Đổi mới chính sách và hoàn thiện cơ chế quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh bảo hiểm ở việt nam

DAI HQC QUOC GIA HÁ NÓI
TRirÓNG DAI HOC KHOA HOC XA HĨI VÁ NHÁN VAN

Ngun Thi Phi Nga

DĨI MĨI CHÍNH SÁCH VÁ HỐN THIEN CO CHE
QUAN LY NHÁ NÜĨC DOI VÓI HOAT DONG
KINH DOANH BAO HIEM Ó VIÉT NAM

Chuyén ngánh : Kính té Chính tr¿ Xa hói Chü nghia
Má hiéu :

50201

Ln án Thac sv Khoa hoc Kinh té

Ngi hTng din kh m hoc : PTS. Irán Anh Tai

HÁ NÓI _ 1997


MUC LUC

Trang
Md dáu

1

Chuong 1 : Ca sa ly luán vé hoat dpng kinh doanh bao hiém

4

7.7.

Bdn chat vá chúc náng cúa bao hiém trong nén kinh té thi truáng

1.1.1. Su can thie't vá bán chát cüa bao hiém

4
4

1.1.2. Chúc náng cüa bao hiém

11

7.2.

15

Thi truáng bao hiém

1.2.1. Khái niem thi truóng bao hiém

15

1.2.2. Các thánh vien tham gia thi truóng bao hiém

16

7.i.

Vai tro cúa nhá nuóc dói vái hoqt dóng kinh doanh bao hiém

20

7.4.

Kinh nghiem cúa mót so nuóc vé quan ly nhá nuóc
dói vái hoqt dóng kinh doanh bao hiém

1.4.1. Vé ca sa pháp ly cüa hoat dOng kinh doanh bao hiém

23
24

1.4.2. Ca che quán ly nhá nuóc ddi vói hoat dOng kinh doanh bao hiém ....30
1.4.3. Xu huóng phát trien cüa he thdng quán ly nhá nuóc
vé hoat dóng kinh doanh bao hiém

32

1.4.4. Thi truóng bao hiém cüa mOt sd nuóc trong khu vuc

34

Chuong 2 : Thuc trang quán ly nhá nuóc vé hoat dpng kinh doanh
bao hiém a Viet Nam
2.1.

Giai doqn truác khi có nghi dinh lOOlCP cúa chính phú vé
kinh doanh bao hiém

38

38

2.1.1. Sa iugc su hinh thánh vá phát trien cüa ngánh bao hiém Viet Nam...38
2.1.2. Thuc trang ca che quán ly nhá nuóc ddi vói hoai dóng
kinh doanh bao hiém

43


2.2.

Giai doqn sau khi có nghi dinh 100/CP cúa Chính phú den nay

49

2.2.1. Tinh hinh chung vé thi truóng bao hiém Viet Nam

49

2.2.2. Tinh hinh thuc hien vai tro quán ly nhá nuóc ddi vói
hoat dOng kinh doanh bao hiém

66

Chuong 3 : Phuong hng hốn thien co che qn ly nhá nuóc dói vói
hoat dong kinh doanh bao hiém ó Viet Nam
3.1.

69

Mót so muc tiéu, phuong huáng phát trien thi truáng
bao hiém Viét Nam

69

3.1.1. Xác dinh mOt mó hinh thi truóng bao hiém cho Viet Nam

72

3.1.2. Quan diém chie'n Iugc trong viec xay dung thi truóng
bao hiém Viet Nam

73

3.1.3. Các muc tieu phát trien cu thé
3.2.

76

Hoán thien ca che quán ly nhá nuác dói vái hoqt dóng
kinh doanh bao hiém

79

3.2.1. He thdng pháp luat

80

3.2.2. Bo máy quán ly nhá nuóc

82

3.2.3. Nói dung quán ly nhá nuóc ddi vói hoat dóng
kinh doanh bao hiém

86
*

3.2.4. MOt sd dé xuát khác
Két luán

93
96

Tai liéu tham kháo

98


MO DÁU

1. Tính cap thiet cüa dé tai
Hoat dOng kinh doanh bao hiém lá mót hoat dóng thucmg mai gán chát
vói quá trinh phát trien cüa nén kinh té. Nó có vai tro rát tích cuc ddi vói viec
ón dinh vá phát trien quá trinh san xuát vá dói sdng xa hOi. Day lá mOt hoat
dOng ta't yéu khách quan trong nén kinh té thi truóng. Trong sudt mOt thói
gian dái, cüng vói viec thuc hien nén kinh té ké hoach hố tap trung, Nhá

nc ta da xay dung vá phát trien ngánh bao hiém theo huóng dOc quyén vá
khOng có tinh chat kinh doanh : chi thánh lap a Viet Nam mOt doanh nghiep
bao hiém duy nhát thuOc sa huu nhá nuóc (Bao Viet). Su quán ly nhá nuóc vé
hoat dOng kinh doanh bao hiém dugc hiéu dóng nghia vói su chí dao truc tiép
cúa Bo Tai chính ddi vói hoat dOng cüa Bao Viet. Do dó thi truóng Bao hiém
khOng có diéu kien hinh thánh; moi nhu cáu bao hiém bi han che vá khOng có
khá náng dáp úng. Trong khi dó ngánh bao hiém a các nuóc, dác biet lá các
nuóc có nén kinh té phát trien thi ngánh bao hiém da thuc su tro thánh mOt
ngánh cOng nghiep - cOng nghiep "khOng có khói". Doanh thu phí bao hiém
háng nám a mOt sd thi trng bao hiém lón nhu My, Nhat, Cóng Hố Lien
Bang Dúc... len de'n háng trám ty USD, góp phán tích cuc váo su phát tnén
chung cüa nén kinh té các nuóc dó.
Trong nhung nám gán day, cúng vói viec chuyén dói tu nén kinh té ké
hoach hoá tap trung sang nén kinh té thi truóng có su diéu tiét cüa nhá nuóc,
ngánh bao hiém a nuóc ta cüng da có nhung chuyén dói ca bán theo ca che
dó: xố bó dOc qun kinh doanh bao hiém, dóng thói xay dung mót thi
truóng bao hiém vói nhiéu doanh nghiep thuOc nhiéu thánh phán kinh té tham
gia, xay dung mOt ca che' canh tranh lánh manh duói su diéu tie't vá quán ly
cüa Nhá nuóc. Trong diéu kien dó, viec quán ly nhá nuóc ddi vói hoat dOng
kinh doanh bao hiém tát yéu phái có nhung thay dói ca bán cá vé cách thtic
vá nOi dung quán ly. Nhá nuóc quán ly chü yéu thOng qua các cOng cu pháp


luat, chính sách vá các cóng cu kinh té khác. Day cüng chính lá nOi dung má
luán van tap trung nghien cúu.
2. Tinh hinh nghien cúu
Nhan thúc dugc vai tro ngáy cáng táng cüa linh vuc bao hiém ddi vói
nén kinh té qudc dan, ké tu sau khi chính phü Viet Nam ban hánh Nghi dinh
sd 100/CP (ngáy 18/12/1993) vé kinh doanh bao hiém, da có háng loat các
cuóc hói tháo, các bái nghien cúu, trao dói, tranh luán xung quanh van dé bao

hiém dugc dáng tai tren các tap chí chun ngánh. Song ddi vói Viet Nam,
ngánh kinh doanh bao hiém con lá mót ngánh hep vá mói. chua mang tinh
phó bien tói moi táng lóp dan cu nen các cOng trinh nghien cúu trong nuóc
chü yéu lá cüa các tac giá trong ngánh bao hiém vá tai chính, nói dung con
tan man vá chua he thdng. Cüng có mOl sd cOng trinh lón a dang dé tai khoa
hoc ca'p bo nghien cúu vé linh vuc bao hiém trong nén kinh té thi truóng vá
dé ra các giái pháp vi mO nham thúc dáy su phát trien cüa hoat dOng kinh
doanh bao hiém. Tuy vay van con có rát nhiéu y kién khác nhau xung quanh
va'n dé dói mói chính sách vá co che' qn ly nhá nc ddi vói ITnh vuc náy.
Bai vay viec nghien cúu mOt cách có he thdng hoat dOng kinh doanh bao
hiém vá vai tro quán ly cüa nhá nuóc ddi vói hoat dOng náy a Viet Nam van
con lá mót va'n dé mói, chua dugc giái quye't thố dáng.

