Giáo dục lý luận chính trị trong các trường sĩ quan binh chủng hiện nay theo tư tưởng hồ chí minh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-------------------------------------

TRƢƠNG VĂN BẮC

GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TRONG CÁC
TRƢỜNG SĨ QUAN BINH CHỦNG HIỆN NAY
THEO TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH

LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

Hà Nội - 2021

Hà Nội - 2020


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-------------------------------------

TRƢƠNG VĂN BẮC

GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TRONG CÁC
TRƢỜNG SĨ QUAN BINH CHỦNG HIỆN NAY
THEO TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH
Chun ngành:

Hồ Chí Minh học

Mã số:

62 31 02 04

LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS Phạm Hồng Chương

Hà Nội - 2021


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin trân trọng gửi đến các thầy cơ giáo lời cảm ơn và lịng biết ơn
sâu sắc về sự dạy dỗ trong thời gian học nghiên cứu sinh vừa qua.
Tôi xin trân trọng cảm ơn và biết ơn sâu sắc tới những nhà khoa học
trong các cấp bảo vệ đã dành cho tơi những góp ý chân thành, q báu để
giúp tơi hồn thiện hơn nữa Luận án của mình.
Tơi xin tri ân sự chỉ bảo tận tình và chu đáo tới người hướng dẫn khoa
học PGS.TS Phạm Hồng Chương đã hướng dẫn tơi trong q trình thực hiện
Luận án này.
Hà Nội, ngày 8 tháng 03 năm 2021
Nghiên cứu sinh

Trƣơng Văn Bắc

Trƣơng Văn Bắc


LỜI CAM ĐOAN
Tơi cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng

dẫn của PGS.TS Phạm Hồng Chương. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án
là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định.
Tác giả


MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục........................................................................................................ 1
Danh mục các ký hiệu và chữ viết tắt ......................................................... 5
Danh mục các hình vẽ biểu đồ .................................................................... 6
MỞ ĐẦU .................................................................................................... 7
1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................... 7
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................. 9
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ............................................................ 10
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ........................................... 11
5. Đóng góp mới về khoa học của luận án ................................................ 12
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án ............................................... 12
7. Kết cấu của luận án ............................................................................... 12
Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI .................................................................................................. 13
1.1. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài......................................... 13
1.1.1. Nghiên cứu về giáo dục lý luận chính trị và giáo dục lý luận
chính trị theo tư tưởng Hồ Chí Minh .............................................................. 13
1.1.2. Nghiên cứu về giáo dục lý luận chính trị trong các học viện, nhà
trường quân đội theo tư tưởng Hồ Chí Minh .................................................. 22
1.2. Khái quát tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án và những
vấn đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu ........................................................... 27
1.2.1. Khái quát tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án ... 27

1.2.2. Những vấn đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu ......................... 29
Tiểu kết chƣơng 1 .................................................................................... 30
1


Chƣơng 2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC LÝ LUẬN
CHÍNH TRỊ TRONG CÁC TRƢỜNG SĨ QUAN BINH CHỦNG THEO
TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH ....................................................................... 31
2.1. Một số khái niệm liên quan ................................................................ 31
2.1.1. Khái niệm giáo dục ................................................................. 31
2.1.2. Khái niệm lý luận chính trị ..................................................... 33
2.1.3. Khái niệm giáo dục lý luận chính trị ...................................... 37
2.1.4. Khái niệm tư tưởng Hồ Chí Minh về GDLLCT ..................... 40
2.2. Nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị ......... 42
2.2.1. Mục đích giáo dục lý luận chính trị ........................................ 42
2.2.2. Vai trị giáo dục lý luận chính trị ............................................ 44
2.2.3. Nội dung giáo dục lý luận chính trị ........................................ 47
2.2.4. Phương châm, phương pháp giáo dục lý luận chính trị .......... 53
2.2.5. Tổ chức quản lý giáo dục lý luận chính trị ............................. 60
2.3. Quan niệm và đặc điểm về GDLLCT trong các trường sĩ quan binh
chủng theo tư tưởng Hồ Chí Minh .................................................................. 65
2.3.1. Quan niệm GDLLCT trong các trường sĩ quan binh chủng theo
tư tưởng Hồ Chí Minh ..................................................................................... 65
2.3.2. Quan niệm về chất lượng GDLLCT trong các trường sĩ quan
binh chủng theo tư tưởng Hồ Chí Minh .......................................................... 69
2.3.3. Đặc điểm GDLLCT trong các trường sĩ quan binh chủng theo
tư tưởng Hồ Chí Minh ..................................................................................... 71
Tiểu kết chƣơng 2 .................................................................................... 79
Chƣơng 3. THỰC TRẠNG GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TRONG
CÁC TRƢỜNG SĨ QUAN BINH CHỦNG HIỆN NAY THEO TƢ

TƢỞNG HỒ CHÍ MINH - NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA .......................... 81

