Giáo án Ngữ văn 8 - Tiết 95: Văn bản Hịch tướng sĩ - Năm học 2010-2011

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ngµy so¹n: 19/02/ 2011 Ngµy gi¶ng: 28/02/ 2011 Bµi 23 Tiết 95 văn bản: Hịch tướng sĩ TrÇn Quèc TuÊn I. Mục tiêu cần đạt 1. KiÕn thøc - S¬ gi¶n vÒ thÓ hÞch. - Hoàn cảnh lịch sử liên quan đến sự ra đời của bài hịch tướng sĩ. - Tinh thần yêu nước, ý chí chiến thắng kẻ thù xâm lược của quân dân thời trần. - Đặc điểm của văn chính luận ở hịch tướng sĩ 2. KÜ n¨ng - §äc- hiÓu v¨n b¶n viÕt theo thÓ hÞch. - Nhận biết được không khí thời đại sục sôi thời Trần ở thời điểm dân tộc ta chuẩn bị cuộc kháng chiến chống giặc Nguyên- Mông xâm lược lần thứ hai. - Ph©n tÝch ®­îc nghÖ thuËt lËp luËn, c¸ch dïng c¸c ®iÓn tÝch, ®iÓn cè trong v¨n b¶n nghị luận trung đại. 3. Thái độ Có ý thức biết ơn và kính trọng các anh hùng vì nước trong lịch sử chống giặc ngo¹i x©m. Tích hợp tư tưởng HCM lòng yêu nước và độc lập dân tộc. II. C¸c kÜ n¨ng sèng c¬ b¶n ®­îc gi¸o dôc trong bµi 1. KÜ n¨ng giao tiÕp 2. Kĩ năng tự xác định giá trị. 3. KÜ n¨ng t­ duy l«gic 4. KÜ n¨ng qu¶n lÝ thêi gian III. ChuÈn bÞ 1. Giáo viên: tư liệu liên quan đến bài giảng 2. Học sinh: đọc và trả lời các câu hỏi sgk IV. Phương pháp/ kĩ thuật dạy học Đọc sáng tạo, phân tích và bình giảng( động não, nêu câu hỏi) V. Các bước lên lớp 1.Tæ chøc (1’) 2. KiÓm tra ( 15’) H. ChiÕu lµ g×? cho biÕt ý nghÜa cña v¨n b¶n? - Chiếu là thể văn do vua dùng để ban bố mệnh lệnh. - ý nghĩa của sự kiện dời đô từ Hoa Lư về Thăng Long và nhận thức về vị thế, sự phát triển đất nước của Lí Công Uốn. 3.Tiến trình tổ chức các hoạt động * Khởi động ( 1’) Th¸ng 9/ 1284, trong cuéc duyÖt binh ë §«ng Th¨ng Long, TQT c«ng bè bµi Hịch tương sĩ để khích lệ tinh thần yêu nước , trung nghĩa, quyết chiến, quyết thắng. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> của tướng sĩ dưới quyền, kêu gọi họ ra sức học tập binh thư, rèn luyện sẵn sàng cho cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên- Mông lần 2 Hoạt động của thầy và trò T/g Néi dung 26’ Hoạt động 1. đọc- hiểu văn bản * Môc tiªu - Đọc đúng thể loại hịch - S¬ gi¶n vÒ thÓ hÞch. - Hoàn cảnh lịch sử liên quan đến sự ra đời của bài hịch tướng sĩ. - Tinh thần yêu nước, ý chí chiến thắng kẻ thù xâm lược của quân dân thời trần. I. §äc vµ th¶o luËn - GV hướng dẫn học sinh đọc: giọng điệu chó thÝch thay đổi phù hợp với nội dung từng đoạn, chú 1. §äc ý tÝnh chÊt c©n xøng cña c©u v¨n biÒn ngÉu - GV đọc mẫu một đoạn - HS đọc tiếp, nhận xét - GV uèn n¾n H. Nªu nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ t¸c gi¶? - HS tr¶ lêi, GV kh¸i qu¸t. H. Nêu những đặc điểm cơ bản của thể hịch?. H. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi hÞch? -GV: Hịch tướng sĩ được Trần Quốc Tuấn viết để kêu gọi tướng sĩ học tập binh thư yếu lược, sẵn sàng đối phó với âm mưu của giặc Nguyên – Mông xâm lược nước ta lần thứ 2 ( 1285) GV liªn hÖ trong cuéc k/c chèng ph¸p B¸c cũng đã viết lời kêu gọi… H. Trong bµi theo em chó thÝch nµo lµ khã vµ quan träng? V× sao? - HS tr¶ lêi, Gv chèt. Lop8.net. 2.Th¶o luËn chó thÝch a.Chó thÝch * - T¸c gi¶: TrÇn Quèc TuÊn ( 1231 ?