều kiện vật chất cho nhà nước nhằm duy trì sự tồn tại hoạt động bình
thường của bộ máy nhà nước, phục vụ thực hiện các chức năng, nhiệm vụ mà xã hội
giao phó cho nhà nước.
Như vậy, NSNN là tồn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước trong dự toán đã
được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một
năm để bảo đảm thực hiện các chức năng của Nhà nước. Bản chất của NSNN là hệ
thống các mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nước và các thành viên trong xã hội, phát
sinh trong quá trình Nhà nước huy động và sử dụng các nguồn lực tài chính, nhằm
đảm bảo thực hiện các chức năng quản lý và điều hành nền kinh tế, xã hội của Nhà
nước.

1.1.5. Nội dung quản lý ngân sách nhà nước
1.1.5.1. Khái niệm quản lý ngân sách nhà nước
Quản lý NSNN là một nội dung trọng yếu của quản lý tài chính, do Nhà
nước điều hành và là một mặt của quản lý kinh tế - xã hội quan trọng, do đó trong
quản lý NSNN cần được nhận thức đầy đủ. Chủ thể quản lý NSNN là Nhà nước
hoặc các cơ quan nhà nước được Nhà nước giao nhiệm vụ thực hiện các hoạt động
tạo lập và sử dụng các quỹ NSNN. Chủ thể trực tiếp quản lý NSNN là bộ máy tài
chính trong hệ thống các cơ quan nhà nước. Đối tượng của quản lý NSNN là các
hoạt động của NSNN. Nói cụ thể hơn đó là các hoạt động thu, chi bằng tiền của
NSNN. Trong quản lý NSNN, các chủ thể quản lý có thể sử dụng nhiều phương
pháp quản lý và nhiều công cụ quản lý khác nhau như:
- Phương pháp tổ chức: được sử dụng để thực hiện ý đồ của chủ thể quản lý
trong việc bố trí, sắp xếp các mặt hoạt động của NSNN theo những khuôn mẫu đã
định và thiết lập bộ máy quản lý phù hợp với các mặt hoạt động đó của quản lý
NSNN.

Luận văn tốt nghiệp

Trang| 13


Chương 1. Cơ sở lý thuyết về ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên …

- Phương pháp hành chính: được sử dụng khi các chủ thể quản lý NSNN
muốn các yêu cầu của mình phải được các khách thể quản lý tn thủ một cách vơ
điều kiện. Đó là khi các chủ thể quản lý ra các mệnh lệnh hành chính.
- Phương pháp kinh tế: được sử dụng thơng qua việc dùng các địn bẩy kinh tế
để kích thích tính tích cực của các khách thể quản lý, tức là tác động tới các tổ chức
và cá nhân đang tổ chức các hoạt động quản lý NSNN.
- Hệ thống pháp luật thuộc lĩnh vực quản lý NSNN: được sử dụng để quản lý

và điều hành các hoạt động quản lý NSNN được xem như một loại công cụ quản lý
có vai trị đặc biệt quan trọng.
- Cơng cụ pháp luật được sử dụng thể hiện dưới các dạng cụ thể là các chính
sách, cơ chế quản lý tài chính, các chế độ quản lý tài chính, kế tốn, thống kê, các
định mức, tiêu chuẩn về tài chính, mục lục NSNN,…
- Cùng với pháp luật, hàng loạt công cụ phổ biến khác được sử dụng trong
quản lý NSNN như: các địn bẩy kinh tế, tài chính; kiểm tra, thanh tra; các tiêu chí
đánh giá hiệu quả quản lý NSNN. Mỗi cơng cụ kể trên có đặc điểm khác nhau và
được sử dụng khác nhau nhưng đều nhằm cùng một hướng là thúc đẩy nâng cao
hiệu quả quản lý NSNN.
Từ những phân tích kể trên có thể có khái niệm tổng quát về quản lý NSNN
như sau: Quản lý NSNN là hoạt động của các chủ thể quản lý NSNN thơng qua việc
sử dụng có chủ định các phương pháp quản lý và các công cụ quản lý để tác động
và điều khiển hoạt động của NSNN nhằm đạt được các mục tiêu đã định.
Quản lý NSNN thực chất là quản lý thu, chi NSNN và cân đối hệ thống
NSNN. Quản lý thu NSNN là việc nhà nước dùng quyền lực của mình để tập trung
một phần nguồn tài chính quốc gia hình thành quỹ NSNN nhằm thỏa mãn các chi
tiêu của Nhà nước.
Về mặt bản chất, thu NSNN là hệ thống những quan hệ kinh tế giữa Nhà nước
và xã hội phát sinh trong quá trình Nhà nước huy động các nguồn tài chính để hình
thành nên quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước nhằm thỏa mãn các nhu cầu chi tiêu
thuộc chức năng của Nhà nước. Thu NSNN chỉ bao gồm những khoản tiền Nhà
nước huy động vào NSNN mà không bị ràng buộc bởi trách nhiệm hoàn trả trực tiếp
cho đối tượng nộp.
Quản lý chi NSNN là việc nhà nước phân phối và sử dụng quỹ NSNN nhằm
đảm bảo thực hiện chức năng của nhà nước theo những nguyên tắc đã được xác lập.
Về phương diện pháp lý, thu NSNN bao gồm những khoản tiền Nhà nước huy động
vào NSNN để thỏa mãn nhu cầu chi tiêu của xã hội.