3.

Muc dích nghien cúu

Van dung ly thuye't vé bao hiém trong nén kinh té thi trng dé phan
tích tinh hinh, dac diém cüa chính sách kinh doanh bao hiém nuóc ta trong
thói gian qua, tú dó dua ra nhung ca sa khoa hoc cho viec dói mói chính sách
vá hốn thien ca che qn ly cüa nhá nuóc ddi vói hoat dóng kinh doanh bao
hiém a Viet Nam trong nhung nám tói.

4. Doi tugng vá pham vi nghien cúu
Dé tai dugc nghien cúu tren giác dO kinh té chính tri hoc, do vay van dé
dugc xem xét vá phan tích mang tính cha't tóng hgp han lá di sau váo các
nghiep vu bao hiém.
Vé mát thói gian, dé tai nghien cúu mOt cách he thdng tú 1964 (bát dáu
thánh lap COng ty Bao hiém Viet Nam) den nay, dac biet nha'n manh ké tú

1994 Ira lai day (sau khi có nghi dinh sd 100/CP cüa Chính phü vé kinh
doanh bao hiém).
5. Phuong pháp nghien cúu
Luán án su dung các phuong pháp cúa chü nghia duy vat bien chúng vá
duy vat lich su, phuong pháp trúu tugng hố, két hgp lOgic vói üch su, thdng
ke, so sánh, mO hinh hố...
6. Dóng góp cüa ln án
Trinh báy có he thdng co so ly luán vé hoat dOng kinh doanh bao
hiém trong nén kinh té thi trng.
- Phan tích toan dien thuc trang qn ly nhá nuóc ddi vói hoat dOng
kinh doanh bao hiém tú khi thánh lap ngánh bao hiém den nay.
- Dua ra các giái pháp chü yéu vá có khá náng thuc hien dé nang cao
hieu quá quán ly cüa Nhá nuóc ddi vói thi truóng bao hiém Viet Nam trong
thói gian tói.
7. Két cáu cúa luán án
Ngoái phán mcf dáu, ke't luán vá danh muc tham kháo, luán án chía lám
3 chuong :
- Chuong 1 : Co so ly luán vé hoat dOng kinh doanh bao hiém.
- Chuong 2 : Thuc trang quán ly nhá nuóc vé hoat dOng kinh doanh
bao hiém o Viet Nam.
- Chuong 3 : Phuong hng hốn thien co che quán ly nhá nuóc ddi
vói hoat dOng kinh doanh bao hiém o Viet Nam.


CHUONG 1

CO SÓ LY LUÁN VÉ HOAT DÓNG
^

KINH DOANH BAO HIEM

l.L
LI,L

Bán chát vá chúc náng cúa bao hiém trong nén kinh té thi truóng
Su can thiét vá bán chát cüa bao hiém

Bao hiém theo dúng nghia cüa nó ra dói cüng vói su phát tnén cüa
thuong mai háng hái váo thói Trung có, dác biet lá trong vúng Dia Trung Hái.
Các thuong gia vay tién cüa các nhá báng dé mua háng vá thue thuyén cha
háng di các noi. Hg có thé thố thuan ráng néu táu dám, thuong gia khOng
phái trá lai tién cho nhá bang, nhung néu chuyén buOn thánh cóng, hg phái trá
cá gdc lán lai má lai náy dOi khi len tói 40% cüa giá tri háng hoá vá táu.
Dan dan, các thuong gia nhan trá mOt sd tién dugc xác dinh truóc khi
táu len duóng dé yen tam ráng néu cháng may táu dám, ho sé khOng phái
gánh chiu các tĨn thát, má tón thát náy sé chuyén sang các ngán háng da nhan
tién cüa ho. Hgp dóng cüa mót dich vu nhu thé có ten lá don bao hiém vá don
bao hiém lau dói nhát con giü lai tói ngáy nay da dugc ca'p tai Cien (Itaüa)
nám 1347.
Sau bao hiém háng hái, da lán lugt ra dói nhung loai hinh bao hiém
khác. Nhu vay bao hiém ra dói lá dé dáp úng mót nhu cáu cu thé cüa con
nguói: dó lá dugc bao ve vé nguói vá tai san, yen tam sdng, lám viec, kinh
doanh .... Dan dan, bao hiém da tro thánh mót cOng cu khOng thé thiéu dugc
trong dói sdng kinh té cüa các qudc gia.
Có nhiéu ly do dé giái thich su can thiét cüa bao hiém, song tuu trung lai
có 3 yéu td quyét dinh su can thiét phái bao hiém. Dó lá:


1 - u tó tu nhien:

Lich sü lối ngi trc hét lá lich su da'u tranh vói thien nhien, giánh
giat cüa thien nhien tát cá nhúng gi can thiét cho su tón tai vá phát trien cüa
minh. Trong quá trinh dó con ngi khOng chí tac dóng den thien nhien, túng
buóc nhan thúc vá van dung các quy luat cúa thien nhien, chinh phuc vá cái
tao thien nhien, má dóng thói con nguói cüng luOn chiu su tac dOng cüa thien
nhien. Xa hOi khOng ngúng phát trien, con nguói ngáy cáng lám chü dugc
thien nhien nhiéu hon, song các hien tugng thien tai luón van dOng vá phát
trien háu nhu khOng theo mOt trinh tu hay chu ky. Chính vi thé, con nguói
khó có thé nghien cúu vá nhan thúc các hien tugng náy mOt cách dáy dü. Tinh
hinh dó dan tói su tac dóng cüa thien nhien dOi khi da tro thánh luc lugng con
ngi khOng thé kiém sốt nói, có súc manh tan phá vá huy hoai cüa cái,
thánh quá lao dóng do con nguói sáng tao ra. Vi vay dáu tranh vói thien
nhien, han che tac hai vá nhanh chóng khác phuc hau quá cüa thien tai luOn lá
nhiem vu cap bách cüa moi thói dai. Nhung tú cá nhan rieng lé, don dOc thi
khOng dü súc duong dáu vói thien nhien, khOng thé nhanh chóng khác phuc
hau quá cüa thien tai. Tren thuc té, tát cá các nuóc tren thé giói da di den mót
két luán: mudn khoi phuc lai mOt phán hoác toan bO nhúng tón that do thien
tai gay ra chi có thé duy nhát báng mOl bien pháp kinh té, dó lá tie'n hánh bao
hiém. Nghia lá nhiéu nguói cúng nhau góp tién lap ra mOt qul du tru chung dé
khi có thien tai vá tai nan bát ngó thi tú qui chung dó bu dáp kip thói cho
nhúng nguói bi nan do thien tai bát ngó gay ra. Tuy nhien qui du tru dó chí
phát huy hieu q cao nhát khi dó lá nguón du tru chung cüa toan bO nén kinh
té qudc dan.
2 - Yéu tó ky thuat:
Trong quá trinh dáu tranh vói thien nhien, dé tón tai vá phát trien, con
nguói tao ra nhúng luc lugng san xuát ngáy cáng to lón vá hien dai. Máy móc
vá ky thuat do con nguói sáng tao ra, mOt mat thúc dáy náng cao náng suát
lao dóng, tao ra cüa cái vat chát ngáy cáng dói dáo, nang cao dói sdng con
nguói, nhung mát khác cüng lá nguón gdc gay ra biét bao nhieu tai nan.
Nhúng tón thát do thien tai gay ra lá cuc ky to lón, nhung nhúng tón thát do

tai nan bát ngó gay ra trong quá trinh sü dung, van hánh các phuong tien máy
móc ky thuat do chính con nguói sáng tao ra, cúng khOng kém phán nghiem
trong.


