Ảnh hưởng của công giáo đến đời sống văn hóa tinh thần của người dân tỉnh ninh bình hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------

LƢƠNG THỊ DUNG

ẢNH HƢỞNG CỦA CÔNG GIÁO ĐẾN ĐỜI SỐNG
VĂN HÓA TINH THẦN CỦA NGƢỜI DÂN
TỈNH NINH BÌNH HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUN NGÀNH: TƠN GIÁO HỌC

Hà Nội - 2016
i


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------

LƢƠNG THỊ DUNG

ẢNH HƢỞNG CỦA CÔNG GIÁO ĐẾN ĐỜI SỐNG
VĂN HÓA TINH THẦN CỦA NGƢỜI DÂN
TỈNH NINH BÌNH HIỆN NAY

Luận văn thạc sĩ chun ngành Tơn giáo học
Mã số: 60 22 03 09

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:

PGS.TS. Trần Thị Kim Oanh

Hà Nội - 2016

ii


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự
hướng dẫn của PGS.TS. Trần Thị Kim Oanh. Các nhận định nêu ra trong luận
văn là kết quả nghiên cứu nghiêm túc, độc lập của bản thân tác giả luận văn
trên cơ sở tìm hiểu, nghiên cứu các tài liệu khoa học đã được cơng bố. Luận
văn đảm bảo tính khách quan, trung thực và khoa học.

Học viên

Lương Thị Dung

iii


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất tới PGS.TS. Trần Thị
Kim Oanh, người đã trực tiếp chỉ bảo tận tình, hướng dẫn và giúp đỡ tơi
trong suốt q trình học tập và thực hiện Luận văn này.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn các Thầy, các Cô và tập thể cán bộ
trong Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia
Hà Nội, đặc biệt các thầy cô ở Khoa Triết học đã giúp đỡ, dạy bảo, động
viên và trao đổi ý kiến khoa học quý báu trong suốt thời gian học tập để tơi có
thể hồn thành Luận văn này.

Cuối cùng, tôi xin được gửi lời cảm ơn tới gia đình và bạn bè đã ln
ủng hộ và giúp đỡ để tơi có thể thực hiện tốt luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Học viên

Lương Thị Dung

iv


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ................................................................................................................... ii
1.Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................1
2.Tình hình nghiên cứu .............................................................................................3
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ......................... Error! Bookmark not defined.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ......................... Error! Bookmark not defined.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ............. Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 1: CÔNG GIÁO VÀ ĐỜI SỐNG VĂN HĨA TINH THẦN CỦA
NGƢỜI DÂN TỈNH NINH BÌNH HIỆN NAY ........ Error! Bookmark not defined.
1.1 Khái quát chung về Cơng giáo tỉnh Ninh Bình. ........... Error! Bookmark not
defined.
1.1.1 Cơng giáo và giáo lý, giáo luật , nghi lễ của Cơng giáo tỉnh Ninh Bình. Error!
Bookmark not defined.
1.1.2 Tình hình Cơng giáo ở tỉnh Ninh Bình ............. Error! Bookmark not defined.
1.2 Đời sống văn hóa tinh thần của ngƣời dân tỉnh Ninh Bình hiện nay. ........ Error!
Bookmark not defined.
1.2.1 Một số khái niệm .............................................. Error! Bookmark not defined.
1.2.2 Địa kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội và đặc điểm đời sống văn hóa tinh thần
người dân ở tỉnh Ninh Bình hiện nay. ....................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2: ẢNH HƢỞNG CỦA CƠNG GIÁO ĐẾN ĐỜI SỐNG VĂN HĨA

TINH THẦN NGƢỜI DÂN TỈNH NINH BÌNH HIỆN NAY: MỘT SỐ
PHƢƠNG DIỆN VÀ GIẢI PHÁP ............................. Error! Bookmark not defined.
2.1 Ảnh hƣởng của Công giáo đến một số phƣơng diện của đời sống văn hóa
tinh thần ngƣời dân tỉnh Ninh Bình hiện nay. ..... Error! Bookmark not defined.
2.1.1 Phương diện đạo đức, lối sống ........................ Error! Bookmark not defined.