2


3.1. Những ưu điểm và hạn chế về GDLLCT trong các trường sĩ quan
binh chủng theo tư tưởng Hồ Chí Minh .......................................................... 81
3.1.1. Những ưu điểm và nguyên nhân ............................................. 81
3.1.2. Những hạn chế và nguyên nhân .............................................. 93
3.2. Nhân tố tác động và những vấn đề đặt ra với việc nâng cao chất lượng
GDLLCT trong các trường sĩ quan binh chủng hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí
Minh .............................................................................................................. 102
3.2.1. Những nhân tố tác động tới chất lượng GDLLCT trong các
trường sĩ quan binh chủng hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh ................. 102
3.2.2. Những vấn đề đặt ra với việc nâng cao chất lượng GDLLCT
trong các trường sĩ quan binh chủng hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh . 109
Tiểu kết chƣơng 3 .................................................................................. 113
Chƣơng 4. YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG
GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TRONG CÁC TRƢỜNG SĨ QUAN
BINH CHỦNG HIỆN NAY THEO TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH ........ 114
4.1. Yêu cầu GDLLCT trong các trường sĩ quan binh chủng hiện nay theo
tư tưởng Hồ Chí Minh .................................................................................. 114
4.1.1. Bám sát thực tiễn trước những biến động của tình hình thế giới
và trong nước, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng quân đội hiện nay ...... 114
4.1.2. Chương trình, nội dung GDLLCT phải đáp ứng mục tiêu, yêu
cầu đào tạo, lý luận phải gắn với thực tế, học đi đôi với hành ..................... 115
4.1.3. Yêu cầu cao về chất lượng GDLLCT trong các trường sĩ quan
binh chủng với chất lượng đội ngũ giảng viên có mặt cịn hạn chế ............. 116
4.1.4. Đảm bảo cơ sở vật chất cho việc thực hiện GDLLCT trong các
trường sĩ quan binh chủng hiện nay .............................................................. 118

3


4.1.5. GDLLCT phải gắn liền với công tác dự báo tình hình nhằm
định hướng cho người học có khả năng thích nghi với những biến động một
cách hiệu quả ................................................................................................. 119
4.2. Giải pháp nâng cao chất lượng GDLLCT trong các trường sĩ quan
binh chủng hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh ......................................... 120
4.2.1. Nâng cao trách nhiệm của các chủ thể về mục đích, vai trị của
cơng tác GDLLCT trong các trường sĩ quan binh chủng hiện nay theo tư
tưởng Hồ Chí Minh ....................................................................................... 120
4.2.2. Đổi mới chương trình, nội dung GDLLCT trong các trường sĩ
quan binh chủng hiện nay theo hướng lý luận phải gắn với thực tiễn, phục vụ
nhu cầu công tác của người học .................................................................... 122
4.2.3. Đổi mới phương pháp GDLLCT trong các trường sĩ quan binh
chủng hiện nay theo hướng phát huy tính độc lập, tích cực của người học,
“học đi đơi với hành” .................................................................................... 126
4.2.4. Xây dựng mơi trường dân chủ, phát huy tính tích cực ý thức tự
học, tự nghiên cứu của người học trong GDLLCT ở các trường sĩ quan binh
chủng ............................................................................................................. 139
4.2.5. Bảo đảm cơ sở vật chất cho việc nâng cao chất lượng GDLLCT
theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường sĩ quan binh chủng hiện nay . 143
4.2.6. Tăng cường công tác kiểm tra, tổ chức học tập rút kinh nghiệm
công tác GDLLCT trong các trường sĩ quan binh chủng ............................. 144
Tiểu kết chƣơng 4 .................................................................................. 147
KẾT LUẬN ............................................................................................ 149
DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ
LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN.................................................................... 152
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................... 153

PHỤ LỤC
4


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CNXH

Chủ nghĩa xã hội

CNH, HĐH

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

CNTB

Chủ nghĩa tư bản

ĐVHT

Đơn vị học trình

GDLLCT

Giáo dục lý luận chính trị

KHXH&NV

Khoa học Xã hội và Nhân văn

LLCT

Lý luận chính trị

QĐNDVN

Quân đội Nhân dân Việt Nam

TCCT

Tổng cục Chính trị

XHCN

Xã hội chủ nghĩa

5


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1: Đánh giá về chương trình, nội dung GDLLCT .......................... 84
Biểu đồ 3.2: Đánh giá về hiệu quả phương pháp dạy học tích cực GDLLCT....87
Biểu đồ 3.4: Đánh giá sự say mê giảng bài của giảng viên LLCT .................. 90
Biểu đồ 3.5: Đánh giá về mức độ phù hợp trong giảng dạy LLCT ................... 95
Biểu đồ 3.6. Đánh giá giải đáp những thắc mắc của học viên .......................... 98

