Giáo trình Bồi dưỡng nghiệp vụ tư vấn học đường: Phần 1

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (824.22 KB, 20 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

HỘI KHOA HỌC TÂM LÝ GIÁO DỤC VIỆT NAM

PGS TS LÊ SƠN TS LÊ HỒNG MINH

GIÁO TRÌNH

B

Ồ

I D

ƯỠ

NG NGHI

Ệ

P V

Ụ

TƯ VẤN HỌ

C Đ

ƯỜNG

PHẦN 1&2

TP HCM 2014

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

PHẦN I

NHẬP MÔN TƯ VẤN HỌC ĐƯỜNG

Chương 1: Tư vấn học đường ra đời và phát triển nghiệp vụ

1. Sơ lược lịch sử nghiệp vụ

2. Tư tưởng nghiệp vụ của Parsons và Rogers
3. Tư vấn học đường trên thế giới

4. Tình hình tư vấn học đường tại Việt Nam

Chương 2 : Khái niệm tư vấn học đường

1. Tư vấn học đường xưa và nay
2. Chương trình tổng thể tư vấn học đường

3. Đặc điểm, vai trò và tầm quan trọng của chương trình
4. Mục tiêu tư vấn học đường ở các cấp học

Chương 03 : Phẩm chất tư vấn viên học đường 
1. Vai trò, nhiệm vụ

2. Phẩm chất, đạo đức nghề nghiệp

3. Những phẩm chất và kỹnăng cần tự rèn luyện
4. Đào tạo và sử dung tư vấn viên học đường
Chương 04 : Tư vấn tâm lý và kỹnăng cơ bản

1. Tư vấn tâm lý
2. Kỹnăng giao tiếp
3. Kỹnăng truyền thông
4. Kỹnăng khởi dậy

5. Kỹnăng hỗ trợ quyết định của thân chủ

Chương 05 : Hướng nghiệp, và các kỹnăng 82

1. Hướng nghiệp truyền thống và hiện đại
2. Kỹnăng tư vấn hướng nghiệp

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

PHẦN II

XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH TỔNG THÊ T̉ Ư VẤN HỌC ĐƯỜNG 
Chương 06: Chương trình tổng thể : Mơ giáo dục tồn diện

1. Mơ hình giáo dục tồn diện : dạy chữ, dạy người ,dạynghề,
2. Ba nhiêm vụ của chương trình tư vấn học đường tổng thể
3. Bốn nghiệp vụ chủ yếu trong tư vấn học đường ngày nay
4. Các bước tiến hành chương trình tổng thể tư vấn

Chương 07 Tổ chức tư vấn tâm lý trong tư vấn học đường 
1. Tư vấn tâm lý - nhu cầu và mục đích

2. Đặc điểm tổ chức tư vấn tâm lý trong nhà trường
3. Tư vấn giản lược- những điều cần lưu ý

4. Đặc điểm tư vấn khủng hoảng
5. Ýnghĩa của tư vấn nhóm

Chương 8 : Tổ chức Hướng nghiệp trong tư vấn học đường 
1. Mục đích hàng đầu của cơng tác tư vấn học đường

2. Hướng dẫn kế hoạch học tập cho tất cả học sinh

3. Thẩm định năng lực học sinh và phối hợp các nguồn lực hỗ trợ
4. Hỗ trợ quyết định chọn hướng học, hướng nghiệp

5. Quan hệ cộng đồng và các thông tin về nguồn nhân lực
Chương 09: Một số lý thuyết chủ yếu trong tư vấn tâm lý

1. Kiến thức chung về tâm lý học và tư vấn tâm lý
2. Phân tâm học freud, jung, Adler

3. Thuyết Hành vi , Nhận thức-Hành vi,và Trị liệu Thực nghiệm
4. Thuyết Tâm lý học Tự tâm và Thân chủ Trọng tâm Rogers
5. Các thuyết khác (Gestalt, REBT, Invitational Counseling
Chương 10: Một số lý thuyết chủ yếu trong hướng nghiệp

1. Lý htuyết về thế giới nghề nghiệp và phân loại nghề

2. Lý thuyết về tính cách con người và loại nghề
3. Lý thuyết vềphân đoạn đời người và nghề nghiệp
4. Lý thuyết về trọng điểm đặc thù hướng nghiệp 
5. Các lý thuyết khác ( bán cầu não, vân tay, tửvi…)

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

PHẦN III

CHUYÊN ĐỀ TÂM LÝ HỘI THẢO TẬP HUẤN

Chuyên đề 1: Trí nhớ trí thơng minh 
1. Khái niệm tâm lý học trí tuệ

2. Trí nhớ và não bộ
3. Các cách ghi nhớ

4. Trí thơng minh, sáng tạo
5. Cải thiện trí thơng minh

Chun đề 2 : Giáo dục giới tính

1. Bốn giai đoan phát triển tâm sinh lý trẻ
2.Những dấu hiệu ẩn ức và nguyên nhân

3. Các nguyên tắc và phương pháp giáo dục giới tính
4. Một số kiến thức thơng dụng về sức khỏe sinh sản

Chuyên đề 3 : Trị liệu tự kỹvà tăng động 
1. Học sinh tăng động : Khái niệm

2. Dấu hiệu tăng động và phương thức tư vấn điều trị
3. Khái niệm trẻ tự kỷ

4. Dấu hiệu tự kỷ - Phương thức tư vấn điều trị
Chuyên đề 4 : Nghiện game và nghiện ma túy

1. Hiện tượng học sinh nghiện games – Cách phòng ngừa
2. Giới thiệu phương thức điều trị lâu dài

3. Hiện tượng nghiện ma túy – cách phòng ngừa
4. Giới thiệu phương thức điều trị lâu dài

PHỤ LỤC :

- Quy chế hoạt động Tô t̉ ư vấn học đường ( Phòng TVTE Tp HCM năm 2000)

- Kế hoạch tổng thể tư vấn ở một trường học

- Tư vấn học đường tại một trườngtrung học phổ thông qua mạng 
- Hệ thống trắc nghiệm hướng nghiệp đơn giản và khả thi ở TpHCM

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

TÀI LIỆU THAM KHẢO

- Samuel T Gladding ( 2000, 4th Ed), Counseling a comprehensive Professional,

Prentice Hall, New Jersey, Columbus , Ohio.

