Một số biện pháp phát huy tính tích cực trong hoạt động định hướng không gian cho trẻ 5-6 tuổi trong trường mầm non
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (592.68 KB, 28 trang )
BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lời giới thiệu:
Trẻ em là thế hệ tương lai của đất nước. Để đất nước giàu mạnh thì
những chủ nhân tương lai phải được chuẩn bị một cách đầy đủ về thể chất, tâm
lý, nhân cách và nhận thức.
Trong các hoạt động giáo dục trẻ trong trường mầm non, hoạt động vui
chơi là hoạt động chủ đạo, song hoạt động học tập có chủ định trong các giờ
hoạt động chung đó là hoạt động cung cấp chủ yếu có hệ thống cần trang bị cho
trẻ ngay từ khi cịn nhỏ.
Giáo dục mầm non của chúng ta đang từng bước hồn thiện mình
hơn cả về nội dung và phương pháp. Trong mỗi một lĩnh vực điều có sự
thay đổi để phù hợp hơn với tâm sinh lý của trẻ theo từng thời kì, theo từng
bước phát triển của trẻ. Đối với lĩnh vực phát triển nhận thức, là lĩnh vực
được chú trọng nhất trong giáo dục trẻ, đặc biệt với trẻ 5 tuổi. Trong lĩnh
vực nhận thức trẻ được lĩnh hội về tri thức để hồn thiện mình. Nhưng
trong thực tế cho thấy rằng, giáo dục mầm non chưa chú trọng dạy trẻ
định hướng về thời gian và khơng gian, hoạt động định hướng trong khơng
gian tuy là một nội dung nhỏ trong việc cho trẻ mầm non làm quen với tốn
nhưng nó có vai trị quan trọng trong việc hình thành nhân cách của trẻ.
Trong chương trình mới chú trọng dạy trẻ về số lượng, kích thước, hình
dạng, cịn riêng về thời gian và khơng gian thì đã được đề cập đến tuy
nhiên chưa được quan tâm nhiều và đi sâu, trong kế hoạch có đưa nội dung
dạy trẻ nhưng hình thức và phương pháp chưa được đổi mới, chưa có
nhiều hoạt động đa dạng được đưa vào trong chương trình nên chưa thu
hút được trẻ.
Trong chương trình giáo dục mầm non mới hiện nay việc dạy trẻ làm
quen với tốn đóng vai trị trong việc cung cấp kiến thức ban đầu cho trẻ. Làm
quen với tốn ngay từ tuổi mầm non là việc hồn tồn đúng đắn và cần thiết giúp
trẻ tìm tịi, quan sát, so sánh, khám phá, phân loại... Xuất phát từ nhận thức của
trẻ từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ tư duy trừu tượng quay trở
về thực hiễn. Thơng qua hoạt động làm quen với tốn giúp trẻ nhận thức tốt về
thế giới xung quanh, hình thành hệ thống hóa kiến thức một cách chính xác, khoa
học, hình thành các biểu tượng ban đầu về tốn như: Số lượng, kích thước, hình
dạng, bên cạnh đó thì việc xác định vị trí trong khơng gian giúp trẻ xác định đúng
1
các vị trí trên dưới, trước sau, phải trái của bản than mình và của đối tượng
khác trong khơng gian, khơng những thế mà cịn giúp trẻ phát triển ngơn ngữ,
biết sử dụng chuẩn và chính xác các từ ngữ tốn học như phía phải, phía trái,
phía trên, phía dưới, phía trước phía sau.... Từ đó tạo tiền đề cho trẻ tự tin vững
vàng bước vào lớp 1 với hoạt động chính là hoạt động học. Để làm được điều
đó địi hỏi giáo viên cần có sự u nghề, say sưa, tâm huyết, chu đáo tỉ mỉ, sáng
tạo hướng dẫn trẻ tham gia vào các hoạt động một cách khoa học, cơ giáo cần
phải đầu tư thời gian cơng sức một cách cơng phu để chuẩn bị đồ dùng cho tiết
học mới, có như vậy tiết học sẽ đạt được hiệu quả cao và thu hút các cháu hứng
thú tham gia.
Trên thực tế khả năng định hướng trong khơng gian của trẻ cịn hạn chế,
nhiều trẻ tới cuối độ tuổi vẫn cịn nhầm lẫn các phía của bản thân và các phía
của đối tượng khác (có sự định hướng) và sử dụng các từ ngữ tốn học chưa
chuẩn xác vẫn cịn lẫn lộn . Chính vì vậy mà tơi chọn đề tài “ Một số biện
pháp phát huy tính tích cực trong hoạt động định hướng khơng gian cho trẻ
56 tuổi trong trường mầm non”.
2. Tên sáng kiến:
Một số biện pháp phát huy tính tích cực trong hoạt động định hướng
khơng gian cho trẻ 56 tuổi trong trường mầm non.
3. Tác giả sáng kiến:
Họ và tên: Tơ Thị Lan Anh
Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường mầm non Thanh Vân Xã Thanh Vân
Huyện Tam dương Tỉnh Vĩnh Phúc
Số điện thoại: 0967639318. E_mail:
4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến:
Nha giao:
̀ ́ Tơ Thị Lan Anh Giáo viên trương m
̀
ầm non Thanh vân Tam
Dương Vinh Phuc.
̃
́
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến:
Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Phát triển nhận thức, cụ thể là các biện
pháp sư phạm giúp trẻ phát huy mọi khả năng, tiềm lực trong hoạt động định
hướng trong không gian cho trẻ 56 tuổi trong trường mầm non
2
Vấn đề mà sáng kiến giải quyết: Khảo sát thực trạng tình hình của việc
phát huy tính tích cực nhận thức trong hoạt động học định hướng trong khơng
gian.
6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử:
Sáng kiến được áp dụng lần đầu: Ngày 20 tháng 02 năm 2018
7. Mơ tả bản chất của sáng kiến:
7.1. Nội dung của sáng kiến:
7.1.1. Cơ sở lí luận
Mọi sự vật xung quanh chúng ta đều có vị trí, hình thức kết cấu, có độ dài
ngắn, cao thấp khác nhau. Tất cả những cái đó được gọi là khơng gian và khi ta
quan sát khơng gian mang tính chất ba chiều: Chiều dài, chiều rộng và chiều sâu.
Mọi sự vật, hiện tượng và bản thân đứa trẻ đều tồn tại trong khơng
gian và thời gian. Trong khơng gian có những vật thể cố định với những vị trí
và thuộc tính nhất định như: Có phía trên, có phía dưới, có phía trái, có phía phải,
có phía trước, có phía sau, có chỗ gần, có chỗ xa.
Như vậy khơng gian cũng là đối tượng của hoạt động tư duy và hoạt động
thực tiễn của bản thân trẻ. Vì thế cần kịp thời phát triển khả năng định hướng
trong khơng gian ở trẻ, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho trẻ thực hiện có hiệu
quả các hoạt động khác nhau trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày. Vì vậy vấn
đề dạy trẻ định hướng trong khơng gian đã được các nhà khoa học trên thế giới
cũng như Việt Nam quan tâm nghiên cứu.
Nhấn mạnh vai trị của định hướng trong khơng gian trong việc lĩnh hội tri
thức, B.G. Ananhiep cũng khẳng định rằng: “Khơng có hình thức hoạt động nào
của trẻ trong q trình học tập mà trong đó sự định hướng trong khơng gian
khơng là điều kiện quan trọng để lĩnh hội các tri thức cũng như hình thành và
phát triển kĩ năng, kĩ xảo”. Các tác giả như: A.A.Liublinxkaia, V.X.Mukhina…
nghiên
c ứu
đặc
điểm phát triển sự định hướng trong khơng gian của trẻ em lứa tuổi mầm non.
Các tác giả đã vạch ra những đặc điểm phát triển biểu tượng về các hướng
không gian và sự định hướng không gian của trẻ ở các độ tuổi khác nhau. Họ
khẳng định, ở giai đoạn đầu của lứa tuổi mẫu giáo trẻ định hướng được trong
không gian trên cơ sở hệ thống cảm giác quy chiếu tức là trên chính cơ thể
trẻ. Định hướng “trên chính mình” là nguồn gốc để trẻ nhỏ định hướng vị trí
các vật khác so với trẻ. Dần dần trẻ biết sử dụng hệ toạ độ tự do với chuẩn là
vật bất kì để định hướng trong khơng gian. Nhưng để định hướng “từ các vật”
3
trẻ phải biết phân chia các hướng khác nhau (phía trên, phía dưới, phía trước,
phía sau, phía phải, phía trái) của vật, sử dụng nó làm vật quy chiếu để định
hướng vị trí của các vật khác trong khơng gian.
