Đánh giá hoạt động quản lý của hiệu trưởng các trường thcs huyện lục ngạn tỉnh bắc giang

..

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

PHẠM THỊ ĐOÀN

ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ
CỦA HIỆU TRƢỞNG CÁC TRƢỜNG THCS
HUYỆN LỤC NGẠN, TỈNH BẮC GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

PHẠM THỊ ĐOÀN

ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ
CỦA HIỆU TRƢỞNG CÁC TRƢỜNG THCS
HUYỆN LỤC NGẠN, TỈNH BẮC GIANG
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. LÝ TIẾN HÙNG

THÁI NGUYÊN - 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




Tôi xin cam đoan luận văn “Đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu trưởng
các trường THCS huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang” là cơng trình nghiên cứu
thực sự của cá nhân, đƣợc thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của TS. Lý
Tiến Hùng.
Các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và chƣa
từng đƣợc cơng bố trong bất kỳ một cơng trình nào khác.
Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.
Thái Ngun, tháng 11 năm 2015
Học viên

Phạm Thị Đồn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

i




LỜI CẢM ƠN

Với tình cảm chân thành, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn đối với các thầy giáo,
cơ giáo Trƣờng Đại học Thái Nguyên cùng toàn thể các thầy giáo, cơ giáo đã
tham gia giảng dạy tơi trong khóa học.
Tơi đặc biệt bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến TS. Lý Tiến Hùng - ngƣời Thầy
đã tận tình chỉ dẫn và đóng góp những ý kiến quý báu để tơi hồn thành Luận văn.
Tơi cũng xin chân thành cảm ơn đến lãnh đạo huyện Lục Ngạn và toàn thể
các anh, chị, em đồng nghiệp; gia đình, bạn bè đã động viên, tạo mọi điều kiện
thuận lợi cho bản thân tơi trong q trình học tập và hồn thành Luận văn thạc
sĩ khoa học giáo dục.
Mặc dù đã hết sức cố gắng, nhƣng do một số hạn chế nhất định về điều
kiện nghiên cứu nên Luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, vì vậy, tác giả
kính mong nhận đƣợc sự đóng góp ý kiến và chỉ dẫn thêm của quý thầy cô và
các bạn.
Xin trân trọng cảm ơn.

Thái Ngun, tháng 11 năm 2015
Tác giả

Phạm Thị Đồn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

ii




MỤC LỤC
AM ĐOAN ................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii

MỤC LỤC ..........................................................................................................iii
BẢNG KÝ HIỆU VIẾT TẮT ............................................................................. iv
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ................................................................. 4
4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 4
5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu .................................................................... 4
7. Kết cấu của đề tài............................................................................................. 6
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG QUẢN
LÝ CỦA HIỆU TRƢỞNG THCS .......................................................... 7
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 7
1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................ 11
1.2.1. Đánh giá ................................................................................................... 11
1.2.2. Quản lý..................................................................................................... 13
1.2.3. Quản lý giáo dục ...................................................................................... 15
1.2.4. Quản lý nhà trƣờng .................................................................................. 17
1.2.5. Hiệu trƣởng trƣờng THCS ....................................................................... 19
1.2.6. Đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu trƣởng Trƣờng trung học cơ sở ............ 20
1.2.7. Mục đích, ý nghĩa của việc đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu
trƣởng trƣờng THCS ................................................................................. 21
1.3. Một số vấn đề cơ bản về đánh giá về đánh giá hoạt động quản lý của
Hiệu trƣởng THCS .................................................................................. 23
1.3.1. Vị trí, nhiệm vụ, quyền hạn của ngƣời Hiệu trƣởng THCS .................... 23
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

iii

1.3.2. Các nội dung đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu trƣởng THCS ......... 24
1.3.3. Quy trình đánh giá hoạt dộng quản lý của Hiệu trƣởng THCS ............... 25
1.3.4. Phƣơng pháp đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu trƣởng trƣờng THCS ...... 26
1.3.5. Hình thức đánh giá hoạt động quản lý của hiệu trƣởng trƣờng THCS ....... 27
1.3.6. Các tiêu chí đánh giá ............................................................................... 28
1.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu trƣởng
trƣờng THCS ............................................................................................ 30
1.4.1. Yếu tố chủ quan ...................................................................................... 30
1.4.2. Yếu tố khách quan .................................................................................. 31
Kết luận chƣơng 1.............................................................................................. 33
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ
CỦA HIỆU TRƢỞNG CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
HUYỆN LỤC NGẠN, TỈNH BẮC GIANG ........................................ 34
2.1. Thực trạng giáo dục THCS huyện Lục Ngạn, Bắc Giang .......................... 34
2.1.1. Quy mô phát triển và kết quả đã đạt đƣợc ............................................... 34
2.1.2. Đánh giá thực trạng chất lƣợng giáo dục toàn diện................................. 35
2.1.3. Thực trạng về đội ngũ hiệu trƣởng các trƣờng THCS huyện Lục Ngạn,
tỉnh Bắc Giang........................................................................................... 37
2.2. Thực trạng đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu trƣởng các trƣờng
THCS huyện Lục ngạn ............................................................................ 39
2.2.1. Thực trạng nội dung đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu trƣởng
các trƣờng THCS huyện Lục Ngạn ......................................................... 39
2.2.2. Thực trạng về quy trình đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu trƣởng
trƣờng THCS huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang ..................................... 49
2.2.3. Thực trạng về công cụ đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu trƣởng
Trƣờng THCS .......................................................................................... 50
2.2.4. Kết quả đánh giá hoạt động quản ly của Hiệu trƣởng trƣờng THCS
huyện Lục Ngạn ....................................................................................... 52