v


2.1.2 Phương diện hơn nhân, gia đình. ..................... Error! Bookmark not defined.
2.1.3 Phương diện tín ngưỡng truyền thống: tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên. ..... Error!
Bookmark not defined.
2.2 Một số giải pháp cơ bản nhằm phát huy ảnh hƣởng tích cực, hạn chế ảnh
hƣởng tiêu cực của Công giáo đến đời sống văn hóa tinh thần ngƣời dân tỉnh
Ninh Bình hiện nay.................................................. Error! Bookmark not defined.
2.2.1 Chăm lo phát triển kinh tế, nâng cao trình độ dân trí cho đồng bào Công giáo.
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2 Nâng cao nhận thức cho cán bộ làm công tác tôn giáo và cho chức sắc tín đồ
Cơng giáo. ................................................................. Error! Bookmark not defined.
2.2.3 Tăng cường sự quản lý của nhà nước đối với đạo Công giáo. ................ Error!
Bookmark not defined.
2.2.4. Xây dựng đội ngũ cán bộ ................................ Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN .................................................................. Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................5
PHỤ LỤC ..................................................................... Error! Bookmark not defined.

vi


MỞ ĐẦU

1.Tính cấp thiết của đề tài
Tơn giáo là một hình thái ý thức xã hội xuất hiện từ rất sớm và còn tồn
tại lâu dài trong lịch sử xã hội lồi người. Trong q trình tồn tại và phát triển,
tơn giáo ln ảnh hưởng đến đời sống chính trị, tư tưởng, văn hóa xã hội và
đến tâm lý, đạo đức, lối sống, phong tục của nhiều quốc gia, dân tộc. Tôn giáo
không chỉ nhằm thỏa mãn nhu cầu “đền bù hư ảo” cho một bộ phận quần
chúng nhân dân mà bản thân tơn giáo cũng mang trong mình những giá trị
đạo đức, văn hóa, nghệ thuật ảnh hưởng khơng nhỏ đến đời sống văn hóa tinh
thần của người dân. Vì vậy mọi quốc gia dù có chế độ chính trị khác nhau,
cũng đều phải quan tâm tới vấn đề tơn giáo.
Nhận thức được vai trị của tơn giáo, ngay từ Hiến pháp năm 1946, bản
Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa đã xác nhận“ mọi
cơng dân Việt Nam có quyền tự do, tín ngưỡng’’. Nghị quyết 25-NQ/TW
ngày 12/3/2003 của Ban Chấp hành Trung Ương (Khóa IX) về cơng tác tơn
giáo đã xác định: “Tín ngưỡng, tôn giáo là nhu cầu tinh thần của một bộ phận
nhân dân, đã, đang và sẽ tồn tại cùng dân tộc trong quá trình xây dựng chủ
nghĩa xã hội ở nước ta’’. Như vậy, trong quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà
nước, ta nhận thấy rõ vị trí và tầm quan trọng của tôn giáo trong đời sống văn
hóa xã hội. Tơn giáo với tính cách là một yếu tố cấu trúc của xã hội, nó vừa
có khả năng tạo nên những giá trị làm phong phú thúc đẩy đời sống văn hóa
tinh thần của xã hội song cũng có thể tạo nên những cản trở đối với sự phát
triển của đời sống văn hóa tinh thần, đời sống xã hội. Trong công cuộc đổi
mới và dân chủ hóa xã hội đời sống hiện nay, địi hỏi chúng ta phải có sự nhìn
nhận đánh giá đúng và sát hợp hơn nữa về vấn đề tôn giáo.
Công giáo là một trong những tôn giáo lớn trên thế giới, Công giáo du
nhập vào Việt Nam từ nửa đầu thế kỷ XVI, cho đến nay đã hơn 400 năm.
1