- John Schmidt (1999-3rd Ed) Counseling in Schools – Essential Services and

Comprehensive Programs, Ally and Bacon. USA

- Parsons, R. D., Kahn W. J. (2005). The School Counselor as Consultant - An

Intergrated Model fro School-Based Consultation. Thomson.

- Special Problems in Counseling the Chemically Dependent Adolescent, (1991),

Eileen Smith Sweet Editor,The Haworth Press – New York.

- Howard Gardner (1997, Phạm Toàn dịch), Frames of Mind, Nxb Giaó Dục.

- Dale Carnegie, (2014, fist New dịch),How to win friends and Influence Poeple –

Đắc Nhân tâm- NXB trẻ.Tp HCM

- Lê Sơn, lê Hồng Minh (2010,2013) , Tài liệu Bồi dưỡng Giáo viên làm tư vấn viên

học đường Tây Ninh, Khánh Hoà, Hậu Giang; Lưu hành nội bộ. Trung tâm ƯDKH
TLGD Phía Nam – Viện Nghiện Cứu EBM ( Giáo dục và QTKD).

- Bộ GDĐT, (2000) Quy chế tổ chức và hoạt dộng của trung tâm tổng hợp hướng

nghiệp, NXB Giáo dục .

- Phan trọng Ngọ và cộng sự (2001) Tâm lý học trí tuệ, NXB Đại học Quốc gia Hà

Nội.

- Lê thi Thanh Hương (Ch. Biên) (2010), Tư vấn hướng nghiêp cho học sinh

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

MỞĐẦU

Tổ chức giáo dục trong nhà trường kể từ thời Komensky (1592-1670), đến

nay đã có nhiều thay đổi, nhưng bản chất giáo dục học sinh biết làm người hành
xử phù hợp đạo lý con người, quan tâm vấn đề phát triển nhân tính theo thời đại
của nhà trường, là một hoạt động giáo dục trọng yếu, không thể bị xem thường.
bên cạnh hoạt động dạy và học kiểu truyền đạt kiến thức, từ thầy sang trò.

Giáo dục học sinh làm người ngoài những giờ cơng dân, giờ chính trị,…nhà

trường hiện nay rất cần những giáo dục viên chuyên trách được đào tạo làm tư
vấn học đường. Thực hiện tinh thần công văn 2564/HSSV ngày 5/4/2005 và
công văn 9971/BGD&ĐT, ngày 28/10/2005) của BộGDĐT và công văn số 
30-2009/CV-TWH của chủ tịch Hội KHTL-GD VN Phạm Minh Hạc, Trung tâm Ứng
dụng KH TLGD Phía Nam đứng ra phối hợp với các Sở GDĐT tỉnh thành tổ chức
các lớp bồi dưỡng Nghiệp vụ Tư vấn Học đường. Trong 3 năm 2010-2013, đã bồi
dưỡng 6 khóa học, ở các tỉnh Khánh Hòa, Tây Ninh, Hậu Giang… cho gần 1000
học viên, là những giáo viên các trường phổ thơng trung học và trung học cơ sở
có dự kiến trở thành tư vấn viên học đường. Mục tiêu khóa học: Giúp giáo viên
hiểu được và thực hành tốt ngun tắc nghiệp vụ và giữ gìn uy tín, phẩm chất, tư
cách tư vấn viên tâm lý học đường (khác với thói quen cũ của người giáo viên
chuẩn mực, trang nghiêm), khi phải làm giáo dục viên vừa là tư vấn viên tiếp xúc
trực tiếp cá nhân, thân thiện, chia sẽ, lắng nghe những điều riêng tư, bảo mật
trong tư vấn tâm lý học sinh. Đồng thời, khóa học sẽ phổ biến rộng rãi các kiến
thức và kỹ năng ứng dụng khoa học tâm lý giáo dục rộng rãi trong ngành giáo
dục, chuyên nghiệp hóa nghề nghiệp sử dụng khoa học tâm lý giáo dục, tiến đến
xây dựng một hội nghề nghiệp chuyên ngành tư vấn học đường, trong Hội khoa
học Tâm lý Giáo dục Việt Nam.

Tài liệu này là những thông tin cơ bản, dùng trong khóa bồi dưỡng nghiệp vụ
tư vấn học đường nói trên, được mở rộng dùng cho các bạn đọc muốn tham gia
khóa học và là tư liệu tham khảo chuyên ngành cho :

- Các sinh viên các chuyên ngành tâm lý giáo dục

- Các giáo viên chủ nhiệm, giáo dục viên, các tác viên, cán sự xã hội
- Các tư vấn viên ở các chương trình nhân đạo của các hội đồn
- Q vị tư vấn viên ở nhiều lãnh vực khác …

Kỳ vọng sau khi nghiên cứu tài liệu này :

- Người đọc sẽ hiểu và thống nhất các khái niệm, các nguyên tắc nghiệp vụ.
- Biết tự hiểu mình, tự rèn luyện thay đổi phong cách ứng xử với thân chủ

- Từng bước tự rèn luyện kỹ năng lắng nghe, thấu hiểu và khơi dậy mọi nguồn
lực, hỗ trợ thân chủthay đổi tình trạng, hồn cảnh một cách tích cực.

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

Giáo dục phổ thông nước ta, từ những năm 1980, đã có nhiều nỗ lực trong
hoạt động dạy làm người bên cạnh dạy chữ và rất quan tâm công tác hướng
nghiệp cho học sinh. Từnăm 2000 đến nay, một số trường học còn quan tâm đến
công tác tư vấn tâm lý, tổ chức một số phòng tư vấn học đường. Tuy vậy, trong
tồn ngành giáo dục cho đến nay, chưa có một hệ thống tư vấn học đường hoàn
chỉnh bao gồm tư vấn về tâm sinh lý, thái độ sống và hướng nghiệp. Cuốn sách
này sẽ là tài liệu cung cấp kiến thức nghiệp vụ cơ bản, góp phần xây dựng hệ
thống tư vấn học đường, một tiêu chí của nhà trường thân thiện và hiện đại.