6


MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Hồ Chí Minh - vị lãnh tụ thiên tài, danh nhân văn hóa kiệt xuất của dân
tộc, nhà giáo dục vĩ đại có những đóng góp vơ cùng q báu cho nền giáo dục
nước nhà. Người đã đặt nền móng cho sự ra đời của nền giáo dục cách mạng
Việt Nam, đồng thời luôn luôn quan tâm, chỉ đạo xây dựng nền giáo dục nước
nhà ngày càng phát triển trong hoàn cảnh đất nước cịn bao khó khăn, thách
thức của thù trong, giặc ngồi. Trong tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục
Người thường xuyên quan tâm tới công tác giáo dục lý luận chính trị cho cán
bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân.
Sinh thời, Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Phải bồi dưỡng giảng viên lý luận cho
các chi bộ. Tất cả các đảng viên phải cố gắng học tập, coi việc học tập lý luận
và chính trị là một nhiệm vụ quan trọng của mình” [87, tr.117]. Bởi Hồ Chí
Minh coi đối tượng học tập lý luận chính trị trước hết là cán bộ, đảng viên,
hội viên các đoàn thể, cán bộ các ngành chun mơn của chính quyền, của
quần chúng nhân dân. Cán bộ là những người đem chính sách của Đảng, của
chính phủ giải thích cho dân chúng hiểu rõ và thi hành, đồng thời cũng đem
tình hình của quần chúng báo cáo cho Đảng để đặt chính sách cho đúng. Cán
bộ là gốc của mọi công việc, Người coi việc huấn luyện cán bộ là công việc
gốc của Đảng:“Đảng mà khơng có chủ nghĩa cũng như người khơng có trí
khơn, tàu khơng có bàn chỉ nam” [74, tr 289].
Xuất phát từ yêu cầu thực tế, từ nhiệm vụ, chức năng của Quân đội
nhân dân Việt Nam: xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị là một trong
những công việc quyết định đến sức mạnh chiến đấu và bản chất của quân
đội. Xây dựng quân đội nhân dân vững mạnh về chính trị trong thời kỳ mới
thực chất là xây dựng và phát huy bản chất giai cấp cơng nhân, tính nhân dân
và tính dân tộc sâu sắc, phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ chính trị trong cuộc
7


đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân tộc đang diễn ra gay go, phức tạp mà trước

hết là trên lĩnh vực tư tưởng, chính trị. Bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định
của quân đội là nắm vững nhiệm vụ chính trị, mục tiêu chiến đấu qua từng
giai đoạn cách mạng, luôn vững vàng, không ngả nghiêng, dao động trước sự
tấn công của kẻ thù.
Các trường sĩ quan binh chủng trong Quân đội nhân dân Việt Nam với
nhiệm vụ đào tạo và cung cấp sĩ quan chỉ huy - tham mưu cấp phân đội cho
tồn qn, có vị trí và vai trò quan trọng trong việc bồi dưỡng tạo nguồn nhân
lực cho quân đội và đất nước. Giáo dục lý luận chính trị có vai trị quan trọng
trong việc đào tạo sĩ quan chỉ huy - tham mưu của các trường sĩ quan binh
chủng trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay. Thơng qua giáo dục lý
luận chính trị giúp cho người học hình thành thế giới quan khoa học, góp
phần củng cố bản lĩnh chính trị và đạo đức cách mạng, giáo dục lối sống cũng
như phong cách sống cho học viên, xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng,
khơn khéo, quyết đốn trong việc thực hiện đường lối, chính sách của Đảng
và Nhà nước, điều lệnh, điều lệ quân đội và các quy định của đơn vị, quyết
tâm hoàn thành các nhiệm vụ được giao. Giáo dục lý luận chính trị góp phần
bồi dưỡng lịng u nước và tăng cường tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng.
Phục vụ Đảng, phục vụ đất nước bằng sự trung thực, niềm tin khoa học vào
đường lối, chủ trương của Đảng, pháp luật Nhà nước và quy định của đơn vị.
Trong thời gian qua công tác giáo dục lý luận chính trị theo tư tưởng Hồ
Chí Minh trong các trường sĩ quan binh chủng bên cạnh những kết quả đạt
được cịn có những hạn chế nhất định ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục lý
luận chính trị nói riêng và chất lượng giáo dục đào tạo tại các trường sĩ quan
binh chủng nói chung.
Sự tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã và đang diễn ra
ngày càng mạnh mẽ, tạo ra những thuận lợi và khó khăn trong giáo dục lý
8


luận chính trị. Do đó để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính

trị, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, nhân viên chun mơn kỹ thuật có phẩm chất,
năng lực đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn xây dựng quân đội trong thời kỳ mới,
các trường sĩ quan binh chủng cần tiếp tục nâng cao hơn nữa chất lượng giáo
dục lý luận chính trị theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong tình hình hiện nay.
Hiện nay đã có nhiều cơng trình nghiên cứu liên quan đến giáo dục lý
luận chính trị nói chung và giáo dục lý luận chính trị theo tư tưởng Hồ Chí
Minh trong các học viện, nhà trường quân đội nói riêng, nhưng chưa có cơng
trình nghiên cứu chun sâu dưới góc độ chính trị học về giáo dục lý luận
chính trị theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong khối các trường sĩ quan binh chủng.
Với những lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài “Giáo dục lý luận chính trị trong
các trường sĩ quan binh chủng hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh” làm đề tài
luận án tiến sĩ của mình.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị và thực
trạng giáo dục lý luận chính trị trong các trường sĩ quan binh chủng trong Quân
đội nhân dân Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh từ đó xác định yêu cầu và
đề xuất giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị trong các
trường sĩ quan binh chủng trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư
tưởng Hồ Chí Minh.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Khảo cứu những cơng trình liên quan đến đề tài luận án, chỉ ra những vấn
đề đã được nghiên cứu, xác định những vấn đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu.
- Làm rõ nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị và
giáo dục lý luận chính trị trong các trường sĩ quan binh chủng hiện nay theo tư
tưởng Hồ Chí Minh.
9