Ngi ta da tính dugc ráng háng nám cú trung binh 2 ngáy lai có ít nhát
1 con táu trong tai tú 500 tan dáng ky tro len bi dám. Chi rieng thiet hai vé
táu, háng nám các cóng ty bao hiém da phái bĨi thuong tói
400 trieu do la My.
Nhúng thiet hai lón cúng xáy ra trong ngánh háng khOng dan dung,
duóng sát... Tuy vay, Oto van lá nguón gay nguy hiém lón nhát. Theo sd üeu
tính toan cüa My thi cú 1 ty km hánh khách
có 16 nguói che't trong van tai
Oto; 8,5 nguói chét trong van tai háng khOng; 1,2 nguói che't trong van tai
duóng sát.
Nhúng yéu td có tính chát ky thuat nói tren (gán lien chü yéu vói viéc su
dung phuong tien van tai co giói) da ánh huang lón tói su phát trien các loai
bao hiém con nguói, bao hiém xe hoi vá trách nhiem dan su chü xe. Hien nay,
ó da sd các nuóc tren thé giói. yéu td ky thuat tac dOng de'n su phát trien cüa
bao hiém con manh hon cá u td thien nhien.
3 - u tó xa hói:
Ngối hai yéu td nói tren (thien nhien vá ky thuat), mói truóng xa hói
cúng ánh huóng rát lón den su hinh thánh vá phát tnén cüa mOl sd loai bao
hiém.
Duói che do Tu bán chü nghia, bao hiém dugc thuc hien nham dé phóng
hau quá cüa 3 loai hien tugng: thien tai, ky thuat vá xa hói; trong dó các hien
tugng xa hOi giü mOt vai tro hét súc quan trong.
Vói mOt doi quan thát nghiep dOng dáo, vói nhúng cuóc khüng hống có
tính chu ky, nhiéu loai bao hiém khá dOc dáo có diéu kien phát trien a các
nuóc Tu bán chü nghia, truóc hét lá nhúng loai bao hiém lien quan truc tiép

den các hien tugng xa hói, nhu bao hiém tón thát do các loai toi pham (cuóp
cüa, giét nguói...) gay ra, bao hiém nhúng tón thát phát sinh do thi giá chúng
khốn thay dói... bao hiém nhúng tón thát do các cuOc xung dot chính tri vá
xa hoi gay nen (bao hiém dinh cOng, bái cOng...) bao hiém thát nghiep vá các
loai bao hiém khác.
Dac biet, ngáy nay khi xa hOi ngáy cáng phát trien, tién bO, van minh thi
cáng có nhiéu loai hinh bao hiém xuát hien, vi du bao hiém dOi chan, bao
hiém gigng hát...
Tú su phan tích tren day có thé rút ra két luán: có 3 yéu td quyét dinh su
phát sinh vá phát trien cüa bao hiém. Ne'u yéu td thien nhien quyét dinh su ra


dói cüa bao hiém thi yéu td ky thuat vá ye'u td mOi truóng xa hOi lai quyét
dinh su phát trien manh me cüa bao hiém.
Nói den bao hiém khOng thé khOng dé cap den qui bao hiém (qui du trú)
bói vi bao hiém dugc tién hánh lá nham lap ra qui bao hiém dé bói thuóng
nhúng thiet hai do thien tai vá tai nan bát ngó gay ra. Viec thánh lap qui du
trú báng tién vá hien vat lá diéu kien quan trong vá can thiét ddi vói viec thuc
hien tdt các chuong trinh phát trien kinh té - xa hoi, nang cao tinh ón dinh, su
chác chán vá hieu quá cüa quá trinh tai san xuát trong tát cá các linh vuc cüa
nén kinh té qudc dan.
Qui du trú có thé chía thánh 2 loai nhu sau:
• Qui du trú chién Iugc:
Day lá qui du trú lón cüa Nhá nuóc báng tién, vat tu. Nó dugc thánh lap
mOt cách tap trung nham muc dich dám bao vá khuyén khích su phát trien cüa
toan bo nén kinh té qudc dan mót cách can ddi, có hieu quá vá dám bao cho
nén kinh té có dü khá nang chóng lai các tón thát lón. Qui náy dugc lap báng
nguón vdn cüa nhá nuóc. Các qui náy thuóng dugc sü dung dé bú dáp nhúng
tón thát do thien tai, dich hoa vá các tai nan khác gay ra vói qui mO lón cho
nén kinh té qudc dan, cho san xuát vá dói sdng.

• Qui dám bao:
Day lá qui du trú báng tién vá hien vat dugc thánh lap mOt cách tap
trung hoac phan tan nham bú dáp các tón thát vá thiet hai trong túng linh vuc
kinh té qudc dan rieng biet, tirng nhá máy xí nghiep, túng tĨ chúc kinh té. Có
2 phuong pháp lap qui dám bao:
- Phuong pháp "tu dám bao": Phuong pháp lap quT dám bao xuát hien
sóm nhát lá phuong pháp tu dám bao, nghia lá túng cá nhan, don vi kinh té
hoac tó chúc xa hói tu lap ra qui du trú rieng cüa mmh bang cách dé dánh
tién, güi tién tiét kiem, du trú vat tu, háng hoá, luong thuc thuc phám ... dé sü
dung khi có các nhu cáu dOt xuát, khi gap thien tai, tai nan bát ngó. Loai qui
dám bao phan tan náy giúp ich khá nhiéu cho viec dé phóng vá khác phuc
nhanh chóng hau quá cüa thien tai vá tai nan bát ngó. Song loai quT náy
thuóng có qui mO nhó, vi vay khOng cho phép khác phuc các tón thát lón.
Hon núa nó chí dóng khung trong pham vi mót cá nhan, don vi nen khóng co
dOng vá khOng dáp úng dugc nhu cáu dám bao. Só tién trich lap qui du trú
náy lá sd tién nám "chét" mOt chó, khOng thé dem dáu tu kinh doanh dugc vá
có khi chua kip tích luy dü sd tién can thiét thi tón thát da xáy ra, vá lai


khOng phái cá nhan, don vi nao cüng có khá náng tai chính dé dánh dugc
nhúng sd tién lón. Vi vay phuong pháp náy lá it hieu quá.
- Phuong pháp "bao hiém"; Qui dám bao lap báng phuong pháp náy goi lá
qui bao hiém. Qui bao hiém chi dugc thánh lap duói hinh thúc tién te tú su dóng
góp cüa tap thé nhúng nguói tham gia bao hiém. PChác vói các qui dám bao khác
ó chó nó dugc thánh lap khOng phái dé thoá man nhúng nhu cáu chung cüa xa
hoi má lá dé dáp úng nhúng nhu cáu da xác dinh trc. Dó lá nhúng nhu cáu tai
chính phát sinh khi có thien tai vá tai nan bát ngó do các rüi ro dugc bao hiém
gay ra. Vi vay viec sü dung qui bao hiém gán lien vói viec xáy ra su cd gay tdn
thát dugc bao hiém.
Tát cá các san phám bao hiém déu nham muc dích cung cap su bao ve

ddi vói mót sd hau quá kinh té phát sinh tú các tón thát. Bai vay bao hiém dáp
úng nhu cáu cüa moi nguói can tói su an toan. Các cOng ty bao hiém khOng
ngúng thiét ké, süa ddi vá hoán thien các san phám bao hiém cüa minh nhám
dáp úng nhu cáu náy. Hgp dóng bao hiém lá mOt hgp dóng có giá tri pháp ly,
theo dó cóng ty bao hiém thố thuan trá mOt khốn tién cho nguói dugc bao
hiém khi xáy ra nhúng tón thát thuóc pham vi bao hiém cüa hgp dóng vói
diéu kien cóng ty bao hiém da nhan dugc mót khốn tién tú ngi duoc bao
hiém ggi lá phí bao hiém. Báng cách náy, rüi ro hay nói cách khác lá xác suát
xáy ra tdn thát kinh té dugc chuyén tú nguói dugc bao hiém sang cOng ty bao
hiém. Tát cá các san phám bao hiém déu dugc thiét ké theo các nguyen tac ca
bán áp dung cho khái niem tón thát kinh té. Dé mOt tón thát có thé xáy ra
dugc cóng ty bao hiém cháp nhan bao hiém thi tón thát dó phái có nhúng tính
chát sau:
+ Tón thát phái xáy ra mót cách ngáu nhien.
+ Tón thát phái xác dinh dugc.
+

Múc do tón thát lá dáng ké.