Nội dung cuốn sách này chia làm 3 phần. Phần 1:Tư vấn học đường nhập
môn, gồm khái niệm và kỹnăng căn bản của tư vấn học đường. Phần 2: Phương
thức xây dựng chương trình tổng thể tư vấn học đường và lý huyết chuyên ngành

tư vấn tâm lý và hướng nghiệp . Phần 3: là các chuyên đề hội thảo tập huấn gồm
một số tư liệu tâm lý, tư vấn trị liệu và hướng nghiệp cần thiết.. Sách được viết
theo dạng cẩm nang, hướng dẫn thực hành. Bước đầu, các tác giả cố gắng tổng hợp
các nội dung tập huấn trong nước và tài liệu lý thuyết của các chuyên gia nước
ngoài, cùng với kinh nghiệm nhiều năm làm tư vấn trẻ em, làm chuyên viên tư
vấn trong trường học và làm công tác nghiên cứu giáo dục, quản lý giáo dục .

Xin nhận nơi đây lòng biết ơn các chuyên gia bậc thầy đã truyền đạt nghề

nghiệp, cung cấp tư liệu cho cuốn sách, cám ơn quý anh chị thâm niên trong
ngành, quý anh chị giảng viên nòng cốt tư vấn trẻ em (Save the Children), quý
thân hữu tác viên xã hội đã góp ý sửa chữa và hỗ trợ xuất bản. Rất mong được sự
tiếp tục hỗ trợ và đóng góp ý kiến của quý vịcao minh, quý đồng nghiệp để cuốn
sách nhập môn, kim chỉ nam vào nghề, ngày càng được hoàn thiện hơn.

Tác giả
 PGS TS Lê Sơn

- Hiệu trưởng Trường Bắc Lý –

- Viện trưởng Viện Giáo dục học – Viện KHGD VN (1965)
- Viện phó Viện Khoa học Giáo dục các tỉnh Phía Nam (1991)
- Giám đốc TT Ứng dụng KHTLGD Phía Nam (1994)

TS Lê Hồng Minh

- GĐ TT Dạy nghề Quận 3 tp HCM (1983-1990) PGD TT VOTEC (1991-1997)
- Chuyên viên tư vấn hướng nghiệp - VP Tư vấn trẻ em, UBBVCSTE TpHCM

(1997); TT tư vấn Giáo dục Tâm lý và Thể chất ( CONCEPP-1999) - TT Điều
dưỡng và Cai nghiện Thanh Đa ( 2003)

- Giám đốc TT Hướng nghiệp và Hỗ trợ Việc làm SV Đại học Gia Định (2010)
- Phó GĐ TT Ứng dụng KHTLGD Phía Nam (2010)

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

PH

Ầ

N I

NH

Ậ

P MÔN T

Ư

V

Ấ

N H

Ọ

C Đ

ƯỜ

NG

Chương 01 : Tư vấn học đường ra đời và phát triển

Chương 02 : Khái niệm tư vấn học đường 
Chương 03 : Phẩm chất tư vấn viên học đường 
Chương 04 : Tư vấn tâm lý và kỹnăng cơ bản 
Chương 05 : Hướng nghiệp, và các kỹnăng

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

CHƯƠNG 1

TƯ VẤN HỌC ĐƯỜNG RA ĐỜI VÀ PHÁT TRIỂN

1. SƠ LƯỢC LỊCH SỬ NGHIỆP VỤ TƯ VẤN HỌC ĐƯỜNG

Hoạt động hướng nghiệp, một phần quan trọng của tư vấn học đường ngày
nay, bắt nguồn từ cơng trình nghiên cứu “Tổng quan thị trường nghề nghiệp trên
thế giới” từ đầu thế kỷ 17 của một người Ý, Tomasco Gazoni, được dịch ra nhiều
thứ tiếng, tiếng Anh là “ The Universal Plaza of All the Professions of the 
World”. Năm 1631, Poowell, một người Anh xuất bản cuốn “Tom of All Trades
or The Plain Pathways to Perferment”, một cuốn sách gồm các hình ảnh thơng
tin về các ngành nghề. Năm 1747, xuất bản cuốn “London Tradesman’ liệt kê tích
hợp tất cả ngành nghềđang phát triển ởLuân đôn làm kim chỉ nam cho người lao

động trẻvào đời. ..

Cùng với sự ra đời và lớn mạnh của triết học quan tâm đến con người, tôn
trọng cá nhân và quyền dân chủ, sự phát triển của khoa học tâm lý thực nghiệm,
tâm lý về nhân cách, xã hội và sự phát triển của ngành thống kê học. Đặc biệt là
ngành tâm lý trị liệu, tâm thần học. Năm 1909, William Healy thành lập “ Trung

tâm chuyên khoa điều hướng trẻ em” ( Child Guidance Clinic), chăm sóc tâm lý

giáo dục cho các trẻ hư khu ổ chuột, đã tác động mạnh vào phong trào tư vấn
hướng dẫn giáo dục, hướng nghiệp . Tuy vậy, lịch sử nghiệp vụ tư vấn học đường

được ghi nhận xuất phát và lớn mạnh ở Mỹ, từ công tác hướng nghiệp trong học

đường vào những năm đầu của thế kỷ 20. Trong thập kỷ 1900-1909, có 3 người

được xem là những người đầu tiên khởi xướng và hệ thống hóa nghiệp vụ tư vấn
học đường là Jesse B.Davis, Frank Parsons, và Cliffort Beer.(Gladding,2000,
Counseling,a comprehensive profession).mà chủ yếu là tư vấn hướng nghiệp.

+ Jesse B. Davis

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

+ Frank Parsons (1854–1908) :

Tư vấn hướng nghiệp, chọn nghề thật sự lớn mạnh kể từ khi Frank Parsons,
người mà sau này được coi là “cha đẻ của hướng nghiệp”, thành lập “Văn phòng tư

vấn hướng nghiệp” ở Boston năm 1908, ( Boston `s Vocational Bureau) và xuất
bản sách “Chọn nghề” (Choosing a Vocation). Frank Parson với phòng tư vấn tâm
lý về nghề nghiệp, đã sử dụng các khái niệm của tâm lý học như những đặc điểm
khí chất, tính khí của mỗi con người và đối chiếu với những nhân tốđược xem là
những yêu cầu cơ bản của nghề nghiệp để đánh giá sự phù hợp (đặc điểm
người/nghề), các lý thuyết tâm lý về những xung động của vô thức

(Freud,Adler,Jung), sau đó phát triển thành ngành học. Frank Parson đã sử dụng
các tiến bộ và cách tính tốn về xác suất, di truyền, độ lệch chuẩn, hệ số tương 
quan của khoa học thống kê khởi xướng từ thế kỷ trước, đặc biệt các khái niệm
thống kê của nhà nhân chủng học Francis Galton (1822-1911),và Karl Pearson, để
thiết lập và tiến hành trắc nghiệm, chẩn đoán tâm lý nghề nghiệp trong tư vấn
hướng nghiệp.

