Quản lý hoạt động bồi dưỡng âm nhạc dân ca quan họ bắc ninh cho học sinh trường trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh bắc ninh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

PHAN THỊ YẾN

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG ÂM NHẠC DÂN CA QUAN HỌ
BẮC NINH CHO HỌC SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2018


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

PHAN THỊ YẾN

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG ÂM NHẠC DÂN CA QUAN HỌ
BẮC NINH CHO HỌC SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 8 14 01 14

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ TUYẾT

HÀ NỘI - 2018

LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành và lịng biết ơn sâu sắc, tôi xin trân trọng cảm
ơn: Lãnh đạo Trường Đại học Giáo Dục - Đại học Quốc Gia Hà Nội; Khoa
Quản lý Giáo dục - Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội; các
thầy giáo, cô giáo tham gia công tác quản lý, giảng dạy… đã quan tâm, giúp
đỡ và tạo mọi điều kiện cho tơi trong suốt q trình học tập và nghiên cứu.
Đặc biệt, tơi xin được bày tỏ lịng biết ơn chân thành và sâu sắc đối với
cô giáo, TS. Nguyễn Thị Tuyết - Người hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp
đỡ, ln quan tâm, động viên, khích lệ, định hướng và tạo mọi điều kiện
thuận lợi nhất hướng dẫn tơi hồn thành luận văn của mình.
Tơi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới: Sở Giáo dục & Đào tạo, Hội Văn
học - Nghệ thuật tỉnh Bắc Ninh; các Sở, Ban, Ngành liên quan, BGH cùng tập
thể đội ngũ các thầy giáo, cô giáo và các em học sinh của các trường Trung
học cơ sở trên địa bàn tỉnh, các anh chị em, gia đình, bạn bè, đồng nghiệp…
đã luôn quan tâm, động viên, tạo mọi điều kiện thuận lợi tham gia đóng góp ý
kiến giúp tơi hồn thành luận văn.
Mặc dù bản thân đã có nhiều cố gắng, song chắc hẳn sẽ khơng tránh
khỏi được những thiếu sót, kính mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các
nhà khoa học để Luận văn được hoàn chỉnh hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, tháng năm 2018
Tác giả

Phan Thị Yến

i


MỤC LỤC

Lời cảm ơn ....................................................................................................... i
Danh mục chữ viết tắt ................................................................................... vii
Danh mục bảng ............................................................................................ viii
Danh mục biểu đồ .......................................................................................... ix
MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI
DƢỠNG ÂM NHẠC DÂN CA QUAN HỌ BẮC NINH CHO HỌC
SINH CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ............................................. 7
1.1. Các cơng trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài ............................... 7
1.2. Một số khái niệm liên quan đến đề tài ................................................. 10
1.2.1. Quản lý ........................................................................................ 10
1.2.2. Quản lý hoạt động giáo dục bộ môn Âm nhạc trong Nhà
trường Trung học cơ sở ......................................................................... 12
1.2.3. Dân ca và Dân ca quan họ Bắc Ninh ........................................... 14
1.2.4. Bồi dưỡng và Quản lý hoạt động Bồi dưỡng Dân ca quan họ
Bắc Ninh................................................................................................ 17
1.3. Những vấn đề lý luận về quản lý hoạt động bồi dƣỡng Âm nhạc
Dân ca quan họ Bắc Ninh cho học sinh trƣờng Trung học cơ sở............. 19
1.3.1. Đặc điểm của hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan
họ Bắc Ninh trong trường Trung học cơ sở .......................................... 19
1.3.2. Mục tiêu, yêu cầu đối với hoạt động bồi dưỡng Dân ca quan
họ Bắc Ninh trong các trường Trung học cơ sở ..................................... 20
1.3.3. Nội dung quản lý hoạt động bồi dưỡng Dân ca quan họ Bắc
Ninh trong các trường Trung học cơ sở ................................................. 22
1.3.4. Hình thức, phương pháp bồi dưỡng Dân ca quan họ Bắc
Ninh trong các trường Trung học cơ sở ................................................. 23
1.4. Quản lý hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ Bắc Ninh
cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh .............. 24

ii

1.4.1. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ cho
học sinh trường Trung học cơ sở ........................................................... 25
1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan
họ cho học sinh trường Trung học cơ sở................................................ 25
1.4.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan
họ cho học sinh trường Trung học cơ sở................................................ 26
1.4.4. Kiểm tra hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ cho
học sinh trường Trung học cơ sở ........................................................... 26
1.4.5. Sử dụng cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động bồi
dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở ..... 27
1.5. Những yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động bồi dƣỡng Âm
nhạc Dân ca Quan họ cho học sinh trƣờng Trung học cơ sở ................... 28
1.5.1. Yếu tố chủ quan ...................................................................................... 28
1.5.2. Yếu tố khách quan................................................................................... 30
Tiểu kết chƣơng 1 ........................................................................................ 32
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG
ÂM NHẠC DÂN CA QUAN HỌ BẮC NINH CHO HỌC SINH
TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC NINH ....... 33
2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, văn hóa - giáo
dục của tỉnh Bắc Ninh ................................................................................. 33
2.1.1. Điều kiện tự nhiên................................................................................... 33
2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ....................................................................... 34
2.1.3. Truyền thống văn hóa............................................................................. 35
2.1.4. Tình hình giáo dục .................................................................................. 37
2.2. Giới thiệu khảo sát............................................................................... 40
2.2.1. Mục đích khảo sát ................................................................................... 40
2.2.2. Nội dung khảo sát ................................................................................... 40
2.2.3. Địa bàn và đối tượng khảo sát ............................................................... 40

2.2.4. Phương pháp khảo sát............................................................................ 41
2.2.5. Thang điểm đánh giá .............................................................................. 41
iii