- Đánh giá thực trạng giáo dục lý luận chính trị cho học viên đào tạo chính

quy trong các trường sĩ quan binh chủng theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhận định
nhân tố tác động và xác định những vấn đề đặt ra tới giáo dục lý luận chính trị
theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường sĩ quan binh chủng hiện nay.
- Xác định những yêu cầu, đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng
giáo dục lý luận chính trị trong các trường sĩ quan binh chủng hiện nay theo tư
tưởng Hồ Chí Minh.
3. Đối tƣợng, phạm vị nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị và thực
trạng giáo dục lý luận chính trị cho học viên đào tạo chính quy trong các trường
sĩ quan binh chủng theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung khoa học: Tập trung nghiên cứu những vấn đề của luận án:
+ Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị trong Hồ Chí
Minh tồn tập và những chỉ đạo thực tiễn của Người.
+ Nghiên cứu những nhân tố, yêu cầu và giải pháp nhằm nâng cao chất
lượng giáo dục lý luận chính trị theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường sĩ
quan binh chủng trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.
- Về không gian: Luận án tập trung nghiên cứu thực trạng giáo dục lý
luận chính trị cho học viên khối các trường sĩ quan binh chủng trong Quân đội
nhân dân Việt Nam, gồm:
+ Trường Sĩ quan Đặc công
+ Trường Sĩ quan Pháo binh
+ Trường Sĩ quan Phịng hóa
+ Trường Sĩ quan Tăng - Thiết giáp
+ Trường Sĩ quan Thông tin
10


+ Trường Sĩ quan Công binh

- Về thời gian: Luận án khảo sát thực trạng giáo dục lý luận chính trị
trong các trường sĩ quan binh chủng trong Quân đội nhân dân Việt Nam từ năm
2011 đến nay.
4. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận
Luận án nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng về giáo dục lý luận chính trị.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện nhiệm vụ của luận án, tác giả sử phương pháp nghiên cứu
chủ đạo khi nghiên cứu chun ngành Hồ Chí Minh học đó là phương pháp liên
ngành để làm rõ nội dung, ý nghĩa và giá trị của tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo
dục lý luận chính trị. Đồng thời luận án có sử dụng các phương pháp khác như:
- Phương pháp lôgic và lịch sử để xác định mối quan hệ giữa cái chung
và cái riêng, giữa tính phổ biến với tính đặc thù của vấn đề nghiên cứu trong
bối cảnh và tiến trình lịch sử cụ thể liên quan đến đề tài.
- Phương pháp phân tích và phương pháp tổng hợp trong chương tổng
quan của luận án để thu thập và khai thác thông tin từ các nguồn tài liệu liên
quan đến đề tài luận án; đánh giá các văn bản, tài liệu, mô tả khái quát nội dung
văn bản để phục vụ cho thực hiện đề tài.
- Phương pháp so sánh để đánh giá những vấn đề liên quan đến nhiều đối
tượng khác nhau của đề tài nhằm chỉ ra sự khác biệt, tính đặc thù của từng vấn
đề nghiên cứu.
- Phương pháp chuyên gia và phương pháp thảo luận nhóm trong việc
xác định những nhân tố, nghiên cứu những vấn đề đặt ra đối với việc nâng cao
chất lượng giáo dục lý luận chính trị trong các trường sĩ quan binh chủng hiện
nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao chất
11


lượng giáo dục lý luận chính trị trong các trường sĩ quan binh chủng hiện nay

theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Phương pháp thống kê để phân tích kết quả điều tra phục vụ đề tài luận
án. Luận án sử dụng phần mềm SPSS 20 và phần mềm Excell trong việc phân
tích số liệu điều tra phục vụ đề tài luận án.
5. Đóng góp mới về khoa học của luận án
Làm sáng tỏ nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính
trị nói chung và giáo dục lý luận chính trị trong các trường sĩ quan binh chủng
nói riêng. Chỉ ra những yếu tố đặc thù về giáo dục lý luận chính trị trong các
trường sĩ quan binh chủng theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
Đề xuất các nhóm giải pháp mang tính đồng bộ nhằm nâng cao chất
lượng giáo dục lý luận chính trị trong các trường sĩ quan binh chủng hiện nay
theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
- Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần cung cấp những luận cứ khoa
học về lý luận cho việc tăng cường giáo dục lý luận chính trị trong các trường
sĩ quan binh chủng trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay theo tư tưởng
Hồ Chí Minh.
- Nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị cho học viên đào tạo sĩ
quan trong các trường sĩ quan binh chủng hiện nay.
- Góp phần nâng cao nhận thức về giáo dục lý luận chính trị, vận dụng
vào thực tiễn cho các trường sĩ quan binh chủng hiện nay.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận
án được kết cấu thành 4 chương, 9 tiết.

