cHỦ ĐỀ THƠ HIỆN ĐẠI NGỮ VĂN 9

Chủ đề: THƠ HIỆN ĐẠI
Số tiết: 5 tiết
Ngày soạn: 22/ 2/ 2021
Tiết theo phân phối chương trình: 116 đến 120
Tuần dạy: tuần 24
I .Nội dung chủ đề
1.Viếng lăng bác
2.Nghị luận về đoạn thơ, bài thơ
3.Cách làm bài nghị luận về đoạn thơ, bài thơ
II. Mục tiêu:
1. Kiến thức:
- Những tình cảm thiêng liêng của tác giả, của một người con từ miền Nam ra viếng lăng
Bác.
- Những đặc sắc về hình ảnh, tứ thơ, giọng điệu của bài thơ
-Thấy được sáng tạo nghệ thuật độc đáo của tác giả thể hiện trong bài thơ.
- Đặc điểm, yêu cầu đối với bài van nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
- Các bước khi làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.

2. Kĩ năng:
- Đọc – hiểu một văn bản thơ trữ tình.
- Có khả năng trình bày những suy nghĩ, cảm nhận về một hình ảnh thơ, một khổ thơ, một tác
phẩm thơ
- Nhận diện được bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
- Tạo lập văn bản nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
- Tiến hành các bước làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
- Tổ chức, triển khai các luận điểm.
- Lập ý và cách dẫn dắt vấn đề khi nghị luận về một đoạn
thơ, bài thơ.

3. Thái độ:
-Kính u Bác Hồ

-Thể hiện ý thức phấn đấu học tập và làm theo tấm gương cao cả của Bác.
- Say mê tìm hiểu cái hay cái đẹp của một bài thơ, đoạn thơ.
- Nghiêm túc tuân thủ các bước làm bài nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ.

4. Định hướng năng lực:
- Năng lực giao tiếp và hợp tác: thông qua việc thảo luận, học sinh tìm hiểu các vấn đề, hoàn
thành nhiệm vụ được giao.
- Năng lực thẩm mỹ: cảm nhận được tình cảm của Viễn Phương và mọi người dành cho Bác
- Năng lực tìm hiểu xã hội: tìm hiểu về cơng ơn của Bác đối với dân tộc Việt Nam
- Năng lực tự chủ và tự học: có ý thức tìm hiểu những tư liệu liên quan đến nội dung bài học.

III. XÁC ĐỊNH VÀ MÔ TẢ CÁC MỨC ĐỘ YÊU CẦU:
Nội dung
Tìm hiểu chung

Nhận biết
-Tác giả, tác phẩm,
kiểu văn bản,

Thông hiểu
Nội dung, nghệ
thuật của bài thơ
1

Vận dụng
- Các bài viết về
Bác

Vận dụng cao

Phân tích

phương thức biểu
đạt; bố cục văn
bản.
- Cách làm bài văn
nghị luận về bài
thơ, đoạn thơ
- Những từ ngữ khó
- Các bước làm bài
văn nghị luận về
bài thơ, đoạn thơ

- Cách làm bài văn
nghị luận về bài
thơ, đoạn thơ hay

Cảm xúc của VIễn
Phương trước lăng,
khi vào trong lăng
và khi rời lăng
- Đề bài, các phần
của bài văn nghị
luận về bài thơ,
đoạn thơ

-Luyện tập, luyện
nói cách làm bài
văn nghị luận về

bài thơ, đoạn thơ
- Phân tích nội
dung, nghệ thuật
bài thơ
- Lập dàn ý một đề
văn nghị luận về
bài thơ, đoạn thơ

-Liên hệ nêu suy
nghĩ bản thân về
công ơn của Bác
-Viết đoạn văn nêu
những điều em cảm
nhận được qua bài
thơ.

Nội dung và nghệ Nhận xét về tình
thuật bài thơ
cảm của tác giả
dành cho Bác

Tổng kết

IV. BIÊN SOẠN CÁC CÂU HỎI/ BÀI TẬP THEO BẢNG MƠ TẢ
Nội dung
Tìm hiểu chung

Phân tích

Nhận biết

Nêu vài nét
chính về tác
giả?
Nêu
hoàn
cảnh,
thời
điểm
sáng
tác bài thơ?
Nêu bố cục
của bài thơ?
- Nêu chủ đề bài
thơ
(?) Nhà thơ
đã
cảm
nhận
được
những gì đang
diễn ra trước
lăng Bác?

Thơng hiểu

Vận dụng

Vận dụng cao

-Em cịn biết bài

thơ nào về Bác

Vì
sao,
ấn - Cảm nhận của em
tượng
đầu về bài thơ Viếng
tiên
của lăng Bác
nhà thơ lại
là hình ảnh
hàng tre?
Hình
ảnh
hàng tre trong
cảm
nhận
của nhà thơ
như thế nào?
Ý nghóa của
hình ảnh hàng
tre này?
Hai câu thơ
“Ngày ngày
…
mùa
xuân”
gợi
lên
một

cảnh
tượng
như thế nào
2

-Viết đoạn văn nêu
của em về bài thơ
Viếng lăng Bác


Vì
sao
tác
giả vẫn hình
dung
Bác
đang ngủ bình
yên
giữa
vầng
trăng
sáng?
- Em có nhận xét
gì về tình cảm của
tác giả dành cho
Bác

Tổng kết

V. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

1. Chuẩn bị của giáo viên:
- Nghiên cứu SGK, SGV
- Học liệu: tiểu sử Viễn Phương, các tác phẩm của ông
- Tư liệu: bài hát Viếng lăng Bác
- Máy chiếu, bảng phụ
2. Chuẩn bị của học sinh:
- Sách giáo khoa, đồ dùng học tập
VI. Tổ chức các hoạt động học tập

Văn bản:

VIẾNG LĂNG BÁC
Viễn Phương

1. Ổn định lớp:
- Kiểm tra sĩ số
- Sinh hoạt một số quy định về tập ghi bài, tập học ở nhà, …
2. Kiểm tra bài cũ
+ Đọc thuộc lòng đoạn thơ đầu bài thơ Mùa xuân nho nhỏ,
phân tích 1 khổ em thích.
+ Nêu nội dung và nghệ thuật của bài thơ?