Hiện nay Công giáo là một trong những tôn giáo lớn ở Việt Nam, có cơ cấu

tổ chức chặt chẽ, hệ thống thứ bậc rõ ràng. Từ khi được truyền vào Việt Nam
đến nay Công giáo đã không ngừng phát triển cả về tín đồ, chức sắc, chức
việc, về các dòng tu…Mặc dù du nhập vào Việt Nam chưa lâu nhưng Cơng
giáo đã trở thành một thành tố văn hóa khơng thể tách rời của nền văn hóa
dân tộc và có ảnh hưởng khá sâu rộng trong đời sống văn hóa tinh thần của
nhân dân ta.
Ninh Bình là mảnh đất phù sa cổ ven chân núi, thuộc đồng bằng Bắc
Bộ có đặc điểm tự nhiên rất đa dạng, bao gồm vùng núi rừng, đồng bằng và
biển cả. Ninh Bình cịn là vùng đất cố đơ, địa linh nhân kiệt. Đó là ưu thế để
nơi đây trở thành địa phương phát triển du lịch, dịch vụ và sản xuất các mặt
hàng thủ công mỹ nghệ phục vụ trong nước và quốc tế. Sự phát triển kinh tế xã hội của Ninh Bình phụ thuộc nhiều vào ưu thế này. Về đời sống văn hóa
tinh thần thì Ninh Bình là vùng đất chịu ảnh hưởng nhiều bới Công giáo. Thế
kỷ XVI – XVII Cơng giáo được truyền vào Ninh Bình dần dần phát triển và
đã để lại những dấu ấn đậm nét trong lối sống của người dân nơi đây. Hiện
nay, ở Ninh Bình có khá đơng đồng bào theo đạo Cơng giáo, trên địa bàn tỉnh
có Tồ giám mục Phát Diệm, là một trung tâm Công giáo lớn của cả nước,
được Toà thánh Vatican đặc biệt chú trọng và coi Phát Diệm là “thủ đô Công
giáo của Việt Nam”. Những năm gần đây cùng với sự phát triển của xã hội,
Công giáo Ninh Bình đang có những thay đổi để "thích nghi" với thời đại, xu
hướng thế tục hóa ngày càng rõ nét. Đạo đức và một số sinh hoạt Công giáo
mang tính nhân văn đích thực, có nhiều điều phù hợp với cơng cuộc xây dựng
cuộc sống văn hóa mới, đã có tác dụng tích cực đối với đời sống văn hóa tinh
thần của người dân. Vì vậy việc nghiên cứu về ảnh hưởng của Công giáo đến
đời sống văn hóa tinh thần người dân Ninh Bình hiện nay là vấn đề rất cần
thiết.
2


Để góp phần làm rõ ảnh hưởng của Cơng giáo đối với con người Việt
Nam trong quá trình phát triển, việc nghiên cứu ảnh hưởng của Công giáo đối

với đời sống văn hóa tinh thần nhân dân Ninh Bình hiện nay cũng là điều rất
cần thiết có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn, nó giúp các nhà hoạch định
chính sách có cơ sở đề ra chủ trương, chính sách đúng đắn đối với cơng tác
tơn giáo nói chung và Cơng giáo nói riêng, nhằm phát huy những giá trị văn
hóa tinh thần tốt đẹp, khắc phục những mặt hạn chế của Cơng giáo, góp phần
xây dựng đời sống văn hóa tinh thần ngày càng phong phú, lành mạnh ở Ninh
Bình và trong phạm vi cả nước.
Từ những lý do trên đặt ra cho chúng ta những yêu cầu cần thiết tìm
hiểu nghiên cứu những vấn đề tơn giáo nói chung và Cơng giáo nói riêng. Vì
vậy, tác giả mạnh dạn chọn đề tài: “Ảnh hưởng của Công giáo đến đời sống
văn hóa tinh thần của người dân tỉnh Ninh Bình hiện nay ”, làm luận văn
Thạc sĩ.
2.Tình hình nghiên cứu
Nghiên cứu về Cơng giáo là một trong những lĩnh vực được nhiều
người quan tâm tìm hiểu, lý giải và hiện nay đã có rất nhiều đề tài, cơng trình
nghiên cứu dưới nhiều góc độ tiếp cận khác nhau như: đạo đức học, sử học,
nhân học, xã hội học, tôn giáo học, triết học, thần học…
Trên lĩnh vực nghiên cứu về lịch sử - triết học – tôn giáo có một số
cơng trình đã cơng bố như: Mười tơn giáo lớn trên thế giới của Hồng Tâm
Xun (chủ biên), Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1999; Tác phẩm Một số
vấn đề lịch sử Thiên Chúa giáo ở Việt Nam của Đỗ Quang Hưng, Tủ sách
Đại học Tổng hợp Hà Nội, 1991; Tôn giáo thế giới và Việt Nam của Mai
Thanh Hải, Nxb. Công an Nhân dân, Hà Nội, 2000; Một số tôn giáo ở Việt
Nam của tác giả Nguyễn Thanh Xuân, Nxb. Tôn giáo, Hà Nội 2005; Thập giá
và lưỡi gươm của linh mục Trần Tam Tĩnh, bản gốc tiếng Pháp: “Catholique
3