12


Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

1.1. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
1.1.1. Nghiên cứu về giáo dục lý luận chính trị và giáo dục lý luận
chính trị theo tư tưởng Hồ Chí Minh
Nghiên cứu về GDLLCT trước tiên phải kể đến các cơng trình của một
số học giả nước ngồi như:
Cuốn “Phương pháp luận công tác tư tưởng” của tác giả Tác giả D.A.
Vôn-cô-gô-nốp (1984) đã đề cập một cách cụ thể tới những vấn đề chung của
GDLLCT: nội dung GDLLCT, mục đích GDLLCT là giáo dục đường lối
quan điểm của Đảng, giáo dục bản chất cách mạng cho cán bộ, chiến sĩ trong
quân đội qua đó góp phần nâng cao ý thức giai cấp, ý thức dân tộc và tinh
thần chiến đấu độc lập cho các cán bộ và chiến sĩ nơi đây.
Tác giả ng Tín Nghiễn (2003) với bài viết “Ba phương pháp trong
vấn đề nghiên cứu Trung Quốc hóa triết học mácxít”, Tạp chí Trung Quốc số
12 đã đề cập đến những vấn đề mà Trung Quốc cần phải tập trung thực hiện
để hóa triết học mácxít như: mở rộng tầm nhìn, chỉ rõ nội hàm hồn chỉnh và
ý nghĩa xâu xa của việc Trung Quốc hóa triết học mácxít; mở rộng lĩnh vực,
nắm vững nội dung phong phú của vấn đề Trung Quốc hóa triết học mácxít;
phương pháp sáng tạo, đưa việc nghiên cứu Trung Quốc hóa triết học mácxít
nên tầm tổng kết quy luật.
Cuốn sách của Cục cán bộ, Ban tuyên truyền Trung ương Đảng cộng
sản Trung Quốc (2005) Công tác tuyên truyền tư tưởng của Đảng trong thời
kỳ mới là cuốn sách thâm khảo cho ngành cơng tác tư tưởng nói chung, cơng
tác tun truyền nói riêng về vai trị, vị trí, nhiệm vụ của công tác lý luận và
kinh nghiệm, kỹ năng công tác tuyên truyền tư tưởng của Đảng cộng sản
Trung Quốc.
13


Tác giả Tra Lơn Nhia Pao Hơ (2005) với bài viết Mười năm với sự phát
triển của Học viện Chính trị và Hành chính Quốc gia Lào , Tạp chí giáo dục lý

luận chính trị - Hành chính Lào (số 1) đã khái quát chặng đường mười năm xây
dựng và phát triển của Học viện Chính trị và Hành chính Quốc gia Lào, nêu lên
những thành tựu trong công tác GDLLCT cho đội ngũ cán bộ của Đảng Nhân
dân Cách mạng Lào trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.
Sạ Mút Thong Sơm Pha Nít (2007) với bài viết Vai trò của người thầy
trong điều kiện mới [103], Tạp chí Giáo dục lý luận Chính trị - Hành chính
Lào (số 6) đã chỉ rõ vai trị của người thầy trong cơng tác giáo dục LLCT, từ
đó tác giả nêu ra những tiêu chí mà người giáo viên giảng dạy LLCT cần có
trong điều kiện mới.
Luận án tiến sĩ triết học của Bun Phết Xu Ly Vông Xắc (1994) Nâng
cao trình độ tư duy lý luận cho cán bộ đảng viên Đảng Nhân dân Cách mạng
Lào trong giai đoạn hiện nay [19] đã nêu ra vai trò quan trọng của tư duy
LLCT đối với cán bộ, đảng viên Đảng Nhân dân Cách mạng Lào qua đó nêu
ra các giải pháp nâng cao trình độ tư duy lý luận cho cán bộ, đảng viên Đảng
Nhân dân Cách mạng Lào trong giai đoạn hiện nay.
Như vậy có thể thấy rằng các cơng trình nghiên cứu ở nước ngồi tuy
có tên gọi khác nhau nhưng đều khẳng định công tác GDLLCT là hoạt động
rất cần thiết và hết sức quan trọng trong đó nội dung chủ yếu hướng vào việc
xây dựng niềm tin, lý tưởng chính trị cho con người với nội dung chủ yếu là
truyền bá những tri thức thuộc lĩnh vực chính trị.
Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về GDLLCT đã có nhiều cơng trình
của các học giả đề cập đến, tiêu biểu trong số đó là:
Cuốn sách Góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và đổi mới nội
dung, chương trình các mơn khoa học Mác - Lênin [11] của tác giả Lương
Gia Ban (2002) đã nêu ra những biện pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả
14


giảng dạy, học tập các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh ở
các trường đại học và cao đẳng, chỉ ra mối quan hệ giữa nội dung, phương