2.3. Thực trạng quản lý hoạt động bồi dƣỡng âm nhạc Dân ca Quan
họ cho học sinh trƣờng Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh...... 41
2.3.1. Thực trạng về vai trò của các biện pháp quản lý hoạt động bồi
dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở
trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh ............................................................................... 41
2.3.2. Thực trạng việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng Âm nhạc Dân
ca Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh
Bắc Ninh ........................................................................................................... 45
2.3.3. Thực trạng việc tổ chức hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân
ca Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh
Bắc Ninh ........................................................................................................... 48
2.3.4. Thực trạng việc chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân
ca Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh
Bắc Ninh ........................................................................................................... 52
2.3.5. Thực trạng thực hiện việc kiểm tra hoạt động bồi dưỡng Âm
nhạc Dân ca Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa
bàn tỉnh Bắc Ninh ............................................................................................ 55
2.3.6. Thực trạng về các nguồn lực cần thiết (kinh phí, cơ sở vật chất,
thiết bị dạy học...) phục vụ hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan
họ cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh ........... 58
2.3.7. Đánh giá thực trạng các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng
Âm nhạc Dân ca Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở trên
địa bàn tỉnh Bắc Ninh ....................................................................................... 62
2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động bồi
dƣỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ cho học sinh trƣờng Trung học cơ

sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh .................................................................... 64
2.5. Nhận xét chung về thực trạng quản lý hoạt động bồi dƣỡng Âm
nhạc Dân ca Quan họ cho học sinh Trƣờng Trung học cơ sở địa bàn
tỉnh Bắc Ninh .............................................................................................. 67
2.5.1. Thuận lợi ................................................................................................. 67
2.5.2. Khó khăn ................................................................................................. 70
Tiểu kết chƣơng 2 ........................................................................................ 72
iv


CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG ÂM
NHẠC DÂN CA QUAN HỌ BẮC NINH CHO HỌC SINH TRƢỜNG
TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC NINH ........................... 73
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ........................................................................ 73
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ........................................................ 73
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ........................................................ 73
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học ....................................................... 73
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ........................................................ 74
3.2. Biện pháp quản lý hoạt động bồi dƣỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ Bắc
Ninh cho học sinh trƣờng Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh............. 74
3.2.1. Nâng cao trình độ nhận thức, năng lực cho cán bộ quản lý, giáo
viên và học sinh về vai trò, tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng
Âm nhạc Dân ca Quan họ Bắc Ninh cho học sinh trường Trung học cơ
sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh .......................................................................... 74
3.2.2. Xây dựng chương trình phối hợp giữa các lực lượng tham gia bồi
dưỡng nhằm nâng cao hiệu quả, chất lượng công tác bồi dưỡng Âm
nhạc Dân ca Quan họ Bắc Ninh cho học sinh trường Trung học cơ sở
trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh ............................................................................... 78
3.2.3. Kế hoạch hóa việc quản lý hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca
Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc

Ninh nhằm thực hiện tốt mục tiêu, nội dung, phương pháp bồi dưỡng ........ 82
3.2.4. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá kết quả việc thực hiện
hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ Bắc Ninh cho học sinh
trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh ....................................... 86
3.2.5. Hỗ trợ các nguồn lực về tài chính, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học
đảm bảo phục vụ có hiệu quả hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc dân ca quan
họ cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh................ 89
3.2.6. Phát huy vai trị của nghệ nhân trong cơng tác đào tạo, bồi
dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ Bắc Ninh trong các trường Trung học
cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh...................................................................... 90
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................... 94
v


3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết v t nh hả thi của các biện pháp đề xuất .... 94
3.4.1. Mục đích của khảo nghiệm .......................................................... 94
3.4.2. Nội dung và phương pháp khảo nghiệm ....................................... 95
3.4.3. Kết quả khảo nghiệm ................................................................... 95
Tiểu kết chƣơng 3 ...................................................................................... 103
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................ 104
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................. 109
PHỤ LỤC................................................................................................... 112

vi


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt

Giải nghĩa

CBGV

Cán bộ giáo viên

CBQL

Cán bộ quản lý

CNH- HĐH

Cơng nghiệp hóa - hiện đại hóa

CNTT

Cơng nghệ thơng tin

CNTT & TT

Cơng nghệ thơng tin và truyền thông

CSVC

Cơ sở vật chất

DCQH

Dân ca Quan họ

GD

Giáo dục

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

GV

Giáo viên

HĐBD

Hoạt động bồi dưỡng

HS

Học sinh

KHCN

Khoa học công nghệ

QL

Quản lý

QLGD

Quản lý giáo dục

TBDH

Thiết bị dạy học

THCS

Trung học cơ sở

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

UBND

Ủy ban nhân dân

vii


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Thực trạng về vai trò của các biện pháp quản lý hoạt động bồi
dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ cho học sinh trường Trung
học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. ........................................... 42
Bảng 2.2. Thực trạng việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca

Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh
Bắc Ninh ........................................................................................... 45
Bảng 2.3. Thực trạng việc tổ chức thực hiện bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca
Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh
Bắc Ninh ........................................................................................... 49
Bảng 2.4. Thực trạng việc chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca
Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh
Bắc Ninh ........................................................................................... 52
Bảng 2.5. Thực trạng thực hiện việc kiểm tra hoạt động bồi dưỡng Âm
nhạc Dân ca Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở
trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh ........................................................... 56
Bảng 2.6. Thực trạng về các nguồn lực cần thiết (kinh phí, cơ sở vật chất,
thiết bị dạy học...) phục vụ hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca
Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh
Bắc Ninh ................................................................................................ 59
Bảng 2.7. Thực trạng các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng Âm
nhạc Dân ca Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở
trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh ........................................................... 62
Bảng 2.8. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động bồi
dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ cho học sinh trường Trung
học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh ........................................... 64
Bảng 3.1. Kết quả khảo sát về mức độ cấp thiết của các biện pháp Quản
lý hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ cho học
sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh .............. 96
Bảng 3.2. Kết quả khảo sát về mức độ khả thi của các biện pháp Quản lý
hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ cho học sinh
trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh ..................... 97
Bảng 3.3. So sánh mức độ tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi
của các biện pháp Quản lý hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân
ca Quan họ cho học sinh THCS ................................................... 99

viii


DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Thực trạng về vai trò của các biện pháp quản lý hoạt động bồi
dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ cho học sinh trường Trung
học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh ........................................ 43
Biểu đồ 2.2. Thực trạng việc Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng Âm nhạc Dân
ca Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn
tỉnh Bắc Ninh .......................................................................... 47
Biểu đồ 2.3. Thực trạng việc tổ chức hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân
ca Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn
tỉnh Bắc Ninh .......................................................................... 51
Biểu đồ 2.4. Thực trạng việc Chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân
ca Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn
tỉnh Bắc Ninh........................................................................... 54
Biểu đồ 2.5. Thực trạng việc Kiểm tra hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca
Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh
B.ắc Ninh ................................................................................. 58
Biểu đồ 2.6. Thực trạng Các nguồn lực cần thiết (kinh phí, cơ sở vật chất,
thiết bị dạy học...) phục vụ hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc
Dân ca Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở trên
địa bàn tỉnh Bắc Ninh .............................................................. 61
Biểu đồ 2.7. Thực trạng Các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng Âm
nhạc Dân ca Quan họ cho học sinh trường Trung học cơ sở
trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh ....................................................... 63
Biểu đồ 3.1. Mức độ tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của
các biện pháp đề xuất ............................................................... 99

ix

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Cùng với các môn học chính khóa trong chương trình đào tạo ở bậc học
Trung học cơ sở, bộ mơn Âm nhạc góp phần quan trọng trong việc giáo dục
học sinh các giá trị thẩm mỹ, đạo đức và hình thành nhân cách. Thơng qua
những lời ca ca ngợi cảnh sắc thiên nhiên, vẻ đẹp của quê hương đất nước,
tinh thần yêu lao động, đức tính cần cù, sáng tạo, tình u thương gia đình,
thầy cơ, bè bạn… các em học sinh khơng những được giáo dục về truyền
thống đạo đức, được nâng cao hiểu biết về vốn văn hóa truyền thống của dân
tộc, bộ mơn Âm nhạc trong nhà trường phổ thơng cịn góp phần làm phong
phú hơn đời sống tinh thần, giúp các em phát huy năng lực cảm thụ Âm nhạc,
bộc lộ năng khiếu và phát triển toàn diện cả về đức - trí - thể - mỹ…
Nghị quyết Hội nghị TW 5 (khóa VIII) về văn hóa, Văn kiện Đại hội
IX năm 2001 và Văn kiện Đại hội X, năm 2006 của Đảng đã định hướng và
đề ra nhiệm vụ bảo tồn và phát huy di sản văn hóa, trong đó nhấn mạnh:
“Tiếp tục đầu tư cho việc bảo tồn, tơn tạo các di tích lịch sử cách mạng, các di
sản văn hóa vật thể và phi vật thể của dân tộc”; Nghị quyết số 23-NQ/TW của
Bộ Chính trị về “Tiếp tục xây dựng và phát triển văn học nghệ thuật trong
tình hình mới” đã khẳng định tầm quan trọng của việc xây dựng và phát triển
nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
Bắc Ninh - Kinh Bắc, mảnh đất địa linh nhân kiệt - nơi từng được mệnh
danh là “vương quốc của lễ hội”. Q hương Kinh Bắc cũng chính là cái nơi
của những làn điệu Dân ca Quan họ thiết tha, mượt mà, đằm thắm, trữ tình
gắn với những nét đẹp truyền thống văn hiến - khoa bảng và cảnh sắc thiên
nhiên khiến cho những ai đã từng một lần được đặt chân tới mảnh đất này
chắc hẳn sẽ mong có ngày được trở lại.
Bồi dưỡng Dân ca Quan họ Bắc Ninh cho học sinh Trung học cơ sở
những năm gần đây là một trong những nội dung của hoạt động bồi dưỡng

1


Âm nhạc trong nhà trường trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. Đây là một hoạt động
có ý nghĩa thiết thực góp phần xây dựng và phát triển nền văn hóa xứ Kinh
Bắc nói riêng và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc nói chung.
Từ khi Dân ca Quan họ Bắc Ninh được công nhận là di sản văn hóa phi
vật thể đại diện của nhân loại, việc bảo tồn, phát huy và quảng bá di sản đến
đông đảo công chúng không chỉ trong, ngoài tỉnh mà cả bạn bè quốc tế đã
được các cấp, các ngành đặc biệt quan tâm. Nhận thức được việc gìn giữ và
lưu truyền cho thế hệ sau những giá trị đặc sắc của Dân ca quan họ là việc
làm quan trọng và cần thiết góp phần nâng cao hơn nữa tri thức về văn hóa và
lịng tự hào dân tộc, từ đó giúp các em học sinh có ý thức hơn trong việc gìn
giữ, bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa truyền thống của dân tộc và
nhân loại, Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh đã ban hành các Quyết định, kế
hoạch đưa Dân ca Quan họ vào giới thiệu và giảng dạy trong các nhà trường
của tỉnh Bắc Ninh.
Mặc dù kế hoạch đưa Dân ca Quan họ vào giới thiệu và giảng dạy trong
nhà trường phổ thông của tỉnh Bắc Ninh đã được triển khai rộng rãi, song chất
lượng và hiệu quả đạt được chưa cao, mới chỉ dừng lại ở việc truyền dạy cho
học sinh các kỹ năng nghe, hát thông thường. Với vai trị là một cán bộ đang
cơng tác bên bộ phận Sáng tác - Quảng bá - Cơ quan Hội Văn học nghệ thuật
tỉnh Bắc Ninh, nhận thấy việc đưa loại hình Di sản văn hóa phi vật thể vào
giảng dạy, bồi dưỡng trong nhà trường là một trong những việc làm có ý
nghĩa thiết thực giúp hình thành cho học sinh những hiểu biết sơ đẳng về cái
hay, cái đẹp trong nghệ thuật âm nhạc truyền thống của dân tộc Việt, góp
phần bồi dưỡng tình cảm, đạo đức, trí tuệ, tạo khơng khí vui tươi lành mạnh,
làm phong phú thế giới tinh thần nhằm phát triển hài hòa, tồn diện nhân cách