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

iv




2.3. Nhận xét, đánh giá chung về thực trạng đánh giá hoạt động quản lý của
Hiệu trƣởng Trƣờng trung học cơ sở tại huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang ... 53
Kết luận chƣơng 2.............................................................................................. 55
Chƣơng 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ĐÁNH GIÁ
HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ CỦA HIỆU TRƢỞNG CÁC TRƢỜNG
TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LỤC NGẠN, TỈNH BẮC GIANG ......... 56

3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................... 56
3.1.1. Nguyên tắc tính thực tiễn......................................................................... 56
3.1.2. Nguyên tắc tính hiệu quả ......................................................................... 56
3.1.3. Nguyên tắc tính đồng bộ.......................................................................... 57
3.1.4. Nguyên tắc tính khả thi ............................................................................ 57
3.2. Một số biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý của Hiệu trƣởng các
trƣờng THCS huyện Lục Ngạn, Bắc Giang ............................................ 57
3.2.1. Xây dựng bộ tiêu chí để đánh giá hoạt động quản lý của hiệu trƣởng
trƣờng THCS ........................................................................................... 57
3.2.2. Bồi dƣỡng nâng cao năng lực đánh giá hoạt động quản lý cho đội
ngũ làm công tác đánh giá Hiệu trƣởng trƣờng THCS ........................... 62
3.2.3. Đổi mới công tác kiểm tra đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu
trƣởng THCS ........................................................................................... 63
3.2.4. Đầu tƣ kinh phí cho cơng tác đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu
trƣởng trƣờng THCS ............................................................................... 65
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất .................................................... 66

3.4. Khảo nghiệm đánh giá về tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp ....... 67
Kết luận chƣơng 3.............................................................................................. 71
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 72
1. Kết luận .......................................................................................................... 72
2. Khuyến nghị................................................................................................... 73
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 74
PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

v




BẢNG KÝ HIỆU VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Viết đầy đủ

BCHTW

Ban Chấp hành Trung ƣơng

BGH

Ban giám hiệu

CB

Cán bộ

CBQL

Cán bộ quản lý

CSVC

Cơ sở vật chất

GD- ĐT

Giáo dục - Đào tạo

GS.TS

Giáo sƣ. Tiến sĩ

GV- HS

Giáo viên - học sinh

GVBM

Giáo viên bộ môn

GVCN

Giáo viên chủ nhiệm

PGS.TS

Phó giáo sƣ. Tiến sĩ

PPDH

Phƣơng pháp dạy học

PTDH

Phƣơng tiện dạy học

QL

Quản lý

QLNT

Quản lý Nhà trƣờng

TBDH

Thiết bị dạy học

TCCB

Tổ chức cán bộ

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thơng

XHHGD

Xã hội hóa giáo dục

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

iv




DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Quy mô trƣờng, lớp khối THCS ..................................................... 35
Bảng 2.2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học của hiệu trƣởng trƣờng
THCS huyện Lục Ngạn, Bắc Giang ................................................ 40
Bảng 2.3. Thực trạng quản lý và phát triển đội ngũ của Hiệu trƣởng
trƣờng THCS huyện Lục Ngạn, Bắc Giang .................................... 42
Bảng 2.4. Thực trạng quản lý tài sản, tài chính của Hiệu trƣởng trƣờng
THCS huyện Lục Ngạn, Bắc Giang ................................................ 44
Bảng 2.5. Thực trạng công tác xã hội hóa giáo dục của Hiệu trƣởng
trƣờng THCS huyện Lục Ngạn, Bắc Giang .................................... 45
Bảng 2.6. Thực trạng công tác xây dựng kế hoạch năm của Hiệu trƣởng
trƣờng THCS huyện Lục Ngạn, Bắc Giang .................................... 47
Bảng 2.7. Thực trạng quy trình đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu

trƣởng Trƣờng THCS huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang ................ 49
Bảng 2.8. Thực trạng công cụ để đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu
trƣởng Trƣờng THCS huyện Lục Ngạn .......................................... 50
Bảng 2.9. Thực trạng thực hiện công tác quản lý của Hiệu trƣởng các
trƣờng THCS huyện Lục Ngạn 5 năm trở lại đây ........................... 52
Bảng 3.1. Tổng hợp đánh giá tính cần thiết của các biện pháp nâng cao
hoạt động quản lý của Hiệu trƣởng các trƣờng THCS huyện
Lục Ngạn ......................................................................................... 68
Bảng 3.2. Tổng hợp đánh giá tính khả thi của các biện pháp quản lý nâng
cao hoạt động quản lý của Hiệu trƣởng trƣờng THCS huyện
Lục Ngạn ......................................................................................... 69