et César”, được linh mục Vương Đình Bích dịch sang tiếng Việt, Nxb. Trẻ ấn
hành năm 1978; ); Sự du nhập của đạo Thiên Chúa giáo vào Việt Nam (từ thế

kỷ XII đến thế kỷ XIX) (Nguyễn Văn Kiệm, Hội khoa học lịch sử Việt Nam,
Trung tâm UNESCO bảo tồn và phát triển văn hóa dân tộc Việt Nam, Hà
Nội, 2001); Tôn giáo lý luận xưa và nay của Đỗ Minh Hợp, Nguyễn Anh
Tuấn, Nguyễn Thanh, Lê Hải Thanh, Nxb. Tổng hợp Tp. Hồ Chí Minh, 2005;
Một số vấn đề cơ bản của Công giáo ở Việt Nam hiện nay của Nguyễn Hồng
Dương thuộc Viện Nghiên cứu Tôn giáo, nhà xuất bản Từ điển Bách khoa,
Hà Nội, 2012. Trong các quyển sách này, tác giả đã trình bày khái quát
nguồn gốc và các đặc điểm cơ bản của nhiều tôn giáo phổ biến, như Phật
giáo, Hồi giáo, Kitô giáo trên thế giới .Và phân tích tương đối rõ về quá trình
du nhập, phát triển và đặc điểm của đạo Cơng giáo ở Việt Nam.
Nghiên cứu sâu về văn hóa Cơng giáo đã có một số cơng trình như:
Nghi lễ và lối sống Cơng giáo trong văn hóa Việt Nam (Nguyễn Hồng Dương,
Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 2001); Nhà thờ Công giáo Việt Nam (Nguyễn
Hồng Dương, Nxb Khoa học xã hội, Tp Hồ Chí Minh, 2003); Tơn giáo trong
mối quan hệ văn hóa và phát triển ở Việt Nam (Nguyễn Hồng Dương, Nxb
Khoa học xã hội, Hà Nội, 2004); Lịch cử văn học Công giáo Việt Nam (Võ
Long Tê, Nxb Tư duy, Sài Gịn, 1965); Tìm hiểu nét đẹp văn hóa Thiên Chúa
giáo (Hà Huy Tú, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội, 2001)…Các tác phẩm này
đã đi sâu phân tích những biểu hiện đặc trưng của văn hóa Cơng giáo và
những ảnh hưởng của nó đối với văn hóa Việt Nam.
Bên cạnh đó, có một số cơng trình đăng tải trên các tạp chí, kỷ yếu hội
thảo về vai trị của văn hóa Cơng giáo như: Kỷ yếu hội thảo Một số vấn đề
đạo Thiên chúa giáo trong lịch sử dân tộc Việt Nam – Viện khoa học xã hội
và ban tơn giáo Tp. Hồ Chí Minh năm 1988. Một số bài viết trên các tạp chí
như: Hội nhập văn hóa Ki tơ giáo với văn hóa truyền thống Việt Nam trong
4


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Ban chỉ đạo toàn dân đồn kết xây dựng đời sống văn hố tỉnh Ninh
Bình (2011), Hội nghị tổng kết phong trào “Toàn dân đoàn kết xây
dựng đời sống văn hố tỉnh Ninh Bình” giai đoạn 2000-2010.

2.

Ban Dân vận tỉnh Ninh Bình (2005), Báo cáo tổng kết của Ban dân vận
tỉnh Ninh Bình năm 2005.

3.

Ban Tơn giáo – Sở Nội vụ tỉnh Ninh Bình (2012), Báo cáo kết quả thực
hiện Pháp lệnh tín ngưỡng, tơn giáo trên địa bàn tỉnh Ninh Bình từ
2004 - 2012.

4.

Ban Tơn giáo – Sở Nội vụ tỉnh Ninh Bình (2011), Báo cáo kết quả phối
hợp với Hội Nông dân về cơng tác tơn giáo 1999-2010.

5.

Ban Tơn giáo tỉnh Ninh Bình (2005), Đánh giá tổng kết tình hình tơn
giáo từ 1995- 2005 ở Ninh Bình.

6.