học sinh. Cũng thơng qua hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ sẽ
giúp học sinh nhận thức sâu sắc hơn trong việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy
vốn tinh hoa văn hóa của dân tộc và nhân loại để những Di sản tiêu biểu của
2


Việt Nam có thể “bay cao, vươn xa” hơn nữa không chỉ cộng đồng trong nước
mà cả Quốc tế.
Xuất phát từ những căn cứ đó, tác giả luận văn đã lựa chọn đề tài
“Quản lý hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ Bắc Ninh cho
học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh” với mong
muốn góp một phần nhỏ vào cơng tác Quản lý giáo dục, quản lý các hoạt
động văn hóa, văn nghệ nói chung và bồi dưỡng Dân ca quan họ Bắc Ninh nói
riêng, góp phần phát triển tồn diện học sinh và đưa hoạt động văn hóa văn
nghệ phát huy hiệu quả hơn nữa.
2. Mục đ ch nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề tài tập trung đi vào đề
xuất một số biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ
Bắc Ninh cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh
góp phần giáo dục, phát triển tồn diện về đức - trí - thể - mỹ cho học sinh.
3. Khách thể v đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca
Quan họ Bắc Ninh.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc
Dân ca Quan họ Bắc Ninh cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn
tỉnh Bắc Ninh.
4. Câu hỏi nghiên cứu
- Bồi dưỡng âm nhạc Dân ca Quan họ được tiến hành cho đối tượng nào?.
- Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ
Bắc Ninh cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh

hiện nay như thế nào?.
- Cần có những biện pháp quản lý nào để nâng cao chất lượng hoạt
động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ Bắc Ninh cho học sinh trường
Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh?.
5. Giả thuyết khoa học
Quản lý hoạt động bồi dưỡng âm nhạc Dân ca Quan họ Bắc Ninh trong
3


các trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh thời gian qua đã thu
được những kết quả nhất định, tuy nhiên, chất lượng và hiệu quả đạt được
chưa cao. Đứng trước yêu cầu đổi mới giáo dục, xây dựng nền văn hóa Việt
Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong tiến trình hội nhập quốc tế thì
loại hình giáo dục Di sản - đưa vào giảng dạy và bồi dưỡng loại hình văn hóa
phi vật thể trong nhà trường là một trong những việc làm cần thiết. Nếu đề
xuất được một số biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca
Quan họ Bắc Ninh cho học sinh các trường Trung học cơ sở của tỉnh Bắc
Ninh một cách hợp lý, phù hợp với thực tiễn xã hội đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục thì sẽ góp phần nâng cao hơn nữa chất lượng giáo dục và đào tạo,
giúp các em phát triển tồn diện cả về đức - trí - thể - mỹ.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc
Dân ca Quan họ Bắc Ninh cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn
tỉnh Bắc Ninh.
- Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan
họ Bắc Ninh cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh.
- Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng âm nhạc Dân
ca Quan họ Bắc Ninh cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh
Bắc Ninh góp phần nâng cao chất lượng giáo dục Âm nhạc, đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục trong thời gian tới.

7. Phạm vi và giới hạn nghiên cứu
7.1. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung đi vào nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động bồi
dưỡng Âm nhạc Dân ca quan họ Bắc Ninh cho học sinh trường Trung học cơ
sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh.
7.2. Giới hạn địa bàn nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu, khảo sát tại 8 trường Trung học cơ sở
trọng điểm trên địa bàn huyện Tiên Du bao gồm các trường Trung học cơ sở:
4


Tiên Du, Tân Chi, Hiên Vân, Phật Tích, Hồn Sơn, Liên Bão, Việt Đoàn, Đại
Đồng và 8 trường Trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Bắc Ninh bao gồm
các trường Trung học cơ sở: Nguyễn Đăng Đạo, Tiền An, Hòa Long, Suối
Hoa, Ninh Xá, Đại Phúc, Thị Cầu, Kinh Bắc. Đây là những trường có chất
lượng đào tạo tương đối tốt và là những nơi phát tích các làng Quan họ cổ.
7.3. Đối tượng khảo sát: gồm 3 nhóm
- Nhóm 1: Cán bộ quản lý;
- Nhóm 2: Giáo viên trường THCS;
- Nhóm 3: Học sinh.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu: Đề tài sử dụng kết hợp các nhóm
phương pháp nghiên cứu sau:
8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Sưu tầm, đọc, tra cứu,
phân tích - tổng hợp, hệ thống hóa… các tài liệu lý luận có liên quan đến vấn
đề nghiên cứu. Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin lý luận
để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài.
8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra xã hội học bằng phiếu hỏi, bảng hỏi: Tiến hành
xây dựng phiếu hỏi nhằm thu thập thông tin cần thiết phục vụ cho việc phân
tích và đánh giá thực trạng về quản lý hoạt động bồi dưỡng Dân ca Quan họ.