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

v




MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trung học cơ sở là cấp học có vai trị vơ cùng quan trọng trong việc hình
thành tri thức và đạo đức cho ngƣời học; là cấp học độc lập với một hệ thống
riêng, có nội dung, phƣơng pháp đào tạo xác định, là cấp học nối tiếp cấp tiểu
học và trƣớc cấp học trung học phổ thông. Trung học cơ sở cùng với tiểu học
và trung học phổ thơng hình thành nên giáo dục phổ thơng ở nƣớc ta. Hồn
thành bậc học này có nghĩa là hồn thành giáo dục bắt buộc.
Giáo dục trung học cơ sở đƣợc thực hiện trong bốn năm, từ lớp sáu đến
lớp chín tƣơng ứng với HS nằm trong khoảng từ 11 đến 15 tuổi. Đây là độ tuổi
phát triển mạnh mẽ về tâm sinh lý và thể chất của HS. Giáo dục trung học cơ sở

cung cấp cho HS những kiến thức cơ bản để tiếp tục học THPT hoặc định
hƣớng nghề nghiệp. Tại khoản 3, điều 27, Luật Giáo dục 2005 nêu: “Giáo dục
THCS nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục
tiểu học, có học vấn phổ thơng ở trình độ cơ sở và những hiểu biết ban đầu về
kỹ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học THPT, trung cấp, học nghề hoặc đi
vào cuộc sống” [29, tr. 24].
Để thực hiện mục tiêu của giáo dục phổ thông cần có sự cộng hƣởng
của rất nhiều yếu tố, nhƣ: chƣơng trình, mục tiêu, nội dung đào tạo, phƣơng
pháp dạy học, đội ngũ GV, CSVC và TBDH, trong đó, vai trò quản lý nhà
trƣờng của nhà quản lý, đặc biệt là hoạt động quản lý của Hiệu trƣởng có vai
trị rất quan trọng.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

1




Quản lý nhà trƣờng là một bộ phận trong quản lý giáo dục. Quản lý nhà
trƣờng bao gồm quản lý GV; quản lý HS; quản lý quá trình dạy - học, giáo dục;
quản lý cơ sở vật chất; quản lý tài chính; quản lý quan hệ giữa nhà trƣờng và
cộng đồng.
Quản lý nhà trƣờng là tác động có cơ sở khoa học đến tập thể GV, HS,
phụ huynh và các lực lƣợng XH thông qua kế hoạch, tổ chức, phối hợp chỉ đạo
và kiểm tra mọi hoạt động của nhà trƣờng nhằm thực hiện hiệu quả nhiệm vụ
giáo dục - đào tạo.
Hoạt động đặc trƣng của quản lý nhà trƣờng là quản lý các quá trình
sƣ phạm diễn ra trong nhà trƣờng bằng cách sử dụng có hiệu quả nhất
CSVC, tài chính, nguồn nhân lực và các phƣơng pháp quản lý phù hợp với
các qui luật tâm lý, giáo dục để đạt đƣợc kết quả đào tạo có chất lƣợng cao.

Quản lý nhà trƣờng nhằm thực hiện đúng đƣờng lối giáo dục của Đảng và
theo đúng pháp luật của Nhà nƣớc, đƣa nhà trƣờng hoạt động theo đúng
nguyên lý giáo dục, đạt mục tiêu giáo dục, trong đó Hiệu trƣởng đóng vai trị
quan trọng trong việc quản lý nhà trƣờng.
Trong trƣờng phổ thông, Hiệu trƣởng là thủ trƣởng đơn vị do Nhà nƣớc
bổ nhiệm bằng văn bản quy phạm pháp luật theo chế độ phân cấp hiện hành. Là
ngƣời chịu trách nhiệm pháp lý cao nhất của một nhà trƣờng, đồng thời thực
hiện những quyền và nhiệm vụ do Nhà nƣớc giao về điều hành và quản lý nhà
trƣờng, Hiệu trƣởng phải là ngƣời có chun mơn, có năng lực quản lý và có
đạo đức trong sáng. Nhƣ vậy, ngƣời quản lý - Hiệu trƣởng - ở các trƣờng
THCS cũng khơng nằm ngồi những điều kiện trên.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

