Các vấn đề chung về chất lượng tín dụng trung, dài hạn của Ngân hàng Thương mại.

Chơng I:
Các vấn đề chung về chất lợng tín dụng
trung, dài hạn của NHTM
1. Hoạt động tín dụng trung dài hạn của NHTM
1.1. Hoạt động cơ bản của NHTM
Khái niệm Ngân hàng thơng mại:
Ngân hàng thơng mại đợc định nghĩa là loại hình tổ chức tài chính cung cấp
một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất - đặc biệt là nhận gửi, cho vay và
dịch vụ thanh toán - và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kỳ một tổ
chức kinh doanh nào trong nền kinh tế.
Nh vậy, hoạt động của ngân hàng thơng mại có thể khái quát thành 3 nghiệp
vụ chính là:
* Tạo lập nguồn vốn:
Cũng nh bất kỳ một doanh nghiệp nào, để có thể hoạt động đợc thì cần phải có
vốn. Nguồn vốn của ngân hàng thơng mại hình thành từ hai nguồn chủ yếu:
- Nguồn vốn chủ sở hữu hình thành từ nguồn vốn pháp định và vốn bổ xung:
Để bắt đầu hoạt động ngân hàng (đợc pháp luật cho phép) chủ ngân hàng phải có một
lợng vốn nhất định. Đây là lợng vốn ngân hàng có thể sử dụng lâu dài, hình thành
nên các trang thiết bị, nhà cửa cho ngân hàng. Nguồn hình thành và nghiệp vụ hình
thành từ loại vốn này rất đa dạng tuỳ theo tính chất sở hữu, năng lực tài chính của
chủ ngân hàng, yêu cầu và sự phát triển của thị trờng.
+ Vốn pháp định là khoản vốn bắt buộc phải có trớc khi đi vào hoạt động.
Nguồn vốn này thờng phụ thuộc vào tính chất, qui mô của từng loại ngân hàng. Tuỳ
theo tính chất của mỗi ngân hàng mà nguồn gốc hình thành vốn ban đầu khác nhau.
Ví dụ nh Ngân hàng Công thơng Việt Nam khi mới thành lập có nguồn vốn pháp
định là 200 tỷ VNĐ. Nguồn vốn pháp định có thể do Nhà nớc cấp đối với các Ngân
hàng thơng mại quốc doanh hoặc do các chủ sở hữu cấp đối với các Ngân hàng thơng
mại cổ phần. Tuy nhiên thì vốn pháp định vẫn có thể đợc điều chỉnh tăng hoặc giảm
tuỳ theo mục đích của từng ngân hàng.
+ Vốn bổ xung: vốn pháp định chỉ là khoản vốn ban đầu, hàng năm các Ngân
hàng thơng mại phải bổ xung vốn bằng cách trích từ lợi nhuận kinh doanh hoặc bằng

mức đóng góp của các chủ sở hữu.
Trong điều kiện thu nhập ròng lớn hơn không thì chủ ngân hàng có xu hớng
gia tăng vốn của chủ bằng cách chuyển một phần thu nhập ròng thành vốn đầu t. Tỷ
lệ tích luỹ tuỳ thuộc vào cân nhắc của chủ ngân hàng về tích luỹ và tiêu dùng. Những
ngân hàng lâu năm, thu nhập ròng lớn, nguồn vốn tích luỹ từ lợi nhuận sẽ cao hơn so
với vốn của chủ hình thành ban đầu.
Nguồn bổ xung từ đóng góp của các chủ sở hữu thông qua: phát hành thêm cổ
phần, góp thêm, cấp thêm để mở rộng quy mô hoạt động, đổi mới trang thiết bị
hoặc đáp ứng yêu cầu gia tăng vốn của chủ do ngân hàng Nhà nớc quy định. Đặc
điểm của hình thức huy động vốn này là không thờng xuyên song giúp cho ngân
hàng có đợc lợng vốn sở hữu lớn vào lúc cần thiết.