- Phương pháp phỏng vấn sâu: Tiến hành phỏng vấn sâu đối với một số
cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh nhằm có một cái nhìn tồn diện, thu
thập thêm thơng tin hữu ích cũng như những ý kiến đánh giá đánh giá về thực
trạng hoạt động bồi dưỡng Dân ca Quan họ.
- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Nhằm thu thập những thông tin
khoa học, những nhận định, đánh giá mang tính trí tuệ của đội ngũ chun gia
có trình độ cao về lĩnh vực văn hóa Quan họ nhằm tìm ra một ý kiến đa số,
khách quan về hoạt động bồi dưỡng Dân ca Quan họ.
8.3. Nhóm phương pháp nghiên cứu bổ trợ: Sử dụng phương pháp
thống kê toán học nhằm phân tích thực trạng và định lượng kết quả khảo sát
xã hội học.
5


9. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
9.1. Ý nghĩa lý luận
Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng
Âm nhạc, cụ thể là hoạt động bồi dưỡng Dân ca Quan họ Bắc Ninh cho học
sinh các trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh.
9.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng cho quản lý hoạt động bồi
dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ Bắc Ninh cho học sinh các trường Trung
học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, đồng thời có thể áp dụng cho các trường
Trung học cơ sở khác khi tổ chức các hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc.
10. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham
khảo, phụ lục, luận văn gồm có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng âm nhạc Dân
ca Quan họ Bắc Ninh cho học sinh trường Trung học cơ sở.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng âm nhạc Dân ca Quan

họ Bắc Ninh cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng âm nhạc Dân ca Quan
họ Bắc Ninh cho học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh.

6


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG
ÂM NHẠC DÂN CA QUAN HỌ BẮC NINH CHO HỌC SINH
CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Các cơng trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Giáo dục Âm nhạc mà cụ thể là giáo dục các loại hình di sản văn hóa
phi vật thể được đưa vào giới thiệu và giảng dạy trong nhà trường Trung học
cơ sở là một trong những việc làm có ý nghĩa thiết thực góp phần bảo tồn và
phát huy những giá trị, nét tinh hoa văn hóa truyền thống của nhân loại. Sinh
thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại của dân tộc ta đã chỉ rõ những giá trị cơ
bản, độc đáo của di sản văn hóa truyền thống. Bên cạnh đó, Người cũng ln
nhắc nhở mỗi chúng ta phải biết trân trọng, gìn giữ và phát huy vốn quý báu
của dân tộc; biết kế thừa và chọn lọc những cái cốt lõi. Giáo dục không chỉ
đơn thuần là truyền đạt cho học sinh những kiến thức văn hóa, khoa học mà
nó cịn giúp các em phát triển một cách tồn diện cả về đức - trí - thể - mỹ.
Những câu nói của Bác trước lúc đi xa cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị:
Người căn dặn chúng ta "... Người địa phương nào trước hết phải biết hát dân
ca của địa phương mình, đó là điều thuận lợi hơn người ở địa phương khác".
Xuất phát bởi điều kiện lịch sử của đất nước, từ trước những năm 1960,
việc nghiên cứu, sưu tầm, bảo tồn và phát huy giá trị của Di sản Dân ca Quan
họ chưa được quan tâm sâu sắc.
Trải qua những thăng trầm của lịch sử dân tộc, Dân ca Quan họ Bắc
Ninh đã có lúc chìm lắng và có nguy cơ bị mai một. Từ những năm 60 - 70

của thế kỷ trước, đã có những cuộc Hội thảo khoa học bàn về giải pháp bảo
tồn và phát huy giá trị của Dân ca Quan họ Bắc Ninh. Ðầu năm 1969, UBND
tỉnh Hà Bắc (trước đây) thành lập Ðoàn Dân ca Quan họ Bắc Ninh đặt tại thị
xã Bắc Ninh - nơi có đậm đặc sinh hoạt các làng Quan họ gốc. Ngay từ những
ngày đầu thành lập, Ðoàn đã cử các diễn viên về các làng Quan họ sưu tầm và
7


học hỏi các nghệ nhân về các bài ca, lề lối và nghệ thuật ca hát Quan họ theo
lối truyền khẩu. Ðoàn đã sưu tầm gần 300 bài ca Quan họ cổ; thể nghiệm xây
dựng nhiều tiết mục, chương trình nghệ thuật, tổ chức biểu diễn và giới thiệu
dân ca Quan họ Bắc Ninh tới đông đảo công chúng trong và ngoài nước. Và
cũng từ đây, phong trào ca hát Quan họ trong quần chúng trên địa bàn tỉnh
dần được khôi phục và ngày càng phát triển rộng khắp. Nhiều đội văn nghệ
Quan họ, Câu lạc bộ Quan họ được thành lập và hoạt động tích cực. Các Hội
thi, Hội diễn, Liên hoan dân ca Quan họ từ cấp cơ sở đến cấp tỉnh được
thường xuyên tổ chức, thu hút nhiều thành phần, lứa tuổi tham gia. Các nghệ
nhân đã tích cực tham gia truyền dạy một cách hệ thống, bài bản, kỹ năng ca
hát và lề lối của Dân ca Quan họ. Nhiều cuộc điều tra, khảo sát, sưu tầm,
nghiên cứu về Quan họ tiếp tục được tổ chức, thu hút sự quan tâm của công
chúng và các nhà khoa học, các nhà quản lý.
Tại kỳ họp lần thứ tư, ngày 30 tháng 9 năm 2009, Ủy ban Liên Chính
phủ Cơng ước Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO công nhận Dân
ca Quan họ Bắc Ninh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của Nhân loại. Sự
kiện này không những tôn vinh những giá trị tiêu biểu độc đáo, mà còn khẳng
định sự trường tồn và sức lan tỏa rộng lớn của Dân ca Quan họ Bắc Ninh trong
cộng đồng thế giới. Từ khi Dân ca Quan họ Bắc Ninh được công nhận là Di sản
văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Bắc Ninh đã
ban hành các Quy định, Chính sách nhằm khích lệ, động viên các nghệ nhân;
triển khai nhiệm vụ nghiên cứu, biên soạn và phát hành các tài liệu, ấn phẩm về

