Phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường tiểu học huyện yên lạc tỉnh vĩnh phúc theo chuẩn hiệu trưởng

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

TRẦN MINH TUN

PHáT TRIểN ĐộI NGũ HIệU TRƯởNG
TRƯờNG TIểU HọC HUYệN YÊN LạC TỉNH VĩNH
PHúC
THEO CHUẩN HIệU TRƯởNG

LUN VN THC S QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI – 2018


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

TRẦN MINH TUN

PHáT TRIểN ĐộI NGũ HIệU TRƯởNG
TRƯờNG TIểU HọC HUYệN YÊN LạC TỉNH VĩNH
PHúC
THEO CHUẩN HIệU TRƯởNG
LUN VN THC S QUẢN LÝ GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 81 14 01 14

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Yến Phƣơng

HÀ NỘI – 2018


LỜI CẢM ƠN
Đề tài “Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học huyện Yên Lạc tỉnh
Vĩnh Phúc theo chuẩn hiệu trưởng” là kết quả của một quá trình nghiên cứu của
bản thân tác giả sau một thời gian học tập nghiên cứu tại trường Đại học Giáo dục –
Đại học Quốc gia Hà Nội. Có được kết quả này, ngoài sự nỗ lực của bản thân, tác giả
đã nhận được sự giúp đỡ, hướng dẫn, động viên của các cơ quan, đơn vị, trường học
và các thầy cô giáo Trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà nội.
Xin trân trọng cảm ơn các thầy, cô giáo trong Ban Chủ nhiệm khoa, các thầy
cô trong Khoa Quản lý Giáo dục, các thầy cơ trong và ngồi trường Đại học Giáo dục
đã trực tiếp giảng dạy, giúp đỡ và tạo điều kiện cho tác giả trong quá trình học tập,
nghiên cứu tại trường.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc tới Phó Giáo sư – Tiến sĩ Nguyễn
Thị Yến Phương – Hiệu trưởng trường Bồi dưỡng cán bộ giáo dục Hà Nội, cô giáo đã
tận tụy giúp đỡ, hướng dẫn cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hồn
thành bản luận văn.
Xin chân thành cảm ơn sự quan tâm giúp đỡ của các đồng chí lãnh đạo UBND
huyện, lãnh đạo phịng Nội vụ; lãnh đạo, chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo;
cán bộ quản lý và giáo viên cốt cán các trường Tiểu học trong huyện Yên Lạc, tỉnh
Vĩnh Phúc; bạn bè, đồng nghiệp và người thân trong gia đình đã tạo mọi điều kiện về
tinh thần, vật chất, thời gian, động viên, chia sẻ, khích lệ tơi, cung cấp nhiều thơng tin
có giá trị sử dụng cho Đề tài “Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học
huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc theo chuẩn hiệu trưởng”.
Dù đã có nhiều cố gắng, song luận văn không thể tránh khỏi những thiếu xót.
Tác giả kính mong nhận được sự chỉ dẫn và góp ý chân tình của các nhà khoa học,
của thầy, cô giáo và các bạn đồng nghiệp.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 05 năm 2018

Tác giả luận văn

Trần Minh Tuấn

i


NHỮNG KÝ HIỆU VIẾT TẮT DÙNG TRONG LUẬN VĂN
Nghĩa của từ

Từ viết tắt
CB

Cán bộ

CBQL

Cán bộ quản lý

CBQLGD

Cán bộ quản lý giáo dục

CNH-HĐH

Cơng nghiệp hóa – Hiện đại hóa

CSVC-KTGD

Cơ sở vật chất – kỹ thuật giáo dục

ĐCSVN

Đảng Cộng sản Việt Nam

ĐHSP

Đại học sư phạm

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

HĐND

Hội đồng nhân dân

HT

Hiệu trưởng

KT-XH

Kinh tế - xã hội

NV

Nhân viên

PHT

Phó Hiệu trưởng

QLCB

Quản lý cán bộ

QLGD

Quản lý giáo dục

SL

Số lượng

TB

Trung bình

TCCN

Trung cấp chuyên nghiệp

TH

Tiểu học

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

UBND

Ủy ban nhân dân

UBND

Ủy ban kiểm tra

XHCN

Xã hội chủ nghĩa

XHH

Xã hội hóa

ii


DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG LUẬN VĂN
Bảng số 1.1. Quy định hạng trường tiểu học ............................................................... 19
Bảng 2.1. Thống kê cơ cấu giới tính, độ tuổi hiệu trưởng trường TH huyện Yên
Lạc năm học 2017-2018 ........................................................................... 41
Bảng 2.2. Thống kê về trình độ lý luận chính trị ......................................................... 42
Bảng 2.3. Thống kê trình độ chun mơn nghiệp vụ của Hiệu trưởng trường TH

huyện Yên Lạc.......................................................................................... 42
Bảng 2.4. Thống kê trình độ Tin học, Ngoại ngữ, QLGD của đội ngũ Hiệu
trưởng trường TH huyện Yên Lạc ............................................................ 43
Bảng 2.5. Thống kê thâm niên QLGD của hiệu trưởng trường TH huyện Yên
Lạc ............................................................................................................ 43
Bảng 2.6. Kết quả đánh giá về phẩm chất và năng lực của đội ngũ hiệu trưởng
Trường TH huyện Yên Lạc theo chuẩn hiệu trưởng ................................ 44
Bảng 2.7. Tổng hợp đánh giá mức độ thực hiện các nội dung phát triển hiệu
trưởng trường TH đã và đang triển khai của huyện Yên Lạc .................. 49
Bảng 2.8. Tổng hợp đánh giá kết quả đạt được của các nội dung phát triển đội
ngũ hiệu trưởng trường TH đã và đang thực hiện ở huyện Yên Lạc,
tỉnh Vĩnh Phúc .......................................................................................... 51
Bảng 2.9. Điểm trung bình đánh giá mức độ thực hiện và kết quả thực hiện các
nội dung phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường TH huyện Yên Lạc ....... 54
Bảng 2.10. Đánh giá các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ
hiệu trưởng trường tiểu học huyện Yên Lạc ............................................ 61
Bảng 2.11. Đánh giá các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ hiệu
trưởng trường TH huyện Yên Lạc ............................................................ 63
Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp phát triển đội
ngũ hiệu trưởng trường TH huyện Yên Lạc theo chuẩn hiệu trưởng....... 97
Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp phát triển đội ngũ
hiệu trưởng trường TH huyện Yên Lạc theo chuẩn hiệu trưởng.............. 98
Bảng 3.3. Tương quan giữa mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện
pháp phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường TH huyện Yên Lạc theo
chuẩn hiệu trưởng ................................................................................... 100

iii


DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ TRONG LUẬN VĂN

SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1. Mơ hình về quản lý .................................................................................. 13
Sơ đồ 1.2. Quá trình quản lý ..................................................................................... 15
Sơ đồ 1.3. Các bước đánh giá, xếp loại hiệu trưởng trường TH theo chuẩn ............ 25

BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Tương quan mức độ thực hiện và kết quả thực hiện các nội dung
phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường TH ................................................ 55
Biểu đồ 3.1. Tương quan mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện
pháp phát triển hiệu trưởng trường TH huyện Yên Lạc theo chuẩn
hiệu trưởng ............................................................................................. 101

MỤC LỤC
iv


LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................... i
NHỮNG KÝ HIỆU VIẾT TẮT DÙNG TRONG LUẬN VĂN ..................... ii
DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG LUẬN VĂN .......................................... iii
MỤC LỤC ......................................................................................................... iv
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu................................................................. 3
3.1. Khách thể nghiên cứu ................................................................................... 3
3.2. Đối trượng nghiên cứu ................................................................................. 3
4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3
5. Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................... 4
6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu ......................................................................... 4
6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu ................................................................ 4

6.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu ................................................................... 4
6.3. Giới hạn về khách thể khảo sát .................................................................... 4
7. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4
8. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 5
8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu ký luận ....................................................... 5
8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn .................................................... 5
8.3. Nhóm phương pháp bổ trợ ........................................................................... 6
9. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 6
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI
NGŨ HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG TIỂU HỌC THEO CHUẨN
HIỆU TRƢỞNG ........................................................................................ 7
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 7
1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 7
1.1.2. Ở Việt Nam ................................................................................................ 8
1.2. Những khái niệm cơ bản của đề tài ............................................................ 10
1.2.1. Phát triển ................................................................................................. 10
1.2.2. Đội ngũ .................................................................................................... 10
1.2.3. Quản lý..................................................................................................... 11
1.2.4. Quản lý giáo dục...................................................................................... 15
1.2.5. Khái niệm đội ngũ hiệu trưởng, phát triển đội ngũ hiệu trưởng............. 16
1.3. Một số vấn đề chung về nhà trường tiểu học ............................................. 17
1.3.1. Vị trí của trường tiểu học ........................................................................ 17
1.3.2. Mục tiêu giáo dục tiểu học ...................................................................... 18
v


1.3.3. Nhiệm vụ, quyền hạn và hoạt động quản lý của trường tiểu học ............ 18
1.3.4. Quy định hạng trường tiểu học................................................................ 19
1.4. Phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường TH theo Chuẩn hiệu trưởng........... 19
1.4.1. Vị trí, nhiệm vụ, quyền hạn của hiệu trưởng trường tiểu học ................. 19

1.4.2. Chuẩn hiệu trưởng trường TH ................................................................ 20
1.4.3. Phòng GD&ĐT với việc phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường TH
theo chuẩn hiệu trưởng.............................................................................. 26
1.4.4. Nội dung phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường TH theo chuẩn hiệu
trưởng ........................................................................................................ 29
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường tiểu học
theo chuẩn hiệu trưởng .............................................................................. 34
1.5.1. Yếu tố khách quan.................................................................................... 34
1.5.2. Yếu tố chủ quan ....................................................................................... 34
Tiểu kết chƣơng 1 ............................................................................................ 35
CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU
TRƢỞNG TRƢỜNG TH HUYỆN YÊN LẠC TỈNH VĨNH
PHÚC THEO CHUẨN HIỆU TRƢỞNG ............................................. 36
2.1. Khái quát về đặc điểm kinh tế - xã hội, Giáo dục và Đào tạo huyện Yên
Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc ................................................................................... 36
2.1.1. Vài nét về điều kiện tự nhiên, dân số ....................................................... 36
2.1.2. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội ........................................................ 36
2.1.3. Tình hình phát triển Giáo dục và Đào tạo huyện Yên Lạc...................... 37
2.1.4. Định hướng phát triển giáo dục và đào tạo huyện Yên Lạc đến năm 2020 .... 39
2.2. Thực trạng đội ngũ hiệu trưởng trường TH huyện Yên Lạc ...................... 40
2.2.1. Thực trạng về cơ cấu hiệu trưởng ........................................................... 40
2.2.2. Thực trạng về chất lượng hiệu trưởng trường TH huyện Yên Lạc.......... 42
2.2.3. Phẩm chất, năng lực của đội ngũ hiệu trưởng huyện Yên Lạc, tỉnh
Vĩnh Phúc theo chuẩn hiệu trưởng trường TH.......................................... 44
2.2.4. Đánh giá chung về thực trạng đội ngũ hiệu trưởng trường TH huyện
Yên Lạc ...................................................................................................... 46
2.2.5. Thực trạng nội dung phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường TH
huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc theo chuẩn hiệu trưởng ............................ 48
2.2.6. Ưu điểm, hạn chế và các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý phát
triển đội ngũ hiệu trưởng trường TH huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc ........... 58

Tiểu kết chƣơng 2 ............................................................................................ 64
CHƢƠNG 3 BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƢỞNG
TRƢỜNG TIỂU HỌC HUYỆN YÊN LẠC TỈNH VĨNH PHÚC
THEO CHUẨN HIỆU TRƢỞNG .......................................................... 65
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường TH
vi


huyện Yên Lạc theo Quy định Chuẩn hiệu trưởng.................................... 65
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ ........................................... 65
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................ 65
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................. 66
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính tồn diện ......................................................... 66
3.2. Biện pháp phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường tiểu học huyện Yên Lạc
tỉnh Vĩnh Phúc theo quy định chuẩn hiệu trưởng...................................... 66
3.2.1. Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền
địa phương đối với việc phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường TH ......... 66
3.2.2. Xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ hiệu trưởng theo chuẩn hiệu
trưởng ở trường tiểu học ........................................................................... 68
3.2.3. Đổi mới, nâng cao hiệu quả đào tạo, bồi dưỡng, khuyến khích tự
đào tạo bồi dưỡng đối với hiệu trưởng trường TH và cán bộ kế cận
theo quy định Chuẩn hiệu trưởng .............................................................. 71
3.2.4. Tổ chức thực hiện tốt quy trình lựa chọn, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại,
luân chuyển và miễn nhiệm hiệu trưởng trường TH gắn với Quy định
của Chuẩn hiệu trưởng .............................................................................. 77
3.2.5. Đổi mới công tác thanh tra, kiểm tra, đánh giá, xếp loại hiệu trưởng
theo chuẩn hiệu trưởng trường TH ........................................................... 84
3.2.6. Xây dựng và hoàn chỉnh chế độ, chính sách đãi ngộ đối với đội ngũ
hiệu trưởng trường tiểu học....................................................................... 88
3.2.7. Xây dựng môi trường thuận lợi cho sự phát triển đội ngũ hiệu