3. Thiết kế tiến trình dạy học
3.1. Hoạt động khởi động (3 phút) Nghe những bài hát về Bác
- Mục tiêu:
+ Kiến thức: Bổ trợ kiến thức âm nhạc, văn học
+ Kĩ năng: Cảm thụ âm nhạc, cảm thụ văn học
+ Thái độ: Tạo tâm thế học tập giúp HS hứng thú học bài mới
- Phương thức:
+ Xem video, phát vấn.

+ Hoạt động cá nhân
- Sản phẩm mong đợi: Học sinh nhận biết những bài hát, bài viết được nghe chủ đề
viết về Bác
- Giáo viên nhận xét, dẫn dắt vào bài mới:
3


+ Khả năng nhận biết của học sinh khi nghe bài hát
Bác Hồ là vị lãnh tụ vó đại của dân tộc Việt Nam, là một danh
nhân văn hóa thế giới. Sự ra đi của Người đã để lại bao nỗi nhớ thương của
hàng triệu đồng bào Việt Nam. Tâm trạng và cảm xúc ấy đã được tác
giả Viễn Phương thể hiện rất xúc động qua bài Viếng lăng Bác mà
chúng ta sẽ học hôm nay

3.2. Hoạt động hình thành kiến thức
Hoạt động 1: TÌM HIỂU CHUNG ( 15 phút)
- Mục tiêu:
+ Kiến thức: Biết được nét chính về tác giả, kiểu văn bản, bố cục
+ Kĩ năng: Đọc, hiểu văn bản
+ Thái độ: Tích cực tìm hiểu chung về văn bản.
- Phương thức:
+ Đàm thoại, gợi mở, vấn đáp
+ Hoạt động cá nhân
- Sản phẩm mong đợi:
+ Loại vaên bản thơ hiện đại
+ Phương thức: miêu tả, biểu cảm
+ Bố cục văn bản: 3 phần
- Nhận xét, đánh giá sản phẩm, hoạt động:
+ Sự tích cực, hăng hái phát biểu
+ Bước đầu hiểu sơ bộ về tác giả, tác phẩm

Phương pháp : Vấn đáp, gợi tìm, nêu
vấn đề, thuyết trình, đọc sáng tạo

I. Tìm hiểu chung:
- Gọi học sinh đọc chú thích *. - Đọc chú thích *.
1. Tác giả:
(?) Nêu vài nét chính về - Cá nhân trả Viễn Phương tên thật
tác giả?
lời.
là Phan Thanh Viễn là
cây bút xuất hiện
sớm nhất của lực
lượng văn nghệ giải
phóng miền Nam.

(?) Nêu hoàn cảnh sáng - Cá
tác bài thơ?
lời.

nhân

-Hướng dẫn học sinh cách - Nghe.
đọc bài thơ: đọc với nhịp
chậm, lắng sâu, thể hiện
4

2. Tác phẩm:
a. Hoàn cảnh sáng
tác:
trả Bài thơ được sáng tác

vào năm 1976 khi tác
giả ra thủ đô Hà Nội
và vào lăng viếng
Bác. Tác phẩm được
in trong tập “Như mây
mùa xuân”.


giọng điệu tình cảm vừa
trang nghiêm, vừa tha thiết,
có cả đau xót lẫn tư hào.
Riêng khổ cuối đọc nhanh
hơn và giọng cao hơn.
- GV đọc mẫu một đoạn, gọi - Đọc theo hướng
một học sinh đọc tiếp.
dẫn của GV.
(?) Tìm bố cục của bài thơ ?
- Cá nhân tìm
b. Bố cục: 3 phần
-> 4 đoạn.
+ Cảm xúc cảnh bên
ngoài lăng.
+ Cảm xúc trước hình ảnh
dòng người vào lăng
+ Xúc cảm và suy ngẫm
về Bác
+ Niềm mong ước khi phải
trở về

Hoạt động 2: PHÂN TÍCH (55 phút)

- Mục tiêu:
* Kiến thức:
- Những tình cảm thiêng liêng của tác giả, của một người con từ miền Nam ra viếng lăng
Bác.
- Những đặc sắc về hình ảnh, tứ thơ, giọng điệu của bài thơ
-Thấy được sáng tạo nghệ thuật độc đáo của tác giả thể hiện trong bài thơ.
* Kĩ năng:
- Đọc – hiểu một văn bản thơ trữ tình.
- Có khả năng trình bày những suy nghĩ, cảm nhận về một hình ảnh thơ, một khổ thơ, một tác
phẩm thơ
* Thái độ:
- Kính yêu Bác Hồ
- Thể hiện ý thức phấn đấu học tập và làm theo tấm gương cao cả của Bác.