Tác giả A.M.Lêusia đã đi sâu nghiên cứu đặc điểm phát triển các biểu
tượng về khơng gian và sự định hướng trong khơng gian của trẻ mẫu giáo. Bà
cho rằng các biểu tượng khơng gian xuất hiện ở trẻ rất sớm và sự hình thành,
phát triển của nó có sự tham gia của tất cả các cơ quan phân tích khác nhau
như xúc giác, thị giác, khứu giác. Bà cũng nghiên cứu đặc điểm phát triển
nhận thức của trẻ mẫu giáo về khơng gian, về mối quan hệ khơng gian của các
vật “so với mình”, và “các vật so với nhau”. Bà cho rằng: để xác định vị trí
các vật xung quanh, trước tiên trẻ phải định hướng được trên chính mình (lấy
mình làm gốc toạ độ) sau đó mới xác định được vị trí của đối tượng
Sự định hướng trong khơng gian của con người được thực hiện trên cơ sở
tri giác trực tiếp khơng gian và biểu thị bằng lời phạm trù khơng gian. Ví dụ: Vị
trí, độ xa, mối quan hệ khơng gian giữa các vật. Đối với trẻ mầm non thì sự định
hướng khơng gian được hiểu theo nghĩa hẹp là xác định vị trí. Xác định điểm
đứng vị trí của bản thân so với các vật xung quanh. Xác định vị trí và diễn đạt vị
trí các vật so với đối tượng khác có sự định hướng hay vị trí các đối tượng so với
nhau.
Khi trẻ xác định đúng vị trí của mình của bạn khác, của đồ vật giúp trẻ
định hướng tốt khi di chuyển, định hướng các mối quan hệ trong khơng gian của
thế giới xung quanh trẻ, góp phần làm chính xác và phong phú hơn vốn ngơn ngữ
của trẻ, phát triển tốt hơn tư duy trực quan hình tượng và tư duy trực quan sơ
đồ.
Việc phát huy tính tích cực nhận thức cho trẻ 56 trong hoạt động học định
hướng trong khơng gian cho trẻ có vai trị quan trọng trong giáo dục tồn diện
(Đức, trí, thể, mĩ, giáo dục lao động) cho trẻ. Rèn luyện phản xạ cho trẻ nhanh
nhẹn khéo léo để nhận thức được thế giới xung quanh. Hình thành cho trẻ kỹ
năng định hướng mọi vật trong khơng gian chính xác và rõ ràng hơn. Nó là
phương tiện góp phần giáo dục cho trẻ ý thức kỷ luật, tính kiên trì, lịng ham
hiểu biết, sáng tạo, biết đồn kết giúp đỡ lẫn nhau, hình thành ý thức tập thể lao
động. Ngồi ra nó giúp trẻ phát triển khả năng quan sát có mục đích và phát triển
các thao tác tư duy. Bên cạnh đó việc học định hướng trong khơng gian giúp phát
triển ngơn ngữ cho trẻ, đặc biệt là giúp trẻ hiểu và sử dụng đúng các thuật ngữ
tốn học trong các trường hợp cụ thể, diễn đạt mạch lạc các yếu tố và mối
tương quan tốn học.
4
a) Đặc điểm nhận thức
Q trình hình thành sự định hướng trong khơng gian của trẻ mẫu giáo 5 –
6 tuổi trong trường mầm non:
Việc dạy trẻ mẫu giáo các nội dung định hướng trong khơng gian bao gồm
nhiều nội dung khác nhau. Những nội dung này đã được quy định rõ trong các
chương trình chăm sóc giáo dục trẻ 56 tuổi do Bộ giáo dục và địa tạo ban hành,
giúp các giáo viên có thể dễ dàng trong việc lập kế hoạch và tiến hành dạy trẻ
định hướng trong khơng gian.
Để việc dạy trẻ định hướng trong khơng gian đạt hiệu quả cao, giáo
viên cũng cần xác định các phương pháp, biện pháp dạy học sao cho phù hợp
với trẻ, phù hợp với sự đa dạng của nội dung chương trình giáo dục mầm non.
Trẻ 56 tuổi có thể hình dung khơng gian là một thể thống nhất.
Đã phân biệt được các vùng khơng gian khác nhau và các phần trong mỗi
vùng đó, hiểu được tính tương đối khi định hướng trong khơng gian.
Trẻ thực hiện được định hướng trong khơng gian mà khơng phụ thuộc
vào vị trí của bản thân, trẻ đã biết thay đổi vật chuyển trong q trình định
hướng. Trẻ xác định được mối quan hệ trong khơng gian giữa chúng khi chuẩn là
các vật khác nhau và diễn đạt bằng lời các mói quan hệ đó.
b) Lựa chọn nội dung phù hợp với khả năng
Đối với trẻ 56 tuổi xác định vị trí của đồ vật (phía trên, phía dưới, phía
trước, phía sau, phía phỉa, phía trái) so với bản thân trẻ, với bạn khác, với một
vật nào đó. Bên cạnh đó cịn hướng dẫn trẻ định hướng di chuyển và định
hướng trên mặt phẳng.
Nội dung dạy trẻ MG 56 tuổi định hướng trong khơng gian. Trẻ mẫu giáo
lớn 56 tuổi đã có khả năng xác định các hướng khơng gian cơ bản như phía trên
– phía dưới, phía trước – phía sau, phía phải – phía trái của bản thân trẻ, khơng
gian định hướng đã được mở rộng hơn. Tuy nhiên giáo viên cần tác động để tiếp
tục phát triển cho trẻ khả năng xác định vị trí của những đối tượng xung quanh
so với trẻ và vị trí của bản thân trẻ giữa những đối tượng xung quanh, mở rộng
hơn nữa khơng gian định hướng cho trẻ. Trẻ 5 – 6 tuổi cịn có khả năng xác định
các hướng khơng gian cơ bản như phía trên – phía dưới, phía trước – phía sau
của người khác.
Một mặt giáo viên cần phát triển hơn nữa khả năng này của trẻ, khác cần
dạy trẻ xác định phía phải – phía trái của người khác dựa trên sự xác định tay
5
phải và tay trái của người đó. Đến cuối lớp mẫu giáo lớn giáo viên cần chú ý
dạy trẻ học cách xác định vị trí đồ vật so với đồ vật khác nhằm hình thành cho
trẻ kĩ năng xác định và diễn đạt bằng lời nói mối quan hệ khơng gian giữa các
vật. Điều đó có tác dụng giúp trẻ dễ dàng thực hiện sự định hướng trong khơng
gian với việc sử dụng hệ toạ độ tự do với chuẩn là vật bất kì.
Trong thời gian trẻ học ở lớp mẫu giáo lớn, giáo viên cần tiếp tục phát
triển cho trẻ kĩ năng định hướng trên mặt phẳng như: tờ giấy, tấm bảng, trang
sách… với việc xác định một cách chi tiết hơn các vị trí trên mặt phẳng như:
góc trên bên phải, góc trên bên trái, góc dưới bên phải, góc dưới bên trái. Tiếp
tục dạy trẻ định hướng và thay đổi hướng khi di chuyển.
c) Quy trình tổ chức hướng dẫn cho trẻ hoạt động định hướng trong
khơng gian
Để hình thành kiến thức định hướng trong khơng gian cho trẻ ta cần được
tiến hành qua các giai đoạn:
+ Tổ chức cho trẻ làm quen với các định hướng trong khơng gian
+ Tổ chức hoạt động để trẻ lĩnh hội được kiến thức về định hướng trong
khơng gian.
+ Tổ chức các hoạt động thực hành, củng cố thơng qua hệ thống trị chơi.
7.1.2. Thực trạng hoạt động định hướng khơng gian của trẻ 56 tuổi
trong trường mầm non Thanh Vân Tam Dương Vĩnh Phúc
a) Thuận lợi
Nội dung định hướng trong khơng gian là một nội dung khó cho cả giáo
viên và trẻ do mang tính trừu tượng địi hỏi trẻ phải tập trung chú ý định hướng,
việc xác định vật chuẩn, lời nói diễn đạt các mối quan hệ trong khơng gian phải
mạch lạc, chính xác dẫn tới tiết học dễ bị nặng nề, trẻ nhàm chán nên giáo viên
rất ngại dạy nội dung này. Việc đầu tư nghiên cứu phương pháp giảng dạy, tổ
chức các hoạt động định hướng trong khơng gian cho trẻ chưa thực sự được
quan tâm đúng mức. Từ những yếu tố trên khi nghiên cứu trường mầm non
Thanh vân gặp những thuận lợi và khó khăn sau:
Năm học 20182019 nhà trường có 2 khu một khu lẻ và một khu trung tâm
với tổng diện tích là 19.000m2, tổng số phịng học cho cả hai khu là 17 phịng
học, Trong đó có 5 lớp 5 tuổi. Các lớp học có nhà vệ sinh khép kín sạch sẽ,
thống mát, có đủ diện tích cho trẻ hoạt động. Khn viên rộng rãi có tường bao
quanh, sân chơi được lát gạch, đổ bê tơng và có mái che với diện tích rộng, hệ
6
thống bồn hoa cây cảnh được bố trí đẹp mắt đảm bảo đúng tiêu chí mơi trường
giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, năm học 20172018 nhà trường tham dự hội thi
xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm với hệ thống các khu vực vui
chơi đảm bảo an tồn cho trẻ hoạt động.