trưởng trường TH theo chuẩn hiệu trưởng ............................................... 91
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 95
3.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất
phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường tiểu học huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh
Phúc theo chuẩn hiệu trưởng ..................................................................... 96
3.4.1. Các bước tiến hành khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi ..................... 96
Tiểu kết chƣơng 3 .......................................................................................... 102
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 103
1. Kết luận …………………………………………………………… ……..103
2. Khuyến nghị ……………………………………………………………....104
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 107
PHỤ LỤC ....................................................................................................... 110

vii


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong xu thế hội nhập toàn cầu ngày càng sâu rộng, sự cạnh tranh giữa các
quốc gia ngày càng quyết liệt trên các lĩnh vực kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh;
đặc biệt giáo dục đào tạo là lĩnh vực mang tính đặc thù của mỗi nước cũng đang bị
tác động rất lớn. Để phát triển nhanh và bền vững đối với mỗi quốc gia và giúp cho
nền kinh tế có thể cạnh tranh với các quốc gia khác, yêu cầu đặt ra cho mỗi quốc gia
đó là phải có nguồn nhân lực chất lượng cao, chính là giáo dục và đào tạo. Việt Nam
đang trong thời kỳ CNH, HĐH đất nước và hội nhập sâu với thế giới, chúng ta đang
cần rất lớn một nguồn nhân lực có chất lượng cao.
Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm đến phát triển
giáo dục và đào tạo. Nghị quyết Trung Ương 2 khóa VIII đã xác định phát triển giáo
dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu. Quan điểm này tiếp tục được khẳng định trong văn
kiện các Đại hội của Đảng; đặc biệt Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ

lên Chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) khẳng định: “Giáo dục và đào tạo có
sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan
trọng phát triển đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam, … đầu tư cho
giáo dục và đào tạo là đầu tư cho phát triển” … Với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước
như vậy, trong những năm qua, sự nghiệp giáo dục và đào tạo đã đạt được những thành
tựu, góp phần to lớn vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XI xác định đổi mới giáo dục theo hướng
“chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế”, trong đó “đổi
mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là khâu
then chốt”.
Tại Hội nghị lần thứ tám BCH TW Đảng khóa XI đã ban hành Nghị quyết 29
về “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng u cầu cơng nghiệp
hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập
quốc tế” đã tiếp tục khẳng định: “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự
nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân”.
Tuy nhiên, nền giáo dục vẫn còn những hạn chế, yếu kém; một trong những
hạn chế, yếu kém mà Nghị quyết Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương

1


Đảng khóa XI chỉ ra đó là: “Quản lý giáo dục và đào tạo còn nhiều yếu kém. Đội ngũ
nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu; chưa
theo kịp yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục”. Thực tế, trước những yêu cầu mới
của giáo dục trong thời kỳ CNH, HĐH, đội ngũ CBQLGD nói chung và đội ngũ hiệu
trưởng nói riêng có những hạn chế và bất cập. Vẫn còn một số hiệu trưởng hạn chế về
năng lực chuyên môn, năng lực quản lý nhà trường, thiếu gương mẫu trong đạo đức,
lối sống và nhân cách, chưa làm gương tốt cho học sinh và đồng nghiệp. Việc cập
nhật và vận dụng các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước của
một số Hiệu trưởng còn chưa tốt. Một số hiệu trưởng trường tiểu học là giáo viên giỏi

được bổ nhiệm những chưa được đào tạo, bồi dưỡng về lý luận và nghiệp vụ quản lý
giáo dục nên thiếu kiến thức về kỹ năng quản lý và lãnh đạo trường học, tầm nhìn hạn
chế nên không thúc đẩy được nhà trường phát triển ổn định và vững chắc.
Để góp phần vào sự phát triển tồn diện của giáo dục, ngày 08 tháng 4 năm
2011, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Thông tư số 14/2011/TTBGDĐT ban hành quy định chuẩn hiệu trưởng trường tiểu học. Từ năm học 20122013, hiệu trưởng các trường tiểu học được đánh giá, xếp loại theo quy định chuẩn
hiệu trưởng. Việc ban hành quy định chuẩn hiệu trưởng giúp các hiệu trưởng tự đánh
giá, từ đó xây dựng kế hoạch học tập, rèn luyện, tự hoàn thiện và nâng cao năng lực
lãnh đạo và quản lý trường học. Đồng thời đây cũng là căn cứ để các cơ quan quản lý
giáo dục đánh giá, xếp loại hiệu trưởng phục vụ cho công tác sử dụng, bổ nhiệm,
miễn nhiệm, đào tạo, bồi dưỡng và đề xuất, thực hiện chế độ, chính sách đối với hiệu
trưởng các trường TH. Trên cơ sở kết quả đánh giá hiệu trưởng theo quy định chuẩn,
các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục xây dựng, đổi mới
chương trình đào tạo, bồi dưỡng nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lý của hiệu
trưởng các trường TH.
Theo hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo, từ năm học 2012-2013, phòng
GD&ĐT Yên Lạc đã thực hiện việc đánh giá xếp loại hiệu trưởng các trường TH theo
quy định chuẩn hiệu trưởng. Qua kết quả xếp loại hàng năm cho thấy đội ngũ hiệu
trưởng trường TH trong huyện cịn nhiều hạn chế về phẩm chất chính trị, đạo đức
nghề nghiệp, về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm và năng lực quản lý nhà
trường. Số hiệu trưởng đạt chuẩn hiệu trưởng ở mức khá và xuất sắc còn thấp. Xuất