- 1300) lµ mét danh tướng đời Trần có công lao lín trong ba cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n NguyªnM«ng - §Æc ®iÓm cña thÓ hÞch: lµ thể văn chính luận trung đại, cã kÕt cÊu chÆt chÏ, lÝ lÏ s¾c bén, dùng để khích lệ tình cảm đấu tranh chống kẻ thù. - T¸c phÈm: viÕt vµo kho¶ng trước cuộc kháng chiến chèng qu©n M«ng- Nguyªn lÇn thø 2( 1258). b.C¸c chó thÝch kh¸c 17, 18, 22, 23 II. Bè côc 4 ®o¹n.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> H. Bµi hÞch nµy cã bè côc nh­ thÕ nµo? Đ1: Nêu gương trung thần nghĩa sĩ. § 2: Tè c¸o téi ¸c cña giÆc vµ lßng c¨m thï giÆc § 3: Phª ph¸n nh÷ng biÓu hiÖn sai tr¸i trong hàng ngũ tướng sĩ, khẳng định những hành động đúng nên làm. § 4: Nªu nhiÖm vô cÊp b¸ch vµ khÝch lÖ tinh thần chiến đấu. H. Em cã nhËn xÐt g× bè côc cña v¨n b¶n trªn? - ChÆt chÏ, m¹ch l¹c vµ s¸ng t¹o. H. Mở đầu bài hịch tác giả nêu gương các trung thÇn nghÜa sÜ trong lÞch sö TQ nh»m mục đích gì? - KhÝch lÖ ý chÝ lËp c«ng danh, hi sinh v× nước vì vua. - HS đọc đoạn 2. H. Chó ý ®o¹n 2 cña v¨n b¶n “ thêi lo¹n l¹c, buæi gian nan” mµ t¸c gi¶ nãi tíi ë ®©y thuéc về thời kì lịch sử nào của nước ta? - Thời Trần trước âm mưu xâm lược lần 2 của qu©n M«ng- Nguyªn thÕ kØ XIII H. T×m nh÷ng chi tiÕt nãi vÒ téi ¸c, sù ngang ngược của giặc? “ Sø giÆc ®i nghªnh ngang ngoµi ®­êng, uèn lưỡi cú diều sỉ mắng triều đình, đem thân dê chã b¾t n¹t tÓ phô, th¸c mÖnh Hèt TÊt LiÖt đòi ngọc lụa, giả hiệu Vân Nam vương đòi b¹c vµng…” H. Em cã nhËn xÐt g× vÒ giäng v¨n cña t¸c gi¶, biÖn ph¸p nghÖ thuËt mµ t¸c gi¶ sö dông? - Tõ ng÷ gîi h×nh, gîi c¶m, so s¸nh. - Giäng v¨n mØa mai, ch©m biÕm H. C¸ch t¹o lêi v¨n nh­ thÕ cã t¸c dông g×? thái độ của tác giả? - khắc họa sinh động hình ảnh kẻ thù, bạo ngược, vô đạo, tham lam. Lop8.net. III. T×m hiÓu v¨n b¶n. 1. Téi ¸c cña giÆc vµ lßng c¨m thï giÆc cña TrÇn Quèc TuÊn. a. Téi ¸c cña giÆc. B»ng ng«n tõ gîi h×nh, gîi c¶m, giäng v¨n mØa mai, ch©m biÕm, phÐp so s¸nh. Tác giả đã khắc họa sinh.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> động hình ảnh kẻ thù, bạo ngược, vô đạo, tham lam. Thể hiện thái độ căm ghét và khinh bØ kÎ thï. 4.Cñng cè ( 1’) - GV hÖ thèng l¹i bµi: nh¾c häc sinh n¾m ch¾c thÓ hÞch vµ thÊy ®­îc nghÖ thuËt mµ t¸c gi¶ sö dông trong ®o¹n ®Çu cña v¨n b¶n 5. Hướng dẫn học tập ( 1’) - Học sinh về nhà học nội dung văn bản đã học tiết 1 - Chuẩn bị tiếp các phần còn lại của văn bản Hịch tướng sĩ ( tiếp theo) Ngµy so¹n: 27/ 02/ 2011 Ngµy gi¶ng: 29/02/ 2011 Bµi 23 Tiết 96 văn bản: Hịch tướng sĩ ( tiếp theo) TrÇn Quèc TuÊn I. Mục tiêu cần đạt 1. KiÕn thøc - Tinh thần yêu nước, ý chí chiến thắng kẻ thù xâm lược của quân dân thời trần. - Đặc điểm của văn chính luận ở