+ Các quỹ:
Ngân hàng có nhiều quỹ, mỗi quỹ có mục đích riêng mà trớc tiên là quỹ dự
phòng tổn thất (vốn tích luỹđợc trích lập hàng năm nhằm bù đắp tổn thất), quỹ bảo
toàn vốn (nhằm bù đắp hao mòn của vốn dới tác động của lạm phát), quỹ thặng d là
phần đánh giá lại tài sản của ngân hàng và chênh lệch giữa mệnh giá và thị giá cổ
phiếu khi phát hành cổ phiếu mới, ngoài ra còn có các quỹ: quỹ phúc lợi, quỹ khen
thởng, quỹ giám đốc Các quỹ này thuộc sở hữu của chủ ngân hàng. Nguồn hình
thành các quỹ này là từ thu nhập của ngân hàng. Tuy nhiên, khả năng sử dụng các
quỹ này vào hoạt động kinh doanh tuỳ thuộc vào mục đích sử dụng quỹ.
+ Nguồn vay nợ có thể chuyển đổi thành vốn cổ phần:
Các khoản vay trung, dài hạn của ngân hàng thơng mại mà có khả năng
chuyển đổi thành vốn cổ phần có thể đợc coi là một bộ phận vốn sở hữu của ngân
hàng do nguồn này có một số đặc điểm nh sử dụng lâu dài, có thể đầu t vào nhà cửa,
đất đai và có thể không phải hoàn trả khi đến hạn.
Nguồn vốn chủ sở hữu Ngân hàng là rất quan trọng đối với quá trình hoạt
động kinh doanh của Ngân hàng thơng mại, đóng vai trò sống còn trong việc duy trì
các hoạt động thờng xuyên và đảm bảo cho ngân hàng phát triển lâu dài. Nguồn vốn
chủ sở hữu đóng vai trò là một tấm đệm để chống rủi ro phá sản vì vốn này giúp
trang trải những thua lỗ về tài chính và nghiệp vụ cho tới khi các vấn đề đợc giải

quyết và đa ngân hàng trở lại hoạt động sinh lời. Vốn này cũng là điều kiện bắt buộc
để ngân hàng có thể huy động tiền gửi chỉ với tỷ lệ quy định. Vốn càng lớn thì càng
tạo niềm tin cho công chúng vào sự đảm bảo đối với chủ nợ về sức mạnh tài chính
của ngân hàng. Và hơn thế, vốn cung cấp năng lực tài chính cho sự tăng trởng và
phát triển của các hình thức dịch vụ mới, cho những trơng trình và thiết bị mới - điều
kiện sống còn cho ngân hàng trong xu thế phát triển nh vũ bão của xã hội.
- Nguồn vốn thứ hai là nguồn huy động vốn nhàn rỗi từ xã hội:
Thu hút vốn nhàn rỗi trong xã hội là nhiệm vụ hàng đầu của nghiệp vụ tạo lập
nguồn vốn và là chức năng cơ bản của Ngân hàng thơng mại. Phơng thức này tạo ta
nguồn vốn chủ lực cho ngân hàng thơng mại. Ngân hàng không thể tồn tại nếu không
huy động nguồn vốn này.
Các Ngân hàng thơng mại thờng huy động vốn dới nhiều hình thức nh nhận
tiền gửi (tiền gửi giao dịch, tiền gửi tiết kiệm), phát hành trái phiếu (tín phiếu ngân
hàng, kỳ phiếu ngân hàng, trái phiếu ngân hàng...) và đi vay. Nguồn vốn này là cơ sở
chính cho các khoản vay và do đó, nó là nguồn gốc sâu xa của lợi nhuận và sự phát
triển ngân hàng.