2




Hiện nay, hoạt động quản lý của Hiệu trƣởng các trƣờng THCS nói
chung và Hiệu trƣởng các trƣờng THCS huyện Lục Ngạn, Bắc giang nói riêng
đang ngày càng đƣợc nâng cao, đáp ứng yêu cầu quản lý giáo dục và góp phần
to lớn vào sự nghiệp phát triển giáo dục của đất nƣớc. Tuy nhiên, một số Hiệu
trƣởng các trƣờng THCS còn bộc lộ những hạn chế nhất định trong quá trình
quản lý nhà trƣờng, điều này cũng ảnh hƣởng lớn đến chất lƣợng hệ thống giáo
dục quốc dân nói chung và bậc trung học cơ sở nói riêng.
Để đảm bảo và ngày càng nâng cao chất lƣợng giáo dục bậc THCS, một
đòi hỏi cấp thiết hiện nay là phải chuẩn hoá đội ngũ Hiệu trƣởng, đặc biệt phải
nâng cao hoạt động quản lý nhà trƣờng của Hiệu trƣởng. Nhằm đáp ứng yêu cầu
thực tiễn của các trƣờng THCS ở huyện Lục Ngạn, Bắc Giang, việc đánh giá
hoạt động quản lý của Hiệu trƣởng là một yêu cầu cấp thiết trong giai đoạn hiện

nay. Việc lựa chọn đề tài: “Đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu trưởng các
trường THCS huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang”, tác giả luận văn mong muốn
tìm ra một số biện pháp khả thi trên cơ sở đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu
trƣởng, cơ sở khoa học và kinh nghiệm thực tế, đóng góp một phần nhỏ vào quy
trình nâng cao hoạt động đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu trƣởng các trƣờng
THCS, từ đó góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục nƣớc nhà trong giai đoạn
tiếp theo.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về hoạt động quản lý của Hiệu trƣởng
trƣờng THCS và thực tiễn đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu trƣởng các

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

3




trƣờng THCS huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang, Luận văn đề xuất một số biện
pháp đánh giá hoạt động quản lý của hiệu trƣởng các trƣờng THCS.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động quản lý của hiệu trƣởng trƣờng THCS.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu trƣởng trƣờng THCS.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu cụ thể hoá đƣợc cơ sở khoa học về đáh giá hoạt động quản lý của
hiệu trƣởng trƣờng THCS, vận dụng các biện pháp đánh giá hoạt động quản lý
của hiệu trƣởng THCS (do Luận văn đề xuất) thì có thể trực tiếp nâng cao hiệu
quả hoạt động quản lý của Hiệu trƣởng các trƣờng THCS ở huyện Lục Ngạn,

Bắc Giang.
5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu
5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu
trƣởng các trƣờng THCS.
- Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng đánh giá hoạt động quản lý
của Hiệu trƣởng các trƣờng THCS huyện Lục Ngạn, Bắc Giang; chỉ ra các
nguyên nhân và rút ra những kinh nghiệm cần thiết.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

4




- Đề xuất một số biện pháp đánh giá động quản lý của Hiệu trƣởng các
trƣờng THCS huyện Lục Ngạn, Bắc Giang.
5.2. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung: Nghiên cứu lý luận và nghiên cứu thực tiễn đánh giá hoạt
động quản lý của ngƣời HT trƣờng THCS; đề xuất một số biện pháp đánh giá
hoạt động quản lý của HT trƣờng THCS.
Về địa bàn: Khảo sát 32 trƣờng THCS của huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang.
Về đối tƣợng khảo sát: Phịng GD&ĐT, HT, phó HT, Tổ trƣởng chun
mơn, giáo viên, học sinh và cha mẹ học sinh.
Về thời gian: Nghiên cứu đƣợc thực hiện từ tháng 2/2015.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu lý luận
- Thu thập tài liệu.
- Phân loại tài liệu.

- Tổng hợp, phân tích, xử lý số liệu.
6.2. Nghiên cứu thực tiễn
- Quan sát, điều tra, phỏng vấn...
- Lấy ý kiến chuyên gia
- Tổng kết kinh nghiệm giáo dục..
6.3. Phương pháp thống kê toán: Để xử lý kết quả nghiên cứu.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

5




7. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần Mở đầu, phần Kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ
lục, đề tài gồm 3 chƣơng:
Chương 1. Cơ sở lý luận đánh giá hoạt động quản lý của hiệu trƣởng
trƣờng THCS.
Chương 2. Thực trạng đánh giá hoạt động quản lý của hiệu trƣởng các
trƣờng Trung học cơ sở huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang.
Chương 3. Một số biện pháp nâng cao hiệu quả đánh giá hoạt động quản
lý của Hiệu trƣởng trƣờng THCS tại huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