- Định hướng năng lực:
+Năng lực giao tiếp và hợp tác: thơng qua việc thảo luận, học sinh tìm hiểu các vấn
đề, hoàn thành nhiệm vụ được giao.
- Năng lực thẩm mỹ: cảm nhận được tình cảm của tác giả dành cho Bác
- Năng lực tìm hiểu xã hội: tìm hiểu những bài viết về Bác
- Năng lực tự chủ và tự học: có ý thức tìm hiểu những tư liệu liên quan đến nội dung
bài học.
II. Phân tích
Phương pháp : Vấn đáp, gợi tìm, nêu
vấn đề, phân tích, thảo luận, bình giảng
- Cho học sinh đọc lại khổ
đầu.
(?) Câu thơ mở đầu bài thơ
mang tính cách gì?
(?) Cách xưng con của tác
giả có ý nghóa gì?

- Đọc
- Cá nhân trả lời
- Cá
lời.

nhân

1. Cảm xúc của tác giả
trước lăng Bác
- Con ở … lăng Bác.

trả -> Lời xưng hô “con”
=> bày tỏ tình cảm
nhớ thương và kính
yêu Bác.
(?) Nhà thơ đã cảm nhận - Cá nhân trả.
được những gì đang dieãn ra
5


trước lăng Bác?
(?)Vì sao, ấn tượng đầu tiên - Cá nhân trả lời
của nhà thơ lại là hình ảnh
hàng tre? Hình ảnh hàng tre
trong cảm nhận của nhà
thơ như thế nào?
(?) Tính từ xanh xanh và - Cá nhân trả lời
thành ngữ bão táp mưa sa
diễn tả điều gì?

(?) Trong thơ ca, hình ảnh cây - Cá nhân trả lời
tre VN mang ý nghóa nào? Ý
nghóa của hình ảnh này?
- Gọi học sinh đọc khổ thơ
tiếp theo.
(?) Có mấy mặt trời xuất
hiện trong hai câu thơ trên?
(?) Em hiểu gì về hình ảnh
mặt trời trên lăng và mặt
trời trong lăng? Cách so
sánh ngầm này ca ngợi
điều gì?
(?) Vì sao có thể tạo ra một
ẩn dụ như thế?
(?) Hai câu thơ “Ngày ngày
… mùa xuân” gợi lên một
cảnh tượng như thế nào?

-Hàng tre: bát ngát,
xanh xanh, đứng thẳng
hàng trước bão táp
mưa sa.

-> Ẩn dụ => Tượng
trưng cho sức sống
bền bỉ, kiên cường
của dân tộc Việt
Nam.

- Đọc.

- Cá nhân trả lời
- Cá nhân trả lời

- Mặt trời trong lăng:
-> ẩn dụ => Bác toả
sáng, vó đại như mặt
trời.

- Cá nhân trả lời
- Cá nhân trả lời

(?) Tác giả đã sử dụng - Cá
nghệ thuật gì trong hai câu lời.
thơ này? Tác dụng?

nhân

- Ngày ngày … mùa
xuân:

trả -> Ẩn dụ -> Tấm lòng
thành kính, biết ơn
của nhân dân đối
với Bác.
(?)Tóm lại, hai khổ thơ đầu - Thảo luận nhóm => Khung cảnh thanh
bài thơ làm hiện lên quang 2 em.
cao và rực rỡ, gần
cảnh lăng Bác như thế
gũi và trang nghiêm.
nào?

2. Cảm xúc của tác giả
khi vào lăng viếng Bác:
(?)Lăng là nơi đặt thi hài - Cá nhân trả - Bác nằm … dịu hiền
người quá cố. Nhưng người lời.
-> Cảm giác Bác như
con thăm lăng Bác lại có
đang ngủ bình yên
một hình dung như thế nào
giữa vầng trăng.
về Bác?
(?)Không thể có vầng - Thảo luận nhóm
trăng thật trong lăng, nhưng 2 em: sinh thời
vì sao tác giả vẫn hình dung Bác
rất
yêu
Bác đang ngủ bình yên giữa trăng.
vầng trăng sáng?
- Giảng: Cuộc đời Bác rực
sáng như mặt trời nhưng
cách sống của Bác, tâm
hồn Bác hiền hậu, thanh
6


cao như ánh trăng. Mặt
khác sinh thời Người thích
sống gần gũi với thiên
nhiên. Thơ Bác nhiều trăng.
Trăng với Bác như bạn bè.
(?) Trong lời thơ tiếp theo

xuất hiện một hình ảnh ẩn
dụ. Đó là hình ảnh nào?
Tác dụng?
*Tích hợp tư tưởng Hồ Chí Minh
-Chủ đề: Lí tưởng độc lập dân tộc, sự hi
sinh quên mình vì hạnh phúc dân tộc,
tình yêu thương nhân loại, lối sống
giản dị, đức khiêm tốn, …
-Nội dung tích hợp: Vẻ đẹp tỏa sáng
của lãnh tụ Hồ Chí Minh là lí tưởng
độc lập dân tộc, sự hi sinh quên mình vì
hạnh phúc dân tộc, tình yêu thương
nhân loại, lối sống giản dị, đức khiêm
tốn, …
-Bình: Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh
xem độc lập dân tộc là thiêng liêng, là
cao quí. Trong lời kêu gọi chống Mĩ
cứu nước, Người khẳng định: “Khơng
có gì q hơn độc lập tự do”. Người đã
hi sinh qn mình vì lí tưởng độc lập
dân tộc, vì hạnh phúc của nhân dân.
Nhà thơ Tố Hữu từng ca ngợi:

- Trời xanh mãi mãi
->ẩn dụ => Bác còn
sống mãi trong lòng
người dân việt Nam.

Ơi lòng Bác vậy, cứ thương ta
Thương cuộc đời chung, thương cỏ hoa

Chỉ biết qn mình cho hết thảy
Như dịng sơng chở nặng phù sa.

