Đề cương công tác giáo dục bảo tàng

Câu 1: khái niệm, vai trò của hướng dẫn tham quan trong bảo tàng ; phân loại các hình
thức hướng dẫn tham quan?
Câu 2: yêu cầu của hdtq trong bt; nội dung các giai đoạn, các phương pháp hdtq trong
bt.
Trả lời
 Khái niệm hướng dẫn tham quan trong bảo tàng:
Hướng dẫn tham quan bảo tàng: là giới thiệu, trình bày, thuyết trình giảng giải một
cách khoa học và logic về nội dung những vấn đề lịch sử, khoa học trên cơ sở hiện
vật, tài liệu và các hình thức thơng tin khác được sử dụng trên trưng bày nhằm
mục đích cuối cùng và cao nhất là phục vụ người xem.
Trong q trình hdtq lấy hvbt và thơng tin hàm chứa trong hv làm dẫn chứng tư
liệu
Mục đích: truyền đạt và tạo điều kiện để khách tham quan bt lĩnh hội tri thức về
các vấn đề tự nhiên, xã hội.
Qua đây chúng ta cần nhận thức và phân biệt được hdtq và thuyết minh trong bt:

-

-

Hdtq trong bt
Thể hiện tính 2 chiều của hoạt
động: là có sự tương tác qua lại
giữa đối tượng nghe và người
hướng dẫn
Tham quan: thể hiện tính một
chiều của hoạt động, khơng địi
hỏi sự chủ động mà chủ yếu là
sự lắng nghe của người tham
quan.

-

-

Thuyết minh trong bt
Giải thích về hiện vật với ý
nghĩa, giá trị vốn có. Từ đó
truyền đạt những sự kiện, hiện
tượng và các vấn đề mà bt phản
ánh
Được thể hiện hiện trên hệ thống
trưng bày

 vai trò của hướng dẫn tham quan trong bảo tàng: có 3 vai trị
Vai trị 1: Tạo điều kiện cho quá trình nhận thức trực quan thêm sâu sắc bằng

sự phối hợp giữa các giác quan:
Cụ thể: hdtq thực hiện trên cơ sở tài liệu hiện vật trên hệ thống trưng bày
cán bộ thuyết minh hướng dẫn giúp ktq hiểu rõ các vấn đề mà bt
truyền tải

1


hệ thống trưng bày của
bt được xây dựng trên
cơ sở tài liệu hiện vật
được sắp xếp theo 1
trình tự hợp lí, có kết
Vai trị 2: giúp định hướng q

trình nhận thức của ktq

cấu chặt chẽ giúp truyền
tải các vấn đề về tự
nhiên và xã hội tới công
chúng khi tham quan bt.
Tham quan bảo tàng có
hướng dẫn tạo điều kiện
cho cơng chúng nhận
thức được các vấn đề mà
bảo tàng muốn thể hiện.
hướng dẫn tham quan
cần đáp ứng được nhu
cầu của các nhóm đối
tượng tham quan, có các

Vai trị 3 : Tạo điều kiện cho việc nhận thức ở các mức độ nhóm đối tượng khác
phù hợp với yêu cầu của khách tham quan
nhau về trình độ, lứa
tuổi, khả năng nhận
thức,… từ đó tùy từng
nhóm mà giới thiệu kỹ,
giới thiệu cơ bản, dùng
thuật ngữ phù hợp với
khả năng nhận thức của
từng nhóm đối tượng.
2


 phân loại các hình thức hướng dẫn tham quan:

hdtq khái quát:

Giành cho đối tượng công chúng phổ cập
Tham quan tổng thể hệ thống trưng bày để hiểu được
nội dung cơ bản và có thể đưa ra được khái niệm
chung về vấn đề mà bảo tàng thể hiện
Hình thức này đòi hỏi người hướng dẫn phải hiểu
biết sâu sắc về nd của bt, có trình độ khái qt cao,
khả năng diễn đạt tốt, giới thiệu mang tính hệ thống,
cụ thể được nd cần thiết.

Hdtq theo chủ đề:
Giành cho ktq với mục đích nghiên cứu, học tập, tìm
hiểu sâu sắc về 1 chủ đề, vấn đề cụ thể nào đó.
Hdtq giới thiệu chi tiết, logic về 1 vấn đề, sự kiện
hiện tượng nào đó tương ứng với phần trưng bày cụ
thể của bảo tàng.
Phục vụ ktq tại tb chuyên đề, tb lưu động VD: phần
trưng bày của người việt tại BT dân tộc học.

