Bài 38. Các đặc trưng cơ bản của quần thể sinh vật (tiếp theo)

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

Ngày soạn: 15/03/2015
Ngày giảng: 24/03/2015
Lớp: 12A1, 12A2

Tiết: 41

<b>Bài 38: CÁC ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA</b>

<b>QUẦN THỂ SINH VẬT </b>

<i><b>( tiếp)</b></i>

<b>I. Mục tiêu</b>

Sau khi học xong bài này, HS cần:

<b>1. Về kiến thức</b>

<b>- </b>Trình bày được khái niệm kích thước quần thể, kích thước tối đa, kích
thước tối thiểu, tăng trưởng của QTSV.

- Phân tích được các nhân tố ảnh hưởng tới kích thước của QT

- Phân biệt được 2 dạng tăng trưởng số lượng của QT: trong môi trường
không bị giới hạn và môi trường bị giới hạn.

<b>2. Về kĩ năng</b>

- Quan sát, phân tích đồ thị.
- Thảo luận nhóm.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<b>3. Về thái độ</b>

- Nâng cao ý thức bảo vệ các loài động, thực vật quý hiếm.

- Có nhận thức đúng về chính sách dân số và kế hoạch hóa gia đình.

<b>II. Phương tiện và phương pháp dạy học</b>
<b>1. Phương tiện</b>

- SGK Sinh học 12
- Laptop, máy chiếu

<b>2. Phương pháp</b>

- Trực quan, hỏi – đáp
- Thảo luận nhóm

<b>III. Tiến trình bài học</b>
<b>1. Ổn định lớp</b>

<b>2. Tiến trình bài mới</b>
<b>a. Đặt vấn đề:</b>

Ở tiết trước chúng ta đã tìm hiểu 4 đặc trưng cơ bản của quần thể, hơn ny chúng
ta sẽ tìm hiểu 2 đặc trưng cịn lại của quần thể: kích thước quần thể và sự tăng
trưởng của quần thể sinh vật. <b>Bài 38. Các đặc trưng cơ bản của quần thể ( tiếp)</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

<b>- </b>GV chiếu cho HS xem các VD:
+ QT voi trong rừng mưa nhiệt đới
khoảng 25 con / QT

+ QT gà rừng khoảng 200 con / QT
(?) Kích thước của quần thể là gì?

(?) Dân số, diện tích của Việt Nam hiện nay là
bao nhiêu?

- Theo thống kê của Tổng cục Dân số - Kế
hoạch hóa gia đình ( 18/12/2014) : Dân số VN là

~ 90.5 triệu người/ 331.210 km2

- GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK, cho biết:
(?) Thế nào là kích thước tối thiểu?

(?) Điều gì sẽ xảy ra nếu kích thước QT
xuống dưới mức tối thiểu? Tại sao?

<b>V. Kích thước của quần thể sinh vật</b>

<i>1. Kích thước tối thiểu và kích thước </i>
<i>tối đa</i>

1.1. Kích thước của quần thể sinh vật
- KN:

+Kích thước của QTSV là số lượng các
cá thể (hoặc khối lượng hoặc năng lượng
tích lũy trong các cá thể) phân bố trong
một khoảng không gian của QT.

+ Mỗi QTSV có kích thước đặc trưng
Kích thước QT dao động từ giá trị tối

thiểu tới giá trị tối đa và sự dao động này
là khác nhau giữa các loài.

<i>a. Kích thước tối thiểu</i>

- KN: Là số lượng cá thể ít nhất mà QT
cần có để duy trì và phát triển.

- Khi kích thước QT xuống dưới mức tối
thiểu, QT dễ rơi vào trạng thái suy giảm
và diệt vong.

- Nguyên nhân do:

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

- GV bổ sung kiến thức: Những QT có kích
thước tối thiểu thường là những loài sinh vật
quý hiếm nằm trong danh sách được bảo tồn –
Sách Đỏ, Việt Nam.

(?) Kể tên một số quần thể nằm trong danh sách
được bảo tồn?

(Quần thể tê giác Cát Tiên, bò xám Đơng
Dương,….)

- GV: Một số dân tộc ít người, vùng Tây Bắc
( Dân tộc Si La, là 1 trong 5 DT ít người nhất
Việt Nam, dân số chỉ vài trăm người) họ có
truyền thống lấy vợ hoặc chồng có quan hệ anh
em? Em hãy dự đốn xem điều gì sẽ xảy ra?

<i>( Kết hơn cận huyết, làm gia tăng tỷ lệ đột biến </i>
<i>bẩm sinh ở trẻ em=> Kích thước của các DT </i>
<i>này tiến dần tới mức tối thiểu và nhỏ hơn </i>

<i>nữa=> các DT này đang đứng trước nguy cơ bị </i>
<i>diệt vong nếu không bỏ phong tục, tập quán kết </i>
<i>hôn cận huyết này)</i>

<i>(?) Đọc thơng tin SGK. Trang 166</i>
<i>(?) Kích thước tối đa là gì?</i>

- Điều gì sẽ xảy ra khi QT vượt quá mức tối đa?

những thay đổi của môi trường.
+ Khả năng sinh sản suy giảm.
+ Giao phối gần thường xảy ra.

c. Kích thước tối đa

- KN: Là giới hạn lớn nhất về số lượng
mà QT có thể đạt được, phù hợp với khả
năng

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

(?) Mật độ các cá thể quá cao có được coi là
QT này đã vượt ngưỡng tối đa không? Tại
sao?

(?) Kể tên một số quốc gia có nguy cơ bùng nổ
dân số?