những giá trị nhân văn đặc sắc và độc đáo trong Dân ca Quan họ Bắc Ninh tới
đông đảo công chúng, nhất là các thế hệ trẻ - lực lượng đóng vai trò quan trọng
trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của Dân ca Quan họ…
Hội thảo: "Bảo tồn và phát huy dân ca trong giáo dục âm nhạc ở
trường phổ thông" [20], ngày 29/10/2009 của Trường Đại học Sư phạm nghệ
thuật Trung ương đã tập trung đánh giá vai trò của dân ca trong đời sống xã
hội, thực trạng của việc dạy và học dân ca trong trường đào tạo giáo viên âm
8


nhạc và trong trường phổ thông, đồng thời đề xuất một số biện pháp nhằm
nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc trong nhà trường nói chung và trong
dạy hát dân ca nói riêng.
Hội thảo khoa học: "Đổi mới, nâng cao chất lượng giảng dạy, đào tạo
môn hát Dân ca Quan họ và mơn Mỹ thuật góp phần gìn giữ và phát huy giá
trị văn hóa truyền thống" [21], ngày 17/01/2015 của Trường Trung cấp Văn
hóa, Nghệ thuật và Du lịch kết hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Sở
Khoa học công nghệ tỉnh Bắc Ninh đã tập trung đi vào phân tích những giá trị
đặc sắc của Dân ca Quan họ; đánh giá tầm quan trọng của việc bảo tồn, gìn
giữ và phát huy giá trị di sản văn hóa Quan họ; Phát huy vai trị của nhà giáo
đối với công tác giảng dạy và đào tạo tài năng văn hóa, nghệ thuật, nguồn
nhân lực trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật.
Quan tâm và đề cập đến việc giáo dục Di sản Dân ca Quan họ, tác giả
Chu Thị Ngân với đề tài: “Quản lý hoạt động dạy hát Dân ca Quan họ Bắc
Ninh trong các trường Trung học cơ sở thành phố Bắc Ninh" [25], (Luận văn
Thạc sỹ khoa học giáo dục - Đại học Sư phạm Thái Nguyên) đã phần nào
đánh giá thực trạng hoạt động dạy hát và đề xuất một số biện pháp nhằm nâng
cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy hát Dân ca Quan họ trong các trường
THCS thành phố Bắc Ninh.
Trong giai đoạn đất nước ta đang trên đà hội nhập và phát triển, sự giao

thoa các dạng thức văn hóa có tác dụng tích cực đó làm làm phong phú thêm đời
sống tinh thần nhưng bên cạnh đó sự du nhập của những dạng thức văn hóa xa
rời với vốn văn hóa truyền thống của dân tộc cũng đặt ra nhiều thách thức. Một
vấn đề được đặt ra đó là: Giới trẻ hiện nay có nhận thức như thế nào về vai trò và
tầm quan trọng của việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc?
Mục tiêu của Giáo dục Việt Nam tại Khoản 1, điều 27, Luật GD 2005
có viết: "Mục tiêu của giáo dục phổ thơng là giúp học sinh phát triển tồn
diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển
cá nhân, tính năng động sáng tạo và hình thành nhân cách..." [28]. Việc triển
9


khai đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị Di sản văn hóa thế giới Dân ca Quan
họ Bắc Ninh”, trong đó có việc đưa Dân ca Quan họ vào giảng dạy trong nhà
trường THCS được tỉnh và các địa phương rất hoan nghênh và tạo điều kiện.
Tuy nhiên, hiệu quả và chất lượng đào tạo còn ở mức hạn chế. Nhận thức
được vai trò và tầm quan trọng của việc bồi dưỡng âm nhạc Dân ca Quan họ
cho học sinh THCS dưới góc độ khoa học quản lý là việc làm có ý nghĩa thiết
thực cần được quan tâm sâu sắc, tác giả Luận văn lựa chọn nghiên cứu đề tài
"Quản lý hoạt động bồi dưỡng Âm nhạc Dân ca Quan họ Bắc Ninh cho
học sinh trường Trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh" dưới góc độ
khoa học quản lý giáo dục.
1.2. Một số khái niệm liên quan đến đề tài
1.2.1. Quản lý
Theo “Từ điển Bách khoa Việt Nam”, quản lý khi là động từ mang ý nghĩa:
- “Quản” là trơng coi và giữ gìn theo những yêu cầu nhất định;
- “Lý” là tổ chức và điều khiển các hoạt động theo yêu cầu nhất định.
Hiểu theo ngôn ngữ Hán Việt, công tác “quản lý” là thực hiện hai quá
trình liên hệ chặt chẽ với nhau: “quản” và “lý”. Q trình “quản” gồm sự coi
sóc, giữ gìn, duy trì hệ thống ở trạng thái “ổn định”; quá trình “lý” gồm việc