Frank Parsons nổi tiếng là một học giả thông thái, một nhà văn hấp dẫn
hoạt động không ngừng nghỉ, xứng đáng là cha đẻ của hướng nghiệp, là người khởi

đầu trào lưu tư vấn hướng nghiệp. Không ai tiên đoán được sự lớn mạnh của
phong trào, từkhi ông đào tạo vài chục người năm 1909, đến năm 1994, số người

được đào tạo tư vấn viên học đường đã lên đến con số 115.000 người.

Từ thời khởi đầu, đối với ông tư vấn viên hướng nghiệp cần có những tính
chất sau đây:

- Kiến thức thực hành tâm lý về hướng nghiệp 
- Kinh nghiệm đầy đủ về mối quan hệ nhân bản, 
- Khảnăng làm việc với những người trẻ tuổi

- Hiểu biết về những điều kiện và yêu cầu của sựthành đạt

- Được chuẩn bịđầy đủ thơng tin về chương trình học tập

và các phương tiện cần thiết

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

+ Cliffort Beer:

Trong thập kỷ 1900-1909, với tác phẩm nỗi tiêng “Một tâm hồn tự tìm thấy” (A

Mind That found itself, 1908), gây ảnh hưởng lớn trong quá trình tâm lý trị liệu
và tâm lý lâm sàng. Sự nghiệp quan tâm sức khỏe tâm thần của Beer đã góp phần
tích cực đẩy mạnh trào lưu hoạt động vì sức khỏe tâm thần và ngành tư vấn tâm
lý ở Mỹ.

Từ tác phẩm này đã đưa ông lên địa vị là người sáng lập tư vấn sức khỏe tâm
thần. Ông nhận trị liệu cho các bệnh nhân yếm thế, bị hành hung bị lạm dụng đưa
vào một bệnh viện là sự kiện rất đáng chú ý vào thời đó. Mở đầu cho khoa học trị
liệu các bệnh tâm thần.

Với sựgiúp đỡ của một số nhà tâm lý học như William James Adolph Meyer,
các cách thức thanh tẩy phiền muộn, căng thẳng, vệ sinh tâm thần được phổ biến,
giáo dục. Quần chúng được hướng dẫn phòng chống các bệnh tâm thần . Phong
trào phòng chống bệnh tâm thần, thanh tẩy tâm trí phát triển, đưa đến sự cải cách
luật pháp, cách thức chăm sóc, theo dõi người bệnh sau điều trị, và việc lập các
bệnh viện miễn phí cho người bệnh tâm thần.

Tư vấn tâm lý và hướng nghiệp nói chung và tư vấn học đường nói riêng đã

sử dụng các khái niệm thống kê để phân tích các hiện tượng tâm lý xã hội, sự phù

hợp nghề, sử dụng các khái niệm về những mối tương giao nhân tính hiện hữu
trong hiện tượng luận, khái niệm về những dự phóng, về tưởng tượng trong triết lý
của K. Jaspers, Jean-Paul Sartre, Maurice Merleau Ponty…

Từ năm 1920-1930, ở Mỹ, tư vấn tâm lý giáo dục và hướng nghiệp phát
triển theo đà tiến bộ của nền giáo dục học đường, quan tâm đến sự phát triển cá
nhân, xã hội và luân lý đạo đức của cuộc sống. Tuy vậy, phong trào gặp phải sự
chống đối của nhiều trường học cho rằng nhà trường chỉ dạy học sinh nền học vấn
cơ bản không nên ơm đồm nhiều trọng trách khơng chu tồn. Cộng với thời kỳ

suy soái kinh tế trầm trọng khiến cho tư vấn học đường phát triển chậm lại.

Năm 1940, Quân đội Mỹ sử dụng các nhà tâm lý và tư vấn để tuyển quân và
huấn luyện nhân sự. Đây là lúc tư vấn học đường có động cơ thúc đẩy tiến hành
các trắc nghiệm tìm hiểu khả năng, năng lực tinh thần, thể chất cùa học sinh, và

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

Carl Rogers có tầm ảnh hưởng rất lớn, là nhà tâm lý học, tâm lý trị liệu hàng

đầu của thế kỷ 20, đưa ngành tư vấn tâm lý lên địa vị quan trọng với phương
pháp tư vấn thân chủ trọng tâm và học trò là trung tâm trong tư vấn học đường –

Phải nói, tư vấn học đường bắt đầu từ Rogers mới có ý nghĩa lắng nghe, động
viên giúp đỡ giải quyết các khó khăn trong học tập và chia sẻ tâm tư tình cảm,
giải toả stress, cải thiện môi trường giáo dục, con người nhân ái, nhân văn được
tôn trọng. Tư vấn học đường bắt đầu được nâng lên từ mục tiêu tập trung phát
triển nghề nghiệp sang tập trung vào các vấn đề cá nhân và xã hội của học sinh,
sinh viên, song song với sự lớn mạnh của các trào lưu nâng cao pháp quyền xã

hội và dân sựở Mỹ.

Cũng trong thập kỷ 50, chính phủ Mỹ thành lập các Cục Hướng dẫn và Phục
vụ Nhân sự (Guidance and Personnel Services Section- GPSS) thuộc Tòa Hành
chánh Tiểu bang và Hệ thống Trường học Địa phương. Ngày 4 tháng 10
năm1957, Nga phóng vệ tinh Sputnik I. Ngồi việc Nga đánh bại Mỹ trong cuộc
chạy đua vào vũ trụ, cịn ngụ ý Mỹđã khơng có đủ các nhà khoa học và tốn học
xuất sắc.

Chính phủ Mỹđã thông qua đạo luật Giáo dục Bảo vệ Quốc Gia làm dấy
lên một phong trào lớn mạnh về tư vấn hướng nghiệp trong học đường với những
khoản ngân quỹ khổng lồ. Từ những năm 1960 tư vấn học đường tiếp tục lớn
mạnh trở thành nghề nghiệp mới được luật pháp thừa nhận.