6

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ
CỦA HIỆU TRƢỞNG THCS
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Ở nƣớc ngồi có nhiêu nghiên cứu vê chât lƣợng Hiệu trƣởng trƣờng phổ
thơng ở nhiêu góc độ khác nhau nhƣng chủ yếu xung quanh những vân đê:
Làm thế nào để tuyển đƣợc Hiệu trƣởng có chât lƣợng tốt bổ nhiệm cho các
trƣờng để đảm bảo cho các trƣờng thành công. Các chuẩn Hiệu trƣởng đặt ra
những yêu cầu, tiêu chí mà Hiệu trƣởng cần đạt đƣợc để có thể thực hiện tốt
nhiệm vụ Hiệu trƣởng. Tât cả những nghiên cứu vê các chủ đê trên đêu với
mục đích nâng cao chất lƣợng nhà quản lý hay chất lƣợng Hiệu trƣởng để đáp
ứng với nhiệm vụ quản lý nhà trƣờng trong giai đoạn hiện nay.
Chuẩn chƣơng trình đào tạo cho Hiệu trƣởng, nhà quản lý nhằm phát
triển năng lực nghề nghiệp cho các đối tƣợng này đảm bảo lãnh đạo nhà trƣờng
hiệu quả. Các chuẩn chƣơng trình tích hợp 11 vùng kỹ năng theo 4 lĩnh vực
lớn: 1/Lãnh đạo chiến lƣợc; 2/Lãnh đạo tổ chức; 3/Lãnh đạo giảng dạy; 4/Lãnh
đạo chính trị và cộng đồng. Việc đánh giá Hiệu trƣởng đƣợc quan tâm nhƣng
nhìn chung vẫn cịn nhiều vấn đề tồn tại. Một trong những vấn đề tồn tại có thể
kể ra là mục đích đánh giá Hiệu trƣởng chƣa thật rõ ràng. Hơn nữa các tiêu chí
đánh giá vẫn chƣa đảm bảo rằng đánh giá Hiệu trƣởng một cách chính xác và
đầy đủ. Các tiêu chí đánh giá chƣa hoàn thiện, chủ yếu vẫn dựa vào bảng liệt
kê và xếp hạng (checklist and rank).

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

7

Có các tiếp cận trong việc xây dựng, phát triển chuẩn Hiệu trƣởng nhƣ
sau: 1/Chuẩn Hiệu trƣởng đƣợc xác định theo những công việc và nhiệm vụ
cụ thể mà ngƣời Hiệu trƣởng phải thực hiện trong nhà trƣờng; 2/Chuẩn Hiệu
trƣởng đƣợc xác định theo những yêu cầu về năng lực và đức tính cá nhân đáp
ứng những đặc điểm của hoạt động và quan hệ quản lý ở trƣờng học; 3/Chuẩn
Hiệu trƣởng đƣợc xác định theo các chuẩn đánh giá trƣờng học và đánh giá
chuyên môn của Hiệu trƣởng; 4/Chuẩn Hiệu trƣởng đƣợc xác định theo
những phƣơng hƣớng và yêu cầu của cải cách trƣờng học, cải cách giáo dục.
Cho dù cách tiếp cận nào thì chuẩn Hiệu trƣởng cũng đặt ra những yêu cầu
mà một ngƣời Hiệu trƣởng cần có, cần biết và phải làm ở cƣơng vị ngƣời
đứng đầu nhà trƣờng.
Việc đánh giá HT ở các nƣớc khác đã có từ lâu nhƣng tài liệu viết về
chuẩn và quy trình đánh giá Hiệu trƣởng cịn nghèo nàn; tài liệu về đánh giá
Hiệu trƣởng theo chuẩn cũng không rõ ràng về công cụ, kỹ thuật để đo sự thực
hiện của Hiệu trƣởng.
Ở trong nƣớc, một số luận án Tiến sĩ đã nghiên cứu những vấn đề liên
quan đến Hiệu trƣởng, chẳng hạn: Luận án của Khăm Keo Vông Phila (1996),
“Nghiên cứu phẩm chất, nhân cách ngƣời Hiệu trƣởng trƣờng TH”; Luận án
của Đỗ Ngọc Bích (1989), “Cải tiến cơng tác kiểm tra quá trình dạy học và
giáo dục của Hiệu trƣởng trƣờng phổ thông cơ sở”; Luận án của Trịnh Thị
Hồng Hà (2009), “Đánh giá Hiệu trƣởng trƣờng TH Việt Nam theo hƣớng
chuẩn hóa”.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

8

Cách tiếp cận truyền thống và phổ biến ở nƣớc ta khi xây dựng chuẩn
hoặc quy trình đánh giá yếu tố con ngƣời tuy đƣợc giải thích bằng nhiều hình
thức nhƣng thực chất đều là tạo lập một mơ hình nhân cách tƣơng ứng, thƣờng
có cấu trúc 2-3 phần, thí dụ: Năng lực - phẩm chất, hoặc kiến thức - kĩ năng,
hoặc tƣ tƣởng - đạo đức. Cách làm này đƣợc áp dụng cho mọi thứ chuẩn về
con ngƣời, không phân biệt đƣợc rõ ràng những yêu cầu hay đòi hỏi của chuẩn.
Nghiên cứu hiệu quả lao động quản lý, đánh giá năng lực thực hiện và đánh giá
hiệu quả hoạt động quản lý: Theo Trần Kiểm: “Hiệu quả lao động quản lý giáo
dục là kết quả do lao động của chủ thể quản lý mang lại, nó có tác dụng trong
tồn bộ q trình quản lý”.
Để có thể phát triển nghề nghiệp hiệu trƣởng trƣờng THCS, giúp hiệu
trƣởng trƣờng THCS đảm nhiệm tốt hơn công tác quản lý trƣờng THCS. Vấn
đề đánh giá cơng tác quản lí của hiệu trƣởng trƣờng THCS cần đƣợc quan tâm
đúng mức. Bộ GD&ĐT đã xây dựng "Bản đồ năng lực cán bộ quản lý giáo
dục", với 74 tiêu chí về những năng lực cần thiết cho hiệu trƣởng phổ thông để
lấy ý kiến rộng rãi [1;6]. Những tiêu chí trong "Bản đồ năng lực cán bộ quản lí
giáo dục" xây dựng trên 4 nhóm năng lực. Cách tiếp cận đó là cách tiếp cận theo
năng lực. Hiện nay, Bộ GD& ĐTđã ban hành Thông tƣ 29/2009/TT-BGD ĐT quy
định chuẩn Hiệu trƣởng trƣờng THCS, trƣờng Trung học phổ thơng và trƣờng Phổ
thơng có nhiều cấp học gồm 23 tiêu chí đánh giá Hiệu trƣởng theo các tiêu chuẩn
về phẩm chất chính trị và đạo đức nghề nghiệp; năng lực chuyện môn, nghiệp vụ
sƣ phạm; Năng lực quản lý nhà trƣờng. Cách tiếp cận để xây dựng chuẩn này là
tiếp cận năng lực.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