sửa sang, sắp xếp, đổi mới đưa hệ thống vào thế “phát triển”. Nếu người quản
lý chỉ lo việc “quản” tức là chỉ lo việc coi sóc, giữ gìn thì tổ chức dễ trì trệ;
tuy nhiên nếu chỉ quan tâm đến việc “lý”, tức là chỉ lo việc sắp xếp, tổ chức,
đổi mới mà không đặt trên nền tảng của sự ổn định, thì hệ thống sẽ phát triển
khơng bền vững. Nói chung, trong “quản” phải có “lý” và trong “lý” phải có
“quản”, làm cho hoạt động của hệ thống luôn ở trạng thái cân bằng. Sự quản
lý đưa đến kết quả đích thực bền vững địi hỏi phải có mưu lược, nghệ thuật
làm cho hai q trình “quản” và “lý” tích hợp vào nhau. "Quản lý là chức
năng và hoạt động của hệ thống có tổ chức thuộc các giới khác nhau (sinh
học, kỹ thuật, xã hội) đảm bảo giữ gìn một cơ cấu ổn định nhất định, duy trì
sự hoạt động tối ưu và bảo đảm thực hiện những chương trình và mục tiêu
của hệ thống đó" [19].
10


Xuất phát từ những góc độ nghiên cứu khác nhau, nhiều nhà nghiên
cứu trong và ngồi nước đã có những cách tiếp cận và đưa ra những định
nghĩa khác nhau về quản lý:
Trong cuốn “Từ điển Tiếng Việt” có viết "Quản lý là trơng coi và gìn
giữ theo những u cầu nhất định" [29].
Theo Frederich Winslow Taylor (trích từ “Sự phát triển các quan điểm
Giáo dục hiện đại” của tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc) cho
rằng: người quản lý phải là nhà tư tưởng, nhà lên kế hoạch, chỉ đạo và tổ chức
công việc. Tiếp cận quản lý dưới góc độ kinh tế - kỹ thuật, ông cho rằng:
"Làm quản lý là bạn phải biết rõ: muốn người khác làm việc gì và hãy chú ý
đến cách tốt nhất, kinh tế nhất mà họ làm" [12].
Nhà nghiên cứu Henrry Fayol (trích từ “Các học thuyết quản lý” của
tác giả Nguyễn Thị Doan), người đầu tiên tiếp cận quản lý theo quy trình thì
quan niệm rằng: "Quản lý là một tiến trình bao gồm tất cả các khâu: Lập kế
hoạch, tổ chức, phân cơng điển hình và kiểm soát các nỗ lực của cá nhân, bộ

phận và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực vật chất khác của tổ chức để đạt
được mục tiêu đề ra" [14].
Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc định nghĩa:
"Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các
hoạt động (chức năng), kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra" [13].
Tác giả Hồ Văn Liên trong cuốn “Các phương pháp sáng tạo”, trung
tâm sáng tạo khoa học - kỹ thuật, Trường ĐH KHTN - ĐHQG Thành phố Hồ
Chí Minh thì cho rằng: "Quản lý là tác động có tổ chức, có hướng đích của
chủ thể quản lý (người quản lý) lên khách thể quản lý và đối tượng quản lý
trong một tổ chức nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng, các cơ hội
của tổ chức để đạt được mục tiêu đặt ra trong các điều kiện biến động của
môi trường làm cho tổ chức vận hành (hoạt động) có hiệu quả".
Trong “Những vấn đề cơ bản về quản lý giáo dục”, đề cương bài giảng
cho học viên cao học, tác giả Đặng Quốc Bảo quan niệm: “Quản lý là một
11


quá trình lập kế hoạch, tổ chức, hướng dẫn và kiểm tra những nỗ lực của các
thành viên trong một tổ chức và sử dụng các nguồn lực của tổ chức để đạt
được những mục tiêu cụ thể” [3].
Từ các định nghĩa được nhìn nhận từ nhiều góc độ khác nhau, chúng ta
thấy rằng hầu hết các tác giả đều thống nhất chung về cốt lõi của khái niệm quản
lý, đó là trả lời các câu hỏi; Ai quản lý? (Chủ thể quản lý); Quản lý ai? Quản lý
cái gì? (Khách thể quản lý); Quản lý như thế nào? (Phương thức quản lý); Quản
lý bằng cái gì? (Cơng cụ quản lý); quản lý để làm gì? (Mục tiêu quản lý).
Quản lý vừa là một khoa học, vừa là một nghệ thuật địi hỏi phải có sự
tác động thích hợp với từng khách thể quản lý.
Từ việc nghiên cứu, tìm hiểu và phân tích các khái niệm, luận văn xác
định sử dụng khái niệm: “Quản lý là sự tác động liên tục có tổ chức, có định
hướng, có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý

để chỉ huy, điều khiển, liên kết các yếu tố tham gia vào hoạt động thành một
chỉnh thể thống nhất, điều hoà hoạt động của các khâu một cách hợp quy luật
nhằm đạt đến mục tiêu xác định trong điều kiện biến động của môi trường”.
Quản lý là hiện tượng tồn tại trong mọi chế độ xã hội. Bất kỳ ở đâu, lúc
nào con người có nhu cầu kết hợp với nhau để đạt mục đích chung đều xuất
hiện quản lý. Quản lý trong xã hội nói chung là quá trình tổ chức điều hành
các hoạt động nhằm đạt được những mục tiêu và yêu cầu nhất định dựa trên
những quy luật khách quan. Xã hội càng phát triển, nhu cầu và chất lượng
quản lý càng cao.
1.2.2. Quản lý hoạt động giáo dục bộ môn Âm nhạc trong Nhà
trường Trung học cơ sở
Đối với học sinh Trung học cơ sở, bộ môn Âm nhạc là một trong những
phương tiện hiệu quả để thực hiện nhiệm vụ giáo dục đạo đức, thẩm mĩ nhằm
góp phần giáo dục tồn diện cho học sinh, tạo cơ sở hình thành nhân cách con
người. Âm nhạc trong trường Trung học cơ sở với tư cách là một mơn học có
mục đích giáo dục văn hóa âm nhạc cho học sinh nhằm trang bị cho các em
12