Thật vậy, Bác của chúng ta có tình
thương mênh mơng. Tình u thương
nhân loại ln có sẵn trong Bác.
Khơng những thế, ở Bác ta cịn bắt gặp
một tấm gương sáng về lối sống giản dị,
đức khiêm tốn, …Nay Bác đã ra đi.
Hình ảnh trời xanh “Vẫn biết trời xanh
là mãi mãi” tượng trưng cho cõi vĩnh
hằng của tên tuổi và sự nghiệp Hồ Chí
Minh. Người đã hóa thiên nhiên, hóa
sơng núi, đã vào cuộc trường chinh nhẹ
cánh bay.
(?) Dù có cảm nhận như - Cá nhân trả lời
thế nhưng khi quay về với
thực tại thì nhà thơ có cảm
giác gì? Từ nhói diễn tả
nỗi đau như thế nào?
(?) Những câu thơ vào viếng - Cá nhân trả
Bác đã bộc lộ nỗi niềm lời.
nào của tác giả?

- Mà sao nghe nhói ở
trong tim
-> Từ nhói diễn tả
nỗi đau sâu sắc trong
tâm hồn nhà thơ.
=> Niềm thương mến

và nỗi xót xa về sự
ra đi của Bác.
3. Cảm xúc của tác giả khi
rời lăng:
(?) Nghó đến mai về miền - Cá nhân trả - Thương trào nước
Nam tình cảm của nhà thơ lời: Vỡ oà cảm mắt -> xúc động
7


như thế nào? Từ ngữ thương
trào nước mắt biểu hiện
cảm xúc gì?
(?) Từ tình cảm đó nhà thơ
có ước nguyện gì? Em hiểu
gì về ước nguyện của tác
giả?

xúc.

mãnh liệt.

- Cá nhân trả lời

- Ước nguyện: làm
con chim, làm đoá hoa,
làm caây tre.

-Suy nghĩ, cảm nhận của
bản thân về ước muốn
của nhà thơ.

-Thể hiện ý thức phấn
đấu học tập và làm theo
tấm gương cao cả của
Bác.

*Giáo dục KNS:
-Phương pháp động não:
Em hãy nêu suy nghĩ, cảm nhận của
bản thân về ước muốn của nhà thơ. Từ
đó liên hệ với bản thân để thể hiện ý
thức phấn đấu học tập và làm theo tấm
gương cao cả của Bác.
-KNS cơ bản được giáo dục:
+Suy nghĩ sáng tạo: đánh giá, bình
luận về ước muốn của nhà thơ. Tự
nhận thức được vẻ đẹp nhân cách Hồ
Chí Minh, qua đó xác định giá trị cá
nhân cần phấn đấu để học tập và làm
theo Chủ tịch Hồ Chí Minh.
(?) Tác giả đã dùng biện - Cá
pháp nghệ thuật gì trong lời.
những câu thơ này? Tác
dụng?
Phương pháp : Vấn đáp, gợi tìm
*Giáo dục KNS:
-Phương pháp trình bày 1 phút:
Em hãy trình bày những cảm nhận ấn
tượng sâu đậm của bản thân về nội
dung và nghệ thuật của bài thơ.
-KNS cơ bản được giáo dục:

+Suy nghĩ sáng tạo: đánh giá, bình
luận về nội dung, nghệ thuật, về vẻ đẹp
những hình ảnh trong bài thơ.
-Chốt lại và ghi bảng.
(?) Nêu nghệ thuật của bài
thơ?

nhân

trả -> Điệp ngữ => Niềm
lưu luyến, bịn rịn
không muốn rời xa
Bác.
III. Tổng kết:

-Trình bày những cảm
nhận ấn tượng sâu đậm
của bản thân về nội dung
và nghệ thuật của bài
thơ.
-Ghi bài.
- Cá nhân trả lời

3.3. Hoạt động luyện tập (10 phút)
-Mục tiêu
+ Kiến thức: Khắc sâu kiến thức đã học
+ Kĩ năng: Rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn
+ Thái độ: Trân trọng đối với Bác
8

-Noäi dung: Bài thơ
thể hiện lòng thành
kính và niềm xúc
động sâu sắc của
nhà thơ và của mọi
người đối với Bác
Hồ
khi vào
lăng
viếng Bác.
-Nghệ thuật: Giọng
điệu trang trọng và tha
thiết, nhiều hình ảnh
đẹp và gợi cảm,
ngôn ngữ bình dị mà
cô đúc.


-Phương thức
+ Câu hỏi, làm văn
+ Hoạt động cá nhân
- Dự kiến sản phẩm
+ Suy nghĩ bản thân về Bác
+Viết đoạn văn cảm nhận của em về Bác
- Nhận xét, đánh giá sản phẩm, hoạt động
Nhận xét, biểu dương.
- Chỉ định 1 hs đọc
- Bài thơ đã bồi đắp trong em -Học sinh đọc
tình cảm gì ?
->u kính, biết ơn Bác

-Trả lời
- Làm văn
Hãy viết đoạn văn cảm nhận của em về

IV. LUYỆN TẬP:

Bác Hồ

3.4. Hoạt động vận dụng (5 phút)
- Mục tiêu
+ Kiến thức: vận dụng kiến thức đã học vào thực tế: Học tập và làm theo gương Bác Hồ
+ Kĩ năng: thành thạo kĩ năng rèn luyện, phấn đấu, trau dồi bản thân về mọi mặt.
+ Thái độ: ý thức tự học, tự rèn luyện, trách nhiệm đối với quê hương, đất nước
-Phương thức
+Bài tập
+Hoạt động cá nhân
- Dự kiến sản phẩm
+ Những tấm gương làm theo lời bác dạy
+Nêu cao tinh thần học tập, rèn luyện
- Nhận xét, đánh giá sản phẩm, hoạt động
+ Biểu dương tinh thần, thái độ học tập của các học sinh tích cực, phê phán những bạn
khơng tham gia các hoạt động học tập.