2


phát từ thực tiễn trên, tôi nhận thấy những vấn đề về công tác phát triển đội ngũ hiệu
trưởng cần phải có những biện pháp cụ thể nhằm xây dựng và phát triển đội ngũ hiệu
trưởng trường TH của huyện Yên Lạc theo quy định chuẩn hiệu trưởng góp phần
nâng cao chất lượng giáo dục TH của huyện nhà.
Đã có nhiều cơng trình khoa học nghiên cứu về phát triển nguồn nhân lực nói
chung, phát triển đội ngũ CBQL cơ sở giáo dục nói riêng. Các cơng trình đó đã được

vận dụng vào thực tiễn và đã mang lại một số kết quả nhất định. Tuy nhiên, cho đến
nay vẫn chưa có cơng trình khoa học nào nghiên cứu về phát triển đội ngũ hiệu
trưởng theo chuẩn hiệu trưởng các trường TH huyện n Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc.
Chính vì những lý do nêu trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu “Phát triển đội ngũ
hiệu trưởng trường tiểu học huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc theo chuẩn hiệu trưởng”
để làm luận văn tốt nghiệp thạc sỹ quản lý giáo dục.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên có sở các kết quả nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất một số biện
pháp phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường tiểu học huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc
theo chuẩn hiệu trưởng, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ hiệu trưởng phù hợp
với tình hình giáo dục tiểu học ở địa phương, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục tiểu
học trong giai đoạn hiện nay.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường tiểu học theo quy định chuẩn hiệu trưởng.
3.2. Đối trượng nghiên cứu
Biện pháp phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường tiểu học huyện Yên Lạc, tỉnh
Vĩnh Phúc theo quy định chuẩn hiệu trưởng.
4. Giả thuyết khoa học
Hiện nay, đội ngũ hiệu trưởng trường tiểu học huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh phúc cơ
bản đã đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ, tuy nhiên, theo yêu cầu đặt ra so với Quy định
Chuẩn hiệu trưởng thì vẫn cịn bộc lộ những tồn tại, hạn chế nhất định. Nếu có những
biện pháp quản lý phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường tiểu học phù hợp, đồng bộ và
khả thi, bám sát vào Quy định của Chuẩn hiệu trưởng sẽ góp phần phát triển đội ngũ hiệu
trưởng trường TH huyện Yên Lạc đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

3


5. Câu hỏi nghiên cứu

- Đội ngũ hiệu trưởng trường TH huyện Yên Lạc trong những năm qua đã
được phát triển như thế nào và những vấn đề thực tiễn nào cần được phát hiện và giải
quyết để đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục tiểu học trong giai đoạn hiện nay?
- Có thể vận dụng cơ sở lý luận quản lý và quản lý giáo dục để xác lập các
biện pháp quản lý như thế nào để phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường TH huyện
Yên Lạc theo chuẩn hiệu trưởng để đưa giáo dục TH của huyện Yên Lạc đáp ứng yêu
cầu đổi mới căn bản toàn diện nền giáo dục Việt Nam?
6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu
Biện pháp phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường tiểu học theo Quy định Chuẩn
hiệu trưởng của phòng GD&ĐT.
6.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu là các trường tiểu học trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh
Vĩnh Phúc.
6.3. Giới hạn về khách thể khảo sát
Khách thể khảo sát là 142 người, trong đó:
- Lãnh đạo, chuyên viên phụ trách bậc giáo dục tiểu học của phòng GD&ĐT,
lãnh đạo phòng Nội vụ huyện Yên Lạc: 05 người.
- CBQL các trường TH huyện Yên Lạc: 42 người.
- Giáo viên có kinh nghiệm ở các trường tiểu học (là những giáo viên có nhiều
năm cơng tác, thư ký hội đồng trường, tổ trưởng chun mơn, chủ tịch cơng đồn, bí
thư đồn trường): 95 người.
7. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa các vấn đề lý luận cơ bản về phát triển đội ngũ CBQLGD nói
chung và hiệu trưởng trường TH nói riêng.
- Nghiên cứu, khảo sát, đánh giá đúng thực trạng đội ngũ hiệu trưởng trường
tiểu học và thực trạng phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường tiểu học ở huyện Yên
Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc nhằm xác định cơ sở thực tiễn cho việc xác lập các biện pháp
quản lý hiệu quả để phát triển đội ngũ hiệu trưởng các trường TH huyện Yên Lạc
theo chuẩn hiệu trưởng.

4


- Đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường TH huyện Yên
Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc theo chuẩn hiệu trưởng nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục
trong giai đoạn hiện nay. Từ đó, tìm hiểu, khảo sát tính cần thiết và khả thi của các
biện pháp.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu ký luận
- Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết:
Sử dụng phương pháp này để nghiên cứu các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng và
Nhà nước, của UBND tỉnh Vĩnh Phúc; các văn bản hướng dẫn, những tài liệu có liên
quan đến cơng tác quản lý giáo dục tiểu học, thu thập thơng tin để phân tích, tổng hợp
lý thuyết có liên quan nhằm hiểu biết sâu hơn về bản chất, những dấu hiệu đặc thù
của vấn đề nghiên cứu, trên cơ sở đó sắp xếp chúng thành một hệ thống trong mối
quan hệ biện chứng để hình thành giả thuyết khoa học, tổng hợp các vấn đề, rút ra
những cơ sở định hướng cho đề tài.
- Phương pháp phân loại và hệ thống hóa lý thuyết
Phương pháp nhằm sắp xếp các thông tin lý luận thu được thành những đơn vị
kiến thức có cùng bản chất từ đó xây dựng cơ sở lý luận của đề tài, cho phép thấy
được toàn cảnh hệ thống tri thức khoa học thuộc vấn đề nghiên cứu.
8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp quan sát: Quan sát các hoạt động quản lý của đội ngũ CBQL,
hiệu trưởng trường tiểu học huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc, nhằm có những thông tin
thực tế để đánh giá đúng thực trạng công tác quản lý phát triển đội ngũ hiệu trưởng
trường TH.
- Phương pháp nghiên cứu kết quả triển khai thực hiện của các nhà trường:
Nghiên cứu kế hoạch thực hiện nhiệm vụ năm học báo cáo sơ kết học kỳ, báo cáo
tổng kết năm học, chiến lược phát triển giáo dục nhà trường, … nhằm nắm bắt được

thực tế về các sản phẩm hoạt động của đội ngũ hiệu trưởng trường TH.
- Phương pháp điều tra: Dùng phiếu hỏi để trưng cầu ý kiến của phòng
GD&ĐT, phòng Nội vụ; giáo viên và CBQL các trường tiểu học nhằm thu thập các
số liệu thực tế để đánh giá thực trạng công tác quản lý phát triển đội ngũ hiệu trưởng
trường tiểu học.