hịch tướng sĩ 2. KÜ n¨ng - §äc- hiÓu v¨n b¶n viÕt theo thÓ hÞch. - Nhận biết được không khí thời đại sục sôi thời Trần ở thời điểm dân tộc ta chuẩn bị cuộc kháng chiến chống giặc Nguyên- Mông xâm lược lần thứ hai. - Ph©n tÝch ®­îc nghÖ thuËt lËp luËn, c¸ch dïng c¸c ®iÓn tÝch, ®iÓn cè trong v¨n b¶n nghị luận trung đại. 3. Thái độ Có ý thức biết ơn và kính trọng các anh hùng vì nước trong lịch sử chống giặc ngo¹i x©m. Tích hợp tư tưởng HCM với tư tưởng yêu nước và độc lập dân tộc II. C¸c kÜ n¨ng sèng c¬ b¶n ®­îc gi¸o dôc trong bµi 1. KÜ n¨ng giao tiÕp 2. Kĩ năng tự xác định giá trị. 3. KÜ n¨ng t­ duy l«gic 4. KÜ n¨ng qu¶n lÝ thêi gian III. ChuÈn bÞ 1. Giáo viên: tư liệu liên quan đến bài giảng 2. Học sinh: đọc và trả lời các câu hỏi sgk IV. Phương pháp/ kĩ thuật dạy học Đọc sáng tạo, phân tích và bình giảng, nêu vấn đề ( động não, nêu câu hỏi) V. Các bước lên lớp 1.Tæ chøc (1’) Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> 2. KiÓm tra ( 15’) H. HÞch lµ g×? Téi ¸c cña giÆc ®­îc TrÇn Quèc TuÊn miªu t¶ nh­ thÕ nµo? - Là thể văn chính luận trung đại, có kết cấu chặt chẽ, lí lẽ sắc bén, dùng để khích lệ tình cảm đấu tranh chống kẻ thù. - Tác giả đã khắc họa sinh động hình ảnh kẻ thù, bạo ngược, vô đạo, tham lam. Thể hiện thái độ cảm ghét và khinh bỉ kẻ thù. 3.Tiến trình tổ chức các hoạt động * Khởi động ( 1’) Trước những hành động bạo ngược vô nhân đạo, tham lam của quân thù tác giả đã bày tỏ thái độ căm thù, khinh ghét và kêu gọi tướng sĩ tích cực rèn luyện để chiến đấu chống lại kẻ thù. Tác giả đã làm gì để thuyết phục các tướng sĩ bài học h«m nay chóng ta cïng t×m hiÓu. Hoạt động của thầy và trò T/g Néi dung 25’ Hoạt động 1. Đọc- hiểu văn bản ( tiếp) *Môc tiªu - Đọc đúng thể loại văn bản. - Tinh thần yêu nước, ý chí chiến thắng kẻ thù xâm lược của quân dân thời trần. - Đặc điểm của văn chính luận ở hịch tướng sÜ. III.t×m hiÓu v¨n b¶n - HS đọc lại toàn bộ văn bản 1.Téi ¸c cña giÆc vµ lßng c¨m - GV nhËn xÐt, uèn n¾n thï giÆc cña TrÇn Quèc TuÊn a. Téi ¸c cña giÆc b. Lßng c¨m thï giÆc cña H. Lòng yêu nước căm thù giặc của TQT TrÇn Quèc TuÊn được thể hiện qua hành động và thái độ như thÕ nµo? - Quên ăn, quên ngủ, đau đớn đến thắt gan th¾t ruét - UÊt øc c¨m tøc ch­a tr¶ ®­îc thï, s½n sàng hi sinh để rửa nhục cho nước - ­íc muèn tiªu diÖt giÆc: x¶ thÞt, lét da, nuèt gan, uèng m¸u… H. Em cã nhËn xÐt g× vÒ nghÖ thuËt sö dông tõ ng÷? - C¶ ®o¹n lµ mét c©u v¨n, c©u v¨n cã 2 ý liªn kÕt nhau nçi ®au xãt, nçi c¨m hên, nhiều dấu phẩy,nhiều động từ chỉ trạng thái tâm lí và hành động mạnh, NT cường điệu hãa. H.T¸c dông cña viÖc sö dông tõ ng÷? - Diễn tả tâm trạng đau xót đến quặn lòng trước cảnh tình đất nước, căm thù giặc đến bầm gan tím ruột, mong rửa nhục đến mất Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> ngủ, quên ăn vì nghĩa lớn mà coi thường tÝnh m¹ng m×nh.. H. việc chủ tướng nói lên nỗi lòng của mình có tác dụng như thế nào đối