Tiền gửi khách hàng là nguồn tài nguyên quan trọng nhất, chiếm tỷ trọng lớn
trong tổng nguồn tiền của ngân hàng. Để gia tăng tiền gửi trong môi trờng cạnh tranh
mạnh mẽ và có đợc nguồn tiền có chất lợng ngày càng cao, các ngân hàng đã đa ra
và thực hiện nhiều hình thức huy động vốn khác nhau:
+ Tiền gửi thanh toán (tiền gửi giao dịch): đây là nguồn tiền mà các doanh
nghiệp hoặc cá nhân gửi vào ngân hàng để nhờ ngân hàng giữ và thanh toán hộ. Lãi
suất của khoản tiền này rất thấp, có khi bằng không nhng bù lại khách hàng có thể đ-
ợc hởng những dịch vụ ngân hàng với mức phí thấp.
+ Tiền gửi có kỳ hạn của doanh nghiệp và các tổ chức xã hội: Các tổ chức xã
hội hay các doanh nghiệp có nhiều khoản thu không phải thanh toán ngay nên ngân
hàng đa ra hình thức tiền gửi có kỳ hạn. Loại tiền gửi này khách hàng không đợc h-
ởng các dịch vụ nh tiền gửi thanh toán nhng lại đợc hởng với lãi suất cao hơn tuỳ độ
dài kỳ hạn. Nếu khách hàng cần tiền, họ có thể đến rút ra khi cha đến hạn và hởng lãi
suất không kỳ hạn.

+ Tiền gửi tiết kiệm của dân c:
Tơng tự nh huy động tiền gửi tiết kiệm của các doanh nghiệp, tuy nhiên nguồn
huy động này thờng ổn định hơn và thời hạn thờng dài hơn. Hiện nay ngân hàng áp
dụng rất nhiều các hình thức huy động đa dạng kết hợp với lãi suất cạnh tranh hấp
dẫn để thu hút ngày càng nhiều lợng tiền gửi dân c.
+ Tiền gửi của ngân hàng khác:
Nhằm mục đích thanh toán hộ và một số mục đích khác, ngân hàng thơng mại
thờng gửi tiền tại các ngân hàng thơng mại khác. Quy mô loại tiền gửi này thờng
không lớn.
- Nguồn thứ ba là vốn đi vay: Đôi khi cần thiết, ngân hàng thờng phải vay mợn
thêm. Các ngân hàng thờng đi vay ở NHNN, vay các tổ chức tín dụng khác hoặc vay
trên thị trờng vốn. Các khoản vay này nhằm giải quyết nhu cầu cấp bách trong chi trả
của ngân hàng thơng mại nên thờng phải chịu những chi phí lớn hoặc ràng buộc nhất
định.
- NHTM còn có thể tận dụng các nguồn vốn khác nh: vốn uỷ thác của các tổ
chức tín dụng lớn, các tổ chức tín dụng nớc ngoài, nguồn vốn phát sinh trong quá
trình thanh toán giữa các ngân hàng, các nguồn khác là các khoản nợ nh thuế cha nộp
hay lơng cha phải trả. Tuy nhiên nguồn vốn này thờng không ổn định và không
phải ngân hàng nào cũng có điều kiện sử dụng.
* Sử dụng vốn:
Hoạt động của ngân hàng là hình thức hoạt động t duy hớng lợi nhuận, do đó
các khoản vốn của ngân hàng phải đợc sử dụng một cách có hiệu quả, đem lại lợi
nhuận cao nhất. Với nhu cầu xã hội ngày càng cao thì việc sử dụng vốn ngày càng đ-
ợc đa dạng phong phú hơn. Hiện nay, các ngân hàng thơng mại có hớng sử dụng vốn
chủ yếu là:
- Cho vay:
Tín dụng là chức năng kinh tế hàng đầu của ngân hàng, là hình thức sử dụng
vốn quan trọng nhất, chiếm tỷ trọng chủ yếu trong toàn bộ tài sản có của ngân hàng
thơng mại, đây là các tài sản mang lại lợi nhuận cao cho ngân hàng thơng mại nên
chất lợng các khoản vay giữ vai trò quyết định đối với sự tồn tại và phát triển của

ngân hàng.