5


- Phương pháp chuyên gia: Thu thập ý kiến đánh giá của các chun gia có
trình độ cao, có nhiều kinh nghiệm về công tác quản lý để xem xét, nhìn nhận, trên cơ
sở đó rút ra kết luận tốt nhất cho vấn đề nghiên cứu của đề tài.
- Phương pháp trò chuyện, phỏng vấn: Trao đổi, trò chuyện với đội ngũ giáo
viên giỏi và các CBQLGD có kinh nghiệm về công tác quản lý phát triển đội ngũ
CBQL, hiệu trưởng trường TH. Phương pháp này được sử dụng có táng dụng bổ trợ,
làm đầy đủ hơn cho phương pháp điều tra và phương pháp chuyên gia.
8.3. Nhóm phương pháp bổ trợ
Dùng phương pháp tốn thống kê để phân tích và xử lý số liệu đã thu được,
trên cơ sở đó rút ra những kết luận khoa học và những nhận xét mang tính khái quát.
9. Cấu trúc luận văn
Mở đầu
Chƣơng 1. Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường tiểu học
theo chuẩn hiệu trưởng.
Chƣơng 2. Thực trạng phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường tiểu học huyện
Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc theo chuẩn hiệu trưởng.
Chƣơng 3. Biện pháp phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường tiểu học huyện
Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc theo chuẩn hiệu trưởng.
Kết luận và khuyến nghị
Tài liệu tham khảo
Phụ lục

6


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG
TIỂU HỌC THEO CHUẨN HIỆU TRƢỞNG
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới
Quản lý là một hoạt động tất yếu khi có nhiều người cùng làm việc với nhau
để thực hiện một công việc chung hoặc nhằm một mục tiêu chung. Như vậy, hoạt
động quản lý ra đời khi xã hội loài người xuất hiện, tức là từ thời công xã nguyên
thủy, chức năng quản lý đã được xuất hiện từ khi xã hội chưa phân chia giai cấp, chưa
có nhà nước.
Vào giữa thế kỷ XVIII, các nhà khoa học Robert Owen (1771-1858), Charles
Babbage (1792-1871) và Andrew Ure (1778-1875) đã bắt đầu đưa ra ý tưởng: Muốn
tăng năng xuất lao động, cần tập trung giải quyết một số yếu tố chủ yếu là tạo ra phúc
lợi cơng cộng, tìm giải pháp giám sát cơng nhân, quan tâm đến mối quan hệ giữa
người quản lý với người bị quản lý và nâng cao trình độ quản lý cho các nhà quản lý.
Đến đầu những năm 60 của thế kỷ XX, khi xã hội cơng nghiệp có dấu hiệu của sự
bùng nổ thông tin và dần chuyển thành xã hội thông tin, các nhà khoa học nghiên cứu
về quản lý đã có cơng trình nghiên cứu về quản lý trong môi trường luôn biến đổi,
quản lý theo quan điểm hệ thống, quản lý tình huống; và từ đây, vấn đề chất lượng
của người quản lý thực sự đã được đề cập tới những yêu cầu và cách thức nâng cao
chất lượng đội ngũ đó. Cụ thể, cơng trình của ba tác giả: Harold Koontz, Cyril
Odonnell, Heinz Weihrich với tác phẩm nổi tiếng là cuốn “Những vấn đề cốt yếu của
quản lý” (NXB Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội – 1992). Cơng trình này đã đi sâu hơn
vào các yêu cầu đối với chất lượng của người quản lý. Ngồi ra, đứng ở góc độ
nghiên cứu lý luận giáo dục học, hầu hết các cơng trình nghiên cứu, các tác giả Liên
Xô (cũ) đã đề cập tới lực lượng giáo dục; trong đó nêu lên vai trị, vị trí, chức năng

của cán bộ quản lý nhà trường. Đó là các cơng trình tiêu biểu như: Ilina.T.A, Savin
N.V với tác phẩm Giáo dục học. Năm 1991, tổ chức UNESSCO đã cho xuất bản cuốn
La Gestion administrative et Pésdagogique des escoles (quản lý hành chính và sư
phạm trong các nhà trường tiểu học) của Jean Valérine. Thông qua việc giới thiệu

7


một số modun về vai trò, chức năng và nhiệm vụ của người hiệu trưởng trường TH;
tác giả đã bày tỏ quan điểm về vai trò, trách nhiệm và yêu cầu chất lượng của người
hiệu trưởng trường TH.
Hiện nay nền giáo dục các nước đang phát triển theo hướng hiện đại hóa hội
nhập với xu thế phát triển chung của thế giới. Nền giáo dục tốt sẽ đào tạo ra nguồn nhân
lực tốt, nâng cao vị thế quốc gia. Trong báo cáo phát triển con người của VNDP năm
2008 đã cho thấy phần lớn các quốc gia có chỉ số HDI (chỉ số phát triển con người) cao
là những nước có hệ thống giáo dục vào loại tốt nhất thế giới như Nauy, Ailen,
Ôxtrâylia, Canada, Thụy Điển, Hà Lan … hoặc các nước trong khu vực Châu Á có trình
độ phát triển nhanh như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Singapore … Để có một
nền giáo dục tốt như vậy, các nước đã rất coi trọng sự phát triển đội ngũ giáo viên,
CBQL. Vấn đề đào tạo phát triển đội ngũ CBQL và giáo viên được các nước tiên tiến
hết sức coi trọng dựa trên hệ thống chuẩn giáo viên và chuẩn hiệu trưởng.
1.1.2. Ở Việt Nam
Nhà nước và các cấp quản lý đặc biệt quan tâm đến công tác cán bộ nói chung,
cán bộ ngành GD&ĐT nói riêng, thể hiện qua các văn kiện Đại hội Đảng các cấp. Đại
hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam đã thông qua chiến
lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011-2020, trong đó đã định hướng: “Phát
triển giáo dục là quốc sách hàng đầu...”.
Về mặt lý luận, mấy năm gần đây, có nhiều cơng trình nghiên cứu, bài viết của
các tác giả bàn về vấn đề xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo nói chung và
CBQLGD nói riêng như: Trần Kiểm, Bùi Minh Hiền (2006), “Giáo trình quản lý và

lãnh đạo nhà trường” [20];
Các cơng trình nghiên cứu này là cẩm nang cho các nhà QLGD các cấp trong lý
luận cũng như trong thực tiễn QLGD và quản lý nhà trường. Trong các cơng trình nghiên
cứu, bài viết đó, các tác giả đã đề cập đến vai trò của đội ngũ nhà giáo và CBQLGD; đưa
ra một số giải pháp để xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo và CBQLGD.
Thông tư 14/2011/TT-BGD&ĐT ngày 08/4/2011 quy định chuẩn hiệu trưởng
trường tiểu học nhằm đưa ra những định hướng trong công tác quy hoạch, chuẩn mực
đánh giá, bồi dưỡng đội ngũ hiệu trưởng. Đây là cơ sở cho các cấp quản lý giáo dục,
các cơ sở giáo dục phổ thông nghiên cứu, áp dụng trong việc quy hoạch, dự nguồn,