Câu 16: yêu cầu của hdtq trong bt; nội dung các giai đoạn, các phương pháp hdtq
trong bt.
Trả lời:

3


 Yêu cầu của hdtq trong bt: thực hiện được các công việc chuẩn bị cho hoạt động

hdtq.
Công việc 1: Xây dựng chương trình tham quan:
Mục đích:

Sử dụng hợp lí các phần tb của bt trong quá trình hướng dẫn,
phục vụ ktq
Nhằm giúp hoạt động hdtq được thực hiện theo trình tự khoa học,

u cầu:
Phân loại:

có tính hấp dẫn cao.
đáp ứng yêu cầu của ktq về nội dung cũng như thời gian
chương trình tham quan khái quát
Chương trình tham quan theo chủ đề.

Công việc 2:
Nghiên cứu đề cương trưng bày, nội dung, cấu trúc, tài
liệu hiện vật trên hệ thống tb của bt
Tìm hiểu các tài liệu, văn kiện liên quan đến nội dung

chuẩn bị nội dung hdtq:

trưng bày; tài liệu hiện vật trong kho cơ sở của bt
Chuẩn bị nội dung hdtq theo dạng đề cương
Tại một số bt , nội dung hdtq được chuẩn bị theo dạng
bài hoàn chỉnh, được lãnh đạo bảo tàng or cơ quan cấp
trên phê duyệt và thơng qua
Chuẩn bị nội dung có 2 cách: theo đề cương: áp dụng
với các bt quân đội, llvt

Theo dạng bài hồn chỉnh: bt dân sự...

Cơng việc 3: Yêu cầu đối với cán bộ hdtq
Lập trường, tư tưởng, kiến thức chuyên môn nghiệp vụ,... vững vàng, thường
xuyên trau dồi, cập nhật kiến thức và hiểu biết xã hội.
Nắm vững lý luận bảo tàng học và thực tiễn hoạt động bt, nắm vững các kiến
thức của các bộ môn khoa học: tâm lý học, giáo dục học, xã hội học,...;
ngành nghề, sự kiện, các danh nhân,... có liên quan đến nội dung của bt
Hiểu biết sâu sắc nội dung trưng bày, hệ thống trưng bày, tài liệu hiện vật của
bt...

4


Có tư thế, tác phong nhanh nhanh nhẹn, cách di chuyển phù hợp trong quá
trình hướng dẫn: khi thuyết minh nên đi trước và giữ một khoảng cách nhất
định đối với ktq để dẫn đường và thu hút sự chú ý.
Phong cách tự tin thoải mái, cử chỉ phối hợp nhẹ nhàng, nét mựt tươi tắn...
Có khả năng giao tiếp, thuyết trình tốt, nắm vững và thể hiện tốt các quy tắc
giao tiếp cơ bản như chào hỏi, ứng xử, xưng hơ,...
Thường xun rèn luyện khả năng thuyết trình, giọng nói chuẩn, sử dụng từ
ngữ dễ hiều, có tính phổ cập, trình bày tự nhiên, mạch lạc, logic....
tư thế hợp lý, đứng chếch nhìn
về phía trước, thân người cùng
với cánh tay và que chỉ tạo với
Cần phải chú ý tư thế đứng
khi hdtq

mặt phẳng của đai trưng bày 1
góc 25 -30o

Chỉ hiện vật chính xác, thao tác
ngắn gọn, dứt khốt...

Cơng viêc 4: đăng ký tham quan:
Mục đích : chủ động chuẩn bị cho việc hdtq
Khắc phục tình trạng khách quá vắng hoặc quá đông trong những thời điểm nhất định
Thực hiện: bt cần bố trí cán bộ chuyên trách để tiếp nhận đăng ký cũng như sắp xếp
lịch.
Thông tin của đoàn khách phải được ghi trong sổ đăng ký tq
Chuyển và xử lý thông tin: chuyển các yêu cầu riêng của đoàn khách cho cán bộ hdtq
Cb hdtq gợi ý việc thay đổi giờ hẹn ( trong trường hợp có thể )khi cần thiết
Trong trường hợp đồn khách q đơng có thể thực hiện việc chia tách đồn (nếu
cần).
Cơng việc 5 : tiếp đón ktp
Hướng dẫn viên và bộ phận lễ tân có trách nhiệm tiếp đón ktp
Khơng gian đón tiếp cần phải được chú ý và bố trí một cách thuận lợi
Chủ động tiếp đón những đồn khách khơng đăng ký.
5


 các giai đoạn hdtq : 3 giai đoạn

đây là giai đoạn tiếp xúc ban đầu với ktq , tạo đk khơng khí
làm việc thuận lợi
giai đoạn mở đầu

cán bộ hd giới thiệu khái quát về bt, về chương trình tq, nội
dung tq, các nguyên tắc mà ktq cần tuân thủ trong quá trình
tham quan bt
đối với ktp: giới thiệu thành phần nhóm, mục đích tham quan

bt và các mong muốn cần đề xuất
giai đoạn mở đầu được coi là một bước đệm, chiếc cầu nối
giữa hdtq và ktq trước khi tiến hành tham quan bt
đây là giai đoạn tiếp theo của giai đoạn mở đầu, giai đoạn này
cán bộ hdtq trực tiếp trên hệ thống tb của bt

giai đoạn cơ bản

cán bộ hdtq giới thiệu nội dung trưng bày của bt, những sưu
tập tài liệu hiện vật tiêu biểu.
dành thời gian để ktq quan sát hiện vật, xem băng video,…