Hàng năm nhà trường được SGD&ĐT, PGD&ĐT cấp phát hệ thống đồ
chơi ngồi trời và một số đồ dùng phục vụ cho các hoạt động của cơ và trẻ phục
vụ cho lĩnh vực phát triển nhận thức đặc biệt là hoạt động định hướng trong
khơng gian. Ngồi ra nhà trường đơn đốc giáo viên làm bổ sung thêm rất nhiều
đồ dùng đồ chơi bằng các ngun vật liệu sẵn có, đồ dùng đồ chơi làm ra đảm
bảo đẹp mắt và bền nhằm phục vụ các hoạt động hàng ngày cho cơ và trẻ.
Ngồi ra nhà trường được sở giáo dục đầu tư, xây dựng thêm hai dãy nhà
lớp, học với diện tích rộng rãi thống mát ở cả khu trung tâm có 6 lớp và khu lẻ
thơn Đình có 4 lớp đã đi vào sử dụng
Đối với đội ngũ giáo viên
Nhà trường có tổng số 6 giáo viên 5 tuổi trong đó
+ Cao đẳng, đại học: 6/6 = 100 %
Đội ngũ giáo viên trẻ tuổi, năng động nhiệt tình say mê u nghề mến trẻ,
tích cực học hỏi nâng cao trình độ chun mơn nghiệp vụ. Nhà trường tạo điều
kiện thuận lợi cho giáo viên đi học nâng cao trình độ chun mơn. Vào các dịp hè
được tham gia học bồi dưỡng chun mơn của Sở GD&ĐT, phịng giáo dục và
đào tạo và của trường mở. Dự và dạy các hoạt động chun mơn của phịng,
chun đề của trường, dự giờ đồng nghiệp tạo điều kiện cho giáo viên được
học tập nâng cao kiến thức chun mơn nghiệp vụ. Bản thân đã được bồi dưỡng
về các nội dung giáo dục cho trẻ đặc biệt là lĩnh vực phát triển nhận thức – cho
trẻ làm quen với định hướng trong khơng gian nên đã cơ bản có kiến thức để
giáo dục trẻ.
Đối với phụ huynh
Nhiều phụ huynh quan tâm đến việc tổ chức các hoạt động giáo dục phát
triển nhận thức của cơ và trẻ, chủ động phối hợp với giáo viên cùng giáo dục
trẻ. Đã có nhiều phụ huynh nhiệt tình ủng hộ ngun vật liệu để cơ giáo cùng
trẻ làm đồ dùng phục vụ cho các hoạt động trên lớp, chủ động trao đổi với cơ
giáo những nội dung cần dạy trẻ ở gia đình.
Đối với trẻ
7
Trẻ được học cùng một độ tuổi, trẻ chăm chỉ đi học và biết vâng lời cơ,
ngoan ngỗn, chú ý học bài.
b) Khó khăn
Hoạt động định hướng trong khơng gian là một tiết học khó, địi hỏi sự
chính xác, khoa học địi hỏi giáo viên phải nắm vững phương pháp mơn học, linh
hoạt sáng tạo khi tổ chức các hoạt động cho trẻ làm quen với Tốn.
Khi làm đồ dùng đồ chơi giáo viên phải tính tốn đến kinh phí, ngun vật
liệu khó tìm, số lượng đồ dùng đồ chơi phục vụ cho tiết học cịn ít, đơn sơ và
giá thành cao.
Về cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động giáo dục phát
triển nhận thức nội dung định hướng trong khơng gian cho trẻ
Nhà trường chưa tổ chức được nhiều hoạt động ngoại khóa , các nội dung
thực hành dạy trẻ định hướng trong khơng gian chưa được chú ý, đơi khi thực hiện cịn
mang tính hình thức
Đồ dùng phục vụ cho hoạt động chưa nhiều, cịn sơ sài và chưa phong phú
chưa thu hút được sự tham gia của trẻ.
Đối với đội ngũ giáo viên
Hoạt dộng định hướng trong khơng gian u cầu giáo viên phải đầu tư về
thời gian nghiên cứu tài liệu. Bên cạnh đó giáo viên phải tìm hiểu về tính cách
tâm sinh lý của trẻ từ đó biết được trẻ đang thiếu hụt vấn đề gì mới có biện
pháp dạy trẻ một cách cho phù hợp.
Đối với phụ huynh
Một số phụ huynh cịn mải làm kinh tế nên khơng có nhiều thời gian quan
tâm đến con và chưa hiểu tầm quan trọng của việc giáo dục định hướng khơng
gian cho trẻ. Một số phụ huynh có quan điểm sai về giáo dục phát triển nhận
thức cho trẻ, cho rằng nội dung đó là khơng cần thiết trẻ cịn nhỏ chưa cần cung
cấp, khi nào lớn trẻ sẽ tự biết.
Đối với trẻ
+ Khả năng nhận thức của trẻ chưa đồng đều, hầu hết trẻ là con em nơng
thơn nên việc được tiếp cận với các hướng trong khơng gian qua nhiều hình thức là
hạn chế chủ yếu là cơ giáo cung cấp kiến thức cịn thực tế ở gia đình phụ huynh
chưa để ý đến.
8
+ Một số trẻ suy dinh dưỡng yếu về thể lực nên ít vận động khơng hịa đồng
cùng các bạn. Ngược lại một số trẻ lại q hiếu động, hay đùa nghịch, thường xun
nói chuyện trong giờ học.
+ Trẻ bị ảnh hưởng nhiều bởi cuộc sống hiện đại như mạng Internet, chơi
game, hoạt hình khơng có nội dung giáo dục, trong khi các bậc phụ hynh q
nng chiều và cho trẻ xen thường xun.
Từ những thuận lợi khó khăn trên tơi tiến hành khảo sát trẻ ngay từ khi bắt
đầu áp dụng sáng kiến.
* Số liệu điều tra trước khi thực hiện
Trong khi dạy trẻ 5 tuổi xác định vị trí trong khơng gian, tơi gặp rất nhiều
khó khăn. Ngun nhân là do tiết học khơ khan, khó hiểu cịn dập khn máy
móc bài bản của trình tự tiết học. Đầu năm học 2018 – 2019 tơi đã tiến hành
khảo sát trên trẻ kết quả như sau
Biểu 1: Khảo sát đầu năm học trẻ trường MN Thanh Vân
Tiêu chí
Số
trẻ
Xếp loại
Tốt
%
Khá
%
TB
%
Yế
u
%
Hứng thú tham gia các
hoạt động định hướng
trong khơng gian
37
22,4
46
28
53
32,
1
29
17,5
Nhận biết được phía
phải, phía trái, phía
trên, phía dưới, phía 165
trước, phía sau của
bản thân
41
24,7
54
32,
8
56
34
14
8,5
Nhận biết được phía
phải, phía trái, phía
trên, phía dưới, phía
trước phía sau của đối
tượng khác
33
20
51
31
47
28,
4
34
20,
6
9
Kết quả trên cho thấy tỉ lệ trẻ đạt khá tốt trong tiêu chí hứng thú tham gia
hoạt động định hướng trong khơng gian của trẻ chưa cao chỉ chiếm 22,4%. Tiêu
chí nhận biết được phía phải, phía trái, phía trên, phía dưới, phía trước, phía sau
của bản thân tốt chỉ đạt có 24,7%, trong khi tiêu chí nhận biết được phía phải,
phía trái, phía trên, phía dưới, phía trước phía sau của đối tượng khác lại q
thấp 20%. Trong khi đó tỷ lệ trẻ trung bình và trẻ yếu ở các tiêu chí lại chiếm tỷ
lệ khá cao lên đến 20,6% trẻ yếu.
Những năm trước tơi đã nghiên cứu một số biện pháp phát huy tính tích
cực nhận thức cho trẻ 56 tuổi trong đó có nội dung định hướng trong khơng
gian, tuy nhiên đề tài tơi làm rất rộng với nhiều nội dung, nội dung định hướng
trong khơng gian cho trẻ chỉ là một nội dung rất nhỏ của đề tài. Nên trong q
trình thực hiện và áp dụng tại trường nội dung định hướng trong khơng gian và
kết quả đạt được cịn hạn chế. Do một số biện pháp đưa ra chủ yếu tập trung
vào bồi dưỡng kiến thức, kĩ năng cho giáo viên 5 tuổi chưa chú ý nâng cao chất
lượng hoạt động và chưa chú ý tới kết quả trên trẻ cũng như chưa phát huy
được tính tích cực nhận thức từ hoạt động học định hướng trong khơng gian.