3.5. Hoạt động tìm tịi mở rộng (2 phút)
- Mục tiêu:
+ Kiến thức: Mở rộng kiến thức.
+ Kĩ năng: Hát bài “Viếng lăng Bác”
+ Thái độ: Tự giác, chủ động hát để nâng cao năng lực cảm thụ văn chương.

-Phương thức:

+ Nghiên cứu bài hát
+ Hoạt động cá nhân: tự học ở nhà
- Dự kiến sản phẩm:
+ Văn học:
Các bài thơ về Bác
- Nhớ Bác
- Việt Nam có Bác Hồ
- Bác Hồ ơi
- Lời thơ dâng Bác
+Âm nhạc:
9


- Hát được bài “Viếng lăng Bác”
- Và các bài hát khác về Bác: Bác Hồ tình yêu bao la, Hành khúc tuổi trẻ,...
+Mĩ thuật: Phác họa lại chân dung Bác
- Nhận xét, đánh giá sản phẩm, hoạt động:
+ Thu thập thông tin phản hồi để biểu dương kịp thời, phê bình những học sinh lười học.
+ Xem trước cách làm bài nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ

Tập làm văn

NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ
1. Ổn định lớp:
- Kiểm tra sĩ số
2. Kiểm tra bài cũ
Theá nào là nghị luận về một tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)?
Trình bày dàn ý chung?

3. Thiết kế tiến trình dạy học

3.1. Hoạt động khởi động (3 phút)
Xem đoạn vidieo Lời bình về bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt
- Mục tiêu:
Tạo tâm thế học tập giúp HS hứng thú học bài mới
- Phương thức:
+ Kĩ thuật xem vidieo
+ Hoạt động cá nhân
- Sản phẩm mong đợi: Học sinh nhận biết sự sinh động, hấp dẫn trong cách nghị luận
về một tác phẩm truyện( đoạn trich)
- Giáo viên nhận xét, dẫn dắt vào bài mới:
+ Khả năng nhận biết của học sinh khi xem video
+ Từ chỗ thừa để dẫn vào bài:
Muốn làm tốt bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ, cần có năng
lực cảm thụ văn chương, đồng thới cần nắm vững, thành thục phương
pháp làm một bài nghị luận. Tiết học hôm nay sẽ giúp các em hiểu
bước đầu về bài nghị luận một đoạn thơ, bài thơ.

3.2. Hoạt động hình thành kiến thức: nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ(20 phút)
- Mục tiêu:
+ Kiến thức:
Đặc điểm, yêu cầu đối với bài van nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
+ Kĩ năng:
- Nhận diện được bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
- Tạo lập văn bản nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
+ Say mê tìm hiểu cái hay cái đẹp của một bài thơ, đoạn thơ.

- Phương thức:
+ Đàm thoại, gợi mở, vấn đáp
+ Hoạt động nhóm
- Sản phẩm mong đợi

10


+ Vận dụng các cách tạo lập văn bản nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
+ Tác dụng: làm được bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ hay
- Nhận xét, đánh giá sản phẩm, hoạt động:
+ Sự tích cực, hăng hái phát biểu
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY
HOẠT ĐỘNG CỦA TRỊ
KIẾN THỨC CẦN ĐẠT
I. Tìm hiểu bài
1. Đề bài nghị luận
về một đoạn thơ,
bài thơ

Phương pháp : Vấn đáp, gợi tìm

- Yêu cầu học sinh đọc văn - Học sinh đọc văn
bản ở SGK.
bản.
(?) Vấn đề nghị luận của - Cá nhân trả lời
văn bản này là gì? Hình
ảnh mùa xuân và tình
cảm thiết tha của Thanh
Hải trong bài thơ Mùa xuân
nho nhỏ.

(?) Văn bản nêu lên
những luận điểm gì về hình
ảnh mùa xuân trong bài

thơ Mùa xuân nho nhỏ?
-> Những luận điểm là:
+ Hình ảnh mùa xuân mang
nhiều tầng ý nghóa, hình
ảnh nào cũng thật gợi
cảm, đáng yêu.
+ Hình ảnh mùa xuân rạo
rực của thiên nhiên, đất
nước trong cảm xúc thiết
tha, trìu mến của nhà thơ.
+ Hình ảnh mùa xuân nho
nhỏ thể hiện khát vọng
hoà nhập, dâng hiến được
nối kết tự nhiên với hình
ảnh
mùa
xuân
thiên
nhiên, đất nước ở trước.
(?) Người viết đã sử dụng
những luận cứ nào để
làm sáng tỏ các luận
điểm đó?
-> Người viết đã chọn
giảng, bình các câu thơ,
hình ảnh đặc sắc, đã
phân tích giọng điệu trữ
tình, kết cấu của bài thơ.

- Cá nhân suy nghó

trả lời

- Học sinh quan sát
văn bản trả lời

11


(?) Chỉ ra các phần mở
bài, thân bài, kết bài;
nhận xét về bố cục của
văn bản?
+ Mở bài: từ đầu đến
“đáng trân trọng”
+ Thân bài: từ tiếp đến
“mùa xuân”
+ Kết bài: phần còn lại
-> Giữa các phần của văn
bản có sự liên kết tự
nhiên về ý và về diễn
đạt.
(?) Cách diễn đạt trong
từng đoạn của văn bản
có làm nổi bật được luận
điểm không?
->Người viết đã trình bày
những cảm nghó, đánh giá
của mình bằng thái độ tin
yêu, bằng tình cảm thiết
tha, trìu mến. Lời văn toát

lên những rung động trước
sự đặc sắc của hình ảnh,
giọng điệu thơ, sự đồng
cảm với nhà thơ Thanh
Hải.
(?) Qua việc tìm hiểu bài
văn trên, em hãy cho biết
thế nào là nghị luận về
một đoạn thơ, bài thơ?