Ban Tơn giáo tỉnh Ninh Bình (2007), Điều tra, khảo sát, đánh giá hiện
trạng cơ sở thờ tự và hệ thống tổ chức công giáo phục vụ cho công tác

quản lý Nhà nước về tôn giáo trên địa bàn tỉnh Ninh Bình.

7.

Ban Tơn giáo số 115/BC- TG - UBND tỉnh Ninh Bình (2003), Báo cáo
về tình hình tôn giáo và công tác quản lý nhà nước về tôn giáo năm
2003, phương hướng nhiệm vụ năm 2004.

8.

Ban tuyên giáo tỉnh ủy Ninh Bình (2007), báo cáo “Sơ kết triển khai,
thực hiện Nghị quyết số 25-NQ/TW ngày 12/3/2003 của Ban chấp hành
Trung ương Đảng (Khóa IX) về cơng tác tơn giáo.

9.

Ban tun giáo tỉnh ủy Ninh Bình (2003), Bồi dưỡng kiến thức kinh
nghiệm công tác tôn giáo và công tác vận động quần chúng vùng giáo,
cho cán bộ làm công tác tôn giáo năm 2003.

5


10.

Ban tư tưởng - văn hoá Trung ương (2004), Tài liệu học tập kết luận
Hội nghị lần thứ X Ban chấp hành Trung ương Đảng khố IX, Nxb.
chính trị quốc gia, Hà Nội.

11.

Ban tư tưởng - văn hoá Trung ương (2002), Tài liệu học tập các nghị
quyết hội nghị lần thứ V, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá IX,
Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

12.

Ban tư tưởng - văn hóa trung ương (2000), Vấn đề tơn giáo và chính
sách tôn giáo của Đảng cộng sản Việt Nam, Nxb. Giáo dục, HN.

13.

Ban Tôn giáo – Sở Nội vụ tỉnh Ninh Bình: Báo cáo số 113/BC-SNV
ngày 26/12/2011 về việc thống kê và đánh giá thực trạng cơ sở thờ
Mẫu tại Ninh Bình, Ninh Bình.

14.

Báo cáo của Ban tơn giáo chính quyền tỉnh Ninh Bình (2003), Kinh
nghiệm cơng tác tơn giáo và công tác vận động quần chúng vùng giáo,
cho cán bộ làm công tác tôn giáo- năm 2003.

15.

Báo cáo của Uỷ ban đồn kết Cơng giáo tỉnh Ninh Bình tại Đại hội Đại
biểu, nhiệm kỳ 2010- 2015 (2015), Người Công giáo Ninh Bình xây
dựng bảo vệ Tổ quốc.

16.

Ban tơn giáo của Chính phủ (1995), Một số tơn giáo ở Việt Nam, Nxb.
Hà Nội.

17.

Ban Tơn giáo Chính phủ (2005), Văn bản pháp luật Việt Nam về tín
ngưỡng, tơn giáo, Nxb. Tơn giáo, Hà Nội

18.

Lê Bình (chủ biên, 1994), Văn hóa gia đình Việt Nam và sự phát triển
xã hội, Nxb. Lao động, Hà Nội.

19.

Nguyễn Trọng Chuẩn- Nguyễn Văn Phúc (Chủ biên) (2003), Mấy vấn
đề về đạo đức trong điều kiện kinh tế thị trươừng ở nước ta hiện nay,
Nxb CTQG, Hà Nội.

87


20.

Nguyễn Đặng Dung - Các hình thái tín ngưỡng ở Việt Nam - Nxb. Văn
hố thơng tin - Hà Nội 2001.

21.

Nguyễn đăng Duy (2001), Các hình thức tín ngưỡng tơn giáo ở Việt

Nam, Nxb Văn hố thơng tin, Hà Nội.

22.

Nguyễn Hồng Dương ( 1999), “ Bước hội nhập văn hoá dân tộc của
Công giáo Việt Nam”, Nghiên cứu tôn giáo ( 1,2)

23.

Nguyễn Hồng Dương (2001), Nghi lễ và lối sống Cơng giáo trong văn
hố Việt Nam, Nxb. KHXH, Hà Nội.

24.

Nguyễn Hồng Dương – Thượng tọa Thích Thọ Lạc (đồng chủ biên)
(2010), Phật giáo thời Đinh và Tiền Lê trong công cuộc dựng nước và
giữ nước, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội..