8


đào tạo, bồi dưỡng và đánh giá hiệu trưởng nhằm mục đích nâng cao hiệu quả cơng
tác phát triển đội ngũ CBQLGD.
Nhiều cơng trình nghiên cứu đã được thực hiện, tiêu biểu như: “Giáo trình
khoa học quản lý” của tác giả Phạm Trọng Mạnh (NXB Đại học Quốc gia Hà Nội
năm 2011); “Đổi mới quản lý và nâng cao chất lượng giáo dục” của tác giả Đặng
Quốc Bảo (NXB Giáo dục, Hà Nội năm 2010); “Một số vấn đề giáo dục và khoa học
giáo dục” của tác giả Phạm Minh Hạc (NXB Giáo dục, Hà Nội năm 1996); “Bản chất
của hoạt động quản lý, quản lý giáo dục, thành tựu và xu hướng” của tác giả Nguyễn
Gia Quý (NXB Giáo dục, Hà Nội 1996). Tác giả Trịnh Thị Hồng Hà với cơng trình
nghiên cứu “Đánh giá Hiệu trưởng trường tiểu học Việt Nam theo hướng chuẩn hóa”
[18], cơng trình đã đề cập và khái quát vai trò của hiệu trưởng trường tiểu học trong
thực tế ở các trường tiểu học.
Luận án của Nguyễn Liên Châu (2000), “Một số đặc điểm giao tiếp của hiệu
trưởng trường tiểu học” phân tích đặc điểm giao tiếp của hiệu trưởng trên các mặt:
nhu cầu, mục đích và nhận thức trong giao tiếp. Một số luận văn thạc sĩ quản lý giáo
dục với các đề tài nghiên cứu về vấn đề quy hoạch phát triển đội ngũ CBQL trường
học hoặc nâng cao năng lực quản lý trường học của hiệu trưởng, phó hiệu trưởng với

các nội dung tiếp cận về quản lý các mặt hoạt động trong nhà trường như: quản lý đội
ngũ giáo viên, quản lý quá trình dạy học, quản lý cơ sở vật chất – trang thiết bị … Đề
tài “Biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học tỉnh Sơn La đến năm 2020”
của tác giả Đỗ Minh Liên (2009). Đề tài của Nguyễn Thanh Tú với luận văn thạc sĩ
khoa học năm 2008 “Biện pháp phát triển đội ngũ CBQL các trường THCS của
phòng GD&ĐT huyện U Minh Thượng, Kiên Giang”.
Ngồi ra cịn một số luận văn thạc sĩ chuyên ngành QLGD khác đề cập đến đề
tài nghiên cứu xây dựng và phát triển đội ngũ CBQL trường mầm non, CBQL trường
THCS, THPT và CBQL ở một số loại hình trường trung cấp chuyên nghiệp, cao
đẳng, đại học khác. Điểm chung là các đề tài nghiên cứu trên đều đề cập đến một
cách có hệ thống về lý luận xây dựng và phát triển đội ngũ CBQLGD nói chung và
đội ngũ CBQL từng cấp học nói riêng của một số địa phương.
Ở huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc chưa có cơng trình nghiên cứu khoa học về
đề tài phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường tiểu học theo chuẩn hiệu trưởng. Do vậy,

9


trong đề tài nghiên cứu này, tôi mong muốn đưa ra một hệ thống các biện pháp phù
hợp với đặc điểm tình hình của địa phương trong cơng tác quản lý phát triển đội ngũ
hiệu trưởng trường tiểu học huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc theo chuẩn hiệu trưởng,
nhằm đáp ứng yêu cầu đòi hỏi của sự nghiệp giáo dục tiểu học trước yêu cầu đổi mới
căn bản, toàn diện GD&ĐT.
1.2. Những khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Phát triển
Theo Từ điển Tiếng Việt, “phát triển” là biến đổi hoặc làm cho biến đổi từ ít
đến nhiều, hẹp đến rộng, thấp đến cao, đơn giản đến phức tạp [34,tr37].
Phát triển là một quá trình nội tại, chỉ quá trình biến đổi hoặc làm cho biến đổi
từ ít đến nhiều, từ hẹp đến rộng, từ thấp đến cao; là quá trình tăng trưởng, lớn lên về
số lượng và biến đổi về chất của một sự vật, một hiện tượng. Trong quá trình phát

triển, sẽ hình thành nên những cái mới, cái tiến bộ từ đo thay thế những cái cũ, cái lạc
hậu, khơng cịn thích hợp. Phát triển là tất yếu.
Phát triển là một thuật ngữ trở nên quen thuộc với các nhà lãnh đạo, quản lý và
được các nhà nghiên cứu quan tâm nhiều trong thời gian gần đây.
“Phát triển” nói lên xu thế đi lên của sự vật, hiện tượng ngày càng hồn thiện;
phát triển cịn là sự biểu hiện của hàng loạt sự biến đổi kế tiếp của sự vật và hiện
tượng qua các giai đoạn khác nhau, từ khi bắt đầu đến khi kết thúc sự biến đổi. Nói
cách khác, phát triển chỉ là một khía cạnh của quy luật vận động, biến đổi của vật
chất nói chung.
Tóm lại, “phát triển” là q trình tăng trưởng về số lượng và biến đổi về chất
lượng của một sự vật, một hiện tượng đã có, đã được xây dựng nhưng chưa hoàn
chỉnh, chưa đầy đủ, phải tiếp tục nâng cao để đạt một mục tiêu nào đó. Dùng khái
niệm “phát triển đội ngũ cán bộ” là nhấn mạnh đến sự phát triển của đội ngũ cán bộ
đã có, đã được xây dựng nhưng chưa hoàn chỉnh, chưa đầy đủ hoặc phải tiếp tục nâng
cao chất lượng để đáp ứng yêu cầu của thời kỳ mới. Với ý nghĩa đó, trong luận văn
này, khái niệm “phát triển” cịn bao hàm cả ý nghĩa “xây dựng” và ngược lại. Nói
cách khác, trong xây dựng có phát triển và trong phát triển có xây dựng.
1.2.2. Đội ngũ
Theo cách hiểu khái quát nhất, chúng ta hiểu: Đội ngũ là tập hợp một số đông