7.1.3. Thực trạng hoạt động định hướng khơng gian của trẻ 56 tuổi
trong trường mầm non Tam Dương huyện Tam Dương Vĩnh Phúc
* Thuận lợi
Ln nhận được sự quan tâm của PGD&ĐT cùng với sự quan tâm và chỉ
đạo sát sao của Ban giám hiệu nhà trường ln hỏi han và khảo sát tình hình
thực tế cơ sở vật chất tại các lớp xem cần bổ sung cơ sở vật chất nào để phục
vụ các hoạt động giáo dục trẻ tốt hơn.
Đối với trẻ
Trẻ được học theo đúng độ tuổi và trẻ đến lớp rất đều đặn. Đa số trẻ
được học qua 4 tuổi nên trẻ rất ngoan, đồn kết biết giúp đỡ nhau và có nền
nếp, biết vâng lời cơ giáo.
Đối với cơ
Khối 5 tuổi có 3 giáo viên trình độ ĐH: 3= 100%
Giáo viên có trình độ chun mơn ham học hỏi, cịn rất trẻ tuổi nhiệt tình
năng động tích cực học hỏi kinh nghiệm, tích cực trang trí mơi trường lớp học
sạch đẹp hấp dẫn đối với trẻ.
Đối với Phụ huynh
10
Đa số phụ huynh là viên chức nhà nước vàlàm kinh doanh bn bán nhỏ
nên điêu kiện kinh tế gia đình khá giả, một số phụ huynh nhận thức tốt về tầm
quan trọng của việc giáo dục trẻ nội dung định hướng trong khơng gian nên đã
quan tâm đến việc giáo dục của con và đã đồng tình ủng hộ nhà trường mua sắm
một số trang thiết bị cần thiết, thường xun trao đổi về nội dung giáo dục để
cùng tham gia giáo dục cho trẻ đạt hiệu quả tốt nhất trong lĩnh vực tốn đặc biệt
là nội dung định hướng trong khơng gian.
* Khó khăn
Trường mầm non Tam Dương đã được xây dựng từ lâu, diện tích trường
khơng được rộng, khn viên trật trội, nhà lớp học khơng khép kín, khu vệ sinh
dùng chung đã bị xuống cấp.
Số trẻ trong lớp đơng, diện tích lớp học trật trội có ảnh hưởng đến việc
giáo dục trẻ. Cơ sở vật chất mặc dù đã được quan tâm đầu tư tuy nhiên trang
thiết bị phục vụ hoạt động vẫn cịn ít, chưa đa dạng, phong phú, chưa hấp dẫn
trẻ.
Kỹ năng tun truyền của giáo viên chưa đồng đều làm ảnh hưởng đến
chất lượng truyền thơng, cơng tác phối hợp cịn sơ sài, khơng phù hợp và chưa
được cập nhật thơng tin kịp thời dẫn đến hiệu quả chưa cao, chưa thu hút được
sự quan tâm và đáp ứng thơng tin của các bậc cha mẹ và cộng đồng. Giáo viên
chưa tận dụng tối đa các hoạt động để giáo dục cho trẻ nội dung định hướng
trong khơng gian
Các cháu tuy cùng độ tuổi nhưng khả năng tiếp thu của trẻ khơng đồng
đều. Trẻ được bố mẹ ơng bà chiều chuộng, sống trong mơi trường được bao bọc
nên cịn dựa dẫm, ỷ nại chưa có thói quen tự lập.
Bên cạnh đó một số phụ huynh chưa quan tâm đúng mức đến việc định
hướng trong khơng gian cho con em mình, vẫn cịn tình trạng q nng chiều
con, chiều theo ý muốn, sở thích của trẻ 1 cách vơ điều kiện trong mọi hoạt
động
Biểu 2: Khảo sát trẻ trường mầm non Tam Dương (lần 1đầu năm)
Tiêu chí
Số
trẻ
Xếp loại
Tốt
%
Khá
%
TB
%
Yếu
%
11
Hứng thú tham gia các
hoạt động định hướng
trong khơng gian
19
24
19
24
28
35,4
13
16,6
Nhận biết được phía
phải, phía trái, phía
trên, phía dưới, phía 79
trước, phía sau của bản
thân
24
30,
3
24
30,
3
25
31,6
6
7,8
Nhận biết được phía
phải, phía trái, phía
trên, phía dưới, phía
trước phía sau của đối
tượng khác
21
26,
5
24
30,
3
26
33
8
10,
2
Kết quả trên cho thấy tỉ lệ trẻ đạt khá tốt trong tiêu chí hứng thú tham gia
hoạt động định hướng trong khơng gian của trẻ tuy tốt hơn trường mầm non
Thanh Vân song vẫn cịn thấp chỉ chiếm 24%. Tiêu chí nhận biết được phía
phải, phía trái, phía trên, phía dưới, phía trước, phía sau của bản thân tỷ lệ tốt
khá cao hơn một chút =30,3%, trong khi tiêu chí nhận biết được phía phải, phía
trái, phía trên, phía dưới, phía trước phía sau của đối tượng khác tỷ lệ khá tốt lại
thấp =26,5%.
Nhìn vào 2 biểu trên tơi nhận thấy việc định hướng trong khơng gian của
trẻ cịn nhiều hạn chế, tỉ lệ trẻ đạt khá tốt ở các tiêu chí là chưa cao. Ta thấy rõ
rằng khả năng của trẻ phát triển khơng đồng đều ở 2 trường khá rõ nét (trường
mầm non Tam Dương trực thuộc thị trấn do vậy sự phát triển về mọi phương
diện theo nhịp điệu cuộc sống trên thực tế là phát triển hơn trường mầm non
Thanh Vân trực thuộc vùng nơng thơn nên nhận thức của trẻ về mọi phương
diện kém hơn.
Chính bởi sự khác biệt trên là một giáo viên chủ nhiệm bản thân tơi ln
trăn trở phải tìm ra những biện pháp giáo dục trẻ định hướng trong khơng gian
như thế nào để đạt được kết quả khả quan hơn.
7.2. Về khả năng áp dụng của sáng kiến
12
Chính vì vậy, để nâng cao tính tích cực nhận thức ở trẻ trong hoạt động
học định hướng trong khơng gian tơi đã tìm tịi nghiên cứu và đưa ra một số biện
pháp thực hiện, nhằm nâng cao nội dung dạy trẻ định hướng trong khơng gian.
Bước 1: Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc phát huy tính tích cực nhận
thức trong hoạt động học định hướng trong khơng gian cho trẻ ở trường mầm
non.
Bước 2: Tìm hiểu sâu hơn thực trạng việc phát huy tính tích cực nhận
thức trong hoạt động học định hướng trong khơng gian cho trẻ Trường mầm non
Thanh Vân và trường mầm non Tam Dương huyện Tam Dương tỉnh Vĩnh Phúc.
Bước 3: Xây dựng hệ thống biện pháp:
Biện pháp 1: Xây dựng kế hoạch đưa các nội dung giáo dục định hướng
trong khơng gian cho trẻ theo chương trình của Bộ GD&ĐT ban hành
Biện pháp 2: Xây dựng mơi trường tạo điều kiện cho trẻ làm quen với
hoạt động định hướng trong khơng gian
Biện pháp 3: Sưu tầm và làm đồ dùng đồ chơi phục vụ tiết dạy
Biện pháp 4: Tạo nhiều cơ hội cho trẻ trải nghiệm thơng qua các hoạt
động khác nhau
Cụ thể các biện pháp như sau:
7.2.1. Biện pháp 1: Xây dựng kế hoạch đưa các nội dung giáo dục
định hướng trong khơng gian cho trẻ theo chương trình của Bộ GD&ĐT
ban hành
Kế hoạch có thể là kế hoạch dài hạn cho cả năm, một học kì; có thể là kế
hoạch ngắn hạn (1 tuần), một bài hoặc một hoạt động.Việc lập kế hoạch phụ
thuộc vào từng cơ sở vật chất của mỗi trường và mỗi giáo viên. Chẳng hạn, xây
dựng kế hoạch năm phải dựa trên mục đích của q trình cho trẻ định hướng
trong khơng gian, dựa trên những hiểu biết về nhu cầu phát triển của mỗi trẻ
cũng như đặc điểm cụ thể của từng nhóm. Kế hoạch năm cho phép lồng ghép
các hoạt động khác vào hoạt động dạy trẻ định hướng trong khơng gian như
hoạt động tạo hình, làm quen văn học, giáo dục thể chất, giáo dục âm nhạc…
Đối với giờ học định hướng trong khơng gian, giáo viên cần phải xác định rõ
mục đích của giờ học để lựa chọn phương pháp, phương tiện dạy phù hợp.