+ Ty le tdn thát phái du dốn dugc.
+ Tón thát khOng phái lá thám hoa do'ivói cOng ly bao hiém.
Các tinh chát tren két hgp vói nguyen ly xác suát thdng ke vá luat sd
dOng da tao nen co só chung cho hoat dOng kinh doanh bao hiém má dua váo
dó các nuóc phát trien ngánh bao hiém cüa minh. Tuy nhien, mói nuóc lai có
cách xay dung he thdng bao hiém khác nhau tuy thuóc váo tinh hinh cu thé
cüa nuóc dó.

8

Vay bao hiém lá gi?
Có nhiéu dinh nghia vé bao hiém:
Bao hiém thuc chát lá mOt phuong pháp lap qui du trú báng tién do
nhúng nguói cúng có mOt khá náng gap mOl loai rüi ro tón thát nao dáy dóng
góp tao nen dé tú qui du trú dó bú dáp cho nguói tham gia lap qui nhúng tón
thát do thien tai hoac tai nan bát ngó gay ra cho hp.
Hay theo dinh nghia cüa tién si kinh té E. V. COlOnin thi: bao hiém lá
phuong pháp chía nhó tón thát cüa mót ngi hay mót sd ít ngi cho nhiéu
nguói cúng có khá náng gáp nhúng tón thát nhu vay, báng cách thu cüa hg
mOt sd tién nao dáy tuy theo múc do rüi ro má hp có thé gáp dé lap ra mOt qui
chung vá khi có thien tai, tai nan bát ngó thi tú qui chung dó bói thuóng cho
hg nhúng tón thát má hp phái chiu.
Sau day lá dinh nghia mang tính khái quát vá dúng vói các loai hinh bao
hiém. "Bao hiém lá mót pham trú giá tri, bao góm các mdi quan he tai chính tién te dé dáp úng các nhu cáu dám bao cüa xa hói vá lá mót bien pháp thánh
lap qui du trú tai chính moi cách tap thé dua tren qui luat sd lón vá dugc phán
phdi mOt cách rieng lé dé bú dáp các thiet hai do các rüi ro bát ngó gay ra".
Trong nén kinh té thi truóng thi sir dám bao cüa bao hiém dugc xem nhu
lá mOt thú háng hố. Nó vúa có giá tri vá giá tri sü dung, dóng thói vúa có
cung vá cáu.
Song san phám bao hiém khóng phái lá mOt loai vat phám, má lá mOt
loai dich vu. Han núa dich vu náy lai khá dác biet, khác vói nhiéu loai dich
vu khác. Sau khi trá tién dé mua dich vu bao hiém, nguói mua van chua nhan
dugc ngay su phuc vu nhu các dich vii "tién trao chao múc" khác má chí mói
nhan dugc tám giáy chúng nhan bao hiém dé sé dugc bao hiém mOt khi khóng
may xáy ra su cd bao hiém. Giá cá dich vu bao hiém (phí bao hiém) dugc aii
dinh tren co só xác st rüi ro, nen trong thiic té da sd nguói mua bao hiém sé
khOng dugc phuc vu, hay dúng hon chi dugc phuc vu theo xác st nói tren
má thOi. Ngối ra, háu nhu khóng có nguói mua nao mong mudn dugc phuc
vu cá, bai vi khOng ai mudn ddi mát vói rüi ro. Dó cüng lá nét dac trung cüa
dich vu bao hiém.

9


san pham bao hiém dáp úng nhu cáu an toan cho nguói dugc bao hiém.
Vay giá tri vá giá tri su dung cüa nó lá gi? Giá phí bao hiém chính lá biéu
hien cüa giá tri san phám bao hiém, lá sd tién phi bao hiém tuong úng vói
mOt qui tac bao hiém cu thé do cOng ty bao hiém ban hánh vá bán ra. Giá phí
bao hiém lá su ddi thoai truc tie'p giúa san phám bao hiém vói khách háng.
Vay mót san phám bao hiém cu thé phái dugc cáu thánhür mOt qui lác bao
hiém cu thé. Nhung rieng qui tac bao hiém chua dü dé ggi lá "san phám bao
hiém", bói vi bán thán nhúng trang giáy qui tac bao hiém dó khóng thé thố
man dugc nhu cáu an toan cho nguói mua nó. Nhu cáu náy dugc thố man
nhó giá tri sü dung cüa san phám bao hiém. Vay giá tri sü dung cüa san phám
bao hiém chính lá hieu q cüa cOng lác dé phóng han che rüi ro, tón thát vá
két quá cüa viec xü ly su cd bao hiém (do cóng ty bao hiém tién hánh cá
truóc vá sau khi xáy ra su cd bao hiém). Vói nhúng ly do dó, cudi cúng,
chúng ta có thé nói san phám bao hiém lá mót thú háng hố có giá tri vá giá
tri sü dung, hay nói cách khác san phám bao hiém bao góm :
- Qui tac bao hiém.
- Cóng tac dé phóng han che rüi ro lón thát.
- Viec xü ly su cd bao hiém.

Theo cách mO tá tren, ta tháy giá tri vá giá tri sü dung cüa san phám bao
hiém khOng dugc biéu hien thdng nhát tren cúng mót khóng gian vá thói gian
tón tai cüa nó. Day cüng chính lá tính dác thú cúa san phám bao hiém.
Sé khóng dáy dü néu trong phán náy khOng dé cap tói sii khác biet giúa
bao hiém xa hOi vá bao hiém thucmg mai. Khái niem xa hói vá thuong mai
phán nao da nói len dugc su khác biet giúa hai pham trú náy, mác dú chúng
có mOt muc dích chung lá ón dinh vá nang cao cuóc sdng cho nhan dan. Su

khác biet giúa bao hiém xa hói vá bao hiém thuong mai có thé dugc hiéu nhu
sau:

10


Bao hiém thuong mai

Bao hiém xa hOi

Nguón thánh lap qui
- Dóng góp cüa nguói dugc bao
hiém
- Dóng góp cüa co quan, doanh
nghiep
- Trg cap cüa ngan sách nhá nuóc
vá tién úng hO cüa các tó chúc
qudc té

- Dóng góp cüa nguói tham gia bao
hiém

Phuong pháp tién hánh
- Tu nguyen lá chü u (chi có mOt
sd ít loai hinh bát buOc)

- Bát buóc

Phuong pháp hach toan
Kinh doanh thu lai

- Bao cap thu bú chi

Ddi tugng dugc bao hiém
- Con nguói

Con nguói
Tai san
Trách nhiem
Co che hoat dóng

- Tap trung - DOc quyén

Canh tranh theo co che thi truóng.