- Học sinh quan sát
văn bản trả lời

- Thảo luận theo
nhóm, cử đại diện
nhóm trình bày

- Cá nhân trả lời.

(?) Bài nghị luận về đoạn - Cá nhân trả lời.
thơ, bài thơ có những yêu
cầu gì về nội dung và hình
thức?

- Chốt ý, gọi một HS đọc - Đọc ghi nhớ.
ghi nhớ.

12

2. Ghi nhớ:

- Nghị luận về một
đoạn thơ, bài thơ là
trình bày nhận xét,
đánh giá của mình
về nội dung và nghệ
thuật của đoạn thơ,
bài thơ ấy.
- Nội dung và nghệ
thuật của đoạn thơ,
bài thơ được thể hiện
qua ngôn từ, hình
ảnh, giọng điệu,… Bài
nghị luận cần phân
tích các yếu tố ấy
để có những nhận
xét, đánh giá cụ thể,
xác đáng.
- Bài nghị luận về
một đoạn thơ, bài thơ
cần có bố cục mạch
lạc, rõ ràng; có lời
văn gợi cảm, thể
hiện rung động chân
thành của người viết.


3.3. Hoạt động luyện tập (15 phút)
- Mục tiêu:
+ Kiến thức: Nhận biết, thông hiểu cách tạo lập văn bản nghị luận về một đoạn thơ,
bài thơ.

+ Kĩ năng: Viết được bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
+ Thái độ: Ý thức viết bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
-Phương thức:
+ Gợi mở, vấn đáp, phân tích, luyện tập thực hành.
+ Hoạt động nhóm.
- Dự kiến sản phẩm: HS giải quyết tốt các bài tập trong SGK
- GV nhận xét, đánh giá:
+ Biểu dương tinh thần, thái độ học tập của các học sinh tích cực, phê bình những học
sinh khơng tham gia các hoạt động học tập.
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY
HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ
- Cho học sinh đọc phần bài - Đọc bài tập
tập, xác định yêu cầu bài - Thực hiện theo nhóm,
tập.
cử đại diện trình bày
- Chia nhóm cho học sinh
thảo luận (mỗi nhóm 2
bàn)
- GV nhận xét, chốt

KIẾN THỨC CẦN ĐẠT
II. Luyện tập:
- Bổ sung các luận điểm khác
+ Luận điểm về tính
nhạc: tính nhạc thể
hiện ở luận điểm
và tiết tấu của bài
thơ, nó ngân vang
trong tâm hồn người
đọc. Bằng chứng là

đã phổ nhạc.
+ Luận điểm về
bức tranh mùa xuân
của bài thơ. Tính hoạ
thể hiện ở hình ảnh
màu
sắc,
không
gian,
đối
tượng,…
được miêu tả trong
bài thô.

3.4. Hoạt động vận dụng (5 phút)
- Mục tiêu:
+ Kiến thức: Củng cố, khắc sâu kiến thức về cách tạo lập văn bản nghị luận về một
đoạn thơ, bài thơ.
+ Kĩ năng: Biết vận dụng viết bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ. hay
+ Thái độ: Tích cực tham gia hoạt động.
- Phương thức:
+ Vấn đáp, làm văn
+ Hoạt động cá nhân.
- Dự kiến sản phẩm: Đoạn văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
- GV nhận xét, đánh giá:
+ Biểu dương tinh thần, thái độ học tập của các nhóm tích cực.
3.5. Hoạt động tìm tịi và mở rộng (2 phút)
Mục tiêu:
+ Kiến thức: Trau dồi, mở rộng kiến thức về cách tạo lập văn bản nghị luận về
một đoạn thơ, bài thơ.

+ Kĩ năng: Biết tìm tịi tài liệu để có kiến thức về các tác phẩm truyện để một đoạn
13


thơ, bài thơ.
+ Thái độ: Tích cực tự giác học tập.
- Phương thức:
+ Tự học có hướng dẫn ở nhà
+ Hoạt động cá nhân.
- Dự kiến sản phẩm: Các văn bản nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
- GV nhận xét, đánh giá:
+ Ýthức tìm tịi, tinh thần tự học
+ Chuẩn bị bài: Xem trước các bài tập trong bài Luyện tập cách làm bài văn
nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ. Đọc các đề bài ở SGK và trả lời các
câu hỏi. Đọc các bước làm bài. Đọc văn bản Quê hương trong tình
thương, nỗi nhớ và trả lời các câu hỏi bên dưới.

Tập làm văn

CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ
1. Ổn định lớp:
- Kiểm tra sĩ số
2. Kiểm tra bài cũ
Kiểm tra phần viết đoạn văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ của HS
3. Thiết kế tiến trình dạy học
3.1. Hoạt động khởi động (3 phút)
HS nghe một số đoạn văn nghị luận hay trong lớp
- Mục tiêu:
Tạo tâm thế học tập giúp HS hứng thú học bài mới

- Phương thức:
+ HS nghe một số đoạn văn nghị luận hay trong lớp
+ Hoạt động cá nhân
- Sản phẩm mong đợi: Học sinh nhận biết ưu điểm, hạn chế trong bài làm của bạn
- Giáo viên nhận xét, dẫn dắt vào bài mới:
+ Khả năng nhận biết của học sinh khi nghe bài làm của bạn
+ Từ chỗ thừa để dẫn vào bài:
Tiết trước chúng ta vừa tìm hiểu kiểu bài nghị luận về một đoạn
thơ, bài thơ. Hôm nay chúng ta tiếp tục tìm hiểu về cách làm bài văn
nghị luận ấy.