Để phát huy tính tích cực nhận thức cho trẻ, giáo viên phải dự tính hoạt
động nào trong giờ học, nhiệm vụ nào ngồi giờ học và sử dụng hình thức nào
để tổ chức hoạt động định hướng trong khơng gian một cách hiệu quả. Sau đó,
13
lựa chọn, sắp xếp theo một hệ thống hợp lý, trên cơ sở nâng dần mức độ khó
của nhiệm vụ nhận thức. Mỗi hoạt động được lựa chọn cần đáp ứng các u
cầu sau:
Hoạt động phải tạo điều kiện tốt nhất để giáo viên thực hiện hồn thành
nhiệm vụ dạy học cho trẻ nội dung định hướng trong khơng gian.
Trẻ được luyện tập và phát triển sự hiểu biết, trí tuệ của mình.
Nhiệm vụ trong hoạt động nhận biết địi hỏi trẻ nỗ lực suy nghĩ, vượt
khó, sử dụng kiến thức kĩ năng để hồn thành nhiệm vụ được giao.
Các hoạt động phải có sự kết hợp giữa tính học tập, nghiêm túc với tính
vui tươi hài hước sơi động. Vì vậy các hoạt động nên tổ chức dưới hình thức trị
chơi để thu hút sự tham gia của trẻ.
Kế hoạch phải lập trên bình diện rộng để cho phép giáo viên và trẻ tự
lựa chọn nội dung, đồ dùng dạy học, hình thức tiến hành.
7.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng mơi trường tạo điều kiện cho trẻ làm
quen với hoạt động định hướng trong khơng gian
Mơi trường cho trẻ hoạt động là nơi có nguồn thơng tin phong phú,
khuyến khích tính độc lập và khả năng hoạt động tích cực ở trẻ.Tuy nhiên, mơi
trường hoạt động của trẻ khơng đồng nhất với mơi trường giáo dục. Yếu tố cốt
lõi trong mơi trường hoạt động là những giá trị, kinh nghiệm chuẩn mực cần
chọn lọc mà trẻ cần chiếm lĩnh như tri thức, kĩ năng, chuẩn mực hành vi đạo
đức…chứa đựng tiềm năng trở thành động cơ bên trong của trẻ. Chỉ có những
giá trị nào thích hợp với đặc trưng của trẻ mầm non mới trở thành đối tượng
hoạt động của trẻ.Trong mơi trường giáo dục lại có nhiều mơi trường hoạt động
khác nhau.Ở mơi trường hoạt động thì vai trị chủ thể tích cực của trẻ và vai trị
hướng dẫn của cơ giữ vai trị quan trọng.
Việc tổ chức tốt mơi trường hoạt động mang tính phát triển cho trẻ có ý
nghĩa vơ cùng to lớn:
Nó giúp trẻ tìm tịi, khám phá và phát hiện nhiều điều mới lạ, hấp dẫn
trong cuộc sống. Các kiến thức, kĩ năng của trẻ được củng cố và bổ sung.
Trẻ được tự lực chọn hoạt động: cá nhân hoặc theo nhóm.
Tạo cơ hội để trẻ bộc lộ khả năng của mình.
14
Hơn thế, mơi trường phù hợp, đa dạng sẽ gây hứng thú cho cả cơ và trẻ;
góp phần hình thành và nâng cao mối quan hệ thân thiện, tự tin giữa giáo viên
với trẻ và giữa trẻ với nhau.
Để tổ chức mơi trường định hướng trong khơng gian cho trẻ, phải đáp ứng
các u cầu như an tồn và vệ sinh, khơng gây nguy hiểm cho trẻ, độ chính xác
cao. Ví dụ đồ dùng, đồ chơi trong lớp cũng như các thiết bị ngồi trời khơng sắc
nhọn, nếu bị gãy hỏng phải được sửa, bổ sung ngay, nếu có sự khác biệt cần
phải rõ nét để trẻ dễ phân biệt và so sánh…
a) Tạo mơi trường vật chất
Trong mơi trường vật chất giáo viên cần chú ý đến hai vấn đề: lựa chọn
đồ dùng đồ chơi và bố trí, sắp xếp chúng.
Khi lựa chọn vật liệu, đồ dùng đồ chơi cho các hoạt động của trẻ cần chú
ý:
Đồ dùng đồ chơi phải mang tính mở, tức là có thể sử dụng cho nhiều
mục đích khác nhau, nhiều hoạt động khác nhau;
Sắp xếp đồ dùng đồ chơi để tạo cơ hội cho trẻ được giao tiếp, hợp tác
với nhau trong q trình hoạt động;
Đồ dùng được lựa chọn cần dễ sử dụng, tránh phải hướng dẫn trẻ
nhiều lần vì với những đồ dùng đồ chơi mà phải hướng dẫn nhiều lần đơi khi
làm giảm hứng thú của trẻ;
Đồ dùng đồ chơi phải phù hợp với chiều cao, sức khỏe của trẻ;
Mỗi góc vật liệu xếp theo trình tự thao tác của trẻ (kiến thức phức tạp
dần) phù hợp với trình tự và phương pháp cho trẻ hoạt động với chúng;
Đồ vật khơng nên q nhiều để trẻ biết đợi đến lượt mình qua đó biết
điều chỉnh mình cho phù hợp với hoạt động của nhóm;
Nên bổ sung thay đổi đồ dùng đồ chơi thường xun để thích ứng với
hứng thú và nhu cầu của trẻ;
Bố trí sắp xếp lớp học:
Thực tế hiện nay vấn đề sắp xếp, bố trí phịng học như thế nào cho hợp
lý trong điều kiện phịng chật hẹp và số lượng trẻ trong lớp đơng đang là vấn đề
nan giải địi hỏi sự kết hợp khéo léo một số ngun tắc sau:
Khơng gian chơi và học phải đủ diện tích để trẻ dễ di chuyển;
15
Nên chuẩn bị sẵn và đủ số lượng đồ dùng đồ chơi cho mỗi hoạt
độngcho đủ số lượng trẻ;
Ranh giới cho mỗi trẻ hoạt động phải được xác định rõ rang;
Cần tính tốn xem số lượng trẻ trong mỗi hoạt động là bao nhiêu để bố
trí đồ dùng và tiến hành cho trẻ chơi trị chơi cho phù hợp.
Cịn mơi trường xung quanh lớp học là mơi trường trong khn viên nhà
trường gồm các phịng chức năng, nhóm, lớp của trường, sân chơi, bồn hoa và
các thiết bị chơi ngồi trời, khu chơi với cát nước, cổng trường, hàng rào, vườn
hoa, vườn cây, luống rau và các con vật cũng cần được chú ý để thu hút hứng thú
nhận thức của trẻ.
b) Tạo mơi trường xã hội
Mơi trường xã hội tơi đề cập ở đây là mối quan hệ giữa cơ và trẻ và giữa
trẻ với nhau.
Để thực hiện tốt việc tạo ra mơi trường xã hội lành mạnh, tạo điểu kiện
thuận lợi cho trẻ trong q trình tổ chức giờ học định hướng trong khơng gian,
giáo viên cần lưu ý một số điểm sau:
Tạo mối quan hệ tốt giữa cơ và trẻ: Mối quan hệ tốt là mối quan hệ hợp
tác lẫn nhau, bình đẳng, cởi mở, đáp ứng được nhu cầu giao tiếp giữa cơ và trẻ,
giữa trẻ và trẻ vơi nhau; Giọng nói thiện cảm của cơ, sự ủng hộ tinh thần khi
thất bại hoặc thành cơng sẽ giúp trẻ mạnh dạn, chủ động hơn khi thực hiện
nhiệm vụ. Tạo được mối quan hệ như vậy mới giúp trẻ tích cực hoạt động và
có điều kiện bộc lộ hết khả năng của mình.
Việc tạo mối quan hệ tốt giữa cơ và trẻ được thể hiện ở hai góc độ sau:
Tạo bầu khơng khí tự tin, phấn khởi cho trẻ: Một bầu khơng khí thoải
mái, dễ chịu trong q trình học tập sẽ giúp trẻ tích cực hơn trong việc thực hiện
nhiệm vụ nhận thức. muốn làm được việc này giáo viên cần phải xây dựng mơi
trường học tập mang tính phát triển hay cịn gọi là tính mở, cơ ln tơn trọng sự
lựa chọn của trẻ, ln lắng nghe ý kiến của trẻ, đáp ứng nhu cầu của trẻ tạo
điều kiện để mỗi trẻ để trẻ được hoạt động.