Vào khoảng cuối những năm 60 và đầu những năm 70, Norm Gysbers và 
các cộng sự, tiểu bang Missouri, qua các cơng trình nghiên cứu chứng minh mối 
quan hệ thiết thực giữa tư vấn học đường và sự thành đạt của học sinh , sinh 
viên. Nhóm nghiên cứu của Norm Gysbers, đã đưa tư vấn học đường từ một nghề
nghiệp ít ai để ý đến trở thành một hoạt động thiết yếu mang tính chiến lược và
có mục tiêu hệ thống trong chương trình tư vấn học đường cho mọi học sinh từ sơ
tiểu học đến trung học (K-12).

Carl Rogers (1902-1987) với thuyết

Coi trọng con người (The Person-centered approach )

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

Những năm 80 và 90, tư vấn học đường đứng trước nguy cơ khơng cịn phù
hợp với nền giáo dục chủ trương chỉ truyền đạt giáo dục cơ bản đang thắng thế. Để

đáp lại, Campbell & Dahir (1997), người được sựủng hộ rộng rãi của các nhà tư
vấn học đường đã có sáng kiến đưa ra Tiêu chuẩn Quốc gia về Tư vấn học đường
với 3 lãnh vực:

 Trình độ bằng cấp,

 Quá trình nghề nghiệp,

 Nhân thân và xã hội;

9 tiêu chuẩn, và các năng lực, tiêu chí chi tiết cho tư vấn học đường.

Gần đây, năm 2002, Hiệp hội Tư vấn Học đường Mỹ (ASCA) cho ra Khung 
chuẩn quốc gia chương trình đào tạo tư vấn học đường. Năm 2003, thành lập
Trung tâm Nghiên cứu Kết quả Tư vấn Học đường; Ngày 1/1/2006, Quốc hội
tuyên bố Tuần lễ Tư vấn học đường từ 6-10/2. Năm 2008, tổ chức các cuộc thi đua
tư vấn học đường dựa trên các tiêu chuẩn đã ban hành.

2. TƯ TƯỞNG NGHIÊP VỤ CỦA PARSONS VÀ ROGERS

Đã một thế kỷ đi qua, kể từ khi tư tưởng hướng nghiệp của Parsons trở
thành cơ sở lý luận nghiệp vụ hướng nghiệp trong tư vấn học đường; và hơn 50
năm, kể từ khi Carl Rogers khởi xướng lý thuyết tư vấn tâm lý, và trị liệu tâm lý “

thân chủ trọng tâm”, Lý thuyết hướng dẫn nghiệp vụ của Parsons và Carl Rogers

đến nay, vẫn còn nhiều ảnh hưởng đối với tư vấn viên tư vấn học đường mới nhập
môn.

Frank Parsons cha đẻ của tư vấn hướng nghiệp

Frank Parson sinh năm 1854, là một kỹ sư, sau đó làm giáo viên dạy toán,
lịch sử, và Pháp văn trong một trường trung học công lập. Ông ta đã trở thành
giảng viên của đại học Kansas State University và Boston University. Ngày 1 tháng
5, 1908, Parsons trình bày bài diễn thuyết gây chấn động phong trào tư vấn hướng
nghiệp cơng bố kết quả tư vấn hướng nghiệp có hệ thống cho 80 người đầu tiên

đến văn phòng tư vấn hướng nghiệp của ông tại Boston. Tháng 9 năm đó ông mất,
nhưng tác phẩm chính của ơng “ Chọn nghề” được xuất bản vào tháng 5,1909
(Bemak, 2000). Với công trình được công bốđó, đã đưa Parsons lên địa vịcha đẻ
của hướng nghiệp, làm kim chỉ nam cho các hoạt động tư vấn tâm lý và hướng
nghiệp thời đó và còn ảnh hưởng đến ngày nay. Ông đã phát hiện và triển khai

định hướng cơ chếtài năng phù hợp ( tailent-maching) của một người đối với nghề
nghiệp, là cơ sở lý luận để sau này được phát triển thành lý thuyết về đặc điểm
tính tình và yếu tố nghề nghiệp (Trait and Factor Theory of Occupational Choice –

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

sự phù hợp nghề. Ơng nổi tiếng trong các cơng trình giúp các cá nhân thành tựu
trong việc chọn nghề. Văn phịng Hướng nghiệp Boston của ơng đã hỗ trợ cơng tác
hướng nghiệp cho các trường công lập ở Boston. Gây ảnh hưởng lớn trong phong
trào hướng nghiệp trong và ngoài nước Mỹ vào thời đó. Năm 1918, ảnh hưởng
khoa học của Văn phòng lan xa đến Uruguay và Trung Quốc . Sau khi Parson từ
1905-1907, làm việc cho một trong những Chương trình Phục vụ Dân sự (Civic

Service House programs) được gọi là Viện Thành tựu Sinh kế (Breadwinner's
Institute – theo Zunker, 2002). Parsons tiến đến tổ chức Văn phòng Hướng
nghiệp, dùng Văn phòng để đào tạo tư vấn viên và lãnh đạo cho hệ thống trường

lớp trung học và nghiệp vụ YMCA. ( Hiệp hội Thanh Niên Công giáo). Nhờđó, vài
năm sau, Hội đồng Các trường học tại Boston tạo ra chương trình đầu tiên đào tạo
cấp chứng chỉ cho tư vấn viên. Chương trình đào tạo này được đại học Harvard
thừa nhận, trở thành chương trình đào tạo tư vấn viên dựa vào đại học đầu tiên.

Đồng thời, lãnh đạo hệ thống nhà trường Boston đưa 100 giáo viên tiểu học và
trung học cơ sởvào đào tạo trở thành tư vấn viên…

Lịch sử còn cho thấy, Parsons đã có nhiều cơng trình, những tác phẩm ảnh
hưởng đến cải cách kinh tế xã hội với nhiều chủđề khác nhau, bao gồm cả lãnh vực
thuế, quyền bầu cử của phụ nữ, vấn đề giáo dục cho mọi người … Ông đặc biệt quan

tâm đến vấn đề cải cách xã hội, giúp con người tìm được việc làm theo quyết định
chọn lựa phù hợp với con người và hoàn cảnh của từng cá nhân. Mục đích đầu tiên
của Văn phịng Hướng nghiệp Boston là phát triển tiềm năng dân nhập cư đang gia
tăng lớn mạnh ở Boston. Parsons là một trong những người có tưởng cải cách xã
hội nhưng ơng là người có khả năng thu được sự ủng hộ tích cực và chặc chẽ của

lãnh đạo những nhóm quyền lực mạnh mẽ của giới kinh doanh, người lao động,
nhà giáo, và cả cơ quan công quyền, cảnh sát, quản lý hành chánh.