1.1,2, Chúc náng cúa bao hiém
Nhin chung, bao hiém trong nén kinh té thi truóng thuc hien các chúc
náng co bán sau:
Thú nhat: Chúc náng bói thuáng rüi ro
Day lá chúc náng co bán cüa bao hiém. Chúc náng náy dugc quyét dinh
bói su tham gia cüa nguói dugc bao hiém trong viec xay dung, hinh thánh qui
bao hiém. Két quá bói thuóng dua tren co só múc do thiet hai vá múc dO dám
bao cüa cOng ty bao hiém ddi vói nguói dugc bao hiém. Quan he bói thuóng

11


(phan phdi) cüa bao hiém thuc chát lá phan phdi lai thu nhap qudc dan vá
mang dác diém sau: Vúa mang tính chát bói hốn vúa khOng mang tinh chát
bói hốn cho ngi tham gia bao hiém. Mang tinh chát bói hốn thé hien: có

dóng góp xay dung qui thi sé dugc tham gia phan phdi qui khi có thiei hai do
rüi ro dugc bao hiém gay ra. Khóng mang tinh chát bói hốn thé hien : ddi
vói các don vi vá cá nhan mac dú có tham gia xay dung qui, nhung khóng có
thiet hai xáy ra thi khOng dugc bói thuóng. Mát khac viec phan phdi cüa bao
hiém khOng phái lá dóng déu (khác vói chúc náng phan phdi cüa tai chính),
moi ngi dugc qun tham gia phan phdi qui sé dugc huóng nhúng sd tién
khác nhau tuy thc váo múc dó lón thát vá chi phí dóng góp xay dung qui.
Nhu vay, qui bao hiém dugc sü dung dé bói thng cho sd ít ngi tham
gia bao hiém khóng may gáp phái thien tai, tai bien bát ngó, gay thiet hai den
q trinh san xt hốc dói sdng con ngi.
Chính nhó chúc náng náy má bao hiém da có nhúng ich Igi cii thé ddi
vói con nguói: viec ban biél ráng trong truóng hgp rüi ro, cóng ty bao hiém sé
thay ban gánh vác hau quá khién ban yen tam hon. Con cOng ty bao hiém có
trách nhiem bói thuóng thiet hai nen hp rát quan tam den viec kiém sốt rüi
ro, nhám lám chúng ít xáy ra hon vá múc dO thiet hai cüng ít hon. Báng
nhúng bien pháp van dóng, giái thich cho nguói tham gia bao hiém, thiét lap
các bien pháp an toan, cOng ty bao hiém da góp phán tích cuc váoviec gíám
các thiet hai kinh te' cüa mOt tdn thát vá tao nen thé ón dinh kinh té cho xa
hói.
«

Thú hai: Chúc náng quán ly tai san
Chúc náng náy dugc biéu hien ró nét qua nghiep vu bao hiém háng hố
xt nhap kháu. Ben canh hái quan vá các co quan chuyén mOn khác, qua các
hgp dóng bao hiém^các doanh nghiep bao hiém có thé giám sát các ddi tugng
lá háng hố xuát nhap kháu có ihuOc quyén só húu cüa nguói dugc bao hiém
khOng, nguói dugc bao hiém có dugc phép xt nhap kháu loai háng hố dó
khOng... Mal khác, thOng qua hoat dóng bao hiém có ihé xem xét, kiém tra
doi tugng bao hiém lá háng cüa tu nhan tú nc ngối güi vé vá viec van
chun tú trong nc di có hgp pháp khOng, néu thuóc các tai san do nhá

nuóc quán ly thi sé thOng bao cho hái quan dé có bien pháp ngán chan kip
thói... Nhu vay thOng qua chúc náng náy bao hiém có tac dung tích cuc trong
viec bao tón vá giú gin tai san chung cüa qudc gia.

12


Thú ba: Chúc náng trung gian tai chính
Day lá chúc náng chun dĨi các khốn lien tiét kiem thánh các khốn
dáu tu báng cách thu phí cüa ngi dugc bao hiém vá dáu tu các khoán du trú
nghiep vu hoác cung cap vdn cho nhúng tÓ chúc di vay. Viec bao hiém lám
chúc náng trung gian tai chính có nhiéu diém Igi, dó lá vdn dugc huy dóng tú
trong nuóc do dó khOng lám ánh huóng tói can can thanh toan, diéu náy rát
quan trpng ddi vói các nuóc mác ng cao.
Thú tu : Chúc náng tích luy vá tiét kiem chi cho ngán sách nhá nuác
Két quá cüa hoat dóng bao hiém mót phán cüng dugc dánh giá dua váo
sd chenh lech giúa thu vá chi. Só chenh lech náy dugc xem nhu "lai" do két
quá hoat dOng mang lai vá dugc nóp váo ngan sách nhá nuóc theo ty le qui
dinh, góp phán táng tích luy cho nhá nuóc. Song lai bao hiém khOng phái lá
nguón duy nhát góp phán táng tích luy ngan sách nhá nc. Phán có y nghia
hon lá sd vdn bao hiém (dugc tap trung duói hinh thúc bán các san phám bao
hiém) khi chua sü dung de'n dugc ngan háng sü dung dáu tu cho các hoat
dóng khác nham táng cuóng phát trien nén kinh té.
Tac dung táng tích luy cüa bao hiém con thé hien a chó : bang các
nghiep vu bao hiém tránh dugc tinh trang ú dpng, láng phí vdn o các don vi
vá cá nhan tham gia bao hiém. Giá thie't khóng có nghiep vu bao hiém, các
don vi phái du trú mOt sd vat tu, tién vdn nhát dinh phóng khi có tai bien bát
ngó xáy ra, má lugng du trú dó các don vi khOng bie't có sü dung den hay
khOng, sü dung váo lúe nao, múc dO lón hay nhó... Ró ráng viec du trú dó lá
khOng tránh khói tinh trang ú dpng vá láng phí vdn.

Ngối viec táng tích luy ra, hoat dóng bao hiém con có lác dung táng thu
vá giám chi ngoai te cho nhá nuóc. That vay, giá sü néu nhá nuóc chua lám
cOng lác bao hiém van chuyén duóng bien, thi lúe dó buóc chü táu, chü háng
phái tham gia bao hiém cüa các cOng ty bao hiém nc ngối. Vá nhu váy hp
phái nóp phí bao hiém báng ngoai te vá duong nhien nhá nuóc sé mát di mOt
lugng ngoai te mói nám. Nhung khi nhá nuóc la da có tó chúc bao hiém, cOng
ty bao hiém khóng chí nhan bao hiém cho các ddi tugng trong nuóc má con
nhan bao hiém cho các ddi tugng lá ngi nc ngối. Khi dó nhá nc sé
khóng bi mát di mOt khốn ngoai te nhu tren má con thu dugc nguón ngoai te
do ngi nc ngối dóng góp di dang phí bao hiém.

13


Tuy vay, dé thuc hien tdt các chúc náng tren, khi tien hánh bát ky
nghiep vu bao hiém nao déu phái qn triet nhúng nguyen tac co bán di
day:
• Ngun tac 1 : Chí bao hiém nhúng gi có tính chát thien tai, tai nan
bát ngó khOng luong truóc dugc vé khóng gian, thói gian vá múc do.
Nghia lá chi bao hiém rüi ro, khóng bao hiém nhúng cái gi chác chán
sé xáy ra hoác da xáy ra. Rüi ro nhan bao hiém truóc hét phái lá rüi ro
nguói dugc bao hiém khOng thé cd y gay ra. Bao hiém dugc thuc hien
chính lá nhám ddi phó vói nhúng rüi ro ngối y mudn cüa con ngi,
con ngi khóng thé khdng che dugc hốc chi khóng che dugc phán
nao. Bao hiém khOng thé nhan bao hiém nhúng rüi ro thuóc pham trú
hánh vi cüa ngi dugc bao hiém.
• Ngun tac 2: Bao hiém khOng dugc bien thánh phuong tien dé nguói
tham gia bao hiém truc Igi, lám giáu mót cách bát chính. Nghia lá:
- Khi mót hgp dóng bao hiém dugc ky két, nguói tham gia bao hiém
phái có mOt quan he hgp pháp nao dó vói ddi tugng dugc bao hiém.