pháp luận và phương pháp dạy học các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh trong tình hình mới.
Trong cuốn sách Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về dạy và học môn
Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh trong trường đại học của tác giả
Nguyễn Duy Bắc (2004) [12] đã tập trung làm rõ tình hình GDLLCT trong
các trường đại học trên địa bàn Hà Nội từ 1995 đến 2004. Trên cơ sở đánh giá
thực trạng việc dạy và học các môn LLCT, tác giả đề xuất những giải pháp
thiết thực nhằm nâng cao chất lượng dạy và học các môn LLCT, làm rõ mối
quan hệ biện chứng giữa dạy và học LLCT để từng bước can thiệp, nâng cao
chất lượng dạy và học LLCT trong các trường đại học ở Hà Nội.
Tác giả Hoàng Quốc Bảo (2006) với cuốn sách Học tập phương pháp
tuyên truyền cách mạng Hồ Chí Minh [13] đã trình bày một cách có hệ
thống về nguồn gốc hình thành và phương pháp tuyên truyền cách mạng
của Hồ Chí Minh. Qua nội dung của cuốn sách tác giả đã phân tích những
đặc trưng cơ bản trong phương pháp tuyên truyền cách mạng của Người và
việc vận dụng phương pháp tuyên truyền cách mạng của Hồ Chí Minh cho
đội ngũ cán bộ trong thời kỳ đổi mới giúp cho việc tuyên truyền cách mạng
đạt hiệu quả cao hơn.
Năm 2010, tác giả Trần Thị Anh Đào trong cuốn sách Công tác giáo
dục lý luận cho sinh viên Việt Nam hiện nay [44] đã làm rõ tình hình
GDLLCT cho sinh viên trong các trường đại học ở địa bàn Hà Nội và một số
vùng lân cận trên các mặt như: dạy học các môn LLCT, nghiên cứu khoa
học về LLCT, thi tìm hiểu về lịch sử truyền thống văn hóa, thi Olympic các
mơn LLCT... Tác giả đã hệ thống hóa GDLLCT cho sinh viên các trường đại
học, đánh giá thực trạng GDLLCT cho sinh viên Việt Nam trên địa bàn Hà
15


Nội... Qua những nội dung được trình bày trong cuốn sách tác giả chỉ ra vai
trị của từng hình thức GDLLCT cho sinh viên cùng mối quan hệ trong tổng

thể các hoạt động GDLLCT nhằm nâng cao chất lượng GDLLCT cho sinh
viên Việt Nam hiện nay.
Đi sâu vào lĩnh vực nghiên cứu Lịch sử Đảng và các môn học LLCT
khác, tác giả Phạm Huy Kỳ (2010) trong cuốn sách Lý luận và phương pháp
nghiên cứu, giáo dục lý luận chính trị [67] đã nghiên cứu cụ thể về những nội
dung cơ bản trong công tác GDLLCT, đưa ra những nội dung và phương pháp
nghiên cứu GDLLCT; đi sâu nghiên cứu công tác giáo dục Lịch sử Đảng
nhằm đáp ứng những đòi hỏi của đất nước trong mỗi thời kỳ cách mạng và
qua các giai đoạn lịch sử.
Cuốn sách Nâng cao chất lượng giảng dạy, học tập các mơn lý luận
chính trị trong các trường đại học, cao đẳng [69] của tác giả Phạm Văn Linh
(chủ biên) (2017) đã tập hợp tham luận của nhiều tác giả có uy tín và tâm huyết
về những bất cập trong hoạt động GDLLCT hiện nay. Cuốn sách đã gợi mở
những ý tưởng mới cho sự phát triển tư duy, nâng cao chất lượng giảng dạy và
học tập các môn LLCT ở bậc đại học. Trong cuốn sách tác giả Lê Đình Năm
với bài “Vận dụng phương pháp giáo dục của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào nâng
cao chất lượng day học các môn lý luận chính trị ở các trường đại học và cao
đẳng hiện nay”, trên cơ sở khai thác các quan điểm của Hồ Chí Minh về
phương pháp GDLLCT chỉ rõ những vấn đề mang tính nguyên tắc của Người
đã trở thành nguyên lý của nền giáo dục nước nhà: lý luận gắn với thực tế, học
kết hợp với hành, gia đình - nhà trường - xã hội cùng phối hợp trong giáo dục;
lấy tự học “làm cốt” để nâng cao tính chủ động, tích cực của học viên; đảm bảo
vừa sức với từng đối tượng, lứa tuổi học tập để đạt mục đích giáo dục. Từ đó
chỉ ra những ưu điểm và hạn chế về giáo trình các mơn LLCT và phương pháp
dạy học LLCT trong giáo dục đại học.
16


Năm 2018, dưới sự nghiên cứu của đồng tác giả Phạm Ngọc Anh và
Nguyễn Minh Khoa trong cuốn sách Đường Cách mệnh - Giá trị lý luận và

thực tiễn [1] có một số bài viết đề cập đến phương pháp giáo dục lý luận cách
mạng. Trên cơ sở khai thác phương pháp tuyên truyền lý luận cách mạng của
Hồ Chí Minh đã sử dụng trong tác phẩm Đường Kách mệnh vận dụng vào
công tác GDLLCT trong điều kiện hiện nay, các tác giả đã đề ra những biện
pháp chủ yếu để nâng cao chất lượng GDLLCT. Qua đây cho chúng ta nhiều
bài học và kinh nghiệm quý báu về phương pháp GDLLCT.
Các cơng trình trên cho thấy những giá trị to lớn của việc GDLLCT và
sự cần thiết phải nâng cao chất lượng GDLLCT trong tình hình hiện nay. Một
số cơng trình nghiên cứu đã chỉ ra những biểu hiện về tình trạng suy thối tư
tưởng chính trị của một bộ phận sinh viên hiện nay và chỉ ra nguyên nhân từ
những yếu kém của việc GDLLCT từ đó khẳng định sự cần thiết của việc
nâng cao chất lượng GDLLCT.
Ban Khoa giáo Trung ương với đề tài Rà soát và đề xuất hướng sửa
đổi, bổ sung một số nội dung giáo dục đạo đức công dân, chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong nhà trường ở từng cấp học [4], mã số
KHĐB-2003-20 đã tìm ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng GDLLCT,
đạo đức công dân trong các bậc học khác nhau trong hệ thống giáo dục nước
ta. Theo nhóm tác giả đề tài, một trong những hạn chế của GDLLCT là tình
trạng dạy vượt giờ, quá tải khiến cho số đông đội ngũ giảng viên khơng có
thời gian trong việc đầu tư nghiên cứu khoa học, hồn thiện cơng tác chun
mơn từ đó ảnh hưởng đến chất lượng GDLLCT trong các bậc học hiện nay.
Đề tài cấp Bộ mã B.08 -22 Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về cơng tác
giáo dục lý luận chính trị trong hệ thống các trường chính trị nước ta giai đoạn
hiện nay [114] của tác giả Ngô Ngọc Thắng đã khái quát những nội dung cơ
bản trong việc nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và GDLLCT, thể
17