25.

Nguyễn Hồng Dương (1997), Làng công giáo Lưu Phương từ năm
1829 đến năm 1945, Nxb. Khoa học Xã hội, Hà Nội.

26.

Nguyễn Hồng Dương (1994), Về một số làng Công giáo ở huyện Kim
Sơn, tỉnh Ninh Bình đầu thế kỷ XIX, Tạp chí nghiên cứu Lịch sử.

27.

Nguyễn Văn Đơng (1998), Tìm hiểu chính sách của Đảng và Nhà nước
đối với đạo Thiên Chúa giáo, Nxb. thành phố Hồ Chí Minh.

28.

Phạm Văn Đồng (1976), Chủ tịch Hồ Chí Minh - tinh hoa của dân tộc
lương tâm của thời đại, Nxb. Sự thật, Hà Nội.

29.

Phạm Văn Đồng (1995), Văn hóa và đổi mới, Nxb. Chính trị quốc gia,
Hà Nội.

30.

Đảng Cộng sản Việt Nam (1991), Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc
lần thứ VII, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

31.

Đảng Cộng sản Việt Nam (1996), Văn kiện Đại hội Đại biểu tồn quốc
lần thứ VIII, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

32.

Đảng Cộng sản Việt Nam (2001), Văn kiện Đại hội Đại biểu tồn quốc
lần thứ XI, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

88

33.

Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội Đại biểu tồn quốc
lần thứ X, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

34.

Đảng Cộng sản Việt Nam (1998), Văn kiện Hội nghị lần thứ năm Ban
chấp hành Trung ương khóa VIII, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

35.

Đảng Cộng sản Việt Nam (2003), Văn kiện Hội nghị lần thứ bảy Ban
chấp hành Trung ương khóa IX, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

36.

Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Ninh Bình lần thứ XX, Nghị quyết Đại
hội Đảng bộ tỉnh Ninh Bình lần thứ XX, nhiệm kỳ 2010-2015.

37.

Giáo trình đạo đức học (1993), Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

38.

A.X.Gerenhian (1971), Những tính quy luật của sự hình thành và phát
triển ý thức xã hội chủ nghĩa, Nxb. Tasken, Russia.

39.

Lê Đức Hạnh (2012), Hôn nhân và nếp sống đạo trong gia đình người
Việt Cơng giáo, Nxb Văn hóa – Thơng tin và Viện Văn hóa, Hà Nội.

40.

Lê Như Hoa chủ biên (1998), Hôn lễ xưa và nay ở Việt Nam, Nxb Văn
hóa Thơng tin, Hà Nội.

41.

Lê Như Hoa (2000), Văn hóa gia đình với việc hình thành và phát triển
nhân cách trẻ em, Nxb. Văn hóa Thơng tin, Hà Nội.

42.

Phan Trung Hiếu (2001), Ảnh hưởng của giáo hội Công giáo đến đời
sống gia đình người Giáo dân ở tỉnh Yên Bái, Luận văn Thạc sĩ khoa
học Tôn giáo, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn – ĐHQG
Hà Nội.

43.

Hội đồng Giám mục Việt Nam (2004), Giáo lý hôn nhân và gia đình,
Nxb. Tơn giáo, Hà Nội.

44.

Hội đồng Giám mục Việt Nam (2012), Công đồng Vaticanô II, Nxb.

Tôn giáo, Hà Nội.

45.

Hội đồng Giám mục Việt Nam (2012), Sách giáo lý của Hội Thánh
Công giáo, Nxb. Tôn giáo, Hà Nội.

89


46.

Nguyễn Hồng (1959), Lịch sử truyền giáo ở Việt Nam, quyển 1, Nxb.
Hiền Tài, Sài Gòn.

47.

Đỗ Quang Hưng (1991), Một số vấn đề lịch sử Thiên chúa giáo ở Việt
Nam, Đại học Tổng hợp Hà Nội.

48.

Đỗ Quang Hưng (Chủ biên) (2003), Tư tưởng Hồ Chí Minh về dân tộc,
tơn giáo và Đại đoàn kết trong cách mạng Việt Nam, Nxb Quân đội
nhân dân, Hà Nội.

49.

Đỗ Quang Hưng (1997), “Tôn giáo và khoan dung trường hợp Việt
Nam”, Triết học(5).