Quan tâm đến khả năng, tính tính cực của từng trẻ. Mỗi trẻ đều có những
đặc điểm tâm lý, sức khỏe và năng khiếu khác nhau. Vì vậy, trong q trình tổ
chức giờ học định hướng trong khơng gian cho trẻ 56 tuổi, giáo viên cần dựa
vào đặc điểm của từng trẻ ở thời điểm khác nhau mà có sự sắp xếp, lựa chọn
từng bài tập, trị chơi, phân nhóm chơi cho phù hợp.
16
Đối với trẻ nhút nhát thiếu tự tin, giáo viên cần phải kiên nhẫn, động viên,
giúp đỡ nhằm hình thành ở trẻ tính tự tin, độc lập khi thực hiện các nhiệm vụ
chơi nói riêng. Cịn đối với những trẻ nhận thức nhanh, tự tin trong q trình
chơi, thì giáo viên một mặt cần khen ngợi trẻ đúng lúc, mặt khác cần gợi mở để
trẻ gần gũi với các bạn chơi đồng thời giúp đỡ bạn trong q trình chơi.
Tạo mối quan hệ hợp tác, hịa đồng giữa trẻ với nhau: Mối quan hệ
thường ngày giữa trẻ với nhau là quan hệ bạn bè, cịn trong hoạt động học tập
trẻ cùng tham gia hồn thành các nhiệm vụ nhận thức. Tuy nhiên, mối quan hệ
này lại phụ thuộc vào nội dung giờ học: nếu giờ học mang tính chất thi đua (trị
chơi) thì mối quan hệ của trẻ là ngang bằng nhau và cùng gắng sức thi đua nhằm
đạt kết quả cao, cịn nếu giờ học là cung cấp bài học mới thì mỗi trẻ sẽ tự phát
huy khả năng nhận thức riêng của mình. Vấn đề đặt ra cho giáo viên là cần tạo
ra ở trẻ một mối quan hệ thân mật, thi đua để làm tốt hơn chứ khơng phải là sự
ganh đua nhau.
Hay nói một cách khác mối quan hệ giữa trẻ với nhau đó là mối quan hệ
hợp tác cùng nhau thực hiện nhiệm vụ nhận thức, cùng nhau học tập vui chơi.
Vậy có thể nói rằng, sự tích cực nhận thức của trẻ phụ thuộc rất nhiều
mơi trường xung quanh trẻ, phụ thuộc vào người dạy dỗ và cách tổ chức việc
dạy dỗ đó.Tổ chức tốt mơi trường này và xác định đúng vai trị của người giáo
viên là điều kiện quan trọng, trong giờ học để phát huy tính tích cực, sáng tạo
trong nhận thức của trẻ.
7.2.3. Biện pháp 3: Sưu tầm và làm đồ dùng đồ chơi phục vụ tiết dạy
Đồ dùng học tập, đồ chơi là phương tiện để trẻ hoạt động vui chơi,
khơng có đồ chơi trẻ khơng có phương tiện, mơi trường để hoạt động và thực
hiện các trị chơi. Cách thức chơi với đồ chơi và những thứ đồ chơi mà trẻ u
thích được thay đổi theo sự phát triển và hiểu biết của trẻ thì chính đồ chơi đó
lại trở thành đồ dùng học tập của trẻ giúp trẻ có nhiều cơ hội trải nghiệm và
lĩnh hội các kiến thức thơng qua đồ chơi được sử dụng trong các trị chơi, vì vậy
càng có nhiều cách để trẻ chơi với một đồ chơi thì trẻ càng có cơ hội học tập
và tích luỹ kiến thức theo các cách khác nhau.
Hơn thế nữa đồ đồ dùng học tập, đồ chơi tự tạo là ngun vật liệu dễ
kiếm, rẻ tiền và nếu được học thì ai cũng có thể làm được theo ý tưởng riêng
của mình một cách sáng tạo. Những ngun vật liệu đó từ vỏ hộp sữa các loại,
chai dầu gội, lọ sữa tắm, lon bia, bìa lịch cũ, vỏ trai, vỏ sị… có nhiều kiểu dáng
17
và kích thước khác nhau, đó là nguồn vật liệu phong phú và đa dạng, có thể tận
dụng để làm những việc hữu ích.
Đối với hoạt động cho trẻ làm quen với tốn cụ thể là nội dung định
hướng trong khơng gian tơi tận dụng những quả bóng hỏng làm thành những
chiếc mũ, đơi dép cho trẻ làm quen với phía trên phía dưới của bản thân trẻ và
của đối tượng khác. Từ những ngun vật liệu sẵn có từ thiên nhiên như lá cây,
hoa …tơi làm thành những chiếc đồng hồ, những chiếc vịng cho trẻ đeo vào tay
để trẻ nhận biết tay phải tay trái với tiết dạy xác định tay phải tay trái của đối
tượng khác. Tơi tận dụng những miếng bìa các tơng làm thành những bạn búp bê
có đủ các bộ phận với tay phải và tay trái có thể cử động được, giúp trẻ xác định
các phía của đối tượng khác một cách rễ dàng. Từ những chủ đề khác nhau tơi
làm đồ dùng phù hợp với từng chủ đề, trẻ cảm thấy những đồ dùng rất gần gũi
đẹp mắt và trẻ rất hứng thú khi học. Tơi thường xun làm đồ dùng cùng trẻ và
trước tiết học tơi thường nhờ trẻ giúp tơi chuẩn bị đồ dùng dạy hoc như xếp đồ
cùng cơ…Khi được hoạt động trẻ rất hứng thú học vì những đồ chơi đó do chính
tay trẻ được góp sức tạo ra.
7.2.4. Biện pháp 4: Tạo nhiều cơ hội cho trẻ trải nghiệm thơng qua
các hoạt động khác nhau
Đối với trẻ 56 tuổi, tâm lý của trẻ chỉ phát triển khi trẻ hoạt động. Trẻ
hoạt động càng tích cực thì tâm lý trẻ càng phát triển, đứa trẻ ưa hoạt động là
đứa trẻ thơng minh. Vì vậy hướng trẻ tham gia tích cực vào các hoạt động là
nhiệm vụ của người giáo viên, đặc biệt đối với trẻ 56 tuổi cần tổ chức các
hoạt động nhận thức đa dạng để trẻ có cơ hội hồn thiện các chức năng tâm lý,
chuẩn bị cho việc học ở phổ thơng sau này.
Hoạt động học tập ở trẻ 56 tuổi là một loại hoạt động đặc biệt, nó chưa
hẳn là một giờ học như ở phổ thơng nhưng cũng khơng là giờ chơi như ở lứa
tuổi nhà trẻ. Nó vừa có hình thức tổ chức như một giờ học ở trường phổ thơng
nhưng những phương pháp, biện pháp tác động lên trẻ trong q trình hoạt động
lại kết hợp nhiều dạng hoạt động tự nhiên, thoải mái; khơng gị bó trẻ như
thơng qua trị chơi, qua lao động, qua các loại hình văn học, nghệ thuật tạo hình,
âm nhạc…Ở các loại hình này khi tổ chức trên giờ học là giáo viên tạo cơ hội
cho trẻ trao đổi, trị chuyện, được phát biểu, nói lên ý kiến của mình, được tự
tìm hiểu, tự làm, tự khám phá để nhận biết bằng nhiều giác quan khác nhau.