đây là giai đoạn cuối cùng trong chu trình các giai đoạn hdtq
trong bt.
Trong giai đoạn này cán bộ hdtq tổng kết, thâu tóm các vấn đề
chính của buổi tham quan đồng thời giải đáp các câu hỏi,
giai đoạn kết thúc

những thắc mắc của ktq
Cán bộ hdtq rút ra những kết luận, so sánh để ktq tự nhận
định, đánh giá giá trị của hệ thống hvtb của bt

6


Cán bộ hdtq có thể đặt câu hỏi cho đồn khách về vấn đề
hướng dẫn, hoặc bổ sung thêm về nội dung, và các vấn đề
quan trọng khác nếu còn thời gian.
Ktq phát biểu cảm tưởng, nhận xét sau buổi tham quan, ghi sổ
lưu bút trong sổ cảm tưởng của bt

 Các phương pháp hdtq

Ktq đến với bt có 2 nhóm:

ktq tiếp thu bị động
Ktq tiếp thu tích cực thoải mái

Phương pháp 1: phương pháp hdtq tiếp thu bị động:
Pp này còn được gọi là pp hướng dẫn biên niên thường được áp dụng
tại các bảo tàng trưng bày theo trình tự thời gian: các bt thuộc loại
hình lịch sử xã hội.
Giới thiệu hệ thống trưng bày theo cấu trúc đã có với những hiện vật
liên tiếp nhau, cùng với lời thuyết trình của cán bộ hdtq để ktq có thể
hiểu được nội dung trưng bày của bt
Đây là phương pháp được coi là thứ yếu mà bt áp dụng trong hdtq ,
phương pháp này khiến ktq tiếp thu một cách bị động
Phương pháp 2: phương pháp hdtq tiếp thu tích cực thoải mái
Phương pháp này gồm 4 phương pháp nhỏ:
7


Phương pháp tái hiện:

cơ sở tâm lý học của phương pháp này là sức tưởng
tượng có thể được tái sinh, tức là khả năng làm cho
“hiện tượng” sống lại theo sự mô tả và sự phục
nguyên hiện tượng trong các mặt chi tiết.
Sử dụng tl – hv phong phú, có giá trị tiêu biểu và có
khả năng tái hiện các sự vật hiện tượng.

Không áp dụng đối với dạng tài liệu hiện vật là văn
kiện, bản trích dẫn.

Phương pháp kể chuyện:

cb hdtq sẽ kể những câu chuyện hay có liên quan đến
nội dung trưng bày or một hiện vật tiêu biểu nào
đó trên hệ thống trưng bày.
Nghệ thuật kể chuyện sinh động, hấp dẫn.
Pp này được sử dụng rộng rãi trong các bt danh
nhân và các di tích lưu niệm,.. điển hình như bảo
tàng Hồ Chí Minh.
Tuy nhiên khơng nên lạm dụng phương pháp
này quá nhiều, nên cần kết hợp sử dụng với các
phương pháp khác để tạo sự hấp dẫn trong quá
trình hd.
ktq được tiếp xúc trực tiếp với hiện vật để nhận
thức, cảm nhận mang tính tổng hợp qua các giác
quan: thị giác – thính giác – xúc giác.

Phương pháp tiếp xúc trực
tiếp:

Do yêu cầu của việc bảo quản hiện vật, phương
pháp này chỉ được áp dụng với những hiện vật
8


do bảo tàng làm ra or những hiện vật có nhiều
bản, mang tính phổ thơng dễ sưu tầm.

Trên thế giới pp này thương được áp dụng trong
các bt về ngành nghề thủ công or các bt dành
cho người khiếm thị.

Sử dụng các thuật ngữ thành ngữ để nâng cao
tính hấp dẫn
Phương pháp sử dụng
thuật ngữ, thành ngữ :

Tuy nhiên tùy theo trình độ học vấn của từng
nhóm đối tượng tham quan mà cán bộ hdtq sử
dụng phù hợp, giải thích để ktq có thể hiểu.
Cb hdtq hướng dẫn theo trình tự hệ thống của bt.

Chú ý:
là những người trực tiếp đến bảo tàng để xem
trưng bày, triển lãm, xem trình diễn, hoặc tham
Khách tham quan:

dự các chương trình mà bảo tàng tổ chức.
Những người cho đến nay vẫn còn chưa đến bảo
tàng được coi là khách tham quan “tiền ẩn” của
bảo tàng.

Hướng dẫn viên thuyết minh: là người thay mặt cho bảo tàng tiếp đón khách và
trực tiếp hướng dẫn khách tham quan

9

10