3.2. Hoạt động hình thành kiến thức: luyện tập cách làm bài nghị luận về một
đoạn thơ, bài thơ (42 phút)
- Mục tiêu:
+ Kiến thức:
- Đặc điểm, yêu cầu đối với bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
- Các bước khi làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
+ Kĩ năng:
- Tiến hành các bước làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
14


- Tổ chức, triển khai các luận điểm.
+ Thái độ: Nghiêm túc tuân thủ các bước làm bài nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ.

- Phương thức:
+ Đàm thoại, gợi mở, vấn đáp
+ Hoạt động nhóm
- Sản phẩm mong đợi
+ Vận dụng các cách tạo lập văn bản nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.

+ Tác dụng: làm được bài văn nghị luận về về một đoạn thơ, bài thơ hay
- Nhận xét, đánh giá sản phẩm, hoạt động:
+ Sự tích cực, hăng hái phát biểu
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY
HOẠT ĐỘNG CỦA
KIẾN THỨC CẦN ĐẠT
TRỊ

I. Tìm hiểu bài:
1. Đề bài nghị luận
về một đoạn thơ,
bài thơ

Phương pháp : Vấn đáp, gợi tìm,
thảo luận
-Hướng dẫn hs tìm hiểu các đề bài.
+ Không kèm theo mệnh
lệânh đề (4, 7)
+ Có kèm theo mệnh
lệânh (các đề còn lại)
(?) Các từ cảm nhận,
suy nghó và phân tích
trong các đề bài trên
biểu thị những yêu cầu
gì đối với bài làm?
+ “Suy nghó” nhấn mạnh
tới nhận định, đánh giá
của người viết
+ “Phân tích” nghiêng về
phương pháp

+ “Cảm nhận” nghị luận
trên cơ sở cảm thụ của
- GV ghi đề bài trong SGK
lên bảng:
Phân tích tình yêu quê
hương trong bài thơ Quê
hương của Tế Hanh.

- Đọc
- Cá nhân trả
lời

-Cá nhân trả
lời

- Xem.

- Yêu cầu học sinh đọc - Đọc
phần Tìm hiểu đề, tìm ý.
(?) Em rút ra được cách - Cá nhân trả
làm nào trong bước tìm lời
hiểu đề, tìm ý này?
- Yêu cầu HS đọc mục 2 - Đọc
Lập dàn bài.

15

2. Cách làm bài nghị
luận về một đoạn
thơ, bài thơ

- Các bước làm bài
nghị luận về một
đoạn thơ, bài thơ


(?) Trong bước này ta rút
ra được nhiệm vụ của
phần mở bài, thân bài,
kết bài như thế nào?
-> MB: Giới thiệu bài thơ,
nêu ý kiến của mình.
TB: Phân tích từng khía
cạnh của bài thơ.
KB: Đánh giá chung về
bài thơ
- GV hướng dẫn hs viết
đoạn mở bài cho bài
văn.
- GV nhận xét, sửa chữa.
- Yêu cầu HS đọc Văn
bản “Quê hương trong tình
thương, nỗi nhớ”
(?) Tìm bố cục của văn
bản?
+ Mở bài: Từ đầu đến
“rực rỡ”: dòng cảm xúc
dạt dào, lai láng chảy
suốt đời thơ Tế Hanh trong
đó có bài Quê hương là
thành công xuất sắc và

có ý nghóa khởi đầu.
+ Thân bài: Tiếp theo
đến “tâm hồn tha thiết”:
cảm nhận về cảm xúc
lúc nồng nàn, mạnh mẽ,
lúc lắng sâu, tinh tế
của Tế Hanh khi ca ngợi
vẻ đẹp của thiên nhiên,
cuộc sống lao động của
quê hương, về hình ảnh,
nhịp điệu đặc sắc của
bài thơ.
+ Kết bài: Phần còn lại:
khẳng định sức hấp dẫn
của bài thơ Quê hương
và ý nghóa bồi đắp tâm
hồn người đọc của bài
thơ.
(?) Trong phần thân bài,
người viết đã trình bày
những nhận xét gì về
tình yêu quê hương trong
bài thơ “Quê hương”?
Những suy nghó, ý kiến
ấy được dẫn dắt, khẳng
định bằng cách nào,
được liên kết với phần
mở bài và kết bài ra
sao?
- Nhà thơ đã viết bằng

- Cá nhân trả
lời

- Cá nhân viết,
đọc trước lớp.
Hs khác nhận
xét.
- Đọc

Cách
tổ
chức,
triển khai luận điểm

- Cá nhân trả
lời

- Thảo
luận
nhóm 2 em, trả
lời

16


tất cả tình yêu tha thiết,
trong sáng, đầy thơ mộng
của mình qua các hình
ảnh:.