Để quản lý các khoản cho vay ngời ta thờng phân loại chúng dựa trên nhiều
tiêu thức khác nhau. Nếu căn cứ vào thời hạn cho vay thì có thể phân loại thành các
hình thức: cho vay ngắn hạn, cho vay trung hạn và cho vay dài hạn.
+ Cho vay ngắn hạn: Đây là loại cho vay truyền thống, nhằm bổ xung sự thiếu
hụt tạm thời vốn lu động cho các doanh nghiệp và cho vay tiêu dùng. Cụ thể là ở
những dạng nh: triết khấu các giấy tờ có giá, ứng trớc theo hợp đồng, khấu trừ chi
qua tài khoản vãng lai... thời hạn cho vay ngắn hạn ở Việt Nam là không quá 12
tháng.
+ Cho vay trung, dài hạn: Đợc thực hiện đối với những chơng trình, dự án phát
triển kinh tế xã hội. Đối tợng cho vay trung và dài hạn thờng là để xây dựng cơ bản,
mua sắm tài sản cố định, đổi mới và mở rộng hoạt động kinh doanh và các đối tợng
khác có chu kỳ sản xuất kinh doanh dài ngày. Hiện nay ở Việt Nam cho vay trung
hạn từ 1 đến 5 năm, còn cho vay dài hạn là trên 5 năm. Tỷ trọng cho vay trung, dài
hạn hiện nay còn thấp nhng theo xu hớng công nghiệp hoá - hiện đại hoá thì chắc
chắn tỷ trọng này sẽ càng tăng.
Ngoài ra còn có các hình thức tín dụng khác nh: cho vay, bảo lãnh, cho thuê
(dựa vào hình thức tài trợ tín dụng); tín dụng có bảo đảm và tín dụng không có bảo
đảm bằng tài sản thế chấp, cầm cố; tín dụng phân lợi theo rủi ro (khoản tín dụng có
độ an toàn cao, khá, trung bình và thấp); tín dụng theo ngành kinh tế (công, nông
nghiệp) hoặc theo đối tợng tài trợ (hàng hoá, bất động sản) hoặc theo mục đích
(sản xuất, tiêu dùng)
- Hoạt động đầu t:
Ngoài hoạt động cho vay, các hoạt động đầu t cũng chiếm tỷ lệ không nhỏ
trong bảng cân đối của ngân hàng thơng mại bởi hoạt động đầu t giúp tăng thu nhập
cho ngân hàng và khai thác tối đa các nguồn vốn đã huy động. Hoạt động đầu t chủ
yếu là các hoạt động nh: mua bán các chứng khoán chính phủ, mua cổ phiếu và trái
phiếu của các doanh nghiệp (tham gia vào thị trờng chứng khoán)
- Hoạt động ngân quỹ:
Bao gồm các hoạt động chi trả đối với khách hàng về tiền mặt, tiền gửi, tiền

vay trong quá trình thu nhận và nghiệp vụ chứng khoán ngắn hạn. Trong tổng nguồn
vốn huy động đợc, các ngân hàng thơng mại phải dành một tỷ lệ dự trữ nhất định gọi
là tỷ lệ dự trữ bắt buộc. Nếu dự trữ qúa lớn xẽ gây lãng phí vốn, ngợc lại thì xẽ không
đủ khả năng thanh toán cho khách hàng gây mất uy tín đối với khách hàng và có thể
còn dẫn đến đổ vỡ ngân hàng. Do đó để đảm bảo khoản dự trữ an toàn là hết sức khó
khăn. Hiện nay, sự xuất hiện thị trờng liên ngân hàng đã giúp cho các ngân hàng
giảm bớt khó khăn trong tính toán việc dự trữ của mình.