Một hình thức mà trẻ có nhiều cơ hội hoạt động nhất là trị chơi. Đặc biệt
là trị chơi đối với trẻ mẫu giáo là biểu hiện ở tính tự nguyện, tự lực, hợp tác,
giàu xúc cảm chân thực. Trong trị chơi trẻ hoạt động hết mình độc lập và tự
18
chủ. Như vậy, trị chơi là con đường, cách thức để thể hiện quan hệ tích cực
của mình đối với mơi trường xung quanh. Nó xuất phát từ tính ham hiểu biết,
tính tị mị và vốn ưa thích hoạt động của trẻ. Để sử dụng hợp lý trị chơi trong
việc tạo ra các hoạt động giúp trẻ phát huy tính tích cực trong nhận thức trong
giờ học định hướng trong khơng gian, giáo viên cần:
+ Xác định nhiệm vụ nhận thức dựa vào mục đích học tập theo nội dung
chương trình, trên cơ sở đặc điểm nhận thức của trẻ;
+ Lựa chọn nội dung phù hợp với nội dung chủ điểm dạy trẻ định hướng
trong khơng gian;
+ Tổ chức các trị chơi linh hoạt, hợp lí tạo điều kiện để mỗi trẻ tham gia
một cách tích cực, hứng thú…bằng cách động viên giúp đỡ từng trẻ hoạt động;
+ Lựa chọn đồ dùng, đồ chơi, tận dụng những ngun vật liệu có sẵn
trong thiên nhiên, gần gũi, hấp dẫn, thích hợp với nhu cầu nhận thức của trẻ. Đồ
dùng, đồ chơi phải kích thích được sự hứng thú hoạt động với đối tượng nhận
thức, vận dụng nhiều giác quan cùng lúc để tri giác đối tượng nhận thức, làm
giàu thêm tư liệu cảm tính của trẻ. Đồ chơi là chỗ dựa bên ngồi cho những
hành động bên trong của trẻ dưới sự hướng dẫn của cơ;
+ Giữ nhịp điệu hợp lý của trị chơi để tạo hứng thú, hấp dẫn, lơi cuốn trẻ
tham gia hoạt động, tạo cơ hội phát huy tính tích cực nhận thức cho trẻ;
Giáo viên phải tổ chức các hoạt động sao cho trẻ được quan sát, tiếp xúc
hoạt động với đối tượng nhiều lần bằng nhìn thấy, trẻ được làm, được trực tiếp
khám phá với sự giúp đỡ của nhiều giác quan, được thử sai, được thể hiện
những kinh nghiệm, những hứng thú của mình trên cơ sở đó trẻ mới hiểu biết
chính xác về sự vật, hiện tượng. Giáo viên tổ chức cho trẻ thảo luận, mơ tả, nói
lên những hiểu biết về đối tượng được củng cố, mở rộng, chính xác hóa giúp tư
duy ngơn ngữ của trẻ phát triển.giáo viên cho trẻ vận dụng những kiến thức kĩ
năng đã có về đối tượng qua nhiều loại hình cơng việc: vẽ, nặn, cắt, dán, trị
chơi mơ tả bằng lời, thể hiện bằng động tác.
+ Đàm thoại: cơ và trẻ cùng đàm thoại về các nhiệm vụ của trị chơi, bài
tập thực hành nhằm nâng cao nhận thức cho trẻ.
Như vậy, hoạt động dạy trẻ định hướng trong khơng gian được tổ chức và
thiết kế qua nhiều hoạt động nhận thức và các hoạt động đó được sắp xếp, ln
chuyển hợp lý. Thơng qua giờ học thì cần sử dụng hợp lý các phương pháp như:
quan sát, thực hành, làm mẫu, giải quyết tình huống có vấn đề, hệ thống câu
hỏi, trị chơi, bài tập, các loại hình nghệ thuật (bài hát, bài thơ, câu đố…) để kích
19
thích chú ý, hứng thú, lơi cuốn trẻ tham gia nhiều hoạt động nhận thức. Thơng
qua đó, các chức năng tâm lý của trẻ được phát triển, các giác quan của trẻ được
hồn thiện dần, các biểu tượng khơng gian, định hướng trong khơng gian trở nên
phong phú và chính xác hơn, năng lực nhận thức, năng lực hành động, mà quan
trọng là các phẩm chất tư duy của trẻ được phát triển. Đó chính là những cơ sở
cần thiết để phát huy tính tích cực nhận thức ở trẻ.
Trong giờ học, tơi cho trẻ ngồi xen kẽ giữa trẻ học khá với trẻ học yếu
để những trẻ học khá có thể giúp những bạn học yếu nắm bắt kiến thức tốt hơn
và chính xác hơn.
Ví dụ: Khi tơi dạy trẻ xác định phía trước – phía sau, phía trên – phía dưới
của bản thân.
Trước tiên tơi tạo tình huống gợi mở dẫn dắt để trẻ có thể xem xét, quan
sát và phát hiện những biểu tượng mới. Cụ thể để trẻ xác định được phía trên –
phía dưới, tơi treo một đồ vật ở trên cao và để có thể nhìn thấy trẻ phải ngẩng
đầu lên. Cơ hỏi trẻ: Đồ vật đó ở phía nào của con? Tại sao con biết nó ở phía
trên? Trẻ phải nói được rằng vì con phải ngẩng đầu nên con mới nhìn thấy nó.
Tương tự như vậy muốn dạy trẻ xác định phía dưới tơi dấu đồ vật ở dưới
gầm ghế và hỏi trẻ muốn nhìn thấy vật dấu đó con phải làm như thế nào? Trẻ
phải dựa vào vốn kinh nghiệm của mình và suy nghĩ để trả lời câu hỏi đó của cơ
là cần phải cúi xuống mới nhìn thấy vật đó vì nó để ở phía dưới.
Ví dụ: Dạy trẻ xác định phía trước thì tơi phải tạo tình huống và tổ chức
cho trẻ học qua các trị chơi, và sử dụng các đồ chơi trong lớp để trẻ hứng thú
học. Qua đó giúp trẻ hiểu được rằng với những đồ vật nhìn thấy được là ở phía
trước cịn những gì khơng nhìn thấy được là ở phía sau. Khơng những dạy trẻ
định hướng phía trên – phía dưới, phía phải – phía trái trong khơng gian mà tơi
cịn dạy trẻ xác định tay phải, tay trái của bản thân rất khó nên địi hỏi sự tỉ mỉ
kiên trì của giáo viên trong việc dạy trẻ.
Ví dụ: Tơi dạy lần 1
Dạy trẻ xác định tay phải – tay trái bằng đồ dùng như : Hoa, cờ…
Tay phải cầm hoa đỏ, tay trái cầm hoa xanh thì tơi thấy trẻ vẫn cịn bị
nhầm lẫn nhiều.
Qua giờ dạy đó, tơi suy nghĩ rất nhiều mình cần phải làm thế nào để trẻ
xác định tay phải – tay trái nhanh hơn và chính xác hơn.
Tơi dạy lần 2 kết hợp với trị chơi
20
Cho trẻ chơi trị chơi làm động tác mơ phỏng các hành động như : đánh
răng, vẽ bài, ăn cơm…
Khi cho trẻ chơi làm động tác mơ phỏng hành động đang vẽ bài.
Cơ hỏi khi con vẽ bài con cầm bút bằng tay nào? Cơ u cầu trẻ nói và giơ
tay đó lên cho cơ kiểm tra. Trẻ giơ tay phải của mình lên cho cơ xem ( Cơ bao
qt nếu có cháu nào sai cơ đến tận nơi để sửa cho trẻ)
Cơ hỏi thế con dùng tay nào giữ vở?
Tay trái giữ vở cịn tay phải cầm bút thì các con mới vẽ đẹp được. Ngồi
việc giữ vở tay trái của các con cịn có thể dùng để làm gì nữa nào?( Cầm ca,
cầm bát..)
Cịn tay phải ngồi để cầm bút trong giờ vẽ, tay phải cịn ding làm việc gì?
( Cầm bát, cầm bàn chải..)
Qua cách dạy này tơi thấy trẻ có nhận định chính xác hơn lần trước rất
nhiều, số trẻ cịn nhầm lẫn giữa tay phải và tay trái khơng đáng kể.
Khơng chỉ dạy trên tiết học chính mà tơi cịn lồng luồn dạy trẻ ở mọi lúc,
mọi nơi trong các giờ hoạt động khác như: Thể dục, âm nhạc…
Ví dụ: Trong giờ thể dục cơ cho trẻ chuyền bóng theo phía phải và phía
trái của bản thân, trẻ khơng chỉ được vận động thể lực mà cịn được ơn lại
những kiến thức đã được học. Trong khi chơi chuyền bóng trẻ phải nhớ lại đâu
là phía phải, phía trái của bản thân để nhận và chuyền cho đúng từ đó trẻ phân
biệt rõ nét giữa các phía.
Ví dụ: Khi cho trẻ làm bài trong vở trị chơi học tập, bài u cầu bé hãy tơ
màu xanh cho quần áo của bạn đứng trước ngơi nhà và tơ màu đỏ cho ở phía sau
ngơi nhà. Với u cầu của bài trẻ khơng chỉ chọn màu tơ đúng mà trẻ cịn phải
xác định phía trước phía sau là bạn nào.
Ví dụ: Khi cho trẻ hoạt động ngồi trời cơ cho trẻ chơi trị chơi “Bắt
bướm” Các cháu rất thích chơi trị chơi này vì nó phù hợp với đặc điểm tâm sinh
lý của trẻ là thích hoạt động. Hơn thế nữa tơi muốn dùng trị chơi này để ơn lại
cho trẻ kiến thức về định hướng khơng gian, cụ thể là trẻ cần phải nhìn xem
bướm đang bay ở đâu? Bướm bay ở phía trên thì trẻ muốn bắt được nó thì trẻ
phải ngẩng đầu lên và nhảy lên để bắt con bướm đó. Vậy là lại thêm một lần
nữa những kiến thức tốn đã học và ơn luyện củng cố lại, như vậy trẻ sẽ nhớ
kiến đó lâu hơn.