Đối với Parson, dân chúng trở nên tốt đẹp khi họtìm được việc làm phù hợp
với khả năng. Khi một cá nhân được sắp xếp việc làm phù hợp, sẽ phát huy khả

năng, tăng năng xuất lao động. Ông tuyên bố, quyết định chọn nghề, chỉ nên xảy ra
khi hội đủcác điều sau đây:

 Hiểu biết chính xác về tính cách riêng của cá nhân mình ( bao gồm : Năng
khiếu, sựham thích, và năng lực thể chất cá nhân)

 Có kiến thức sâu rộng về cơng việc và thị trường lao động.

 Thẩm định hợp lý và khách quan về mối quan hệ giữa tính cách cá nhân và
thị trường lao động.

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

Trong sách “Chọn nghề”, Parson lưu ý 7 bước nghiệp vụ khi hướng nghiệp
cho thân chủ :

1. Dữ liệu cá nhân: Tìm cách khẳng định những yếu tố cơ bản của con người
thân chủ. Nhắc lại tất cả yếu tố mà thân chủđang chịu đựng đối với nghề
nghiệp

2. Tự phân tích: Tư vấn viên hướng dẫn làm bài tập tự kiểm về bản thân thân
chủ. Mọi xu hướng và những điều thích thú tác động đến việc chọn nghềđều
phải được ghi nhận.

3. Thân chủ tự quyết định chọn nghề: Phải nhớ rằng thân chủ là người chọn
nghề, tư vấn viên là người giúp đỡ hướng dẫn.

4. Tư vấn viên phân tích: Trắc nghiệm thân chủ xem có phù hợp với những
yêu cầu chính yếu của nghề nghiệp.

5. Mở ra các lãnh vực nghề nghiệp: Tư vấn viên phải nắm rõ kiến thức công
nghệ như liệt kê, phân loại các ngành cơng nghiệp và tính chất nghề nghiệp
yêu cầu. Hơn nữa còn cho thân chủ biết nơi đào tạo và học việc nếu cần.
6. Giới thiệu và cho lời khuyên: Ởgiai đoạn này là lúc thận trọng nhất, tư vấn

viên phải tỏ ra thông thái, nhìn xa,hiểu rộng đưa ra những lý lẽ hợp lý và rõ

ràng, giúp thân chủ suy nghỉ chọn lựa.

7. Sựgiúp đỡ chung cuộc : Tư vấn viên giúp thân chủ khẳng định sốt xét kỷ
q trình chọn lựa và thể hiện bằng quyết định chọn nghề phù hợp.

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

Carl Rogers (1902 - 1987) với lý thuyết thân chủ trọng tâm

Carl Rogers là người có tư chất rất thông minh, là người sáng lập phương
pháp trị liệu, trở thành lý thuyết tâm lý trị liệu và tư vấn tâm lý “Thân chủ trọng
tâm” (Client Center Therapy) . Thời cịn trẻ, Ơng có một thời gian tu học ở chủng
viện,đến năm 20 tuổi, sau một dịp đến Trung Quốc tham dự hội nghị quốc tế
thanh niên Công giáo, tiếp cận với triết lý nhân bản đông phương, ông từ giả chủng
viện, theo học Cao học 1928, Tiến sỹ 1931 tại trường sư phạm Teachers College,

đại học Columbia

Trong thời gian làm nghiên cứu sinh, ông tham gia nghiên cứu về trẻ em bị
lạm dụng, nên sau đó xuất bản cuốn “The Clinicial Treatment of the Problem Child”
(1939). Ông tâm đắc khái niệm “thân chủ trọng tâm” của những nhà tâm lý trị liệu
theo phái Freud.

Ông đến dạy ở Đai học Ohio, xuất bản tác phẩm “Counseling and
Psychotherapy (1942). Trở thành Chủ tịch hiệp hội tâm lý Mỹ (APA-1947). Xuất
bản tác phẩm quan trọng “Client-centered Therapy” (1951), “Psychotherapy and 
Personality Change”(1954). Học trị của ơng- Thomas Gordon thành lập phong
trào P.E.T ( Parent Effectiveness - dạy làm cha mẹ tốt).

Ông cùng Abraham Maslow làm người tiên phong của phong trào tâm lý
học nhân bản (Humanistic Psychology), Năm 1961, xuất bản cuốn sách nổi tiếng” 
On Becoming a Person” ( Con đường Thành Nhân). Ông đãđi đến các đại học khắp
thế giới kể cả Liên sô, để truyền đạt tư tưởng và nghiệp vụ tư vấn tâm lý thân chủ
trọng tâm. Cuối đời ơng cịn hoạt động và xuất bản sách “Carl Rogers on Personal
Power” (1977);“Freedom to Learn for 80’s”(1983); Vài năm sau ông từ giả cuộc

đời ở tuổi 85.

Lý thuyết của CarRogers

Lý thuyết về tự thân của ông được coi là triết lý nhân bản luận và hiện tượng
luận, vì dựa hẵn vào lãnh vực của hiện tượng cá nhân luận mà các lý thuyêt gia
Combs, Snygg (1949) đang đề xướng và phát triển. Lý thuyết của Carl Rogers đã

triển khai khá rộng lớn. Ông đã viết 16 cuốn sách và vô số bài viết trên báo
chuyên ngành để phổ biến luận thuyết của mình.

Giả thuyết cơ bản

Hai giả thuyết cơ bản của lý thuyết “Thân chủ trọng tâm” được coi là quan

điểm chủ yếu về vũ trụ quan và nhân sinh quan.

1. Xu hướng hình thành: Tất cả hệ thống vật chất đều có xu hướng cơ bản tiến
tới những loại hình phức tạp. Vũ trụ khơng ngừng mở rộng.