9

Dự án Đổi mới quản lí giáo dục (SREM) do Cộng đồng Châu Âu tài trợ
đang xây dựng công cụ đánh giá hiệu trƣởng. Dự án đã xây dựng Phiếu đánh
giá hiệu trƣởng dành cho cán bộ giáo viên trong trƣờng đánh giá; Phiếu để hiệu
trƣởng tự đánh giá. Phiếu đánh giá hiệu trƣởng dành cho giáo viên và cán bộ
trong trƣờng đánh giá gồm 43 tiêu chí trong 10 lĩnh vực: mục tiêu; ra quyết
định; vai trò lãnh đạo; giao tiếp; làm việc tập thể; khả năng chuyên môn nghiệp
vụ; phẩm chất; quản lý nguồn lực; an toàn; chỉ đạo giảng dạy. Nhìn chung các
lĩnh vực này chƣa bao quát hết công tác quản lý của hiệu trƣởng trƣờng THCS.
Sự phân chia trên cũng chƣa thực sự rạch ròi, có những lĩnh vực thiếu, có
những lĩnh vực thừa, cịn hiện tƣợng trùng lặp, có những tiêu chí ở lĩnh vực
cơng tác này có thể để vào lĩnh vực khác cũng phù hợp. Chẳng hạn chỉ đạo
giảng dạy là một nhiệm vụ chuyên môn tại sao không để vào cùng lĩnh vực khả
năng chuyên môn nghiệp vụ,

Theo khoa học quản lý: trong quản lý nguồn

lực lại khơng có quản lý cơ sở vật chất của nhà trƣờng,
Phiếu tự hiệu trƣởng đánh giá: gồm 76 tiêu chí trong 19 nhóm năng lực.
Phiếu đánh giá này đƣa ra quá nhiều nhóm năng lực, nhìn chung các năng lực
này đƣợc đƣa ra theo kiểu liệt kê, chƣa dựa vào cách tiếp cận khoa học nào.
Nếu xét về nội hàm cịn nhiều tiêu chí trùng lặp. Phiếu đánh giá hiệu trƣởng
trƣờng phổ thông (dành cho hiệu trưởng tự đánh giá) và phiếu đánh giá hiệu
trƣởng trƣờng phổ thông (dành cho giáo viên và cán bộ trong trường) rõ ràng 2
phiếu này dành cho hai đối tƣợng khác nhau cùng đánh giá một hiệu trƣởng
trong khi hai phiếu này không đồng nhất các lĩnh vực đƣợc đánh giá và các tiêu
chí thực hiện thì rất khó cho việc tổng hợp kết quả đánh giá cuối cùng.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

10




Có thể thấy một điểm chung rằng, mặc dù Hiệu trƣởng có vai trị quan
trọng đối với chất lƣợng giáo dục và sự phát triển của nhà trƣờng, nhƣng hầu
hết, vấn đề này chỉ đƣợc trình bày lồng ghép vào các nghiên cứu chung về giáo
dục, hoặc trong các giáo trình, các cơng trình nghiên cứu về quản lý giáo dục,
quản lý nhà trƣờng, mà chƣa có một tài liệu nào nghiên cứu một cách chuyên
sâu, đầy đủ và hệ thống cơ sở khoa học về đánh giá hoạt động quản lý của Hiệu
trƣởng trƣờng THCS đối với chất lƣợng giáo dục và sự phát triển của nhà
trƣờng THCS, nhất là trƣớc yêu cầu cấp bách về nâng cao chất lƣợng toàn bộ
nền giáo dục quốc dân nƣớc ta trong thời kỳ hội nhập.
Tóm lại: Ở ngồi nƣớc và trong nƣớc chƣa có nghiên cứu về đánh giá
chất lƣợng quản lý D-H của ngƣời HT trƣờng THCS.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Đánh giá
Cho đến nay, có rất nhiều cách hiểu về và định nghĩa về đánh giá. Chẳng
hạn, theo Từ điển tiếng Việt thì đánh giá là: "nhận xét, bình phẩm về giá trị"
[38-589]. Theo E. Beeby "đánh giá trong giáo dục là sự thu thập và lí giải một
cách hệ thống những bằng chứng, nhƣ một phần của quá trình, dẫn tới sự phán
xét về 17 giá trị theo quan điểm hành động" (trích qua đề tài KX-07-08.
Chƣơng trình KKCN cấp nhà nƣớc KX-07).
Theo Đặng Bá Lãm thì “Đánh giá là một q trình có hệ thống bao gồm
việc thu thập, phân tích, giải thích thơng tin nhằm xác định mức độ người học
đạt được các mục tiêu dạy học (trả lời câu hỏi: Tốt như thế nào?)” [28, tr. 67].

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

11




Bador Data quan niệm: "Đánh giá là một quá trình liên quan tới việc thực
hiện các mục tiêu của dự án trên các mặt, không chỉ kết quả mà cả các thơng số
gián tiếp nhƣ ảnh hƣởng của nó (thí dụ ảnh hƣởng đến sản xuất công nghiệp),
tác động của nó (thí dụ tới thu nhập của nơng dân)".
Đỗ Ngọc Thống quan niệm: "Đánh giá là sự đối chiếu với mục tiêu đào
tạo đã đề ra mà xác định mà xác định đƣợc chất lƣợng của kết quả đào tạo và tự
đào tạo đối với học sinh trong nhà trƣờng".
Nhƣ vậy đánh giá có nghĩa là: Thu thập một tập hợp thơng tin đủ thích
hợp, có giá trị và đáng tin cậy; xem xét mức độ phù hợp giữa tập hợp thơng tin
này và một tập hợp tiêu chí phù hợp với các tiêu chí định ra ban đầu hay đã
điều chỉnh trong q trình điều chỉnh thơng tin; "Nhằm ra một quyết định".
Trần Bá Hoành quan niệm: "Đánh giá là q trình hình thành những
nhận định, phán đốn về kết quả của cơng việc, dựa vào sự phân tích những
thông tin thu được, đối chiếu với những mục tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra, nhằm đề
xuất những quyết định thích hợp để cải thiện thực trạng, điều chỉnh, nâng cao
chất lượng và hiệu quả công việc" [dẫn theo 31, tr. 37].
Tất cả những định nghĩa trên đều có những điểm chung về đánh giá, cụ
thể là:
- Đánh giá là q trình thu thập thơng tin có hệ thống và lý giải về hiện
trạng chất lƣợng, hiệu quả giáo dục, nguyên nhân và khả năng cải tiến.
- Đánh giá xuất phát từ các mục tiêu, chuẩn mực giáo dục.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

12




- Đánh giá tạo cơ hội đề xuất những quyết định thích hợp để cải thiện
thực trạng, nâng cao chất lƣợng và hiệu quả.
Tóm lại, đánh giá là q trình hình thành những nhận định, phân đốn về
kết quả của cơng việc, dựa vào sự phân tích những thơng tin thu đƣợc, đối
chiếu với những mục tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra, nhằm đề xuất những quyết định
thích hợp để cải tạo thực trạng, điều chỉnh năng cao chất lƣợng và hiệu quả
cơng việc.
1.2.2. Quản lý
Trong q trình lao động, cải tạo thiên nhiên để sinh tồn và phát triển,
con ngƣời phải kết hợp lại với nhau thành những nhóm (tổ chức) để cùng thực
hiện mục tiêu của nhóm hay tổ chức. Vì thế, phải có ngƣời đứng đầu (thủ lĩnh)
đứng ra phối hợp hoạt động của các cá nhân, điều hành, phân công lao động
cho từng thành viên.
Quản lý là một dạng lao động xã hội, gắn liền và phát triển cùng với sự
phát triển của con ngƣời. Quản lý là lao động đặc biệt, điều khiển các hoạt
động lao động, nó có tính khoa học và nghệ thuật cao, nhƣng đồng thời cũng là
sản phẩm mang tính lịch sử, tính đặc thù. Khi đề cập cơ sở khoa học quản lý,
C.Mác viết: “Bất cứ lao động nào có tính xã hội, cộng đồng được thực hiện ở
quy mơ nhất định đều có một chừng mực nhất định. Sự quản lý giống như
người chơi vĩ cầm một mình thì tự quản lý lấy mình, cịn một dàn nhạc thì phải
có nhạc trưởng” [6, tr. 89].