(?) Trong chăn nuôi , cá mè cho hiệu quả cao
khi thả với mật độ 2-3 con/ m3 _{. Nhưng người}
ta đã tăng mật độ này lên 8 con/ m3. _{VD này}
chứng tỏ điều gì?

=> Kích thước của QT cá mè này đã vượt kích
thước tối đa.

- GV bổ sung kiến thức: Năm 2004, ở Việt
Nam còn lại một vài cá thể tê giác một sừng,
nhưng hiện nay, loài này đã bị tuyệt diệt ở
nước ta. Cá sấu hoa cà sống ở cửa sơng có số
lượng giảm mạnh do hoạt động săn bắt trái
phép, dẫn tới bị tuyệt chủng ngoài thiên nhiên.
Rùa tai đỏ, ốc bươu vàng,… có số lượng lớn,
phát tán mạnh, phá hoại môi rường, mùa
màng.

=> Đòi hỏi Nhà nước và các địa phương cần
có những chính sách cứng rắn hơn nữa để
ngăn chặn nạn săn bắt động vật quý hiếm.\,
đồng thời ngăn sự xâm nhập của các loài sinh
vật xâm lấn vào nước ta: ốc bươu vàn, rùa tai
đỏ,…

- GV: Kích thước QT là một con số khơng ổn
định, vậy có những nhân tố nào có thểlàm thay
đổi kích thước của 1 QT?

- GV chiếu các hình ảnh, yêu cầu HS nghiên

cứu các hình ảnh về sự tác động của các nhân

- Khi kích thước QT tăng quá mức tối
đa,

một số cá thể di cư ra khỏi QT và mức tử
vong cao. Nguyên nhân do:

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

tố tới kích thước quần thể.

GV chia lớp thành 3 nhóm, thảo luận và trả lời
các câu hỏi sau:

- Nhóm 1: Mức độ sinh sản là gì? Mức độ
sinh sản phụ thuộc vào những yếu tố nào?
- Nhóm 2: Mức độ tử vong là gì? Các yếu
tố nào ảnh hưởng tới mức độ tử vong?

- Nhóm 3: Sự phát tán cá thể bao gồm những
quá trình nào? Khi nào thì xuất cư,

nhập cư thường xảy ra?

Sau thời gian 5 phút, các nhóm lên trình bày
kết quả theo bảng:

- GV gọi các nhóm cịn lại nhận xét, chiếu đáp
án so sánh.

- GV: Điều gì sẽ xảy ra, nếu như nhà nước ta

khơng có các giải pháp, kế hoạch ngăn tỉ lệ
gia tăng dân số tự nhiên, việc lựa chọn giới
tính thai nhi,…?

(?) Những nhân tố nào có ý nghĩa quyết
định đối với sự gia tăng kích thước của
QT?

(Mức sinh sản và mức nhập cư)

GV: Sau đây chúng ta sẽ tìm hiểu về quá

<b>VI. Tăng trưởng của quần thể sinh</b>
<b>vật</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

trình gia tăng kích thước của QT sinh vật.
(?) Trong điều kiện môi trường khác nhau,
QT sinh vật có 2 khả năng tăng trưởng. Đó
là những khả năng nào?

(Tăng trưởng theo tiềm năng sinh học và
tăng trưởng thực tế)

GV yêu cầu HS nghiên cứu hình 6 (Hình
38.3-SGK) kết hợp với nội dung SGK,
thảo luận nhóm để hồn thành phiếu học
tập sau:

- GV: Chỉ trong điều kiện cực thuận, QTSV
mới tăng trưởng theo đồ thị hình chữ J, quan

sát đồ thị tăng trưởng QT người và cho biết:
(?) Tốc độ gia tăng dân số nhanh hay chậm?
tăng mạn vào thời gian nào?

(?) QT người tăng trưởng theo đồ thị dạng
gì? Giải thích ngun nhân.

(?) Nhờ những thành tựu nào mà con
người đạt được sự tăng trưởng đó?

<i>(Cách mạng cải công nghiệp, y học phát </i>
<i>triển,...)</i>

(?) Liên tục tăng dân số như vậy có gây ra

- Theo lý thuyết, mơi trường khơng bị
giới hạn là mơi trường có nguồn sống
dồi dào, không gian cư trú không bị
giới hạn, điều kiện ngoại cảnh và khả
năng sinh học của các cá thể đều thuận
lợi cho sự sinh sản.

- Đồ thị đường cong tăng trưởng có
hình chữ J

<b>VII. Tăng trưởng của quần thể người.</b>

- Đặc điểm: tăng suốt trong suốt qua
trình phát triển lịch sử.

Nguyên nhân: Do sự phát triển kinh tế
-xã hội, chất lượng cuộc sống ngày càng
được cải thiện, mức độ tử vong giảm,
tuổi thọ ngày càng nâng cao.

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

những hậu quả gì khơng?

- GV: năm 1945, nước ta có khoảng 20 triệu
dân, năm 2011 đã đạt khoảng 90 triệu dân,
trong vòng 66 năm, tăng gấp 4,5 lần. Nhà
nước ta đã và đang làm gì để khống chế
mức tăng dân số?

phân bố dân cư không hợp lí dẫn đến
chất lượng mơi trường giảm sút, từ đó
ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống của
con người.

Các biện pháp kiểm soát dân số:
- Thực hiện kế hoạch hóa gia đình
- Phân bố dân cư hợp lí

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9></div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

<b>IV. Củng cố</b>

Tóm tắt bài mới bằng hệ thống khái niệm theo sơ đồ

<b>V. Dặn dò</b>

</div>

<!--links-->