hiện qua hệ thống triết lý, nguyên tắc chỉ đạo, nội dung chương trình, xây dựng
đội ngũ, phương pháp dạy - học, công tác quản lý giáo dục. Trên cơ sở đánh
giá thực trạng việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào cơng tác GDLLCT

trong hệ thống trường chính trị ở nước ta trên các mặt chủ yếu như mục tiêu,
nội dung, phương pháp giảng dạy, quản lý đào tạo, xây dựng đội ngũ giáo viên
giảng dạy LLCT... tác giả xác định phương hướng và những giải pháp cơ bản
nhằm tăng cường vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về GDLLCT trong hệ thống
các trường chính trị ở nước ta những năm tiếp theo.
Đề tài nghiên cứu khoa học Tình hình giảng dạy, học tập các mơn khoa
học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đại học, cao đẳng
và chủ trương, giải pháp cho thời gian tới của Ban tuyên giáo Trung ương [5]
nghiên cứu một cách khái quát về đội ngũ giảng dạy các mơn khoa học Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh với tư cách là một trong những yếu tố quan
trọng, tác động trực tiếp đến chất lượng giảng dạy các mơn khoa học Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Từ việc chỉ ra thực trạng của đội ngũ giảng dạy
các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đề tài đã thẳng thắn
đánh giá bên cạnh bộ phận có tinh thần hăng hái đổi mới việc nghiên cứu
giảng dạy các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vẫn cịn có
bộ phận khơng nhỏ cịn có nhận thức và quan niệm khơng đúng về việc
phương pháp nghiên cứu, phương pháp giảng dạy khi thực hành giảng dạy
các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh.
Hội thảo khoa học Giảng dạy các mơn lý luận chính trị ở các Trường
đại học Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế [39] do Đại học Quốc gia
Hà Nội tổ chức năm 2007 đã đề cập đến nhiều vấn đề khác nhau khi nghiên
cứu đánh giá về giảng dạy LLCT như: nghiên cứu và làm rõ thực trạng giảng
dạy các môn LLCT ở các trường đại học, những thành tựu đạt được, những
bất cập hạn chế và những vấn đề đặt ra. Hội thảo đã đề xuất một số phương
18


hướng và giải pháp nhằm đổi mới kết cấu môn học, chương trình mơn học,
giáo trình và phương pháp giảng dạy các mơn lý luận chính trị ở các trường
đại học Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
Hội thảo khoa học quốc gia Nâng cao chất lượng giảng dạy, học tập
các mơn lý luận chính trị trong các trường đại học, cao đẳng [40] do Đại học

Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức năm 2015 đã nêu bật những thành
tích đáng khích lệ trong nghiên cứu và giảng dạy, học tập các môn LLCT.
Tuy nhiên bên cạnh đó cơng tác nghiên cứu và giảng dạy các mơn LLCT cịn
hạn chế nhất định, chưa thực sự đáp ứng tốt những đòi hỏi của sự nghiệp đổi
mới. Giữa người dạy và người học cho thấy chương trình giảng dạy chưa thực
sự có mối liên hệ gắn kết với nhau, giữa lý luận và thực tiễn cịn có nhiều
khoảng cách. Trong công tác giảng dạy các môn LLCT vẫn cịn có những
cách tiếp cận cũ, khơng phù hợp với xu hướng đổi mới, những biểu hiện của
chủ nghĩa bảo thủ, chủ nghĩa giáo điều cần được nhận diện và khắc phục
trong việc giảng dạy các môn LLCT hiện nay.
Kỷ yếu Hội thảo khoa học Cách mạng công nghiệp 4.0 với việc giảng
dạy lý luận chính trị ở trường đại học và cao đẳng hiện nay” [41] do Đại học
Cần Thơ tổ chức với sự tham gia của nhiều nhà khoa học trong cả nước. Hội
thảo đã đánh giá cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, làm
thay đổi căn bản lối sống, phong cách làm việc, phương thức giao tiếp của
con người, thay đổi cơ cấu lao động và thị trường lao động... Kỷ yếu hội thảo
đã trình bày nội dung cơ bản về cách mạng công nghiệp 4.0 với giáo dục đại
học Việt Nam hiện nay, tác động của cách mạng công nghiệp 4.0 với
GDLLCT. Đổi mới phương pháp giảng dạy các môn LLCT trước bối cảnh
cách mạng công nghiệp 4.0 và vận dụng cách mạng cơng nghiệp 4.0 vào các
mơn giảng dạy LLCT.
Ngồi các cơng trình trên, nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về
19