Cháng han mOt nguói khóng có Oto (hay khOng có mót quan he
pháp ly nao khác ddi vói Oto) thi khóng thé ky két hgp dóng bao
hiém Oto cüa nguói khác dé khi nó bi tón thát sé dugc bói thuóng.
- Nguói tham gia bao hiém khóng thé dugc bói thuóng nhiéu hon
quyén Igi bao hiém má hg có. Hay nguói tham gia bao hiém khóng
dugc kie'm lói qua con duóng bao hiém, nhiéu nhát nguói dugc bao
hiém cúng chí có thé dugc bói thng dáy dü chú khOng thé nhiéu
hon múc dáy dü.
• Nguyén tac 3 : Quyén Igi phái tuong xúng vói nghia vu hay ngugc
lai, nghia vu phái tuong xúng vói quyén Igi. Diéu dó thé hien o chó
phi bao hiém phái tuong xúng vói rüi ro bao hié'm. Rüi ro cáng cao
(thé hien ó tan sd tón thát vá múc dO tón thát) thi phí bao hiém cáng
cao vá ngugc lai.

Phí bao hiém phái dáp úng các yeu cáu idi thiéu sau day:
- Dü dé bói thuóng tón thát thuóc trách nhiem bao hiém vá trang trái
các chi phí can thiét nhu chi quán ly, chi phi giao dich...

14


- Bao dám lai hgp ly.
- Có khá náng canh tranh.
Mudn dáp úng dugc các yeu cáu nói tren, khOng thé tính phi mOt cách
tuy tien má phái dua tren co so sd üeu thdng ke tón thát cüa nhiéu nám truóc
vá tú dó suy ra khá náng tdn thát trong nhúng nám sau, dóng thói can áp dung
ly thuyét xác suát má mót trong nhúng quy lác co bán cüa nó lá quy luat sd
lón.
• Ngun tac 4 : Bao hiém khóng có nghia lá trút hét trách nhiem cho
nguói bao hiém. Diéu dó khOng có nghia lá khi da ky hgp dóng bao

hiém rói thi nguói tham gia bao hiém khóng can quan tam den viec
bao ve chu dáo ddi tugng bao hiém vói ly do moi tdn thát da có nguói
bao hiém bói thuóng. Trái lai, nguói tham gia bao hiém phái áp dung
moi bien pháp bao ve tai san dé tdn thát khOng xáy ra. Chí sau khi da
hét súc cd gáng áp dung nhúng bien pháp can thiét vá hgp ly má tón
thát van xáy ra thi bao hiém mói bói thuóng. Néu nguói tham gia bao
hiém vi pham nguyen lác náy, nguói bao hiém có quyén tú chdi bói
thuong toan bO hay mOt phán tdn thát.

1.2. Thi truóng bao hiém
7.2.7. Khái niem thi truáng bao hiém
Viec nghien cúu thi truóng bao hiém lá mót viec lám có tám quan trong
lón ddi vói viéc xay dung vá phát trien ngánh bao hiém. Nhiem vu cüa viec
nghien cúu náy lá tim hiéu các quy luat cüa thi truóng, các yéu td ánh huang
tói thi truóng vá chiéu huóng phái trien cüa nó dé dé ra các bien pháp vá
chính sách phú hgp nhám dáp úng tdt các nhu cáu cüa thi truóng vá thuc hien
mOt cách có hieu quá các chúc náng cüa bao hiém.
Dé hiéu ró bán chát cüa thi truóng bao hiém, truóc hét phái xem xét bán
chát, khái niem thi truóng nói chung. Di góc do kinh té chính tri hpc thi
thi trng lá mót giai doan cüa quá trinh luu thOng háng hố. Nó bao trúm len
loan bo nén kinh té qudc dan vá lá cáu ndi giúa các nén kinh té cüa các nc
vói nhau. Trong lác phám Phe phán chính tri - kinh té cüa Chü nghia Tu bán,
Mác dinh nghia thi truóng la mOt hoat cánh cüa quá trinh trao dói má trong
dó có hai quá trinh ddi ngugc nhau, nhung lai bó sung cho nhau dién ra: su

15


chuyén thé cüa háng hoá thánh tién te vá sur chun thé cüa tién te thánh háng
hố. Ĩ day tién vá háng biéu hien hai thái cuc cüa thi truóng: mOt mát lá cung

vá mOl mát lá cáu. Mdi quan he náy khOng chi dúng lai o quan he giúa các
vat thé má nó dugc xa hói hố thánh quan he xa hói. Xuát phát tú quan diém
dó vá cüng gidng nhu thi trng háng hố, thi trng bao hiém biéu thi mOt
dia diém vá mOt hoat cánh má a dó mát cung vá mat cáu vé bao hiém dugc
xác dinh. Song diém khác nhau co bán giúa thi truóng bao hiém vá thi trng
háng hố lá ó chó thi trng bao hiém trao áói loai háng hố vO hinh, khóng
nhin tháy dugc, dó lá dich vii bao hiém. Tú dó khái niem thi truóng bao hiém
dugc hiéu vói hai hinh thái sau:
a/ Ddi vói mót nuóc vá tóng quát hon núa lá ddi vói mót vúng lánh thó
nhát dinh, vi du nhu thi truóng bao hiém My, thi truóng bao hiém Anh... hốc
thi trng bao hiém chau Áu, DOng Nam A, nOi dung thi truóng bao hiém bao
góm mal cung cüa tát cá các cóng ty bao hiém vá tai bao hiém hoat dóng tai
dó (ké cá cóng ty nói dia vá cOng ty nc ngối) vá tóng thé mal cáu cüa bao
hiém vá tai bao hiém trong lánh thó dó.
b/ Ddi vói mOt dia diém nhát dinh: vi du thi trng Ln DOn, thi
trng Singapre... Ĩ day khái niem thi truóng mang y nghia qudc té sau sác.
Nó lá trung tam giao dich cüa hoat dóng kinh doanh bao hiém vá tai bao hiém
cüa các chau luc, lá noi hói tu cung - cáu qudc té vé hoat dóng bao hiém.
Nhung day mói chí lá mát ky thuat cüa thi truóng bao hiém. Néu nhin
sau hon, thi truóng bao hiém con lá noi thé hien các mdi quan he giúa các
thánh vien tham gia thi truóng, dugc pháp ly hoá trong các diéu khoán cüa
Luat bao hiém, diéu kien bao hiém vá trong hgp dóng bao hiém. Day chính lá
mát xa hói cüa thi trng bao hiém.

7.2.2.

Các thánh vien tham gia thi truáng bao hiém

Tren thi truóng bao hiém có nhiéu thánh vien tham gia hoat dóng: nguói
tham gia bao hiém, cOng ty bao hiém gdc, cóng ty tai bao hiém, mói giói bao

hiém vá các dai ly.
al Nguái tham gia bao hiém: Bao góm tát cá các cá nhan, don vi kinh
té, tó chúc xa hói, co quan nhá nuóc. Hp lá nhúng nguói mua vá lám phát
sinh mát cáu cüa thi truóng bao hiém. Nhu cáu cüa ho rát da dang, phong phú
vá lien quan den tát cá các loai hinh bao hiém.