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

Ơng tin rằng có một thế lực mạnh mẽ thúc đẩy của sự sống, gọi là “tinh lực

của sự sống ” (Sinh lực - The single "force of life" ), một sinh lực tinh anh đưa
con người đến sự hồn thiện trong mọi hình thức cuộc sống. Trong mỗi con
người, đều có một cơ chế sinh học luôn biết lượng định giá trị, gọi là Cơ chế

lượng giá (organismic valuing). Cơ chế này thúc đẩy, hỗ trợ q trình sinh lực
hiện thực hóa. Khi con người đói, có cái ăn, khơng phải cái gì ăn được cũng ăn,
mà con người lựa chọn những thức ăn ngon đểăn.

Trong giao tiếp có người muốn khuyến khích sự phát triển tâm lý bình
thường, tạo mối tương giao lành mạnh với người khác, người đó cần phải đáp
ứng:

Ba phẩm chất cần và đủ của tư vấn viên tâm lý trị liệu 
+ Thật tâm : Chân thành, thành thật, trung thực

+ Tôn trọng : Tôn trọng con người vô điều kiện, mặc nhiên.
+ Thấu cảm : Có thể cho thấy rõ sự thấu cảm qua giao tiếp.
(Điều kiện 3 chữ T : Thật tâm - Tôn trọng – Thấu cảm)

- Chỉ có mối quan hệ tương giao phù hợp các điều kiện trên mới động viên

được sự phát triển, trưởng thành tâm lý của con người.

Quan điểm của ông đối với con người rất tốt đẹp, mọi người cơ bản đều tốt,

đều khỏe mạnh. Có sức khỏe tâm thần tiến triển bình thường. Người có sức khỏe
tâm thần bình thường có thể tạo được sự tơn trọng tích cực (positive regard) 
như: lòng yêu thương, sự cảm mến, quan tâm săn sóc ni dưỡng.

Con người phải biết tự tôn tích cực (positive self- regard) như: lòng tự
trọng, sự tự tơn, tự nêu cao hình ảnh tốt đẹp về minh (positive Self-image). 
Người làm cha làm mẹ phải tôn trọng con cái một cách tích cực vơ điều kiện 
(unconditional positive regard), coi trọng chúng như những người tốt bình
thường, dù con cái mình như thế nào.

Con người có thể tự tìm thấy mình thật sự, bản lai diện mục, chân ngã (real
self), trong xu hướng hiện thức hóa, theo cơ chế lượng giá, theo nhu cầu, được thừa
hưởng sự tôn trọng hướng thượng,thương u kính trọng và lịng tự trọng. Ơng cịn
vươn đi xa tìm cái Ngã lý tưởng ( Ideal self) khó đạt được.

Những điều nghịch lý, mâu thuẩn xảy ra khi cái ngã lý tưởng và cái chơn ngã
quá cách xa nhau, đưa đến tâm bệnh.

Cái Ngã lý tưởng phát triển từ

- Những điều kiện của giá trị : (Conditions of worth) Đó là những gì

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

- Sự tơn trọng tích cực có điều kiện: (conditional positive regard)
Những giá trị được hình thành từ sự tôn trọng hướng thượng như tình
thương yêu, sự cảm mếm, và sự chăm sóc ni dưỡng có điều kiện theo quan

điểm của xã hội: sự kỳ vọng, luật lệ, cách chăm sóc khơng mấy khuyến khích

được lịng tự trọng tích cực của người được chăm sóc. Một trẻ em có thểđược
mọi người cho là hay là giỏi, nhưng khơng hẵn là trẻ em đó có tinh thần khỏe
mạnh, sức khỏe tâm thần tốt.

-- Lòng tự trọng tích cực có điều kiện (conditional positive

self-regard): Con người tự tơn trọng mình do mình đáp ứng được những chuẩn
mực của xã hội, của người khác, chứ không phải thực sự phát huy tiềm năng
của chính mình.

Những phi lý từ trường hợp cái ngã lý tưởng và chân ngã cách biệt sẽ đưa đến
sự lo âu rơi vào tâm lý phòng thủ ( Psychology Defenses), như: Tình trạng đe 
dọa (Threatening situations); Lo Lắng (Anxiety); Từ Chối (Denial); Nhận thức 
lệch lạc (Perceptual distortion); Rối loạn tâm thức ( Psychosic) …

“Bảy giai đoạn trị liệu” 
của lý thuyết chức năng Rogerian

Giai đoạn

1. Thân chủ co cụm, rất phòng thủ, và đặc biệt chống lại sựthay đổi.
2. Thân chủ giảm bớt sự cứng nhắc, bắt đầu nói về sự kiện bên ngoài hoặc

những người khác.

3. Bắt đầu nói về bản thân thân chủ, nhưng như một đối tượng xa lạ. Cố tình
tránh thảo luận về các sự kiện hiện tại.

4. Thân chủ nói về những cảm xúc, tình cảm sâu đậm và phát triển mối quan
hệ với nhà tư vấn điều trị.

5. Thân chủ có thể thể hiện các cảm xúc, bắt đầu tin vào khả năng làm quyết

định của mình và gia tăng sự nhìn nhận trách nhiệm về hành vi của mình
nhiều hơn.

6. Cho thấy rõ họđang tiến triển nhanh chóng về các suy nghĩ và hành vi phù
hợp, bắt đầu nhận chân sự tôn trọng người khác một cách tự nhiên, không
ngăn ngại, khơng địi hỏi điều kiện. Và đây là giai đoạn thân chủ đạt những
dấu hiệu cuối cùng đáp ứng yêu cầu phải chính thức trị liệu.

7. Thân chủ đã trở thành một cá nhân có đầy đủ chức năng, và khả năng tự
hiện thực hóa mọi vấn đề của mình. Làm một người có thể cảm thơng sâu sắc
và bày tỏđầy đủ sự tôn trọng người khác một cách tích cực, tự nhiên, khơng

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

Một người ở giai đoạn 7, có thể sống trọn vẹn trong cuộc sống hiện sinh: sống
trong thời điểm mà Rogers đề cập đến như những người của ngày mai..

Quan niệm về con người đầy đủ chức năng

1. Sự cởi mởđể trải nghiệm: (Openness to experience) Ngược lại với cơ chế
phòng vệ. Đó là nhận thức chính xác về kinh nghiệm của một người sống
trong thế giới cảm xúc. Cũng có nghĩa là có khả năng chấp nhận thực tế, bao
gồm cả cảm xúc của người đó.

2. Sống hiện sinh: (Existential living) : Là sống đời sống tại đây-và-bây giờ.
Không sống trong quá khứ là những gì đi qua và tương lai thì chưa tới.