50.

Đỗ Quang Hưng (1999), “Tơn giáo tín ngưỡng trong đời sống văn hố
hiện nay”, Cộng sản (15), tr24 - 28.

51.

Vũ Ngọc Khánh, Văn hóa gia đình Việt Nam, Nxb. Văn hóa Thơng tin,
2008.

52.

Kinh Thánh (trọn bộ: Cựu ước và Tân ước), Nxb. Thành phố Hồ Chí
Minh, 1988.

53.

V.I. Lênin (1982), Tồn tập, tập 12, Nxb. Sự thật, Hà Nội.

54.

Luật Hơn nhân và gia đình Việt Nam (2001).

55.

Phan Huy Lê và Vũ Minh Giang chủ biên (1994), Các giá trị truyền
thống và con người Việt Nam hiện nay, Chương trình KHCN cấp Nhà
nước KX07, Đề tài Kx 07 – 02 xb.

56.

Nguyễn Thị Nga (2001), “Góp phần tìm hiểu quan hệ giữa tơn giáo và
đạo đức”, Nghiên cứu tơn giáo (4), tr 26-30.

57.

Nguyễn Chí Mỳ (1998), "Tôn giáo và hiện thực - một số vấn đề cấp
bách đặt ra", Triết học, (2).

58.

Hồ Chí Minh (1970), Về đạo đức cách mạng, Nxb Sự thật, Hà Nội.

59.

Hồ Chí Minh (1970), Đạo đức là cái gốc của người cách mạng, Nxb.
Quân đội nhân dân, Hà Nội.

90


60.

Hồ Chí Minh (1996), Về vấn đề tơn giáo tín ngưỡng, Nxb. Chính trị
quốc gia, Hà Nội.

61.

Hồ Chí Minh (1996), Tồn tập, tập 4, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.

62.

Hồ Chí Minh (1996), Tồn tập, tập 5, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.

63.

Hồ Chí Minh (1996), Tồn tập, tập 6, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.

64.

Hồ Chí Minh (1996), Tồn tập, tập 7, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.

65.

Hồ Chí Minh (2000), Tồn tập, tập 8, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.

66.

Hồ Chí Minh (2000), Tồn tập, tập 20, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà
Nội.

67.

Hiến pháp Việt Nam (năm 1946, 1959, 1980 và 1992) (1995), Nxb.
Chính trị quốc gia, Hà nội.

68.

Nguyễn Tài Thư (1997), ảnh hưởng của các hệ tư tưởng và tôn giáo đối

với đời sống con người Việt Nam hiện nay, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà
Nội.

69.

Từ điển triết học (1986), Nxb. Paris – ed de miniut.

70.

E.B.Taylo (1987), Primitve culture, Nxb. Paris – ed de miniut.

71.

Linh mục Trần Cao Vọng (1999), “Gíao hội không chấp nhận sinh đẻ
một cách bừa bãi”, Người Công giáo Việt Nam.

72.

Hà Huy Tú (2003), Tìm hiểu nét đẹp văn hoá Thiên Chúa giáo, NXB
VHTT, Hà Nội.

73.

Tỉnh ủy Ninh Bình, Viện khoa học xã hội Việt Nam (2010), Địa chí
Ninh Bình, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.

74.

Tỉnh ủy Ninh Bình (2011), Văn kiện Đại hội Đảng bộ tỉnh Ninh Bình
lần thứ XX, nhiệm kỳ (2010 – 2015), Ninh Bình.

75.

Tỉnh ủy Ninh Bình (2013), Báo cáo số 169 – BC/TU ngày 24/5/2013 về
tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về xây

91


dựng và phát triển văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân
tộc”, Ninh Bình.
76.

Tỉnh ủy Ninh Bình (2014), Báo Cáo số 379 – BC/TU ngày 19/12/2014
báo cáo tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 7
(khóa IX) về cơng tác tơn giáo, Ninh Bình.

77.

Ủy ban nhân dân tỉnh Ninh Bình, Quyết định số 1196/2006/QĐ –
UNND ngày 05/6/2006 Ban hành Quy định về việc hướng dẫn thực
hiện một số điều của Pháp lệnh Tín ngưỡng, tôn giáo và Nghị quyết số
22/2005/NĐ – CP của Chính phủ Hướng dẫn thi hành một số điều của
Pháp lệnh Tín ngưỡng, tơn giáo, Lưu trữ tại Ban Tơn giáo tỉnh Ninh
Bình.