16


bl Các cóng ty bao hiém góc vá tai bao hiém:
Các cOng ty bao hiém gdc vá tai bao hiém lá các doanh nghiep chao bán
dich vu bao hiém vá tai bao hiém. Hp thé hien mát cung cüa thi truóng bao
hiém vá tai bao hiém. Các cóng ty bao hiém gdc vá tai bao hiém dugc tÓ chúc
theo nhiéu hinh thúc khác nhau nhu doanh nghiep nhá nuóc, cóng ty cÓ phán,
cOng ty trách nhiem húu han, hOi bao hiém tuong hó vá mOt sd tó chúc bao
hiém dác biet nhu tap doán bao hiém Lloyd's (The Corporation of Lloyd's) vá
các Hói bao hiém trách nhiem chü táu P vá I Club (The Protection &
Indemnity Club). Theo sd lieu thdng ke, hien nay tren thé giói có khống hon
12.000 cOng ty bao hiém vá tai bao hiém hoat dóng.
el Mói giái vá dqi ly bao hiém
Dé thi truóng bao hiém hoat dOng có hieu quá, lao diéu kien cho nguói
mua tiép xúc nhanh chóng vói nguói bán, cung dáp úng dugc cáu, các tó chúc
mói giói vá dai ly bao hiém da dugc hmh thánh vá phát trien. MOi giói vá dai
ly bao hiém lá nhúng nguói trung gian vá lá cáu ndi giúa các cOng ty bao
hiém gdc, cOng ty tai bao hiém vá nguói tham gia bao hiém. MOi giói bao
hiém thng dugc tĨ chúc di dang cOng ty, con dai ly bao hiém thi háu hét
lá các cá nhan rieng lé. Su khác biet giúa mói giói bao hiém vá dai ly bao
hiém lá o chó: mói giói bao hiém dúng vé quyén Igi cüa nguói tham gia bao
hiém, nám bát các yeu cáu cüa hp dé lira chpn cóng ty bao hiém gdc thu xép
hgp dóng bao hiém cho phú hgp; con dai ly bao hiém lá do các cOng ty bao

hiém tu tó chúc vá hp có nghia vu bán san phám bao hiém cüa cóng ty bao
hiém gdc dó.
Thi truóng bao hiém lá mOt tóng thé cüa nhiéu mdi quan he bao hiém vá
lái chính. Các mdi quan he náy phu thuOc váo diéu kien, phuong thúc hoat
dóng, trinh dó phát trien vá các quy dinh pháp luat cüa nén kinh té. Mdi quan
he cüa thi trng bao hiém dugc thé hien:
• Mói quan hé giúa cóng ty bao hiém góc vá ngucri tham gia bao hiém:
Mdi quan he náy dugc thiét lap dua tren viec dáp úng nhu cáu bao
hiém cüa nguói tham gia bao hiém. Dé ón dinh san xuát kinh doanh
vá dói sdng, mói cá nhan, tó chúc kinh té vá xa hOi déu có nhu cáu
tham gia bao hiém. Qua dó chuyén các rüi ro có thé gay thiet hai sang
các doanh nghiep bao hiém. Mdi quan he náy lá mói quan he giúa
nguói mua bao hiém vá nguói bán bao hiém tren co so hgp dóng. Quy
luat cung - cáu sé quyét dinh mdi quan he náy, nhung dóng thói quy

íi7^

'W
t-!r::^-iM.!it


luat canh tranh lai lá yéu td co bán ánh hng de'n nó vá dugc xác
dinh ihOng qua hai phía:
-

Phía các doanh nghiep bao hiém gdc (nguói bán):
4- Viec lúa chgn rüi ro dé nhan bao hiém;
+ Viec quy dinh các diéu khốn cüa hgp dóng bao hiém;
+ Viec thu húl khách háng dé mo róng kinh doanh;
+ Tdi da hố Igi nhuan.

-

Phía ngi tham gia bao hiém (ngi mua):
+ Xác dinh nhu cáu, lúa chgn rüi ro dé bao hiém;
+ Lúa chgn doanh nghiep bao hiém;
+ Tdi da hoá su bao hO cüa hgp dóng bao hiém nhung phái vói
múc chi phí hgp ly.

• Mói quan he giúa các doanh nghiep góc vá các doanh nghiep tai bao
hiém: Quan he náy dugc xay dung tren su can ihiét cüa hoat dOng tai
bao hiém. Dé Ón dinh kinh doanh, các doanh nghiep gdc phái ky hgp
dóng tai bao hiém vá chuyén mOt phán phí da thu dugc cho các doanh
nghiep tai bao hiém. Qua dó các doanh nghiep tai bao hiém sé gánh
chiu mOt phán trách nhiem cüa các tdn thát cho các doanh nghiep bao
hiém gdc. Day cüng lá mdi quan he hgp dóng giúa ngi bán vá
ngi mua.
• Mói quan he giúa các doanh nghiep bao hiém góc vái nhau vá giúa
các doanh nghiep tai bao hiém vái nhau: Tren thi trng khóng phái
chí có mót doanh nghiep bao hiém gdc hốc mót doanh nghiep tai bao
hiém hoat dóng, má có rát nhiéu doanh nghiep cúng hoat dOng. Giúa
hp xuát hien nhiéu mdi quan he, khi hgp tac, lúe canh tranh dé nhám
muc dích thu dugc nhiéu Igi nhuan nhát. Quy luat "Cá lón nudt cá bé"
thé hien ró nét trong mdi quan he náy.
Có thé biéu dién co cáu vá các mdi quan he cüa thi truóng bao hiém
báng so dó sau :

18

£ iéu kién bao hiém

Oiéu kién tai bao hiém
T

NgutJi tham gia bao
hiém

Doanh nghiep bao
hiém góc

Doanh nghiep tai
bao hiém
•

Doanh nghiep tai
bao hiém

- Cá nhán

Canh tranh

Canh tran h

Mói giói

Doanh nghiep bao
hiém góc

Mói giói

Oai ly

- Don vi kinh té

>
Canh tran

Canh tranh

h

Doanh nghiep lái
bao hiém

- To chúc nhá nuóc vá
xa hói

Doanh nghiep bao
hiém góc

1

Nhu cáLU tai bao hém

N hu cáu bao hiém

Lá mOt he thdng hốn chính vá phúc tap, thi trng bao hiém có thé
phan chía theo nhiéu góc dO khác nhau. Chang han nhu:
-

Theo góc dó dia ly, có:
+ Thi truóng bao hiém Anh, My, Viet Nam...
+ Thi truóng bao hiém Luán DOn, Singapore...
4- Thi truóng bao hiém Táy Áu, Dóng Nam A...

-

Theo góc do nghiep vu, có:
+ Thi truóng bao hiém táu bien
+ Thi trng bao hiém háng hố van chun
+ Thi truóng bao hiém nhan ihp

19


Mác dú vay trong khi nghien cúu vá phan tích thi truóng bao hiém can
phái luu y ráng các loai thi truóng tren déu Lien quan mat thiét vói nhau vá
ánh huóng lán nhau. Diéu náy xuát phát tú linh qudc té vá tinh bao quát cüa
thi truóng bao hiém. Viec phan chía thi trng bao hiém theo nhiéu góc dO lá
chi nhám muc dích phan tích sau them vá dánh giá chi tiét cüa túng thi
truóng.

1.3-

Vai tro cúa Nhá nuóc ddi vói hoat dong kinh doanh bao hiém

Nén kinh té thi trng lá nén kinh té háng hố góm nhiéu thánh phán
tham gia, trong dó quy luat giá tri lá truc xoay dé diéu chinh mpi hoat dóng
vá các mdi quan he cüa các thánh phán. Mác dü mang tinh tu do, nhung trong
các giai doan phát trien, Nhá nuóc van có nhúng vai tro nhát dinh ddi vói

viec diéu tiét nén kinh té thi truóng. Ddi vói hoat dOng kinh doanh bao hiém
cüng vay, Nhá nuóc o tát cá các nuóc da xay dung nhúng he thdng khác nhau
nhám quán ly vá giám sát các hoat dóng cüa các doanh nghiep bao hiém.
Mác dú su dám bao bao hiém cüa các doanh nghiep bao hiém lá mót thú
háng hố, nhung lá thú háng hố dác biet. Nó khóng gidng nhu các loai háng
hố thOng thng khác lá biéu hien duói dang vat thé, có thé so dugc, nhin
tháy dugc hoác dich vu truc tiép vá khi quá trinh trao ddi háng hoá dién ra thi
"tién trao chao múc". Má ngugc lai, "háng hố bao hiém" chi lá mót lói húa
cháp nhan bói thuóng cüa doanh nghiep bao hiém cho nguói tham gia bao
hiém, néu xáy ra rüi ro sé dugc bao hiém theo nhúng diéu kien da thoá thuan
truóc trong hgp dóng. Dác thú náy cüa hoat dOng bao hiém cáng lám táng
them vai tro cüa Nhá nuóc trong viec quán ly vá giám sát nhám bao ve quyén
Igi cho nguói dugc bao hiém.
Mát khác, theo dá phát trien cüa nén kinh té thi truóng, các nuóc déu có
xu huóng thiét lap co che thi truóng mo có su diéu tiét cüa nhá nuóc. Thi
truóng bao hiém cüng khOng nám ngối xu hng chung dó. Qua phan tích
thi truóng bao hiém mó nguói ta dá rút ra các dac diém sau:
-

Vé uu diém :
+ Lám Igi cho nguói tieu dúng.
+ Dat dugc tính canh tranh trong cc dua toan cáu.
+ Lám cho cóng nghe vá do tinh té trong bao hiém dat su tien tién.