GDLLCT cịn có một số bài viết đăng trên các tạp chí khoa học trong cả
nước. Các bài viết có thể kể đến như: “Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh
trong giáo dục lý luận chính trị ở các trường chính trị tỉnh và thành phố hiện
nay” [91], “Học tập cách nói và viết của Hồ Chí Minh trong cơng tác giáo dục
lý luận chính trị” [46], “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục lý luận

chính trị cho học viên khối các trường cao đẳng cảnh sát nhân dân trong tình
hình mới” [49], “Giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị cho
sinh viên” [135], “Đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao chất lượng đội
ngũ giảng viên lý luận chính trị ở nước ta hiện nay” [31]...
Các bài viết với cách tiếp cận từ nhiều góc độ khác nhau đã làm rõ
những vấn đề cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về GDLLCT như: vị trí, vai
trị, mục đích của GDLLCT; phương pháp GDLLCT trên cơ sở đề xuất một
số phương hướng và các nhóm giải pháp có tính khả thi cao nhằm tăng cường
GDLLCT cho sinh viên các trường đại học theo tư tưởng Hồ Chí Minh, góp
phần nâng cao chất lượng giáo dục đại học, đào tạo nguồn nhân lực chất
lượng cao đáp ứng yêu cầu của thời kỳ đổi mới, đẩy mạnh cơng nghiệp hóa,
hiện đại hóa, hội nhập và phát triển đất nước.
Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về GDLLCT ngồi các cơng trình là
sách, các đề tài khoa học và những bài báo đăng trên các tạp chí khoa học cịn
phải kể đến các luận án tiến sĩ của các tác giả nghiên cứu về vấn đề này. Cụ
thể đó là các cơng trình:
Bàn về chất lượng đội ngũ giảng viên GDLLCT trong các trường đại
học, cao đẳng ở nước ta có thể kể đến các luận án tiến sĩ như:
Luận án tiến sĩ Vấn đề chất lượng đội ngũ giảng viên lý luận chính trị
trong các trường đại học, cao đẳng ở nước ta hiện nay [15] của tác giả Vũ
Thanh Bình; Luận án tiến sĩ Quản lý đào tạo giảng viên lý luận chính trị đáp
ứng yêu cầu thời kỳ đổi mới hiện nay” [120] của tác giả Nguyễn Thị Thu
20


Thủy; Luận án tiến sĩ “Chất lượng giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên các
trường đại học thể dục thể thao ở nước ta hiện nay” [107], tác giả Nguyễn
Tiến Sơn; Luận án tiến sĩ “Xây dựng đội ngũ giảng viên lý luận chính trị của
các trường chính trị tỉnh, thành phố vùng Đồng bằng sông Cửu Long hiện
nay” [32] của tác giả Bùi Hải Dương; Luận án tiến sĩ “Đảng lãnh đạo đào tạo

giảng viên lý luận chính trị cho các trường đại học, cao đẳng từ năm 2001
đến năm 2015” [53] của tác giả Nguyễn Thị Hiền...
Các luận án trên tuy tiếp cận ở nhiều góc độ khác nhau nhưng đều cho
thấy thực trạng về trình độ đội ngũ giảng viên lý luận trong các trường đại
học, cao đẳng qua đó đề xuất một số quan điểm, giải pháp nâng cao trình độ
lý luận cho đội ngũ giảng viên LLCT trong các trường đại học, cao đẳng ở
nước ta hiện nay. Các tác giả đã đề xuất các giải pháp quản lý đào tạo nhằm
khắc phục những bất cập trong công tác đào tạo giảng viên LLCT, từng bước
nâng cao chất lượng đào tạo giảng viên LLCT đáp ứng những đòi hỏi của thời
kỳ đổi mới ở nước ta.
Bàn về hiệu quả GDLLCT cho sinh viên, Luận án tiến sĩ Hiệu quả giáo
dục lý luận chính trị cho sinh viên các trường đại học tại Thành phố Hồ Chí
Minh của tác giả Trần Hùng [64] trên cơ sở phân tích GDLLCT đã trình bày
một cách có hệ thống cơ sở khoa học về hiệu quả GDLLCT cho sinh viên và
các tiêu chí đánh giá hiệu quả đó. Tác giả đã khảo sát thực trạng hoạt động
GDLLCT cho sinh viên Thành phố Hồ Chí Minh, đưa ra phương hướng chỉ
đạo và những giải pháp chủ yếu nhằm nâng hiệu quả của hoạt động GDLLCT
cho sinh viên các trường đại học trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.
Luận án tiến sĩ Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong giáo dục lý luận
chính trị cho sinh viên các trường đại học ở Hà Nội hiện nay của tác giả Đỗ
Minh Tuấn [136] đã giải quyết được một số nội dung sau: góp phần làm sáng
tỏ giá trị bền vững trong tư tưởng Hồ Chí Minh về GDLLCT, GDLLCT cho
21