+ Hình ảnh đẹp như mơ,
đầy sức mạnh khi ra khơi
của con người.
+ Cảnh trở về no đủ.
+ Hình ảnh người dân
chài giữa đất trời lộng
gió với vị nồng mặn
của biển.
+ Hình ảnh, ngôn từ của
bài thơ giàu sức gợi
cảm.
- Những suy nghó, ý kiến
của người viết luôn được
gắn cùng sự phân tích,
bình giảng cụ thể hình
ảnh, ngôn từ, giọng điệu
của bài thơ.
- Phần thân bài được nối
kết với phần mở bài
một cách chặt chẽ, tự
nhiên. Đó chính là sự
phân tích, chứng minh
làm sáng tỏ nhận xét
bao quát đã nêu ở phần
mở bài. Từ các luận
điểm này đã dẫn đến
phần kết bài đánh giá
sức hấp dẫn, khẳng định
ý nghóa của bài thơ.
(?) Văn bản có tính - Cá nhân trả - Bài nghị luận về một

thuyết phục, sức hấp lời
đoạn thơ, bài thơ cần
dẫn không? Vì sao?
- Cá nhân trả được bố cục mạch lạc
lời
theo các phần:
Văn bản có sức hấp
+ Mở bài: Giới thiệu
dẫn vì tập trung trình bày
đoạn thơ, bài thơ và
nhận xét, đánh giá về
bước đầu nêu nhận
những giá trị đặc sắc
xét, đánh giá của
về nội dung cảm xúc và
mình. (Nếu phân tích
nghệ thuật của bài thơ;
một đoạn thơ nên nêu
bố cục mạch lạc, rõ
rõ vị trí của đoạn thơ
ràng;
người viết trình
ấy trong tác phẩm và
bày cảm nghó, ý kiến
khái quát nội dung
bằng tất cả lòng yêu
cảm xúc của nó).
mến, rung cảm thiết tha
+ Thân bài: Lần lượt
đối

trình bày những suy
nghó, đánh giá về nội
dung và nghệ thuật
của đoạn thơ, bài thơ.
+ Kết bài: Khái quát
giá trị, ý nghóa của
đoạn thơ, bài thơ.
17


- Bài nghị luận về một
đoạn thơ bài thơ cần
nêu lên được các
nhận xét, đánh giá
và sự cảm thụ riêng
của người viết. Những
nhận xét, đánh giá
ấy phải gắn với sự
phân tích, bình giá
ngôn từ, hình ảnh,
giọng điệu, nội dung
cảm xúc, … của tác
phẩm.

(?) Từ đó có thể rút ra
điều gì về cách làm bài
nghị luận văn học này?

3.3. Hoạt động luyện tập (20 phút)
- Mục tiêu:

+ Kiến thức: Nhận biết, thông hiểu cách tạo lập văn bản nghị luận về một đoạn thơ,
bài thơ
+ Kĩ năng: Viết được bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
+ Thái độ: Ý thức viết bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
-Phương thức:
+ Gợi mở, vấn đáp, phân tích, luyện tập thực hành.
+ Hoạt động nhóm.
- Dự kiến sản phẩm: HS giải quyết tốt các bài tập trong SGK
- GV nhận xét, đánh giá:
+ Biểu dương tinh thần, thái độ học tập của các học sinh tích cực, phê bình những học
sinh khơng tham gia các hoạt động học tập.
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY

HOẠT ĐỘNG CỦA
TRỊ

Hoạt động 3: Luyện tập
(15 phút)
Phương pháp : Vấn đáp, gợi tìm
- Cho học sinh đọc đề bài
- Đọc đề bài.
- GV gợi ý cho học sinh - Nghe, viết bài
làm bài
giấy nháp đọc
trước lớp.
- GV nhận xét, sửa chữa. - Nghe, ghi nhận

18

KIẾN THỨC CẦN ĐẠT

II. Luyện tập:
1. Tìm hiểu đề:
- Thể loại: nghị luận đoạn thơ
- Nội dung: Khổ đầu bài Sang Thu
2. Tìm ý:
- Tính hiệu của sự giao mùa: Hương vị,
khơng gian, hính ảnh
3. Lập dàn ý:
a. Mở bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm,
khái quát ý nghĩa đoạn trích.
b. Thân bài:
- Cảnh sang thu của đất trời bắt đầu từ
hương ổi chính, từ “Phả”
-> hương thơm sánh lại vì đậm, cơn gió
se truyền hương thơm đi náo nức
- Sương chùng chình -> Từ lái tượng
hình nhân hóa làn sương như người
thiếu nữ.
- Thiên nhiên được cảm nhận từ những
cái vô hình mờ ảo.
- Cảm xúc của nhà thơ cụ thể tinh tế


bằng các giác quan
- Cảm nhận khá đột ngột bất ngờ bâng
khuâng lưu luyến.
c. Kết bài:
- Khái quát giá trị đoạn thơ.
- cảm xúc của bản thân về khổ thơ.

3.4. Hoạt động vận dụng (20 phút)
- Mục tiêu:
+ Kiến thức: Củng cố, khắc sâu kiến thức về cách tạo lập văn bản nghị luận về một
đoạn thơ, bài thơ
+ Kĩ năng: Biết vận dụng viết bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ hay
+ Thái độ: Tích cực tham gia hoạt động.
- Phương thức:
+ Vấn đáp, làm văn
+ Hoạt động cá nhân.
- Dự kiến sản phẩm: Đoạn văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
- GV nhận xét, đánh giá:
+ Biểu dương tinh thần, thái độ học tập của các nhóm tích cực.
3.5. Hoạt động tìm tịi và mở rộng (5 phút)
Mục tiêu:
+ Kiến thức: Trau dồi, mở rộng kiến thức về cách tạo lập văn bản nghị luận về
một đoạn thơ, bài thơ
+ Kĩ năng: Biết tìm tịi tài liệu để có kiến thức về các bài thơ để viết bài nghị luận về
một đoạn thơ, bài thơ
+ Thái độ: Tích cực tự giác học tập.
- Phương thức:
+ Tự học có hướng dẫn ở nhà
+ Hoạt động cá nhân.
- Dự kiến sản phẩm: Các văn bản nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
- GV nhận xét, đánh giá:
+ Ýthức tìm tịi, tinh thần tự học
+ Chuẩn bị bài:SANG THU

19