Luận văn tốt nghiệp

Trang| 14


Chương 1. Cơ sở lý thuyết về ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên …

Chi NSNN là quá trình phân phối lại các nguồn tài chính đã được tập trung
vào NSNN và đưa chúng đến mục đích sử dụng. Do đó, chi NSNN là những việc cụ
thể khơng chỉ dừng lại trên các định hướng mà phải phân bổ cho từng mục tiêu,
từng hoạt động và từng công việc thuộc chức năng của Nhà nước. Quá trình phân
phối là q trình cấp phát kinh phí từ NSNN để hình thành các loại quỹ trước khi
đưa vào sử dụng. Quá trình sử dụng là trực tiếp chi dùng khoản tiền cấp phát từ
NSNN là các loại quỹ đã được hình thành trước khi đưa vào sử dụng.
1.1.5.2. Nguyên tắc cơ bản về quản lý ngân sách nhà nước
* Nguyên tắc đầy đủ, trọn vẹn:
Đây là một trong những nguyên tắc quan trọng nhất của quản lý NSNN. Nội
dung của nguyên tắc này là: Mọi khoản thu, chi phải được ghi đầy đủ vào kế hoạch
ngân sách nhà nước, mọi khoản chi phải được vào sổ và quyết toán rành mạch. Chỉ
có kế hoạch ngân sách đầy đủ, trọn vẹn mới phản ánh đúng mục đích chính sách và
đảm bảo tính minh bạch của các tài khoản thu, chi.
Nguyên tắc quản lý này nghiêm cấm các cấp, các tổ chức nhà nước lập và sử
dụng quỹ đen. Điều này có ý nghĩa rằng mọi khoản thu chi của NSNN đều phải đưa
vào kế hoạch ngân sách để Quốc hội phê chuẩn, nếu không việc phê chuẩn ngân
sách của Quốc hội sẽ khơng có căn cứ đầy đủ, khơng có giá trị.
* Nguyên tắc thống nhất trong quản lý NSNN:
Nguyên tắc thống nhất trong quản lý NSNN bắt nguồn từ yêu cầu tăng cường
sức mạnh vật chất của Nhà nước. Biểu hiện cụ thể sức mạnh vật chất của Nhà nước
là thông qua hoạt động thu - chi của NSNN. Nguyên tắc thống nhất trong quản lý
NSNN được thể hiện:
- Mọi khoản thu - chi của NSNN phải tuân thủ theo những quy định của Luật

NSNN và phải được dự toán hàng năm được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.
- Tất cả các khâu trong chu trình NSNN khi triển khai thực hiện phải đặt
dưới sự kiểm tra giám sát của cơ quan quyền lực, ở Trung ương là Quốc hội, ở địa
phương là Hội đồng nhân dân.
- Hoạt động NSNN địi hỏi phải có sự thống nhất với hoạt động kinh tế,
huyện hội của quốc gia. Hoạt động kinh tế - xã hội của quốc gia là nền tảng của
hoạt động NSNN. Hoạt động NSNN phục vụ cho hoạt động kinh tế - xã hội, đồng
thời là hoạt động mang tính chất kiểm chứng đối với hoạt động kinh tế - xã hội.
* Nguyên tắc cân đối NSNN:
NSNN được lập và thu chi ngân sách phải được cân đối. Nguyên tắc này đòi
hỏi các khoản chi chỉ được phép thực hiện khi đã có đủ các nguồn thu bù đắp.
HĐND và UBND luôn cố gắng để đảm bảo cân đối nguồn NSNN bằng cách đưa ra
Luận văn tốt nghiệp

Trang| 15