những kiến thức cơ bản, bước đầu hình thành khả năng cảm thụ, hiểu và thể
hiện nghệ thuật âm nhạc, khơi dậy ở các em những khả năng sáng tạo trong
hoạt động âm nhạc, củng cố thêm về tình cảm đạo đức, về niềm tin thị hiếu
nghệ thuật và nhu cầu âm nhạc.
Ở trường phổ thông, các môn học khác đều được xây dựng và lấy tác
động hình thành nhân cách học sinh theo hướng chủ yếu đi từ trí tuệ đến tình
cảm, thì ngược lại, mơn học Âm nhạc lại được xây dựng và lấy tác động hình
thành nhân cách học sinh theo hướng chủ yếu: trực tiếp từ tình cảm đến trí
tuệ, tạo ra một sự kết hợp hài hịa, và do đó, nó là mơn học khơng thể thiếu
trong chương trình giáo dục ở bậc Trung học cơ sở.
Mục đích giáo dục âm nhạc bao gồm những mục tiêu yêu cầu giáo dục

cụ thể, là sự phản ánh kết quả mong muốn sau một quá trình giáo dục - dạy
học. Giáo dục âm nhạc là một hình thức giáo dục nghệ thuật mang tính đặc
thù. Nó có khả năng liên kết, sử dụng cũng như hỗ trợ, xen lồng vào tất cả các
hình thức nội dung giáo dục khác làm cho chúng đạt đến hiệu quả cao trong
việc thực hiện những yêu cầu mục tiêu giáo dục. Nhưng với nhiệm vụ, chức
năng chủ yếu của mình, giáo dục âm nhạc trước hết thể hiện mục tiêu, yêu
cầu giáo dục nổi trội của mình là giáo dục thẩm mĩ. Mục tiêu và nhiệm vụ của
môn âm nhạc ở trường Trung học cơ sở là trang bị cho học sinh một số kiến
thức về kỹ năng ca hát, đọc và nghe nhạc; về lý thuyết âm nhạc ở mức độ đơn
giản để một chừng mực nào đó, các em có thể tham gia vào các hoạt động âm
nhạc của cộng đồng. Hình thành cho học sinh những hiểu biết sơ đẳng về cái
hay, cái đẹp trong nghệ thuật âm nhạc, về ý nghĩa tác dụng của âm nhạc với
đời sống, đồng thời mở mang vốn hiểu biết về truyền thống âm nhạc dân tộc
Việt Nam, tinh hoa âm nhạc thế giới, góp phần bồi dưỡng tình cảm, đạo đức,
trí tuệ, tạo khơng khí vui tươi lành mạnh, làm phong phú thế giới tinh thần
nhằm phát triển hài hịa, tồn diện nhân cách học sinh.
Quản lý hoạt động giáo dục bộ môn âm nhạc trong nhà trường Trung
học cơ sở là q trình tác động có định hướng, có mục tiêu, có tổ chức của
13


nhà quản lý (Hiệu trưởng) đến giáo viên, học sinh nhằm nâng cao chất lượng,
hiệu quả công tác giáo dục và đào tạo bộ môn âm nhạc giúp học sinh Trung
học cơ sở phát triển toàn diện.
1.2.3. Dân ca và Dân ca quan họ Bắc Ninh
1.2.3.1. Dân ca
Theo quan niệm của một số nước trên thế giới, chẳng hạn: Người Đức
gọi dân ca là volkslied (tạm dịch là: bài ca của nhân dân), người Pháp gọi là
chanson populaire (tạm dịch là: bài ca phổ cập trong quần chúng), người Anh
gọi dân ca là folk song (tạm dịch là bài ca mang tính dân tộc).

Dân ca Việt Nam là một thể loại âm nhạc cổ truyền, qua việc truyền
khẩu, mỗi người diễn xướng có quyền ứng tác tự do, góp phần sáng tạo của
mình vào tác phẩm trong quá trình biểu diễn. Do vậy họ gần như là “đồng tác
giả” với những người sáng tác mà người sáng tác ban đầu không rõ là ai. Một
bài dân ca thường tồn tại với một bản coi như bản gốc, gọi là lòng bản và
nhiều bản được ứng tấu thêm hay sửa đổi gọi là dị bản.
Theo Từ điển Tiếng Việt, “Dân ca là những bài hát lưu truyền trong
dân gian, mang đặc trưng vùng, miền và không rõ tác giả” [29].
Trong cuốn Âm nhạc và Mỹ thuật của Nhà xuất bản Giáo dục năm
2002 cho rằng: “Dân ca được gọt giũa, sàng lọc qua năm tháng nên có sức
sống với thời gian” [5].
Theo tác giả dân gian định nghĩa: “Dân ca là một thể loại ca hát dân
gian, chủ yếu phát xuất từ môi trường nông ngư nghiệp ở thôn làng, rất có thể
bắt đầu từ một cá nhân có năng khiếu dệt nhạc vào một bài ca dao (thơ dân
gian), rồi được truyền miệng và nhào luyện, uốn nắn, gọt dũa qua nhiều người
trong tập thể, từ làng này đến làng khác, từ thời này qua thời khác, có thể sinh
ra nhiều dị bản khác nhau, thường khó xác định được gốc phát xuất”.
Cho đến nay hiện chưa có một nghiên cứu nào đưa ra được khái niệm
hay một định nghĩa cụ thể rõ nét về dân ca.
Từ những quan điểm trên, ta có thể khái quát: “Dân ca là những bài
14