78.

Ủ ban nhân dân tỉnh Ninh Bình, Quyết định số 1434/QĐ – UBND ngày
20/6/2007 V/v Ban hành Danh sách các xã có từ 30% dân số trở lên là

đồng bào theo đạo Thiên chúa giáo được bố trí cán bộ không chuyên
trách làm công tác tôn giáo, Lưu trữ tại Ban Tơn giáo tỉnh Ninh Bình.

79.

Ủy ban nhân dân tỉnh Ninh Bình, Báo cáo kết quả thực hiện Pháp lệnh
Tín ngưỡng, tơn giáo trên đại bàn tỉnh Ninh Bìn, Lưu trữ tại Ban tơn
giáo tỉnh Ninh Bình.

80.

Nguyễn Tài Thư (Chủ biên) (1997), Ảnh hưởng của các thế hệ tư tưởng
và tôn giáo vào con người Việt Nam hiện nay, Nxb. Chính trị quốc gia,
Hà Nội.

81.

Trung tâm Khoa học Xã hội và Nhân văn quốc gia (1996), Văn hóa
trong phát triển và tồn cầu hóa, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội.

82.

Trần Tam Tỉnh (1998), Thập giá và Lưỡi gươm, Nxb. Trẻ Tp Hồ Chí
Minh.

83.

Giám mục Bùi Tuần (2009), Kinh Lạy Cha, Nxb. Tôn giáo, Hà Nội.

92

84.

Ủy ban Giáo lý Đức tin trực thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam
(2007), Giáo lý hôn nhân và gia đình. Nxb. Tơn giáo.

85.

Đặng Nghiêm Vạn (2003), Lý luận về tơn giáo và tình hình tơn giáo ở
Việt Nam, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

86.

Đặng Nghiêm Vạn (Chủ biên) (1998), Những vấn đề lý luận và thực
tiễn tôn giáo ở Việt Nam, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội.

87.

Đặng Nghiêm Vạn (Chủ biên) (1996), Về tơn giáo tín ngưỡng Việt Nam
hiện nay, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội.

88.

Nguyễn Hữu Vui (1992), “ Về vấn đề đánh giá vai trị của tơn giáo”,
Triết học (2).

89.

Nguyễn Hữu Vui (1993), “Tơn giáo và đạo đức - nhìn từ mặt triết

học”,Triết học ( 4).

90.

Trương Như Vương (1998), Góp phần tìm hiểu tư tưởng đạo đức trong
Kinh thánh, Luận án Tiến sĩ Triết học (05.01.02), Hà Nội.

91.

Trần Quốc Vượng (2008), Cơ sở văn hóa Việt Nam, Nxb. Giáo Dục,
Hà Nội.

92.

Viện nghiên cứu Tơn giáo (1994), Những vấn đề tôn giáo hiện nay,
Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội .

93.

Viện Mác - Lênin - Hồ Chí Minh (1996), Vai trị của tơn giáo trong đời
sống xã hội hiện nay, Báo cáo tổng quan để tài khoa học cấp bộ, Hà
Nội.

94.

Viện Mác – Lênin (1983), Về giá trị văn hóa tinh thần Việt Nam, T.I,
NXB. Thông tin Lý luận, Hà Nội.

95.

Viện Mác – Lênin (1983), Về giá trị văn hóa tinh thần Việt Nam, T.II,
NXB. Thông tin Lý luận, Hà Nội.

96.

Hương Việt (2003), Suy Niệm với các bí tích, Nxb. Tơn giáo, Hà Nội.

93


97.

Nguyễn Cơng Vinh (2006), Tìm hiểu giáo luật về hơn nhân gia và gia
đình, Nxb Tơn giáo, Hà Nội.

98.

Huỳnh Khái Vinh, Nguyễn Thanh Tuấn (2004), Bàn về khoan dung
trong văn hóa, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.

99.

Nguyễn Đình Xn (1997), Giáo dục đời sống gia đình, Nxb. Đại học
Quốc gia Hà Nội.

100. Nguyễn Thanh Xuân (2005), Một số tôn giáo ở Việt Nam, Nxb. Tôn
giáo, Hà Nội.

94