20


4- Dé cao sil sáng tao vá dói mói.
+ Cung cap mOt thái dO thuong lugng quóc té trong dám phán
thuong mai.

Ben canh nhúng im diém tren, su tón tai cüa thi truóng bao hiém mó kéo
theo nhúng han che hay lá nhúng khuyét lat sau :
+ Tren thi truóng, tac dOng diéu khién cüa "bán tay vo hinh" mang
tính chát tu phát, mú quáng, vi khó có thé biet truóc dugc lugng cung vá cáu
cüa xá hói. CuOc chay dua cüa túng don vi rieng lé sé khóng tiép can den xu
thé bien dOng chung cüa thi truóng, dan de'n có loai san phám bao hiém khó
thu húl dugc khách háng, trong khi xá hOi lai thiéu nhúng san phám can ihiéi
khác. Mal khác, do chay theo Igi nhuan thuán tuy, má nhiéu linh vuc quan
trpng nhung dem lai ít Igi nhuan thi bi bó ngó, chua dugc khai thác triét dé.
Diéu dó dá khOng giái quyét dugc nhúng van dé búc xúc trong dói sdng, xá
hói má chí lao nen mOt thi truóng phong phú giá lao. Vi vay, vé bán chát néu
dé thi truóng bao hiém phát trien mót cách tu phát, khóng có su can thiep cua
nhá nuóc sé dan tói su bát hgp ly vá mát can ddi.
+ Các chü ihé tham gia thi truóng dat Igi ich cá nhan tren Igi ich xá
hoi, láy Igi nhuan lám muc tieu cao nhát má vi pham qui luat thi trng, láng
phí ngn luc vá trong nhiéu truóng hgp gay mát ón dinh xá hOi. Hon núa, su
tac dOng tu phát cüa co che thi truóng váo các chü thé kinh doanh lá tac dóng
tháng, truc tiép. Diéu dó lám cho các chü thé tham gia thi truóng luOn lo láng,
ké cá trong truóng hgp tháng Igi, vi ráng hp khóng biét truóc dugc lá hp sé
duy tri su tháng Igi dó trong bao lau. Mót khi su hoat dóng rieng lé, dua tren
Igi ich vá nhúng kinh nghiem phán doán cá nhán, thi khOng thé phú hgp vói
hoat dóng diéu chinh cüa co che thi truóng dua váo nhu cáu xá hOi vá theo
yeu cáu can ddi cüa nén kinh té. Két quá cüa su khOng phú hgp dó, den lugt
nó sé dan lói su dó vó, gay lĨn thát lón.
4- Su canh tranh gay gal giúa các dóng nghiep bao hiém dé dan tai
trang thái hón loan, mát trat tu. Tính chát phá hoai cüa cuóc canh tranh náy
rát lón, chang nhúng lám thiet hai quyén Igi cüa các cOng ty bao hiém má
diéu chü yéu hon núa lá con can tro su phát trien lánh manh cüa ngánh bao
hiém mói nuóc nói chung.
+ Tren thi truóng bao hiém, van dé "thOng lin khOng can xúng" có súc

chi phdi rát lón. Su khóng can báng vé thOng lin má mói ben có dugc gpi lá
thOng tm khóng can xúng. Viec thiéu thOng tin lao ra nhúng van dé trong thi

21


truóng bao hiém o hai mát : truóc khi cuóc giao dich dién ra vá sau khi cuóc
giao dich dién ra.
• Chgn lúa dói nghich : lá van dé do thOng tin khóng can xúng tao ra
truóc khi dién ra cuóc giao dich. Các cOng ty bao hiém, tuong tu nhu các
ngan háng, thuc hien kinh doanh trung gian tai chính. Hp sü dung các phí bao
hiém ihu dugc nhó bán các hgp dóng bao hiém dé dáu tu váo các tai san có
(vi du các trái khốn, có phiéu, cho vay...) rói tú nhúng tai san có náy dugc
dúng thanh toan cho nhúng khiéu nai dói bói thuóng khi có rüi ro xáy ra.
Chpn lúa ddi nghich xáy ra tren thi truóng bao hiém khi các cOng ty bao hiém
dáu tu váo nhúng noi khOng dem lai hieu quá, tham chí mal toan bO (cháng
han quyét dinh lúa chpn mua có phiéu cüa mOl cOng ty khác sáp phá san hay
cho vay nhúng ddi tugng khOng có khá náng trá no...). Vé phía ngi tham
gia bao hiém, lúa chpn ddi nghich xáy ra khi hp chpn mua bao hiém cüa mol
cOng ty bao hiém vO trách nhiem (ihu phí bao hiém má khOng thanh toan bói
thuóng khi rüi ro dugc bao hiém xáy ra) hoác mua bao hiém cüa mót cóng ly
sáp lam váo tinh trang phá san...
• Rui ro dqo dúc : lá mót van dé do thOng tin khóng can xúng tao ra
sau khi cuOc giao dich dién ra. Tren thi truóng bao hiém, rüi ro dao dúc xáy
ra khi các doanh nghiep bao hiém phái chiu mót rüi ro lá nhúng ddi tugng
dugc các doanh nghiep bao hiém dáu tu (duói hinh thúc cho vay) có y mudn
thuc hien nhúng hoat dOng khOng tdt (thiéu dao dúc) khie'n cho các món cho
vay ít có khá nang dugc hoán trá. Hoác rüi ro dao dúc cüng xáy ra khi có bao
hiém sé khun khích ben dugc bao hiém chudc láy rüi ro. Vi du, mót cá
nhan mua bao hiém mát trOm ban dem, có thé hp khOng thuc hien bien pháp

dé phóng mát irOm, bói vi dá có cOng ty bao hiém den bú cho nguói dó các
tdn thát néu nguói dó bi mal tróm.
Tóm lai, cá lúa chpn ddi nghich lán rüi ro dao dúc déu có thé dua den
các tón thát lón chocác cóng ty bao hiém cúng nhu nguói dugc bao hiém. Do
dó viec lám tdi thiéu hoá lira chpn ddi nghich vá rüi ro dao dúc lá mót van dé
lón dat ra ddi vói thi truóng bao hiém. Dó cüng lá ly do giái thich vi sao các
thi truóng bao hiém nói rieng vá thi trng tai chính nói chung nám trong sd
nhúng bo phan dugc diéu hánh ngát nghéo nhát trong nén kinh té.
Chính nhúng thát bai náy cüa thi trng bao hiém lai cáng dói hói có su
quán ly cüa Nhá nc nhám diéu chính, thúc dáy thi trng bao hiém phát
trien mOt cách lánh manh, hgp ly, cOng báng, có trat tu. Muc dích cüa viec
quán ly vá giám sát cüa nhá nuóc ddi vói hoat dóng kinh doanh bao hiém lá :

22