10


người thành một lực lượng để thực hiện một hay nhiều chức năng, có thể cùng nghề
nghiệp hoặc khác nghề nhưng có chung mục đích hoạt động; họ làm việc theo kế
hoạch và gắn bó với nhau về lợi ích vật chất hay tinh thần cụ thể nào đó. Do đó,
người hiệu trưởng trường TH phải là đầu tàu, trung tâm gắn kết các thành viên tạo để ra
đội ngũ, trong đó mỗi người có thể có phong cách riêng nhưng phải có sự thống nhất cao
về mục tiêu cần đạt tới. Từ đó, ta có thể đưa ra khái niệm chung: Đội ngũ là một tập thể
gồm số đông người, có cùng lý tưởng, cùng mục đích, làm việc theo sự chỉ huy thống

nhất, có kế hoạch, gắn bó với nhau về quyền lợi vật chất cũng như tinh thần.
1.2.3. Quản lý
1.2.3.1. Khái niệm quản lý
Lịch sử đã chứng minh rằng, để tồn tại và phát triển, ngay từ khi loài người xuất
hiện trên trái đất, con người đã liên kết với nhau thành các nhóm nhằm chống lại sự tiêu
diệt của thiên nhiên và thú dữ. Từ đó đã xuất hiện một số người có năng lực chi phối
được người khác, cũng như điều khiển mọi hoạt động của nhóm. Những người đó đã
đóng vai trị thủ lĩnh để quản lý nhóm, điều đó đã nảy sinh nhu cầu về quản lý. Như vậy,
nhu cầu quản lý xuất hiện từ rất sớm và tồn tại, phát triển đến ngày nay.
Trong thực tế, gắn liền với quá trình phát triển của xã hội, hoạt động của con
người trở nên ngày càng phong phú, sinh động, phức tạp nên quản lý cũng phức tạp
và phong phú và khá sinh động. Chính sự phức tạp và phong phú, sinh động đó nên
xuất hiện quan niệm khác nhau về khái niệm quản lý của nhiều nhà khoa học trên thế
giới và cả Việt Nam.
- Một số quan niệm về quản lý:
+ Quản lý: là từ Hán Việt được ghép giữa từ quản và từ lý, tức là trơng coi,
chăm sóc, sửa sang làm cho ổn định và phát triển.
+ Giáo trình quản lý hành chính nhà nước của Học viện Hành chính Quốc gia
chỉ rõ: Quản lý là sự tác động chỉ huy, điều khiển các quá trình xã hội và hành vi hoạt
động của con người để chúng phát triển phù hợp với quy luật, đạt tới mục đích đã đề
ra và đúng ý chí của người quản lý.
Các quan niệm trên đây, tuy khác nhau về cách diễn đạt song chúng có chung
những nét đặc trưng cơ bản chủ yếu sau:
- Hoạt động quản lý được tiến hành trong một tổ chức hay một nhóm xã hội.

11


- Hoạt động quản lý là những tác động có tính hướng đích.
- Hoạt động quản lý là những tác động phối hợp nỗ lực của các cá nhân nhằm

thực hiện mục tiêu của tổ chức.
Như vậy, qua các cách giải thích về quản lý như trên, chúng ta thấy được:
- Trong quản lý có người chỉ huy, điều khiển và có người, đồ vật hoặc sự việc
bị chỉ huy, bị điều khiển. Hai đối tượng này tác động qua lại và quy định lẫn nhau.
- Trong quản lý phải hướng đến một mục đích, nhiệm vụ hoạt động chung. Có
thể nói tính mục đích là thuộc tính vốn có trong hoạt động xã hội, đặc biệt là trong
hoạt động quản lý. Khi đóng vai trị quản lý, chủ thể quản lý phải thực hiện theo đúng
mục tiêu của tổ chức đã đặt ra.
Qua ý kiến của các nhà khoa học, tuy có nhiều cách diễn đạt, trình bày khác
nhau, nhưng chúng ta có thể khai quát lại như sau: Quản lý là hệ thống những tác
động có chủ định, phù hợp với quy luật khách quan của chủ thể quản lý đến khách
thể quản lý (đối tượng quản lý) nhằm khai thác và vận dụng tốt nhất những tiềm năng
và cơ hội của khách thể quản lý để đạt đến mục tiêu quản lý trong một môi trường
luôn biến động.
Như vậy, hệ thống quản lý gồm 2 đối tượng tác động qua lại lẫn nhau, đó là sự
tác động giữa chủ thể quản lý với đối tượng quản lý. Khi chỉ ra và xác định được chủ
thể quản lý thì cũng phải chỉ ra được đối tượng quản lý và ngược lại xác định được
đối tượng quản lý cũng phải định được chủ thể quản lý.
Trả lời được câu hỏi “Ai quản lý?” thì đó là chủ thể quản lý. Chủ thể quản lý
có thể là một tổ chức, một nhóm người hay một cá nhân do con người cụ thể lập nên.
Các cá nhân làm chủ thể quản lý được gọi chung là cán bộ quản lý. Ví dụ ở bình diện
vĩ mơ như Thủ tướng, Bộ trưởng … Ở bình diện vi mơ như: Chủ tịch xã, Hiệu trưởng
một cơ sở giáo dục …
Trả lời được câu hỏi: “Quản lý ai?, Quản lý cái gì?, Quản lý sự việc gì?” thì đó
là đối tượng quản lý. Do đó, đối tượng quản lý có thể là một cá nhân, một nhóm hay
một tổ chức hoặc cá thể là một vật thể (cỗ máy, kho tàng …) hoặc có thể là sự việc
(luật lệ, quy chế …). Ví dụ: Chủ tịch UBND huyện là đối tượng quản lý của Chủ tịch
UBND tỉnh nhưng Chủ tịch huyện lại là chủ thể quản lý của Chủ tịch UBND xã …
Điều đó có nghĩa là khi nói đến chủ thể hay đối tượng quản lý là người hoặc tổ chức