với tướng sĩ? - Động viên, khích lệ tinh thần đối với các tướng sĩ. GV liên hệ với tinh thần yêu nước yêu độc lËp d©n téc cña chñ tÞch Hå ChÝ Minh. HS đọc “các ngươi ở cùng ta… gì?” H. C¸c c©u v¨n cã cÊu t¹o nh­ thÕ nµo? - Liên kết câu văn có 2 vế song hành đối xøng gäi lµ c©u v¨n biÒn ngÉu. H. T¸c gi¶ sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo ? t¸c dông? - LiÖt kª trïng ®iÖp H. T×m nh÷ng chi tiÕt nãi lªn mèi quan hÖ chủ – tướng? Nhận xét gì về mối quan hệ Êy? - quan hệ chủ tướng là mối quan hệ cùng c¶nh ngé - quan hệ ấy đã khích lệ tinh thần trung qu©n, ¸i quèc - > khÝch lÖ ý thøc vµ tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vụ của mỗi người đối với đạovua tôI cũng như đối với tình cốt nhục GV: sau khi bµy tá quan hÖ th©n t×nh, t¸c gi¶ phª ph¸n lèi sèng… HS đọc H. NhËn xÐt vÒ cÊu tróc c©u v¨n, t¸c dông? Cấu trúc đối xứng và đối lập( về lời, câu, cách mở đầu, kết thúc, đối lập về ý, tư tưởng, lặp cấu trúc câu-> làm cho tư tưởng ®­îc kh¾c s©u vµ nhÊn m¹nh ph©n biÖt râ ràng để người nghe nhận thức vấn đề. H. Tác giả đã vạch trần những thái độ, hành động sai trái gì của tướng sĩ? D.c - Lµ nh÷ng thó vui nh÷ng c¸ch sèng tÇm thường không phù hợp với hoàn cảnh đất Lop8.net. B»ng tõ ng÷ gîi c¶m, lèi nãi phóng đại thể hiện nỗi đau xót, căm thù giặc đến bầm gan tím ruột, ý chí quyết tâm đánh giặc cứu nước cứu dân của TQT.. 2. Ân tình giữa chủ và tướng ph©n tÝch ph¶i tr¸i, lµm râ đúng sai a. Ân tình giữa chủ và tướng sÜ. C©u v¨n biÒn ngÉu, thÓ hiÖn quan hÖ kh¨ng khÝt gi÷a chñ tướng đối với các tướng sĩ của m×nh. b. Phª ph¸n nh÷ng biÓu hiÖn sai tr¸i..

<span class='text_page_counter'>(7)</span> nước lúc lâm nguy H. Tác giả đã phê phán cách sống đó như thÕ nµo? H. Tác giả đã phân tích hậu quả của những c¸ch sèng nµy nh­ thÕ nµo? d/c - Mất hết sinh lực và tâm trí đánh giặc( cựa gà..) nước mất nhà tan( chẳng những thái Êp…) H. Em cã nhËn xÐt g× vÒ giäng v¨n trªn vµ mục đích ? Giäng v¨n nghiªm kh¾c nh­ xØ v¶, tr¸ch m¾ng nÆng nÒ l¹i chÕ giÔu mØa mai lµm cho hä tøc khÝ, muèn mau chãng chøng minh tµi n¨ng, phÈm chÊt cña m×nh b»ng viÖc lµm thiÕt thùc GV: Cùng với việc phê phán các tướng sĩ về những hành động sai tráI của họ TQT chỉ ra cho hä nh÷ng viÖc nªn lµm HS đọc đoạn văn H. TQT đã khuyên răn tướng sĩ những gì? - Nªu cao c¶nh gi¸c, tÝch cùc luyÖn tËp, trau dồi binh thư để sẵn sàng chiến đấu và quyết thắng kẻ thù xâm lược H. TQT đã hình dung trước kết quả của sự thay đổi thái độ sống và hành động sống của tì tướng như thế nào? H. NhËn xÐt g× vÒ nghÖ thuËt t¸c gi¶ sö dông? LÆp l¹i cÊu tróc ®o¹n trªn: ®iÖp ng÷, t¨ng tiến, trái ngược với viễn cảnh thê thảm đau xãt lµ viÔn c¶nh huy hoµng, vÎ vang, ®Çu hµng thÊt b¹i th× mÊt tÊt c¶. ë ®o¹n v¨n trªn là hàng loạt từ phủ định “ không còn…) ở đoạn dưới là hàng loạt từ khẳng định “ mãi mãi vững bền, đời đời hưởng thụ…” H. C©u kÕt ®o¹n v¨n trªn víi c©u kÕt ®o¹n v¨n nµy cã g× lÝ thó? - LÆp l¹i gièng nhau, chØ thªm tõ kh«ng tù chúng đã là những lời phê phán đanh thép xoáy sâu vào tâm trí người nghe H. Trong hai đoạn văn tác giả đã thuyết phục người đọc bởi lập luận nào? Lop8.net. - Phª ph¸n nh÷ng thó vui, những cách sống tầm thường, quªn danh dù bæn phËn, bµng quan trước vận mệnh đất nước. - MÊt hÕt sinh lùc vµ t©m trÝ đánh giặc, nước mất nhà tan.. c. Nêu ra những hành động và thái độ đúng nên làm. - Nªu cao c¶nh gi¸c, tÝch cùc luyện tập, trau dồi binh thư để sẵn sàng chiến đấu và quyết thắng kẻ thù xâm lược - KÕt qu¶: chèng ®­îc giÆc ngoại xâm, còn nước, còn nhà.. * Sö dông c©u v¨n biÒn ngÉu cân đối nhịp nhàng, dùng nhiều.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> H. Vì sao TQT có thể nói với tướng sĩ rằng “ Nếu các ngươi biết chuyện…nghịch thù”? - Vì binh thư yếu lược là sách chọn lọc binh ph¸p cña c¸c nhµ cÇm qu©n næi tiÕng trong lịch sử, tướng sĩ cần phải biết H. TQT có thái độ như thế nào đối với tướng sĩ và kẻ thù? GV: Đoạn cuối bài hịch có giá trị động viên tíi møc cao nhÊt ý chÝ vµ quyÕt t©m chiÕn đấu của mọi người Hoạt động 2. Rút ra ghi nhớ * Môc tiªu 5’ - Trình bày được giá trị đặc sắc về nghệ thuật và nội dung của văn bản Hịch tướng sĩ H. Nêu giá trị nghệ thuật đặc sắc trong bài hÞch - sử dụng quan hệ từ để nêu lên mối quan hÖ tÊt yÕu gi÷a nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶. - Phương pháp so sánh đối lập - Phương pháp tương phản được sử dụng với phÐp so s¸nh - C¸c ®iÖp tõ, ®iÖp ý t¨ng tiÕp H. V¨n b¶n thÓ hiÖn ®­îc ®iÒu g× trong con người TQT? - Lòng yêu nước nồng nàn, thể hiện qua lßng c¨m thï giÆc s©u s¾c vµ ý chÝ quyÕt tâm thắng kẻ thù xâm lược. - HS đọc ghi nhớ, GV khái quát H. Nªu ý nghÜa cña v¨n b¶n? - Hịch tướng sĩ nêu lên vấn đề nhận thức và hành động trước nguy cơ đất nước bị xâm lược Hoạt động 3. Luyện tập *Môc tiªu 5’ - Tr×nh bµy ®­îc nh÷ng suy nghÜ cña b¶n Lop8.net. ®iÖp ng÷, phÐp liÖt kª, so s¸nh, c¸c h×nh ¶nh,lÝ lÏ s¾c s¶o víi tình cảm thống thiết tác giả đã khích lệ tình thần yêu nước, chèng giÆc ngo¹i x©m cña c¸c tướng sĩ khi đất nước lâm nguy. 3. Nªu nhiÖm vô cÊp b¸ch, khích lệ tinh thần chiến đấu. Thái độ dứt khoát, cương quyết đối với tướng sĩ, động viªn tíi møc cao nhÊt ý chÝ vµ quyết tâm chiến đấu của mọi người IV. Ghi nhí. - NT - ND. V. LuyÖn tËp Ph¸t biÓu c¶m nhËn vÒ lßng yêu nước của TQT.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> thân về tinh thần yêu nước của TQT + Häc sinh tr×nh bµy + GV gîi ý - Lßng c¨m thï giÆc - Khuyên răn các tướng sĩ đánh giặc cứu nước. 4. Cñng cè ( 1’) - GV hÖ thèng l¹i bµi: gi¸ trÞ nghÖ thuËt vµ néi dung cña v¨n b¶n 5. Hướng dẫn học tập ( 1’) - §äc thuéc lßng ®o¹n 2 cña v¨n b¶n vµ t×m hiÓu thªm vÒ t¸c gi¶ TrÇn Quèc TuÊn - VÒ nhµ tiÕp tôc häc thuéc néi dung v¨n b¶n trªn líp - Chuẩn bị bài: Hành động nói * yêu cầu: đọc và trả lời các câu hỏi trong sgk. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span>