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

13

Trong quá trình hình thành và phát triển của lý luận quản lý, khái niệm
quản lý đã đƣợc những nhà nghiên cứu đƣa ra theo nhiều cách khác nhau, tuỳ
theo những cách tiếp cận khác nhau.
- Các nhà lý luận quản lý thế giới:
+ F.W Taylor đƣợc xem là cha đẻ của thuyết quản lý khoa học, ông cho
rằng: “Quản lý là biết được chính xác điều mình muốn người khác làm và sau
đó khiến họ hồn thành cơng việc tốt nhất và rẻ nhất” [34, tr. 12].
- Các nhà nghiên cứu Việt Nam cũng đƣa ra một số khái niệm về quản
lý, nhƣ sau:
+ Theo tác giả Đặng Vũ Hoạt và GS. Hà Thế Ngữ: “Quản lý là một q
trình định hướng, q trình có mục tiêu, quản lý một hệ thống nhằm đạt được
những mục tiêu nhất định” [22, tr. 37].
+ Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là động tác có mục đích,
có kế hoạch chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động (nói chung là
khách thể quản lý) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến” [32, tr. 24].
+ Theo tác giả Thái Văn Thành: “Quản lý là sự tác động có mục đích, có
kế hoạch của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu đề
ra” [35, tr. 5].
Tóm lại: Quản lý là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý để chỉ huy,
điều khiển, hƣớng dẫn các quá trình xã hội, hành vi và hoạt động của con ngƣời
nhằm đạt tới mục đích đúng với ý chí của nhà quản lý, phù hợp với quy luật
khách quan.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

14

Tuy nhiên, cần phân biệt quản lý với lãnh đạo:
- Quản lý bao gồm việc tổ chức các nguồn lực, việc kế hoạch hoá, việc
tạo ra các hoạt động để đạt mục tiêu phát triển của nhà trƣờng.
- Lãnh đạo, ngồi việc tổ chức hoạt động cịn là việc làm thế nào để tập
hợp lực lƣợng tiến hành hoạt động có hiệu quả.
Quản lý bao gồm một q trình, qua đó tạo ra những trật tự hoặc tạo ra
sự nhất quán về phƣơng diện nguồn lực dẫn đến kết quả tổ chức bao gồm cả
quá trình quản lý truyền thống: kế hoạch hoá, ngân sách, tổ chức, cung cấp cán
bộ... Cịn sự lãnh đạo có liên quan tới sự thay đổi mang tính chất xây dựng và
thích ứng. Lãnh đạo bao gồm cả những việc tạo ra phƣơng hƣớng chiến lƣợc,
nhƣ tập trung lực lƣợng, giao tiếp và khích lệ lực lƣợng đó.
Trong quản lý nhà trƣờng, ngƣời quản lý phải xây dựng đƣợc chƣơng
trình hoạt động của nhà trƣờng. Còn ngƣời lãnh đạo chủ yếu vạch ra phƣơng
hƣớng chiến lƣợc.
Hiệu trƣởng với tƣ cách vừa là ngƣời quản lý, vừa là ngƣời lãnh đạo
phải biết suy nghĩ, dự báo về những nhu cầu cần thiết trong quá trình xây
dựng chƣơng trình phát triển nhà trƣờng. Bất cứ lúc nào cũng phải nghĩ đến
HS, phải quan tâm đến nhu cầu phát triển, nâng cao trình độ chun mơn,
nghiệp vụ của GV.
1.2.3. Quản lý giáo dục
- Theo M.I. Kơnđacốp thì quản lí giáo dục là tập hợp những biện
pháp kế hoạch hố nhằm đảm bảo vận hành bình thƣờng của cơ quan trong hệ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

15

thống giáo dục để tiếp tục phát triển, mở rộng hệ thống cả về số lƣợng cũng
nhƣ chất lƣợng: "Quản lí giáo dục là hệ thống tác động có mục đích, có kế
hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý, nhằm cho hệ vận hành theo đường lối,
nguyên lý của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường xã hội chủ
nghĩa Việt Nam mà tiểu điểm hội tụ là quá trình dạy học, giáo dục thế hệ trẻ,
đưa giáo dục đến mục tiêu, tiến lên trạng thái mới về chất" [27, tr. 35].
- Theo tác giả Trần Kiểm, đối với cấp vĩ mô: “Quản lý giáo dục là sự
tác động liên tục, có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý lên hệ thống
giáo dục nhằm tạo ra tính “trồi” của hệ thống, sử dụng một cách tối ưu các
tiềm năng, các cơ hội của hệ thống nhằm đưa hệ thống đến mục tiêu một
cách tốt nhất trong điều kiện đảm bảo sự cân bằng với mơi trường bên ngồi
ln biến động” [24, tr. 37].
- Theo tác giả Đặng Quốc Bảo: “QLGD theo nghĩa tổng quát là hoạt
động điều hành, phối hợp các lực lượng xã hội nhằm thúc đẩy mạnh mẽ công
tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển của xã hội" [2, tr. 52].
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 BCHTW Đảng khoá VIII cũng đã viết “Quản
lý giáo dục là sự tác động của chủ thể quản lý tới khách thể quản lý nhằm đƣa hoạt
động sƣ phạm của hệ thống giáo dục đạt tới kết quả mong muốn”.
Tóm lại, có thể hiểu, quản lý giáo dục là một hệ thống tác động lên tập
thể GV, HS và các lực lƣợng giáo dục trong và ngoài nhà trƣờng nhằm huy
động họ cùng phối hợp tác động tham gia vào các hoạt động giáo dục của nhà
trƣờng để đạt mục tiêu đề ra.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

16