12


được con người đại diện phải đặt trong mối quan hệ với tổ chức cụ thể.
Giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý có mối quan hệ tác động qua lại
tương hỗ nhau. Chủ thể quản lý nảy sinh các động lực quản lý, còn khách thể quản lý
thì nảy sinh các giá trị vật chất và tinh thần, đáp ứng nhu cầu của con người, thỏa
mãn mục đích của chủ thể quản lý.
Cơng cụ quản lý là các phương tiện mà chủ thể quản lý dùng để tác động đến
đối tượng quản lý như các văn bản luật, quyết định, chỉ thị, chương trình, kế hoạch …
Phương pháp quản lý là cách thức tác động của chủ thể quản lý đến đối tượng
quản lý. Có thể vận dụng nhiều hương pháp quản lý khác nhau gồm: Phương pháp
thuyết phục, phương pháp hành chính – tổ chức, phương pháp kinh tế, phương pháp
tâm lý – giáo dục …; tùy theo từng tình huống cụ thể mà sử dụng các phương pháp
này hoặc phương pháp khác, hoặc có thể kết hợp một số phương pháp với nhau cho
hiệu quả.
Mục tiêu của quản lý là tạo ra, tăng thêm và bảo vệ lợi ích của con người. Hoạt
động quản lý có thể được biểu diễn qua sơ đồ sau:

Cơng cụ
quản lý

Môi trường quản lý

Khách thể
quản lý

Chủ thể
quản lý

Mục tiêu
quản lý

Phương pháp
quản lý

Sơ đồ 1.1. Mơ hình về quản lý
Quản lý là việc tổ chức, điều hành, tập hợp con người, phương tiện, cơng cụ,
tài chính … để kết hợp các yếu tố đó với nhau nhằm đạt mục tiêu định trước. Chủ thể
muốn kết hợp được các hoạt động của đối tượng theo mục tiêu của quản lý thì phải
tạo được “Quyền uy” buộc đối tượng phải tuân thủ theo. Từ đó, chúng ta có thể

13


khẳng định thêm rằng quản lý không chỉ là khoa học, cách thức triển khai để thúc đẩy
sự phát triển của xã hội mà cịn địi hỏi sự khơn khéo, linh hoạt, mềm dẻo, sáng tạo,
nhạy cảm và tinh tế rất cao; phải biết có lúc “cương” lúc “nhu”, quản lý phải có
“tài”, “tầm” và “tâm”.
1.2.3.2. Chức năng quản lý
Các chức năng quản lý được coi là những hoạt động nghiệp vụ đặc trưng và
giữ vị trí then chốt gắn liền với nội dung hoạt động điều hành của người quản lý.
Quản lý có bốn chức năng là: lý. Kế hoạch hóa là q trình vạch ra các mục
tiêu của cơ quan, tổ chức và quy định các phương thức tiến hành để đạt được mục
tiêu đó (đó chính là con đường, cách thức, biện pháp cho hoạt động trong tương lai).
- Chức năng thứ hai: Tổ chức là một q trình điều hành bằng việc phân cơng
và phối hợp các nhiệm vụ, sắp xếp các nguồn lực theo những cách thức nhất định để
đảm bảo thực hiện có hiệu quả các mục tiêu đã được định ra trong kế hoạch. Để thực
hiện vấn đề phân phối và sắp xếp nguồn nhân lực, chức năng tổ chức triển khai như sau:
+ Xác định cấu trúc của tổ chức.

+ Xây dựng và phát triển đội ngũ nhân lực (gồm quy hoạch đội ngũ, tuyển
chọn, bồi dưỡng, sử dụng, thẩm định, thuyên chuyển, đề bạt, cách chức, sa thải …).
+ Xác định cơ chế hoạt động, các mối quan hệ của tổ chức.
+ Xây dựng hoạt động của người quản lý một cách khoa học.
- Chức năng thứ ba: Chức năng chỉ đạo. Chỉ đạo là phương thức tác động của
chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm điều khiển tổ chức vận hành theo đúng kế
hoạch để đạt được mục tiêu đề ra.
- Chức năng thứ tư: Chức năng kiểm tra. Là hoạt động bao gồm việc kiểm tra,
giám sát, theo dõi, phát hiện, đơn đốc, xử lý tình huống khi đang vận hành. Kết quả
hoạt động kiểm tra cũng là một quá trình tự điều khiển.
Bốn chức năng trên có mối liên hệ chặt chẽ với nhau tạo thành một chu trình
quản lý. Ngồi 4 chức năng cơ bản nêu trên, thực tế trong q trình làm cơng tác quản
lý còn nảy sinh thêm một số vấn đề quan trọng khác, tiêu biểu là: thông tin quản lý và
quyết định quản lý.
Thông tin quản lý là dữ liệu về việc thực hiện các nhiệm vụ đã được xử lý giúp
cho người quản lý hiểu được về đối tượng quản lý mà họ đang quan tâm để phục vụ

14


cho việc đưa ra các quyết định quản lý cần thiết trong q trình quản lý. Do đó thơng
tin quản lý không những là tiền đề của quản lý mà cịn là huyết mạch quan trọng để
duy trì (ni dưỡng) quá trình quản lý. Quyết định quản lý là sản phẩm của người
quản lý trong quá trình thực hiện các chức năng quản lý.
Quá trình quản lý được thể hiện qua sơ đồ sau:
Kế hoạch hóa

Thơng tin quản lý
Quyết định quản lý

Kiểm tra

Tổ chức

Chỉ đạo
Sơ đồ 1.2. Quá trình quản lý
1.2.4. Quản lý giáo dục
1.2.4.1. Khái niệm quản lý giáo dục
Trong mọi mặt hoạt động của xã hội đều phải chịu sự quản lý của Nhà nước,
trong đó có hoạt động giáo dục. Vì vậy, cũng như khái niệm quản lý chung, khái
niệm QLGD cũng có nhiều cách hiểu khác nhau trên cơ sở cách tiếp cận khác nhau.
Theo Giáo sư, Viện sĩ Phạm Minh Hạc: “Quản lý nhà trường, QLGD nói
chung là thực hiện đường lối giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của
mình, tức là đưa nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu
giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành giáo dục và thế hệ trẻ và đối với từng học
sinh” [19,Tr34].
Theo tác giả Đặng Quốc bảo: “QLGD theo nghĩa tổng quan là điều hành, phối
hợp các lực lượng nhằm đẩy mạnh đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển của xã
hội” [1,Tr3].
Mặc dù những định nghĩa về QLGD có nhiều cách diễn đạt khác nhau nhưng
đều nêu lên bản chất của QLGD là quá trình tác động có định hướng của chủ thể quản
lý lên các thành tố tham gia vào quá trình hoạt động giáo dục nhằm thực hiện có hiệu
quả mục tiêu giáo dục trong một môi trường luôn biến động.

15