* Các hoạt động trung gian:
Các hoạt động trung gian gồm có các nghiệp vụ thanh toán tiền hàng, quản lý
tài sản, dịch vụ chứng khoán, cung cấp thông tin t vấn, ... những nghiệp vụ thực hiện
sự uỷ thác của khách hàng. Trong giai đoạn hiện nay cũng nh sau này, với sự cạnh
tranh gay gắt của cơ chế thị trờng thì các hoạt động trung gian càng đóng vai trò
quan trọng. Xu hớng loại hình dịch vụ trung gian sẽ chiếm tỷ trọng lớn trong hoạt
động kinh doanh của ngân hàng thơng mại trong tơng lai.
1.2. Hoạt động tín dụng của ngân hàng thơng mại:
Tín dụng là hoạt động quan trọng nhất của các ngân hàng nói riêng và các tổ
chức trung gian tài chính nói chung, chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng tài sản, tạo
thu nhập từ lãi lớn nhất và cũng là hoạt động mang lại rủi ro cao nhất . Tín dụng là
hoạt động tài trợ của ngân hàng cho khách hàng (còn đợc gọi là tín dụng ngân hàng).
1.2.1. Khái niệm:
Tín dụng ngân hàng là một giao dịch về tài sản giữa bên cho vay (ngân hàng)
và bên đi vay (các cá nhân và thành phần kinh tế); trong đó bên cho vay chuyển giao
tài sản cho bên đi vay sử dụng trong một thời gian nhất định kèm theo các điều kiện
bảo đảm thoả thuận giữa hai bên, bên đi vay có trách nhiệm hoàn trả vốn gốc và lãi
cho bên đi vay khi đến hạn thanh toán.
Có nhiều tiêu thức để phân loại tín dụng nhng thông thờng các ngân hàng th-
ờng phân tín dụng theo thời hạn. Phân chia theo thời gian có ý nghĩa quan trọng đối
với ngân hàng vì thời gian liên quan mật thiết đến tính an toàn và hiệu quả cũng nh
khả năng hoàn trả của khách hàng. Theo thời gian, tín dụng đợc phân thành: tín dụng
ngắn hạn và tín dụng trung dài hạn:

+ Tín dụng ngắn hạn: là những khoản tín dụng có thời hạn cho vay đến 12
tháng
+ Tín dụng trung hạn: là những khoản tín dụng có thời hạn cho vay từ trên 12
tháng đến 60 tháng.
+ Tín dụng dài hạn: là những khoản tín dụng có thời hạn cho vay từ trên 60
tháng trở lên.
Thời hạn những khoản tín dụng này phụ thuộc vào mục đích xin vay, chu kỳ
sản xuất kinh doanh của dự án.
1.2.2. Vai trò của tín dụng ngân hàng trong nền kinh tế
Nếu nh huy động vốn là hoạt động tập chung vốn nhàn rỗi từ trong dân c thì
hoạt động tín dụng lại chuyển giao vốn cho những ngời có nhu cầu sử dụng vốn.
Ngân hàng chính là trung gian dẫn chuyển vốn từ những ngời thừa vốn đến ngời thừa
vốn một cách có hiệu quả nhất. Đặc biệt trong nền kinh tế thị trờng hiện nay tín dụng
ngân hàng nói chung và tín dụng trung, dài hạn nói riêng thực sự là đòn bẩy quan
trọng để phát triển kinh tế.
- Ngân hàng tham gia vào thúc đẩy quá trình tích tụ và tập chung vốn cho sản
xuất:
Tín dụng ngân hàng đáp ứng đợc nhu cầu vốn cho quá trình sản xuất liên tục,
tập chung vốn cho quá trình tái sản xuất mở rộng với quy mô ngày càng lớn cả về
chiều rộng lẫn chiều sâu. Việc tập chung vốn và phân phối vốn đã góp phần điều hoà
vốn trong nền kinh tế quốc dân từ nơi thừa vốn đến nơi thiếu vốn. Nh vậy tín dụng là
cầu nối giữa tiết kiệm và đầu t, là đòn bẩy trong việc thúc đẩy kinh tế phát triển.