3. Cơ chế tin tưởng. (Organismic trusting). Tin vào bản thân mình, làm những
gì cảm thấy đúng, những gì tự nhiên.

4. Tự do trải nghiệm. (Experiential freedom). Một người đầy đủ chức năng
nhận biết cảm giác tự do, và chịu trách nhiệm về sự lựa chọn của mình.
5. Sáng tạo. (Creativity). Con người sống đầy đủ chức năng tiếp xúc với thực tế

hiện thực, do bản chất tự nhiên sẽ cảm thấy bắt buộc đóng góp vào quá trình
hiện thực của những người khác, và cuộc sống riêng của mình. Điều này có
thểđược thể hiện trong nghệ thuật hoặc khoa học, thông qua các mối quan
tâm xã hội và tình thương của cha mẹ, hoặc chỉđơn giản bằng cách làm việc
hết mình trong cơng việc của mình.

Rogerian liệu pháp

Carl Rogers nổi tiếng do những đóng góp của ơng về phương pháp tâm lý trị
liệu. Cho đến ngày nay, mặc dù có nhiều ý kiến trái ngược vẫn có giá trị trong tâm
lý trị liệu và phương pháp tư vấn tâm lý.

Không chỉ bảo (Non-directive).

Phương pháp của phái Rogerian ban đầu được gọi là phương pháp không chỉ
bảo. Nhà tâm lý điều trị hay tư vấn viên chỉ có mặt để hỗ trợ thân chủ, chứ khơng
chỉ bảo điều gì. Vì chỉ có thân chủ mới hiểu biết về chính họ hơn ai hết và chỉ đạo
quá trình tư vấn, điều trị.

Thân chủ trọng tâm ( Client centred)

Thân chủ là người nên nói những gì là sai, tìm cách cải thiện, và xác định kết

thúc điều trị. Trong khi tư vấn viên tâm lý tác động trong quá trình trị liệu như là
chất xúc tác cần thiết.

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

Liệu pháp của phái Rogerian là "hỗ trợ, chứ không tái tạo,"

Tư vấn viên tâm lý giúp thân chủđạt được trạng thái độc lập vững vàng ( tự
chủ, tự do có trách nhiệm) là q trình trị liệu thành cơng. Nếu thân chủ sau đó,
cịn lệ thuộc vào nhà điều trị hay tư vấn viên là thất bại.

Kỹ thuật phản ánh :

Kỹ thuật điều trịđược Rogers quan tâm phát triển chủ yếu là kỹ thuật Phản
ánh: Sử dụng nhuần nhuyễn như những kỹ năng truyền thông cảm xúc của tư vấn
viên. Nếu khách hàng nói: "Tơi cảm thấy thật kinh khủng!" Tư vấn viên nói : "Vì
vậy, cuộc sống đã làm các bạn buồn, phải không?", chứng minh rằng tư vấn viên
thực sự lắng nghe và quan tâm thân chủđầy đủ và hiểu biết.

3. TƯ VẤN HỌC ĐƯỜNG HIỆN NAY Ở MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI

Ở Châu Âu, cụ thể Planders, thuộc Vương quốc Bỉ, theo Đổ Thiết Thạch
(2006), vào những năm 1970, đã thành lập hệ thống các trung tâm hỗ trợ tâm lý

–

y tế-xã hội ( PMS) hỗ trợ học sinh từ mẫu giáo đến trung học. Đến năm 1999,

thành lập trung tâm tư vấn giáo dục trên cơ sở sáp nhập PMS với các trung tâm
y tế học đường ở trong mỗi trường học, do nhà nước cấp ngân sách hoạt động.
Từ đây có sự hợp tác thích hợp giữa giáo viên và chuyên viên tư vấn học đường,
trong chăm lo về mặt học tập, hướng nghiệp, y tế và tình hình phát triển tâm lý xã
hội cho từng học sinh, nhất là những học sinh có vấn đề cần hỗ trợ.

Ở Pháp, Hiệp hội tư vấn định hướng tâm lý Pháp (Association des
conseillers d’orientation psychologues de France- ACOP Pháp), có chức năng
hướng dẫn tư vấn viên /nhà tâm lý, trao đổi thông tin, phát triển sự nghiệp tư
vấn, tổ chức và tham gia các hội thảo quốc gia và quốc tế về tư vấn và tâm lý. Hiệp
hội ngày càng lớn mạnh, được tổ chức thành các đoàn đại biểu khu vực. Hằng năm
tổ chức tại các thành phố khác nhau, ngày quốc gia nghiên cứu và đào tạo tư vấn
viên. ACOP là một thành viên của Hội Tâm lý học Pháp, chấp hành các quy chế,

đạo đức hành nghề của Hội. Đối với quốc tế, ACOP là thành viên của Tổ chức Định
hướng châu Âu ( Ero-Orientation) và Hiệp hội Quốc tế Giáo dục Hướng nghiệp
(Association internationale de l’orientation scolaire et professionnelle- AIOSP).

Năm 1928, khóa đào tạo tư vấn hướng nghiệp đầu tiên tại Pháp được tổ chức, sử
dụng thử nghiệm Binet, sau đó là các khóa tư vấn hướng học và hướng nghiệp,

đến năm 1972, đổi tên là khóa đào tạo tư vấn viên định hướng. Đến năm 1991,

</div>

Giáo trình Bồi dưỡng nghiệp vụ tư vấn học đường: Phần 1

<b>HỘI KHOA HỌC TÂM LÝ GIÁO DỤC VIỆT NAM</b>

<b>PGS TS LÊ SƠN TS LÊ HỒNG MINH </b>

<b>GIÁO TRÌNH </b>

B

Ồ

I D

ƯỠ

NG NGHI

Ệ

P V

Ụ

<b>TƯ VẤN HỌ</b>

<b>C Đ</b>

<b>ƯỜNG</b>

<b>PHẦN 1&2 </b>

<b> </b>

<b>TP HCM 2014 </b>

<b>PH</b>

<b>Ầ</b>

<b>N I </b>

<b>NH</b>

<b>Ậ</b>

<b>P MÔN T</b>

<b>Ư</b>

<b> V</b>

<b>Ấ</b>

<b>N H</b>

<b>Ọ</b>

<b>C Đ</b>

<b>ƯỜ</b>

<b>NG </b>

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về