21
Với những kinh nghiệm dạy trẻ định hướng trong khơng gian tơi cịn tạo
tình huống để trẻ phản ứng nhanh khi trẻ làm quen với biểu tượng này.
Ví dụ : Khi tổ chức cho trẻ ra hoạt động ngồi trời, bỗng có một đàn chim
bay ngang qua. Tơi hỏi trẻ đàn chim bay ở phía nào của các con?
Bên cạnh đó tơi ln chú trọng rèn phát âm chuẩn cho trẻ bởi lẽ đối với
việc làm quen với biểu tượng tốn là cần cung cấp cho trẻ kiến thức chính xác
khơng ước lượng chung chung, lời nói phải dứt khốt, rõ rang và cụ thể.
Ngồi việc cho trẻ làm quen với biểu tượng tốn về định hướng khơng
gian ở lớp học qua các giờ học, qua các trị chơi cịn phải kể tới sự đóng góp
khơng nhỏ của các bậc phụ huynh về chun đề này.
Tơi trao đổi với phụ huynh thường xun vì số phụ huynh quan tâm tới bộ
mơn này cịn ít, họ nhận thức về chương trình giảng dạy trong trường mầm
non cịn hạn chế, để các con tiếp thu bài một cách đầy đủ và có tính liên tục và
thường xun thì sự phối kết hợp giữa gia đình và nhà trường là vơ cùng cần
thiết.
Hàng ngày tơi thường tranh thủ thời gian lúc đón và trả trẻ trao đổi, phản
ánh tình hình học tập cũng như mọi hoạt động khác của trẻ trên lớp cho phụ
huynh nắm bắt kịp thời để cùng cơ giáo ở lớp dạy trẻ sao cho thật tốt và phối
hợp rèn kĩ năng cho trẻ ở gia đình.
Về khả năng áp dụng của sáng kiến: Sáng kiến có thể áp dụng phổ
biến rộng rãi tại các trường mầm non trên địa bàn đạt hiệu quả cao.
8. Những thơng tin cần được bảo mật: Khơng có thơng tin bảo mật
9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:
Cơ sở vật chất: Ngồi trang thiết bị, đồ dùng, học liệu, tài liệu được
cấp phát nhằm phục vụ các hoạt động dạy và học trong nhà trường. Giáo viên
cịn tích cực làm đồ dùng đồ chơi phục vụ các hoạt động
Giáo viên: có kiến thức chun mơn về việc xây dựng kế hoạch và tiến
hành dạy trẻ hoạt động định hướng trong khơng gian
Trẻ: 100% trẻ tích cực tham ghia các hoạt động, kết quả thực hiện áp
dụng sang kiến so với đầu năm là tiến bộ hơn rất nhiều
* Giai đoạn 1: Từ tháng 2/2018 đến tháng 6/2018
+ Tìm đọc tài liệu phân tích so sánh các tài liệu lên quan đến đề tài
+ Khảo sát chất lượng trẻ
22
* Gai đoạn 2: từ 7/2018 đến tháng 11/2018
+ Đề ra các giải pháp nghiên cứu để tổ chức áp dụng thử nghiệm các biện
pháp nâng cao hiệu quả giáo dục phát triển nhận thức cụ thể nội dung định
hướng trong khơng gian
+ Áp dụng thực tế tại lớp
* Giai đoạn 3: Từ 12/2018 đến tháng 2/2019
+ Tiến hành khảo sát so sánh sự tiến bộ khi áp dụng thử
+ Đưa ra kết luận
10. Đánh giá lợi ích thu được do áp dụng sáng kiến:
Làm quen với tốn trong hoạt động học định hướng trong khơng gian là
một nội dung rất trìu tượng, khơ khan, khó hiểu đối với trẻ mẫu giáo 56 tuổi.
Tuy nhiên, sau khi vận dụng các biện pháp trên vào việc tổ chức các hoạt động
dạy trẻ xác định các vị trí trong khơng gian, tơi nhận thấy trẻ rất hứng thú tích
cực tham gia vào các hoạt động, nắm bắt kiến thức nhanh và ghi nhớ được lâu
hơn. Qua khảo sát kết quả đạt được như sau: Bằng một số kinh nghiệm của
mình mà tơi đã áp dụng trong nội dung định hướng trong khơng gian cho trẻ trong
năm học vừa qua và kết quả đạt được như sau:
10.1. Đối với giáo viên:
Đã linh hoạt sáng tạo hơn trong việc tổ chức các nội dung định hướng
trong khơng gian cho trẻ, quan tâm theo dõi từng cá nhân trẻ nhằm giáo dục phù
hợp với nhận thức của từng trẻ.
Giúp cơ và trẻ giao tiếp cởi mở với nhau, đồng thời cơ có thể hịa mình
vào thế giới của trẻ.
Có nhiều kinh nghiệm trong tổ chức các nội dung định hướng trong khơng
gian cho trẻ để áp dụng vào giáo dục trẻ phát triển một cách tồn diện.
Đã và đang tiếp tục tun truyền và ln ln trao đổi cởi mở với phụ
huynh về quan điểm của mình về các nội dung định hướng trong khơng gian cho
trẻ, từ đó phụ huynh ngày càng tin tưởng, có ý thức và trách nhiệm cao hơn khi
phối hợp cùng cơ để giáo dục nhận thức cho trẻ.
10.2. Đối với phụ huynh
Phụ huynh đã hiểu được tầm quan trọng của việc dạy trẻ các nội dung
định hướng trong khơng gian cho trẻ ngay từ khi cịn nhỏ để hình thành các hệ
thống kiến thức chính xác cho trẻ sau này, dành thời gian cho con nhiều hơn để
23
rèn kỹ năng phát âm và kỹ năng định hướng trong khơng gian cho trẻ một cách rõ
nét.
Thương xun trao đơi quan tâm h
̀
̉
ỏi han tình hình học tập của trẻ ở lớp,
phơi kêt h
́ ́ ợp cung cơ giao đê d
̀
́ ̉ ạy trẻ các nội dung định hướng trong khơng gian
cho trẻ khi trẻ ở gia đình.
10.3. Đối với trẻ:
Trẻ hứng thú hơn với các hoạt động định hướng trong khơng gian, có kỹ
năng tự khám phá, tự tìm hiểu và tự nhận thức.
Giao tiếp của trẻ với mọi người ngoan ngỗn, lễ phép hơn, trẻ tự tin,
mạnh dạn, linh hoạt nhanh nhẹn.
Ngơn ngữ mạch lạc hơn đặc biệt sử dụng các thuật ngữ tốn học chính
xác hơn rất nhiều. Đặc biệt khi được hỏi về các nội dung định hướng trong
khơng gian trẻ xác định rất nhanh chứ khơng lưỡng lự lúng túng như thời gian
trước.
Biểu 3: Khảo sát trẻ trường mầm non Thanh vân (lần 2 tháng 2/2019)
Tiêu chí
Số
trẻ
Xếp loại
Tốt
%
Khá
%
TB
%
Yếu
%
Hứng thú tham gia các
hoạt động định hướng
trong khơng gian
56
33,
9
64
38,
7
43
26
2
1,4
Nhận biết được phía
phải, phía trái, phía
trên, phía dưới, phía 165
trước, phía sau của bản
thân
68
41,
2
66
40
31
18,8
0
Nhận biết được phía
phải, phía trái, phía
trên, phía dưới, phía
trước phía sau của đối
tượng khác
66
40
63
38,
1
34
20,5
2
1,4
24
Biểu 4: Khảo sát trẻ trường mầm non Tam Dương (lần 2)
Số
trẻ Tốt
Tiêu chí
Xếp loại
%
Khá
%
TB
%
Yế
u
%
1,3
Hứng thú tham gia
các hoạt động định
hướng trong khơng
gian
33
41,7
30
37,9
15
19,1
1
Nhận biết được phía
phải, phía trái, phía 79
trên, phía dưới, phía
trước, phía sau của
bản thân
40
50,6
30
37,9
9
11,5
0
Nhận biết được phía
phải, phía trái, phía
trên, phía dưới, phía
trước phía sau của
đối tượng khác
36
45,5
33
41,7
9
11,5
1
1,3
Biểu 5: Đối chiếu biểu 1 và biểu 3 (Trường MN Thanh Vân)
Nội dung khảo sát
Hứng thú tham
gia các hoạt động
định hướng trong
không gian
Nhận biết được
Kêt qua
́
̉
Trươć khi ap
́
Sau khi ap dung
́
̣
dung
̣
Câp đô so sanh
́
̣
́
Tôt́
22,4%
33,9%
Tăng 11,5%
Khá
28%
38,7%
Tăng10,7%
TB
32,1%
26%
Giam 6,1%
̉
Yếu
17,5%
1,4%
Giảm 16,1%
Tôt́
24,7%
41,2%
Tăng 16,5%
25