Trong quá trình sản xuất, tín dụng trung, dài hạn nh là một nguồn hình thành
vốn cố định, là nguồn bổ xung vốn thiếu hụt cho các hoạt động cải tạo, đổi mới, thay
thế trong sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Vì vậy tín dụng ngân hàng góp
phần thúc đẩy quá trình ứng dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ để đẩy nhanh quá
trình tái sản xuất xã hội.
- Tín dụng trung dài hạn là công cụ tài trợ cho các ngành kinh tế và góp phần
tăng trởng kinh tế cho các ngành kinh tế mũi nhọn:
Bằng việc sử dụng lãi suất u đãi đối với những ngành kinh tế mũi nhọn cũng

nh các ngành kinh tế khác cần thiết cho quốc kế dân sinh, tín dụng ngân hàng giúp
những ngành kinh tế này phát triển. Tín dụng hình thức này thay thế cho hình thức
cấp vốn ngân sách nhà nớc. Vì đặc trng của tín dụng là hoàn trả cả vốn lẫn lãi giúp
cho các doanh nghiệp sử dụng vốn có hiệu quả hơn là đợc cấp ngân sách, do không
hoàn trả nên ngời sử dụng thờng không quan tâm tới việc sử dụng có hiệu quả nguồn
vốn này.
- Tín dụng ngân hàng thúc đẩy cạnh tranh trong nền kinh tế và góp phần tạo
nên một cơ cấu kinh tế hợp lý:
Trong nền kinh tế thị trờng hiện nay, cạnh tranh là yếu tố tất yếu của môi trờng
hoạt động của các doanh nghiệp. Để thắng đối thủ cạnh tranh đạt hiệu qủa kinh tế
cao nhất, các doanh nghiệp phải chủ động tìm kiếm thị trờng mới và thực hiện các
biện pháp nh ứng dụng các thành tựu khoa học hay áp dụng công nghệ mới để nâng
cao chất lợng và hạ giá thành sản phẩm. Muốn thực hiện đợc điều này thì doanh
nghiệp cần phải có nguồn vốn đầu t lớn mà tín dụng ngân hàng chính là nguồn tài trợ
cho những nhu cầu này.
Bên cạnh đó, việc di chuyển hoạt động kinh doanh từ ngành này sang ngành
khác hay đầu t vào một ngành mới đòi hỏi lợng vốn rất lớn. Tín dụng ngân hàng là
một biện pháp mà các doanh nghiệp thờng sử dụng để đáp ứng cho nhu cầu vốn lớn
và tập chung đó. Với sự giúp đỡ này, các nhà sản xuất kinh doanh dễ dàng chuyển từ
ngành kinh doanh có lợi nhuận thấp sang ngành có lợi nhuận cao, tạo điều kiện bình
quân hoá tỷ suất lợi nhuận trong nền kinh tế nhằm hình thành nên một cơ cấu kinh tế
hợp lý.
- Tín dụng ngân hàng có vai trò quyết định đến sự ổn định lu thông tiền tệ:
Trong nền kinh tế thị trờng, việc chú trọng phát triển lu thông hàng hoá phải
luôn gắn liền với ổn định lu thông tiền tệ. Do tính u việt của mình, tín dụng ngân
hàng đóng cũng đóng vai trò quyết định tới sự ổn định lu thông tiền tệ. Trớc hết ngân
hàng là kênh quan trọng để đa tiền vào lu thông, có khả năng kiểm soát đợc khối l-
ợng tiền lu thông phù hợp với lu thông hàng hoá. Nếu tín dụng ngân hàng hoạt động
có hiệu quả thì khi cho vay sẽ đảm bảo cung ứng lợng tiền vào lu thông là phù hợp.
- Ngân hàng là cầu nối giữa nền kinh tế trong nớc với nớc ngoài thúc đẩy quá

trình mở rộng, tăng cờng mối quan hệ hợp tác kinh tế trong khu vực và thế giới: